ai 700x467

Για το βιβλίο «Life 3.0» του Max Tegmark (μτφρ. Νίκος Αποστολόπουλος, εκδ. Τραυλός).

Του Σωτήρη Βανδώρου

Εξολοθρευτής, Μάτριξ, Blade Runner κτλ. κτλ. Οι συνειρμοί που κάνουμε οι περισσότεροι όταν ακούμε περί τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) σχετίζονται κατά κανόνα με τις παραστάσεις μας από κινηματογραφικά ή λογοτεχνικά έργα επιστημονικής φαντασίας. Καθώς στη μεγάλη τους πλειονότητα σε αυτά η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με (συχνά ανθρωπόμορφες) ευφυείς μηχανές οι οποίες απειλούν να αποκτήσουν ή έχουν ήδη αποκτήσει τον έλεγχο της ανθρώπινης ζωής, αναπόφευκτα ένα αίσθημα ανησυχίας μας κατακυριεύει όταν ακούμε για νέα επιτεύγματα –στην πραγματικότητα, όχι στη φαντασία– στο πεδίο αυτό. Είναι άραγε δικαιολογημένοι οι φόβοι μας; Κι εν πάση περιπτώσει, ποια είναι η ενδεδειγμένη προσέγγιση; 

Σύσσωμη η επιστημονική και ερευνητική κοινότητα όλων των σχετικών ειδικοτήτων θεωρεί ότι η υποδούλωση των ανθρώπων από έξυπνα ρομπότ θα παραμείνει διασκεδαστική υπόθεση της βιομηχανίας της ψυχαγωγίας και του θεάματος.

Ας ησυχάσουμε. Σύσσωμη η επιστημονική και ερευνητική κοινότητα όλων των σχετικών ειδικοτήτων θεωρεί ότι η υποδούλωση των ανθρώπων από έξυπνα ρομπότ θα παραμείνει διασκεδαστική υπόθεση της βιομηχανίας της ψυχαγωγίας και του θεάματος. Κι αυτό διότι, παρά τα άλματα που έχουν σημειωθεί και σε επίπεδο έρευνας και σε επίπεδο εφαρμογής τα τελευταία χρόνια, αυτά αφορούν μόνον τη λεγόμενη ειδική ΤΝ και όχι τη γενική ΤΝ. Έτσι, ένα λογισμικό μπορεί να παίζει απίθανα καλό σκάκι (αλλά κάνει ειδικά και μόνον αυτό), μια συσκευή πλοήγησης μπορεί να υπολογίσει εξαιρετικά καλά τη βέλτιστη διαδρομή που θα πρέπει να ακολουθήσετε για να φτάσετε στον προορισμό σας (αλλά κάνει ειδικά και μόνον αυτό), και ένα μηχάνημα αυτόματης διάγνωσης ακτινογραφιών προσεγγίζει (κι αναμένεται να ξεπεράσει) το ποσοστό επιτυχίας των καλύτερων ακτινολόγων (αλλά κάνει ειδικά και μόνον αυτό). Με άλλα λόγια, έχουμε να κάνουμε με εφαρμογές που ενσωματώνουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό γνωρίσματα ΤΝ –τα καταφέρνουν εξίσου ή περισσότερο καλά συγκριτικά με τους ανθρώπους– στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Αλλά δεν είμαστε καν στα πρόθυρα ανάπτυξης της γενικής ΤΝ, δηλαδή μιας νοήμονος οντότητας η οποία θα μπορεί συνδυαστικά να επιτυγχάνει πολλαπλούς και περίπλοκους (δικούς της) στόχους, βασιζόμενη σε ένα συνδυασμό αντίληψης, δεξιοτήτων κι αυτεπίγνωσης. Για πολλούς ερευνητές αυτό είναι αδύνατον να προκύψει, για άλλους συνιστά μια πιθανότητα σε ένα όχι κοντινό μέλλον και κατά προέκταση κάτι που μπορεί να προληφθεί κι αποτραπεί, ή ακόμη καλύτερα ίσως, να συντονιστεί με τις ανθρώπινες αξίες κι επιδιώξεις.

Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τα πάντα ανέφελα. Υπάρχει μια συγκεκριμένη, ορατή απειλή για την αντιμετώπιση της οποίας έχει κινητοποιηθεί ολόκληρη η κοινότητα των ερευνητών και των επαγγελματιών του χώρου. Από τεχνική άποψη είναι θέμα χρόνου η επινόηση και κατασκευή ενός αυτοκινούμενου drone, μεγέθους μεγάλου εντόμου, το οποίο θα μπορεί να «κλειδώσει» έναν ανθρώπινο στόχο (π.χ. ένα πρόσωπο) και να τον αναζητά μέχρι να τον εντοπίσει κι εξολοθρεύσει, χωρίς δυνατότητα ανάκλησης της σχετικής εντολής. Ενώπιον αυτού του εφιάλτη οι επιστήμονες έχουν αυτοδεσμευθεί ότι δεν θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός τέτοιου όπλου κι επιδιώκουν την αντίστοιχη δέσμευση κρατών και διεθνών οργανισμών (ας πούμε, μια διεθνής σύμβαση όπως αυτή για την απαγόρευση των βιολογικών όπλων). Τώρα, αν αυτό σας ακούγεται καθησυχαστικό, δεν το γνωρίζω.

ai 1Εν πάση περιπτώσει, για όλα αυτά και κάμποσα ακόμη διαθέτουμε ένα ενδιαφέρον βιβλίο και στα ελληνικά πλέον. Συγγραφέας του είναι ο Tex Tegmark, καθηγητής Φυσικής στο ΜΙΤ και μια από τις ηγετικές μορφές του ραγδαία επεκτεινόμενου τα τελευταία χρόνια πεδίου έρευνας της ΤΝ. Αυτό λοιπόν που διαβάζουμε στις σελίδες του είναι αφενός μια επισκόπηση του πού βρίσκονται τώρα τα πράγματα και ποιες είναι οι τάσεις, όσο και οι προσωπικές εκτιμήσεις, αλλά κι επιθυμίες του συγγραφέα. Η ΤΝ δεν είναι βέβαια ένα καινούριο αντικείμενο, αφού η έρευνα είναι ενεργή επί δεκαετίες. Ωστόσο, μια περιδιάβαση στην εξέλιξή της θα αναδείξει περιόδους σχετικής στασιμότητας κι απογοήτευσης, εναλλασσόμενες με περιόδους αισιοδοξίας κι επιτευγμάτων, όπως ακριβώς είναι η σημερινή. Σήμερα, επιπλέον, είναι ασύλληπτα μεγάλα τα ποσά και γενικότερα οι πόροι που διοχετεύονται στην έρευνα στην οποία είναι βαθιά αναμεμιγμένες και όλες οι τεχνολογικές εταιρίες-κολοσσοί.

Σήμερα, επιπλέον, είναι ασύλληπτα μεγάλα τα ποσά και γενικότερα οι πόροι που διοχετεύονται στην έρευνα στην οποία είναι βαθιά αναμεμιγμένες και όλες οι τεχνολογικές εταιρίες-κολοσσοί.

Αν μπορώ να συνοψίσω τη γενική ιδέα του Tegmark, η ΤΝ, όπως διαφαίνεται να εξελίσσεται, θα σηματοδοτήσει μια τομή στην ιστορία της ανθρωπότητας καθώς (σε συνδυασμό με παράλληλες και συμπληρωματικές εξελίξεις) θα πολλαπλασιάσει εκθετικά τις παραγωγικές μας δυνατότητες και θα διευκολύνει και θα εμπλουτίσει σε πρωτοφανή βαθμό τη ζωή μας. Δεν είναι όμως ποσοτική όσο κυρίως ποιοτική η διαφοροποίηση. Γι' αυτό και την ονομάζει Ζωή (Life) 3.0. Η Ζωή 1.0 αναφέρεται κατ’ ουσίαν στη βιολογική διάσταση. Δηλαδή, στα βιολογικά χαρακτηριστικά που έχει κάθε είδος και τα οποία συνιστούν κατά τρόπο προκαθορισμένο και περιοριστικό τον ορίζοντα της ύπαρξής τους. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζώα, ο άνθρωπος κατάφερε το πέρασμα στη Ζωή 2.0. Εν ολίγοις, διά του πολιτισμού (με την ευρεία έννοια του όρου) απέκτησε γνώσεις, δεξιότητες, πρακτικές (οι οποίες δεν ανάγονται στη φύση του). Ωστόσο, ακόμη κι έτσι, εξακολουθεί να βιώνει περιορισμούς της Ζωής 1.0. Είναι η Ζωή 3.0 που θα σημάνει την άρση ορισμένων(;) από αυτούς.

ai 2Το πέρασμα από το ένα στάδιο στο άλλο μπορεί κατά τον Tegmark να προσεγγιστεί με βασικούς όρους πληροφορικής (πότε μεταφορικά, πότε κυριολεκτικά). Έτσι, η Ζωή 1.0 δεν μπορεί να σχεδιάσει το «λογισμικό» της (το οποίο απλώς φέρει κι εκτελεί: βιολογία), η Ζωή 2.0 σχεδιάζει το «λογισμικό» της (πολιτισμός), ενώ η Ζωή 3.0 μπορεί να σχεδιάσει επιπλέον και το «υλισμικό/ hardware» της (τεχνολογία), με την έννοια ότι ο υλικός φορέας/ η υλική μορφή που χρησιμοποιείται ως υπόστρωμα της νοημοσύνης καθίσταται κατασκευάσιμος κι όχι δοτός από τη φύση. Αυτό αφορά προφανώς την ύπαρξη νοήμονων μηχανών που είναι εξ ορισμού τεχνητές κι όχι φυσικές οντότητες (και οι οποίες μπορούν με τη σειρά τους να κατασκευάσουν άλλες μηχανές με ανάλογα χαρακτηριστικά). Αφορά όμως και κάτι άλλο το οποίο είναι φανερό ότι ιντριγκάρει τον Tegmark: την ουσιώδη και «βαθιά» διασύνδεση ανθρώπων και μηχανών – για παράδειγμα το διαμοιρασμό ενός νευρωνικού δικτύου μέσω διασύνδεσής τους. Ορισμένοι επεκτείνουν αυτή την ιδέα στον έσχατο βαθμό (κυβόργια / cyborgs, υβρίδια ανθρώπου και μηχανής) με όρους που παραπέμπουν, για την ώρα τουλάχιστον, περισσότερο στην επιστημονική φαντασία παρά στην επιστημονική πραγματικότητα. Γεγονός όμως είναι ότι διαθέτουμε πλέον καινοτόμες τεχνολογίες οι οποίες εφαρμόζουν μηχανικά και τεχνολογικά εμφυτεύματα στον εγκέφαλο ή σε νευρικές απολήξεις παρέχοντας πρωτόγνωρες αισθητηριακές εμπειρίες σε ανθρώπους που έχουν υποστεί τραυματισμούς ή έχουν εκ γενετής ορισμένες αναπηρίες.

Ομολογώ ότι σε ολόκληρα κεφάλαια του βιβλίου «χάθηκα» δυσκολευόμενος να παρακολουθήσω τις εικοτολογίες του συγγραφέα για διαστρικά ταξίδια, εποικισμό άλλων πλανητών κ.ο.κ. 

Ομολογώ ότι σε ολόκληρα κεφάλαια του βιβλίου, είτε από δυσπιστία είτε από έλλειψη γνώσεων που θα μου επέτρεπαν να τα κατανοήσω καλύτερα, «χάθηκα» δυσκολευόμενος να παρακολουθήσω τις εικοτολογίες του συγγραφέα για διαστρικά ταξίδια, εποικισμό άλλων πλανητών κ.ο.κ. Μου φάνηκε επίσης υπερβολικά εκτενές το τμήμα εκείνο του βιβλίου που αναλύει σενάρια επί σεναρίων για το πώς μπορεί μελλοντικά να διαμορφωθεί η σχέση μας με την ΤΝ. Ωστόσο –ας το θέσω έτσι– στα πιο «προσγειωμένα» τμήματα του βιβλίου βρήκα ένα σώμα γνώσης που ξεκαθαρίζει εύληπτα πολλές απορίες και θέτει ερωτήματα και προβληματισμούς που περιλαμβάνουν και ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις της ανάπτυξης της ΤΝ. Αισθάνθηκα, δε, ότι στην Ελλάδα έχουμε (και σε αυτό) μείνει δραματικά πίσω συγκριτικά με πολλές χώρες που έχουν εδώ και χρόνια εγκαθιδρύσει εθνική στρατηγική για την ΤΝ, αντιλαμβανόμενες τη σπουδαιότητά της. Επομένως, εδώ έχουμε ένα βιβλίο αναφοράς, με πλούσιο υλικό που αν μη τι άλλο θέτει την ατζέντα αυτού που το ίδιο ισχυρίζεται ότι συνιστά τη σημαντικότερη συζήτηση της εποχής μας.

* Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΝΔΩΡΟΣ είναι λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.


life 3Life 3.0
Τι θα σημαίνει να είσαι άνθρωπος στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης;
MaxTegmark
Μτφρ. Νίκος Αποστολόπουλος
Τραυλός 2018
Σελ. 572, τιμή εκδότη € 24,00

politeia link

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ MAX TEGMARK


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο φόβος μήπως γίνουν οι μηχανές κακές συνιστά ένα ακόμη παραπλανητικό στοιχείο. Η πραγματική ανησυχία δεν είναι η κακία, αλλά η ικανότητα. Εξ ορισμού, μια υπερνοήμων ΤΝ καταφέρνει πολύ καλά να πετυχαίνει τους στόχους της, όποιοι κι αν είναι αυτοί, άρα πρωτίστως πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι στόχοι της θα εναρμονίζονται με τους δικούς μας. Προφανώς δεν πατάτε τα μυρμήγκια επειδή τα μισείτε, αν όμως είστε υπεύθυνος για την κατασκευή ενός υδροηλεκτρικού έργου ‘πράσινης’ ενέργειας και στην περιοχή που θα πλημμυρίσει υπάρχουν φωλιές μυρμηγκιών, τότε τα μυρμήγκια την πάτησαν. Το κίνημα της ωφέλιμης ΤΝ θέλει να αποτρέψει το ενδεχόμενο να βρεθεί η ανθρωπότητα στη θέση των μυρμηγκιών». (σελ. 74)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τα «παιδιά» της γκουγκλ και η φαντασίωση της αθανασίας

Τα «παιδιά» της γκουγκλ και η φαντασίωση της αθανασίας

Για το βιβλίο του Φρανκ Νταμούρ «Μακάριοι οι θνητοί» (μτφρ. Νίκος Ν. Μάλλιαρης, εκδ. μάγμα).

Του Σωτήρη Βανδώρου

Είτε το πιστεύετε είτε όχι, υπάρχουν άν...

Ζώντας στον ψηφιακό κόσμο: αναζήτησε, ενημερώσου, μην εφησυχάζεις

Ζώντας στον ψηφιακό κόσμο: αναζήτησε, ενημερώσου, μην εφησυχάζεις

Για το βιβλίο «Ο αλγόριθμος της Σοφίας» του Μανώλη Ανδριωτάκη (εκδ. Κριτική)

Του Σωτήρη Βανδώρου

Όσον αφορά τα σχετικά ζητήματα, οι σημερινοί άνθρωποι στο μυαλό μου διακρίνονται σε δυο κατηγορίες: σε αυτούς που...

Θέλουμε πολίτες, όχι χρήσιμες μηχανές

Θέλουμε πολίτες, όχι χρήσιμες μηχανές

Του Σωτήρη Βανδώρου

Η γνώση, η καινοτομία, η τεχνολογία συνιστούν πολύτιμους πόρους στο πλαίσιο του αδυσώπητου οικονομικού ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών. Και πολλά από αυτά επιχειρούν να ε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

«Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό» της Σώτης Τριανταφύλλου (κριτική) – Έλληνες στου Μέμφις τα στενά

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό - Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» (εκδ. Πατάκη). Η κεντρική φωτογραφία, που κοσμεί το εξώφυλλο, είναι του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Πολίνα Μπαρσκόβα: «Σε στιγμές πίεσης, οι άνθρωποι αντιδρούμε κάνοντας τέχνη»

Η Πολίνα Μπαρσκόβα (Polina Barskova), Ρωσίδα συγγραφέας και ποιήτρια, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής αφηγημάτων της «Ζωντανές εικόνες» (μτφρ. Γιούλη Σταματίου, εκδ. Βακχικόν).

Στη Βίκυ Πορφυρίδου

Το βιβλίο σας ...

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

«Ο σπορέας» του Ζαν Νταρό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Ζαν Νταρό [Jean Darot] «Ο σπορέας» (μτφρ. Ελένη Γ. Γύζη), το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Στίξις.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Δεν γνωρίζαμε τίποτα. Δεν γνωρίζαμε αν οι εξόριστοι...

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα της Λίλας Κονομάρα «Μια τρίχα που γίνεται άλογο», η οποία κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κι όμως κάποτε ήμασταν εμείς, ψιθυρίζει κι αμέσως σκέψεις κα...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε [Hermann Hesse] «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης), το οποίο κυκλοφορεί στις 7 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην πραγματικό...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι διαβάζουμε τώρα; 6 πολύ καλά βιβλία για την επιστήμη και τον άνθρωπο

Τι γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο; Τι γνωρίζουμε για την κλιματική κρίση στην Ελλάδα; Πώς καταπολεμούμε το ψυχικό τραύμα; Έξι βιβλία που προσφέρουν γνώσεις, αλλά και ελπίδα.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ