alt

Σκέψεις και επισημάνσεις για τα κριτικά κείμενα λογοτεχνίας στα μπλογκ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αφορμή τη συζήτηση «Διαδίκτυο και κριτική λογοτεχνίας» που διοργάνωσε το bookpress.gr, την Παρασκευή 10 Μαΐου, στο πλαίσιο της 16ης ΔΕΒΘ.

Του Άγη Αθανασιάδη

Η κοινότοπη αλήθεια είναι το διαδίκτυο απελευθέρωσε και «δημοκρατικοποίησε», με όλα τα καλά και τα κακά, τη δυνατότητα όλων των αναγνωστών να εκφράζονται. Στην αρχή με τα λογοτεχνικά μπλογκ και αργότερα με τα ηλεκτρονικά (και μόνο) έντυπα που ασχολούντο με το βιβλίο, πολλοί άνθρωποι αντιλήφθηκαν ότι το να διαβάζεις λογοτεχνία δεν είναι κάτι αλλόκοτο και περίεργο.

Η πλειονότητα των μπλόγκερ, χωρίς να διεκδικήσει τον τίτλο του «κριτικού λογοτεχνίας», έγραφε κείμενα, που συνήθως «διάβαζαν» το βιβλίο με διαφορετικό τρόπο από εκείνον της κριτικής των εφημερίδων.

Όσον αφορά τις κριτικές λογοτεχνίας ή τις παρουσιάσεις των βιβλίων, θα ήθελα να τονίσω ότι από τις πολιτιστικές σελίδες των εφημερίδων, όπου φιλοξενούσαν κριτικές βιβλίων, στα λογοτεχνικά περιοδικά και από εκεί στα μπλογκ, τα οποία ασχολούντο με τη λογοτεχνία, οι αλλαγές στα κείμενα δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλες. Η πλειονότητα των μπλόγκερ, χωρίς να διεκδικήσει τον τίτλο του «κριτικού λογοτεχνίας», έγραφε (αλλά και ακόμα γράφει, αφού ορισμένα ποιοτικά μπλογκ συνεχίζουν δυναμικά), κείμενα, που συνήθως «διάβαζαν» το βιβλίο με διαφορετικό τρόπο από εκείνον της κριτικής των εφημερίδων. Εξάλλου είναι πλέον γνωστό ότι και ορισμένοι από τους γνωστούς κριτικούς των εφημερίδων, διαχειρίζονται (ή τουλάχιστον μέχρι κάποια στιγμή στο παρελθόν) κάποιο βιβλιοφιλικό μπλογκ, υπογράφοντας με ψευδώνυμο.

Τα μπλογκ την εποχή της άνθισής τους στη χώρα μας, δηλαδή από το 2006 έως το 2012, εκείνο που κυρίως προσέφεραν ήταν η ελευθερία που παρείχαν σε ανώνυμους ή ψευδώνυμους χρήστες του διαδικτύου, να σχολιάσουν και να συζητήσουν για βιβλία, είτε με τον κάτοχο του μπλογκ είτε με άλλους χρήστες. (Για να λέμε την αλήθεια, συχνά η συζήτηση παρεκτρεπόταν σε τσακωμούς και ύβρεις). Επίσης, εκείνη την εποχή τα μπλογκ συνέβαλλαν καθοριστικά στη γνωριμία μικρότερων εκδοτικών οίκων με ένα μεγαλύτερο κοινό. Αναγνωστικό κοινό που δεν θα το συναντούσαν εύκολα, μιας και τα βιβλία τους σπάνια έφταναν στις στήλες των μεγάλων εφημερίδων.

Οι κριτικές στο διαδίκτυο, και πιο συγκεκριμένα στον χώρο της αποκαλούμενης μπλογκόσφαιρας, θεωρώ πώς είναι ουσιαστικότερες, λιγότερο συμβατικές και περισσότερο απελευθερωμένες γλωσσικά, σε σχέση με τις κριτικές λογοτεχνίας των εφημερίδων, οι οποίες πρέπει να «υπακούουν» είτε στον περιορισμένο χώρο που τους διατίθεται είτε σε προσεκτικότερες διατυπώσεις και διαπιστώσεις για το κρινόμενο βιβλίο. Επιπλέον, οι κριτικές στο διαδίκτυο είναι λιγότερο θεωρητικές, και επικεντρώνονται περισσότερο σε πρακτικά θέματα (πλοκή, ατμόσφαιρα, στοιχεία για τον συγγραφέα), που ίσως να ενδιαφέρουν περισσότερο τον μέσο αναγνώστη από τα –πολλές φορές– εσωστρεφή και αυτοαναφορικά κείμενα πολλών γνωστών κριτικών.

Στο Goodreads μπορεί ο καθένας να βάλει ένα αστεράκι στον «Οδυσσέα» του Τζόις, γιατί «δεν τον καταλαβαίνει» και πέντε αστεράκια στον «Κατήφορο μιας ορφανής» γιατί «τον συγκίνησε».

Τα τελευταία χρόνια, όμως, πιστεύω πως άλλαξε το τοπίο, αφενός με την ανάπτυξη του Goodreads, που είναι η απόλυτα ανοιχτή εφαρμογή για τους ανθρώπους που επιθυμούν να γράψουν για ένα βιβλίο, αφετέρου με την ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και ειδικότερα του Facebook και του Instagram. Στο Goodreads μπορεί ο καθένας να βάλει ένα αστεράκι στον Οδυσσέα του Τζόις, γιατί «δεν τον καταλαβαίνει» και πέντε αστεράκια στον Κατήφορο μιας ορφανής γιατί «τον συγκίνησε», ενώ στο Instagram, η φωτογραφία ενός βιβλίου με ωραίο εξώφυλλο, δίπλα σε ένα ελκυστικό γαλακτομπούρεκο, μπορεί να αποσπάσει δεκάδες σχόλια λιγωμένων «βιβλιόφιλων».

Εκεί που, όχι και πολλά χρόνια πριν, ένα βιβλίο θα αποσπούσε καλές ή κακές κριτικές λίγες εβδομάδες ή μήνες έπειτα από την κυκλοφορία του, τώρα θεωρείται απαραίτητο από τους εκδότες να διανεμηθεί σε «επιδραστικούς» instagrammers του χώρου των βιβλίων, τουλάχιστον μια εβδομάδα πριν από την κυκλοφορία του, κι εκείνοι να το φωτογραφίσουν με τη φράση «τρελαίνομαι» ή «επιτέλους στα χέρια μου», άσχετα με την αξία του ή αν θα το διαβάσουν.

Στο Facebook δημιουργούνται βιβλιοφιλικές ομάδες, μεγαλύτερης ή μικρότερης εμβέλειας, και ξεκινούν συζητήσεις γύρω από βιβλία, όπου διαβάζουμε τις πιο απίθανες απόψεις. Να πούμε όμως ότι υπάρχουν και συγκροτημένες αναρτήσεις, με πραγματικά βιβλιοφιλικό περιεχόμενο και ποιοτικές προτάσεις, η οποίες ξαφνιάζουν ευχάριστα.

Η κριτική στον χώρο του διαδικτύου έχει αντικατασταθεί από ένα επιφώνημα, από μια εικόνα.

Η κριτική, λοιπόν, στον χώρο του διαδικτύου έχει αντικατασταθεί από ένα επιφώνημα, από μια εικόνα. Πλέον επικρατούν οι γνώμες έναντι των κριτικών απόψεων και το «μ’ αρέσει» - «δεν μ’ αρέσει» είναι κάτι πολύ συνηθισμένο, με συνέπεια όλο και περισσότεροι επαγγελματίες του χώρου να δίνουν αυξανόμενη και δυσανάλογη ίσως προσοχή σ' αυτές τις γνώμες. Να σημειώσουμε, κλείνοντας, ότι τα μεγάλα κείμενα δύσκολα διαβάζονται πλέον. Είναι γεγονός ότι ένα κείμενο που υπερβαίνει τις 100 λέξεις δύσκολα βρίσκει αναγνώστες.

Η λογοτεχνική κριτική σήμερα μπορεί να φτάνει σε περισσότερους αναγνώστες, αλλά μια από τις λειτουργίες της, που είναι ο διάλογος του αναγνώστη με τον συγγραφέα μέσω του λογοτεχνικού κειμένου, πόσους αλήθεια αφορά;

* Ο ΑΓΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ είναι σύμβουλος στη «Λευκή Σειρά» του Εξάντα, 
συνιδιοκτήτης του βιβλιοπωλείου/καφέ Booktalks, ενώ διατηρεί ένα από τα παλαιότερα βιβλιοφιλικά μπλογκ, το Librofilo.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής» και «Δεν γίνονται αυτά εδώ»: Δύο μυθιστορήματα «προάγγελοι» της εποχής Τραμπ (και όχι μόνο)

«Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής» και «Δεν γίνονται αυτά εδώ»: Δύο μυθιστορήματα «προάγγελοι» της εποχής Τραμπ (και όχι μόνο)

«Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής» του Φίλιπ Ροθ και «Δεν γίνονται αυτά εδώ» του Σίνκλερ Λίουις: Δύο σπουδαία αμερικανικά μυθιστορήματα που προείδαν, σε ανύποπτο χρόνο, πτυχές της σημερινής μας πραγματικότητας.

Γράφει ο Κώστας Αρκουδέας

Υπάρχει έ...

Πόσος σεξισμός είναι ανεκτός; Η «περίπτωση Ροθ» και γιατί, παρόλα αυτά, αξίζει να τον διαβάζουμε

Πόσος σεξισμός είναι ανεκτός; Η «περίπτωση Ροθ» και γιατί, παρόλα αυτά, αξίζει να τον διαβάζουμε

Σκέψεις για τη λειτουργία της λογοτεχνίας με αφορμή το πεζογραφικό έργο του Φίλιπ Ροθ. «Θα διαβάζουμε τον Ροθ, επομένως, για όλες του τις αδυναμίες και ίσως εξαιτίας αυτών. Θα απολαμβάνουμε τις εκρηκτικές στιγμές των εσωτερικών του εκλάμψεων και θα τον οικτίρουμε για τις αμφιλεγόμενες εμμονές του που τον κάνουν τόσο...

Καταγράφοντας το κριτικό τοπίο: Κριτικές, βιβλιοπαρουσιάσεις, κριτικά σχόλια – Ποιοι, πού και πώς

Καταγράφοντας το κριτικό τοπίο: Κριτικές, βιβλιοπαρουσιάσεις, κριτικά σχόλια – Ποιοι, πού και πώς

Απόπειρα σχετικής οριοθέτησης του αντικειμένου των κριτικών κειμένων και καταγραφής των κριτικών λογοτεχνίας για το –τυχαίο και ενδεικτικό– διάστημα από την 1η Ιανουαρίου 2022 έως και την 30ή Ιουνίου 2024. «Σε μια Ελλάδα, όπου πολλοί γράφουν λογοτεχνία, αλλά δεν διαβάζουν ανάλογα πολλοί, πόσοι υπηρετούν την κριτική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο κριτικός θεάτρου και λογοτέχνης Κώστας Γεωργουσόπουλος (1937-2024)

Πέθανε ο κριτικός θεάτρου και λογοτέχνης Κώστας Γεωργουσόπουλος (1937-2024)

Πέθανε σε ηλικία 87 ετών ο κριτικός θεάτρου, μεταφραστής και συγγραφέας Κώστας Γεωργουσόπουλος, γνωστός και με το ψευδώνυμο Κ.Χ. Μύρης. Την είδηση του θανάτου του έκανε γνωστή με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο αδερφός του, Βασίλης. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Τα εις εαυτόν» του Μάρκου Αυρήλιου (κριτική) – Ο «μελαγχολικός αυτοκράτωρ» και ο στωικισμός του

«Τα εις εαυτόν» του Μάρκου Αυρήλιου (κριτική) – Ο «μελαγχολικός αυτοκράτωρ» και ο στωικισμός του

Για το βιβλίο του Μάρκου Αυρήλιου [Marcus Aurelius] «Τα εις εαυτόν» (μτφρ. Αναστασία Καλλιοντζή, εκδ. Οξύ).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Δέκα χρόνια πριν πεθάνει και εν μέσω σφοδρών εκστρατειών, ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Μάρκος Α...

Θόρντον Ουάιλντερ: «Η ελπίδα, όπως και η πίστη, δεν είναι τίποτα αν δεν είναι θαρραλέες»

Θόρντον Ουάιλντερ: «Η ελπίδα, όπως και η πίστη, δεν είναι τίποτα αν δεν είναι θαρραλέες»

Μια μέρα σαν σήμερα, 7 Δεκεμβρίου 1975, πέθανε στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ ο συγγραφέας Θόρντον Ουάιλντερ. Πήρε τρεις φορείς βραβείο Πούλιτζερ καθώς και το National Book Award.

Του Ευθύμιου Σακκά

Είχε γεννηθεί στο Ουισκό...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Ανταρκτική» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 3 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΟΙ ...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», το οποίο κυκλοφορεί στις 2 Δεκεμβρίου από τος εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο 2ο

Εκείνη την εποχή καταπιανόμουν με την κατα...

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Μάριν Ντρζιτς [Marin Držić] «Μπάρμπα Μάρογιε» (μτφρ. Irena Bogdanović), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ


...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

«Ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms): 15 βιβλία για… ένοχες απολαύσεις

Τα «ρομαντικά μυθιστορήματα» (rom-coms) έχουν πλέον διακριτή παρουσία στην ελληνική εκδοτική παραγωγή και πολύ εντονότερη στην παγκόσμια. Τι τα διακρίνει, πού απευθύνονται και για τι μιλάει ένα επιτυχημένο rom-com; Επιλέξαμε 15 ρομαντικά μυθιστορήματα που ξεχώρισαν το 2024.

Γράφει η Φανή Χατζή ...

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ