alt

Του Κυριάκου Χαλκόπουλου

Ότι η ζωή πολλών διάσημων λογοτεχνών τους επέβαλε να κρατούν λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στα βαθύτερα, καλλιτεχνικά τους ενδιαφέροντα και στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, είναι γνωστό. Βρίσκει κανείς πολλά παραδείγματα στα αυτοβιογραφικά τους κείμενα, ακόμα και όταν πρόκειται για προσωπικότητες που δεν είχαν αποσυρθεί από την κοσμική ζωή – ο Όσκαρ Γουάιλντ αναφέρεται στο πρόβλημα, στο De Profundis και ο Μποντλέρ στο έργο Η Καρδιά μου, Ξεγυμνωμένη (τον τίτλο του οποίου εμπνεύστηκε, καθόλου τυχαία, από μια αποστροφή του λόγου του Τόμας Ντε Κουίνσι στις Αναμνήσεις ενός Άγγλου Οπιομανούς), οπότε δε χρειάζεται να ψάξουμε για πιο εσωστρεφείς καλλιτέχνες αυτού του ιδιότυπου βαριετέ της ψυχικής ζωής με την ισορροπία σε λεπτά σκοινιά, ψηλά, πάνω από ένα κοινό ενθουσιώδες ή αχάριστο.

Αυτά τα σκυθρωπά πρόσωπα των καλλιτεχνών ελάχιστα φαίνονται στους θεατές, όμως η ανάμνηση από τις παραστάσεις τους κάτω από τον θόλο όπου τους περιτριγυρίζουν οι λέξεις και οι συλλογισμοί τους, βρίσκουν συνήθως τον τρόπο να αποτυπωθούν στη μνήμη και να οδηγήσουν –αργά ή γρήγορα, είτε ενώ ο καλλιτέχνης βρίσκεται εν ζωή είτε μετά το θάνατο του– το έργο τους στην καταξίωση. 

Δεν είναι απίθανο, μάλιστα, να υπήρξαν αξιόλογοι συγγραφείς που δεν απέκτησαν ποτέ φήμη, τα έργα τους χάθηκαν, κανένας Μαξ Μπροντ (όπως στην περίπτωση του Φρ. Κάφκα) ούτε κάποιο μπαούλο με χιλιάδες χειρόγραφα (στην περίπτωση του Φ. Πεσσόα) δε μεσολάβησε για να γίνει γνωστό στο ευρύ κοινό, ότι κάποτε έζησε και αυτός ο λογοτέχνης...

Ωστόσο, ακόμα και αν το τέλος είναι ένδοξο, ισχύει και πάλι πως το τίμημα ήταν πολύ μεγάλο. Ακόμα κυριότερα, αυτή η καταξίωση –η αναγνώριση του συγγραφέα ως σημαντικού– νομίζω ότι περισσότερο εντυπωσιάζει τους αναγνώστες· πιο πολύ χαίρονται γι' αυτήν όχι οι ίδιοι οι συγγραφείς αλλά οι πιστοί μελλοντικοί τους αναγνώστες, ιδίως εάν βρίσκονται σε μικρή ηλικία και βλέπουν τον συγγραφέα ως πρότυπο: καθώς έτσι η τιμή με την οποία τον περιβάλλουν αναπόφευκτα επιστρέφει στους ίδιους και τους βοηθά να συνεχίσουν τη δική τους προσπάθεια στη λογοτεχνία.

Δεν είναι απίθανο, μάλιστα, να υπήρξαν αξιόλογοι συγγραφείς που δεν απέκτησαν ποτέ φήμη, τα έργα τους χάθηκαν, κανένας Μαξ Μπροντ (όπως στην περίπτωση του Φρ. Κάφκα) ούτε κάποιο μπαούλο με χιλιάδες χειρόγραφα (στην περίπτωση του Φ. Πεσσόα) δε μεσολάβησε για να γίνει γνωστό στο ευρύ κοινό, ότι κάποτε έζησε και αυτός ο λογοτέχνης... Σε συζητήσεις όπου έχει τεθεί το ερώτημα ποιος ήταν ο πιο αδικημένος ως προς την αναγνώρισή του από το κοινό, καλός συγγραφέας, έχω ακούσει συχνά το ακόλουθο ευφυολόγημα: «πιθανότατα κάποιος για τον οποίο δεν έχουμε ακούσει το παραμικρό!». Νομίζω πως, υπό μία έννοια, πρόκειται για μια ανεστραμμένη μορφή της περίφημης Ρωμαϊκής «Damnatio Memoriae», της καταδίκης της μνήμης, της επιβολής της λησμοσύνης, η οποία φυσικά προϋπήρχε ως νόμος στην αρχαία Ελλάδα και ένας από τους ανθρώπους που τιμωρήθηκαν από αυτήν ήταν ο Ηρόστρατος: Επειδή προσπάθησε να κάψει τον μεγάλο ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο, με στόχο να μείνει το όνομά του στην ιστορία, οι αρχές της Εφέσου απαγόρευσαν κάθε αναφορά στο όνομά του – για να αποθαρρύνουν τους μιμητές. Είναι η περίπτωση αυτή κάτι αντίστροφο από εκείνη των άδοξων ποιητών, διότι στο Ηρόστρατο απαγορεύτηκε η αθανασία επειδή τη διεκδίκησε με ποταπό τρόπο, ενώ στους άσημους λογοτέχνες ο τρόπος ήταν έντιμος αλλά οι προσπάθειές τους πνίγηκαν στα νερά ενός άλλου Μαιάνδρου.

Βέβαια, για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, πρέπει να σημειώσουμε πως η επιδίωξη της αναγνώρισης είναι ασύνδετη με την καλλιτεχνική δημιουργία – τουλάχιστον όταν πρόκειται για υψηλού επιπέδου έργα και καλλιτέχνες. Είναι λογικό να αποδεχτούμε πως η θέληση για αναγνώριση του έργου οφείλεται σε ματαιοδοξία. Η ματαιοδοξία, φυσικά, είναι ανθρώπινη – ωστόσο εάν κανείς ήθελε απλώς να προσκολληθεί στα ανθρώπινα και τα καθημερινά, δε χρειαζόταν να ασχοληθεί με την τέχνη. Πέρα από ένα σημείο –όπως σημειώνει συχνά ο Κάφκα– παύει κανείς να λειτουργεί ως άνθρωπος, εάν εστιάζει την προσοχή του στα βάθη του εσωτερικού του κόσμου. Μάλιστα σε έναν από τους μελαγχολικούς τους αφορισμούς περιγράφει την προβληματική, διπλή ορμή προς τον εξωτερικό και τον εσωτερικό κόσμο, παρομοιάζοντας την κατάσταση μ’ εκείνη ενός ανθρώπου που είναι δεμένος με δύο σχοινιά:

«Το ένα χάνεται στον ουρανό, το άλλο βυθίζεται στη γη. Το πρώτο δεν του επιτρέπει να πατήσει ποτέ κανονικά στη γη – το δεύτερο του απαγορεύει αντίστοιχα να φτάσει στο ύψος που θέλει στον ουρανό...» 

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι μεταφραστής και συγγραφέας.
Τελευταίο του βιβλίο, η μετάφραση του 2ου τόμου του H.P. Lovecraft «ΙΙ: Ο ξένος – Όνειρα στο σπίτι τη μάγισσας – Το κτήνος στη σπηλιά» (εκδ. Οξύ).


 Στην κεντρική εικόνα: σχέδια © Violeta Vollmer, για ένα πρότζεκτ μεταφοράς σε video animation του διηγήματος του Κάφκα «Αναφορά προς μια ακαδημία».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Για έναν νέο ανθρωπισμό – Η επανεφεύρεση του μυθιστορήματος μετά τον μεταμοντερνισμό

Σκέψεις για την εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους και της λογοτεχνίας ανά τους αιώνες, καθώς και τη σημερινή θέση της, στην εποχή «μετά» τον μεταμοντερνισμό. Στην κεντρική εικόνα, ο Φρέντρικ Τζέιμσον (Fredric Jameson), θεωρητικός που μελέτησε αναλυτικά τον μεταμοντερνισμό. 

...
Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας;

Τι είναι το διήγημα της μεταμυθοπλασίας; Μια προσπάθεια ορισμού, κατηγορίες μεταμυθοπλασίας και ενδεικτικά παραδείγματα.

Του Π. Ένιγουεϊ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας μιλήσουμε για τον όρο «μεταμυθοπλασία», που...

«Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» – Οι φιλοσοφημένες αφηγήσεις του Γουίλιαμ Γκας

«Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» – Οι φιλοσοφημένες αφηγήσεις του Γουίλιαμ Γκας

Για τo «Καρτεσιανή σονάτα και άλλες νουβέλες» του Γουίλιαμ Γκας [William H. Gass],...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Η ηθοποιός, ακτιβίστρια και συγγραφέας Ερωφίλη Κόκκαλη έρχεται στο Υπόγειο

Στο 75ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συζητά με την ηθοποιό, ακτιβίστρια και συγγραφέα Ερωφίλη Κόκκαλη. Αφορμή, μεταξύ άλλων, το σπονδυλωτό μυθιστόρημα «Λόλα Καραμπόλα» (εκδ. Έρμα, 2022). Η συζήτηση θα μεταδοθεί...

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος με πλούσιο πρόγραμμα, γιορτάζοντας τα εβδομήντα χρόνια διεξαγωγής του. Ακολουθεί το Δελτίο Τύπου.

Επιμέλεια: Book Press

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος, γι...

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

«My Fierce Ignorant Step» του Χρήστου Παπαδόπουλου στη Στέγη – Ένα τραγούδι μέσα στο οποίο πάλλονται τα σώματα των χορευτών

Έρχεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση η παράσταση του Χρήστου Παπαδόπουλου «My Fierce Ignorant Step», από τις 8 έως τις 18 Μαΐου 2025. Δέκα χορευτές και χορεύτριες κινούνται σαν ένα. Κάθε βήμα, η αρχή και το τώρα μας. © για την εικόνα: Πάνος Κέφαλος

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

7 αστυνομικά από τις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά αστυνομικά για τους φίλους του είδους κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην κεντρική εικόνα, στοιχείο από το εξώφυλλο του «Αριμάν», του Παναγιώτη Κωνσταντόπουλου.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ