mb-beach_kids_play

Του Σωτήρη Βανδώρου

Ενδεχομένως ο Carle Honoré, συγγραφέας του Μανιφέστου της χαρούμενης παιδικής ηλικίας (στο πρωτότυπο: Under pressure – Υπό πίεση), θα έβρισκε περιοριστική τη σύνοψή του που θα επιχειρήσoυμε εδώ, νομίζουμε ωστόσο ότι αυτή η ανάγνωση αναδεικνύει, χωρίς να προδίδει το γενικότερο πνεύμα του, την αιχμή ενός ενδιαφέροντος, αλλά κάπως ανοικονόμητου βιβλίου.

Ο Honoré, που είναι και αρθρογράφος σε γνωστά αγγλόφωνα έντυπα, καταπιάνεται με την ανατροφή των παιδιών στον σύγχρονο κόσμο, έχοντας ο ίδιος επισκεφτεί σε πολλές χώρες νηπιαγωγεία, σχολεία κι άλλους παιδικούς τόπους κι έχοντας μιλήσει με παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς και κάθε λογής ειδικούς της παιδικής ηλικίας. Περιγράφει τις σύγχρονες τάσεις στην ανατροφή και την εκπαίδευση, αντιπαραβάλλοντάς τες σε λανθασμένες αντιλήψεις και πρακτικές κυρίως των γονιών.

Στο κυνήγι της επιτυχίας

Όμως, η εστίασή του είναι σε αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, με όλες τις σχετικές παραλλαγές, δυτική ή δυτικότροπη μεσαία τάξη. Δηλαδή πρόκειται για γονείς που είναι εγγράμματοι ή και καλλιεργημένοι, αποδίδουν αξία στη μόρφωση των τέκνων τους με την ευρεία έννοια του όρου, έχουν ικανοποιητική ή και υψηλή αγοραστική δύναμη κι ασπάζονται λίγο-πολύ τις αξίες και τις συμπεριφορές των δυτικών, καπιταλιστικών κοινωνιών. Το προφίλ του γονιού, που εμπίπτοντας σε αυτή την κατηγορία χαρακτηρίζεται ως παράδειγμα προς αποφυγή, σκιαγραφείται ως εκείνου του ατόμου που επιδιώκει μεν το καλύτερο για το παιδί του, αλλά που δεν του το προσφέρει σωστά γιατί οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί ανάγονται σε μια αντίληψη για τη ζωή που περιστρέφεται γύρω από τον καταναλωτισμό, τον ανταγωνισμό και την καριερίστικη «επιτυχία». Αισθάνεται ότι το παιδί του είναι ή πρέπει να καταστεί «ξεχωριστό» κι επιδίδεται από πολύ νωρίς σε έναν αγώνα δρόμου όχι απλώς να «μην του λείψει τίποτα», αλλά να αποκτήσει τα καλύτερα δυνατά «εφόδια» για το βίο του. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν μπορεί να συμπαθήσει πραγματικά κι άλλα παιδιά, ούτε να εκτιμήσει τις αξίες της ομαδικότητας και της συνεργασίας και κατά προέκταση δίνει μια μονομερή, μάλλον αντικοινωνική κατεύθυνση στην αγωγή του παιδιού του.

children-at-the-beachΑυτή η στάση προσλαμβάνει συχνά καταπιεστικές ή στρεβλές μορφές, καθώς σχετίζεται περισσότερο με την απολογισμό ζωής του ίδιου του γονιού και λιγότερο με τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού. Ο συγγραφέας δεν το λέει ακριβώς έτσι, αλλά περιγράφει εκείνους τους γονείς που θεωρούν ότι κάπου μισοπέτυχαν-μισοαπέτυχαν στους δικούς τους στόχους και είναι διατεθειμένοι να κάνουν τα αδύνατα δυνατά ώστε τα παιδιά τους να βιώσουν το απόλυτο success story, κάτι που, είτε το συνειδητοποούν είτε όχι, λειτουργεί σαν υποκατάστατο της όποιας δικής τους ανικανοποίητης επιθυμίας. Διαβάζοντας το βιβλίο, θυμήθηκα το περιστατικό που μου διηγήθηκε φίλος γονιός και το οποίο συμπυκνώνει, σε μια νεοπλουτίστικη εκδοχή, αυτή τη στάση. Πέρυσι, την ημέρα έναρξης της σχολικής χρονιάς, επισκέφτηκε ονομαστό σχολείο των βορείων προαστίων όπου ξεκίνησε να φοιτά στην Α’ δημοτικού η κόρη του. Αρκετοί γονείς έβγαζαν με το κινητό τους φωτογραφία τις αναρτημένες καταστάσεις με τα ονοματεπώνυμα των μαθητών. Είχαν αναγνωρίσει «επώνυμους» γονείς και προφανώς δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τον ενθουσιασμό τους. Με την εγγραφή στο συγκεκριμένο σχολείο «αγόρασαν» (ή έτσι νόμισαν) κοινωνικό κύρος. Πίστεψαν ότι, μέσω του παιδιού τους, συγχρωτίζονται με την κοινωνική και οικονομική ελίτ. Εδώ ελλοχεύει ο κίνδυνος το παιδί να καταστεί ένα «τρόπαιο» για το γονιό ο οποίος θα προγραμματίζει και θα ελέγχει τη ζωή του ώστε να αποδίδει η «επένδυσή» του.

Μικροί "Αϊνστάιν"

Το πράγμα πρέπει να το δει κανείς τελείως διαφορετικά, δηλαδή από τη σκοπιά του παιδιού. Ας τα πάρουμε από την αρχή. Είναι αποδεδειγμένο ότι οι νευρωνικές συνάψεις που δημιουργούνται στον εγκέφαλο του βρέφους (κάτι που σχετίζεται με τη νοητική ανάπτυξη) επηρεάζονται από τα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον του. Έχει μάλιστα παρατηρηθεί ότι όταν οι γονείς είναι καλλιεργημένοι (υπάρχουν αρκετά βιβλία στο σπίτι, ακούγονται πολλές ιστορίες και γίνονται συζητήσεις παρουσία του παιδιού κ.ο.κ.) τα παιδιά τείνουν να προπορεύονται συγκριτικά με τα υπόλοιπα ως προς την ανάπτυξη του λεξιλογίου και την κατανόηση σχημάτων, μεγεθών, χρωμάτων κτλ. Ωστόσο, αυτό έχει το όριο του. Πολλοί γονείς νομίζουν ότι βομβαρδίζοντας από πολύ νωρίς το τέκνο τους με πληθώρα ερεθισμάτων θα γίνει ο επόμενος Αϊνστάιν. Απλά, δεν είναι έτσι και μάλιστα η υπερβολή ενδέχεται να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα ή και διαταραχές στον ύπνο. Δεν υφίσταται μια απλή εξίσωση «περισσότερα ερεθίσματα συνεπάγονται περισσότερες συνάψεις». Συναφής είναι εδώ κι ο μύθος για τη μακροπρόθεσμα ευεργετική επίδραση της μουσικής του Μότσαρτ (ναι, ειδικά του Μότσαρτ) στα μωρά. Οι ειδικοί δεν επιβεβαιώνουν κάτι το ξεχωριστό. Εξίσου, η προσπάθεια εκμάθησης ξένων γλωσσών σε πρώιμη ηλικία με τη βοήθεια εργαλείων multimedia δεν προσφέρει τίποτε ιδιαίτερο, καθώς έχει αποδειχθεί ότι τα νήπια συντονίζονται γλωσσικά με ανθρώπους που τους ακούνε να μιλάνε συχνά κι όχι με σκηνοθετημένες προσομοιώσεις.

children_playing_beach_cnt_18oct10_ist_bΓενικότερα, η δογματική προσήλωση στο «όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα» είναι απλώς ανούσια. Υπάρχει, αντίθετα, μια απλούστατη σύσταση που φαίνεται να αποτελεί κοινό τόπο για τους ειδικούς: συγκρότηση ισχυρών συναισθηματικών δεσμών με τους κηδεμόνες, δηλαδή μπόλικη οπτική επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο, σωματική επαφή και ομιλία· ό,τι καλύτερο για την εξέλιξή του παιδιού και παράγοντας ενάντια στο άγχος και το στρες. Αντίστοιχα απλούστατο, που όμως πολλοί γονείς φαίνεται να το παραγνωρίζουν: είναι στη φύση του νηπίου να παίζει, όχι να επιδίδεται σε έναν αγώνα επίτευξης εκπαιδευτικών «επιτευγμάτων». Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι δεν πρέπει τα παιδιά να μαθαίνουν ότι υπάρχουν όρια ή να αφήνονται να γίνουν εντελώς απείθαρχα. Αλλά, οι έρευνες λένε ότι παιδιά που «φοίτησαν» σε υπερφορτωμένα σε πρόγραμμα γνώσεων νηπιαγωγεία δεν πέτυχαν απαραίτητα καλύτερες μαθησιακές επιδόσεις όταν πήγαν σχολείο. Αντίθετα, έγιναν περισσότερο ανήσυχα και λιγότερο δημιουργικά. Δεν θα πρέπει αυτό να παρεξηγηθεί ως προτροπή προς την αδράνεια, αλλά ως υπενθύμιση πως τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ευημερούν όταν τους παρέχεται ένα ασφαλές και χαλαρό περιβάλλον όπου αφήνονται ελεύθερα να εξερευνήσουν τον κόσμο μέσα από παραμύθια, τραγούδια, κουβέντα και παιχνίδι, με τη σειρά και στη δοσολογία που επιθυμούν κι όχι κατά πώς θεωρούν ότι είναι «ορθό», πόσω μάλλον «επιβεβλημένο» οι γονείς.

Όταν λέμε παιχνίδι, εννοούμε παιχνίδι (κι αυτό αφορά βέβαια και μεγαλύτερες ηλικίες). Που θα πει ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος οι γονείς να παίρνουν κατεξοχήν παιχνίδια γνώσεων ή που υποτίθεται ότι είναι ειδικά κατασκευασμένα για να βελτιώνουν ορισμένες δεξιότητες ή που είναι πιο εκλεπτυσμένα ή αποτελούν τεχνολογικές εφαρμογές. Εξίσου δεν θα πρέπει να επιμένουν στην «ορθή χρήση» τους και να «διορθώνουν» το παιδί αν δεν ακολουθεί τους κανόνες. Θα ήθελα να το βεβαιώσω, όπως ανάλογες διαπιστώσεις έχουν κάνει γονείς και γονείς: ο γιος μου διασκεδάζει περισσότερο να φτιάχνει με τουβλάκια, φερ’ ειπείν έναν «κόκκινο κροκόδειλο πάνω σε ένα τρένο», παρά να αντιγράφει τα προκάτ σχήματα. Στην αρχή μου φαινόταν ότι δεν έχει καταλάβει το παιχνίδι και δεν μπορούσα ούτε να δω τον «κόκκινο κροκόδειλο πάνω σε ένα τρένο», ούτε να εξηγήσω πως νομίζει ότι ένας κροκόδειλος μπορεί να είναι κόκκινος κι ανεβασμένος σ’ ένα τρένο. Μου πήρε αρκετά να συνειδητοποιήσω ότι η αδυναμία ήταν δική μου: δεν ένιωθα επαρκώς ελεύθερος και δεν επιστράτευα αδέσμευτα τη φαντασία μου όπως εκείνος. Με μαθαίνει σιγά-σιγά και βρίσκω ότι από τη σκοπιά του ο κόσμος μπορεί να γίνει υπέροχος. Είναι αυτή η απλή μετάθεση, νομίζω, που βοηθά τους γονείς να μην κάνουμε υπερβολικά πολλά λάθη (γιατί όλοι αναπόφευκτα κάνουμε και δεν υπάρχει λόγος να «σκάμε» γι’ αυτό), να είμαστε λιγότερο αγχωμένοι κι εν τέλει καλύτεροι κηδεμόνες: δεν είναι τα παιδιά που πρέπει να τα κάνουμε να βλέπουν τον κόσμο με τη δική μας ματιά, είναι εμείς που οφείλουμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να δούμε τον κόσμο με τα μάτια των παιδιών.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΝΔΩΡΟΣ

manifesto-exof Το μανιφέστο της χαρούμενης παιδικής ηλικίας
Carl Honoré
Μτφρ. Άλκηστη Κελεσίδη
Εκδόσεις Αερόστατο, 2010
Τιμή € 19,00, σελ. 448

politeia-link

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τι θέλουμε να κάνει το σχολείο μας;

Τι θέλουμε να κάνει το σχολείο μας;

Σκέψεις γύρω από τα πιο αποτελεσματικά εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο και αναπόφευκτες συγκρίσεις με το «ελληνικό παράδειγμα», με αφορμή το βιβλίο-μελέτη της Lucy Crehan «Φυτώρια ευφυΐας» (μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Του Σωτήρη Βανδώρου ...

Οι άνθρωποι την εποχή των έξυπνων μηχανών

Οι άνθρωποι την εποχή των έξυπνων μηχανών

Για το βιβλίο «Life 3.0» του Max Tegmark (μτφρ. Νίκος Αποστολόπουλος, εκδ. Τραυλός).

Του Σωτήρη Βανδώρου

Εξολοθρευτής, Μάτριξ, Blade Runner κτλ. κτλ. Οι συνειρμοί που κάνουμε οι περισσότεροι όταν ακούμε περί τεχνητή...

Το παρόν και το μέλλον της σοσιαλδημοκρατίας

Το παρόν και το μέλλον της σοσιαλδημοκρατίας

Για το βιβλίο «Το πρωτείο της δημοκρατίας - Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Σιακαντάρη (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Του Σωτήρη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

«Rohtko», του Λούκας Τβαρκόφσκι, στη Στέγη (κριτική)

Στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση είδαμε τη μεγαλειώδη παράσταση «ROHTKO» του Πολωνού σκηνοθέτη Λούκα Τβαρκόφσκι [Lukasz Twarkowski], αποτέλεσμα συνεργασίας του με τον Κρίστιαν Λούπα.

Γράφει ο Νϊκος Ξένιος

Ο Λούκας Τβαρκόφσκι σκηνοθέτησε τ...

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Το Dublin Literary Award 2023 στη Γερμανίδα Katja Oskamp

Απονεμήθηκε στην Katja Oskamp και τη μεταφράστριά της στα αγγλικά Jo Heinrich, το «Dublin Literary Award 2023» για το μυθιστόρημά της Katja Oskam «Marzahn, Mon Amour». Σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...
Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Χαρούκι Μουρακάμι: Τιμήθηκε με το βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών»

Ο Haruki Murakami [Χαρούκι Μουρακάμι] είναι ο πρώτος Ιάπωνας συγγραφέας που έλαβε το Βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών». Η συλλογή διηγημάτων του «Σε πρώτο ενικό» κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Βασίλη Κιμούλη.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

«Αρκτικό καλοκαίρι» του Ντέιμον Γκάλγκατ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντέιμον Γκάλγκατ [Damon Galgut] «Αρκτικό καλοκαίρι» (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Οι δύο άντρες κάθονταν στις πο...

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

«Ο γυάλινος κήπος» της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Τατιάνας Τσιμπουλεάκ [Tatiana Ţîbuleac] «Ο γυάλινος κήπος» (μτφρ. Άντζελα Μπράτσου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Μαΐου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Κήπος βιβλίων» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Τα 25 καλύτερα λογοτεχνικά έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς – από τη Μέρι Σέλεϊ στην Έλενα Φερράντε

Σε δημοσίευσή της στον Independent, η αρθρογράφος Clarisse Loughrey ξεχώρισε τα εικοσιπέντε σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από γυναίκες συγγραφείς. Στη φωτογραφία, μία από αυτές, η Octavia E. Butler [1947 - 2006], συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας με έντονο κοινωνικό και πολιτικό υ...

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

«Φάκελος αρχαιοκαπηλία»: Νικόλας Ζηργάνος, Ανδρέας Αποστολίδης και Γιάννης Μαρής

Φάκελος αρχαιοκαπηλία με προτάσεις τριών βιβλίων: «Επιχείρηση “Νόστος”: Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά» (εκδ. Τόπος), του Νικόλα Ζηργάνου, «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές» (εκδ. Άγρα), του Ανδρέα Αποστολίδη και  «Ίλ...

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Bιβλία αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης: 20 επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις

Κανείς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημά σου, αν δεν κάνεις ο ίδιος την αρχή για να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είκοσι επιλογές από τις καλύτερες πρόσφατες εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αυτογνωσίας και προσωπικής βελτίωσης από τους επαγγελματίες του είδους.

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ