siakantar 700x467

Για το βιβλίο «Το πρωτείο της δημοκρατίας - Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Σιακαντάρη (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Του Σωτήρη Βανδώρου

Είναι πανθομολογούμενο ότι η σοσιαλδημοκρατία διέρχεται, καιρό τώρα, βαθιά κρίση. Για ορισμένους είναι ήδη νεκρή. Όχι για τον Γιώργο Σιακαντάρη. Για εκείνον, ταγμένο στο σοσιαλδημοκρατικό σχέδιο, είναι η πιο έγκυρη κι ελπιδοφόρα λύση στο πολιτικό μας πρόβλημα. Αρκεί να διαγνώσουμε σωστά τις αιτίες και τις συνθήκες υπό τις οποίες έχασε σημαντικό μέρος της εκλογικής και της ιδεολογικής της επιρροής. Μόνον έτσι όσοι εξακολουθούν και συμμερίζονται τις αρχές και τις αξίες της θα καταστούν ικανοί να την αναζωογονήσουν και να την κάνουν και πάλι ηγέτιδα δύναμη.

Στο στοχαστικό του δοκίμιο αναλαμβάνει ακριβώς αυτό. Δηλαδή, με εκτενείς αναφορές σε σημαντικούς ιστορικούς σταθμούς χάρις στους οποίους συγκροτήθηκε κι εξελίχθηκε η διακεκριμένη αυτή πολιτική παράδοση, ο συγγραφέας εντοπίζει τα ουσιώδη γνωρίσματά της, έτσι όπως αυτά διαμορφώθηκαν προοδευτικά. Επιπλέον, αξιολογεί ορισμένες από τις πλέον δημοφιλείς, αλλά προβληματικές για εκείνον, ερμηνείες της κρίσης της. Και, τέλος, εξηγεί γιατί είναι εξαιρετικά απαιτητική υπόθεση η πολιτική της ανάκαμψη, συνάμα όμως κι επιτακτική ανάγκη για την ίδια τη δημοκρατία.

Κάνει ένα εκτενές εννοιολογικό και διανοητικό ξεκαθάρισμα, προβοκάροντας ταυτόχρονα τον αναγνώστη να στοχαστεί ο ίδιος τα θεμελιώδη και να αποκρυσταλλώσει για λογαριασμό του μια εντελή κατανόηση της σοσιαλδημοκρατίας σε συνάφεια ιδίως προς το φιλελευθερισμό και τη δημοκρατία.

Δυο πράγματα δεν θα βρει ο αναγνώστης στο συγκεκριμένο βιβλίο: Πρώτον, δεν υπάρχει διαπραγμάτευση της ελληνικής περίπτωσης (παρά μόνον ελάχιστες παρεμπίπτουσες αναφορές), καθώς προαναγγέλλεται εδώ η συγγραφή επόμενου βιβλίου που θα έχει ως αντικείμενο ακριβώς αυτό – και το οποίο, περιττό να πούμε, αναμένουμε με ξεχωριστό ενδιαφέρον. Δεύτερον, δεν υπάρχει ένα συνολικό πρόγραμμα που εξειδικεύει, οργανώνει και ιεραρχεί μια δέσμη σοσιαλδημοκρατικών πολιτικών που ανταποκρίνονται στη σημερινή συγκυρία. Αυτό δεν είναι στις προθέσεις του Σιακαντάρη. Περισσότερο επιθυμεί να κάνει ένα εκτενές εννοιολογικό και διανοητικό ξεκαθάρισμα, προβοκάροντας ταυτόχρονα τον αναγνώστη να στοχαστεί ο ίδιος τα θεμελιώδη και να αποκρυσταλλώσει για λογαριασμό του μια εντελή κατανόηση της σοσιαλδημοκρατίας σε συνάφεια ιδίως προς το φιλελευθερισμό και τη δημοκρατία – κάτι που προκύπτει πειστικά ως μείζον και διόλου προφανές ζήτημα.

Βασική θέση του Σιακαντάρη είναι ότι ενώ αναμφίβολα η σοσιαλδημοκρατία οφείλει να απεμπολήσει ό,τι είναι ξένο προς αυτήν (και της καταλογίζεται ότι απώλεσε την ταυτότητά της προσεταιριζόμενη αλλότριες πολιτικές ιδέες και πρακτικές), αυτό δεν ισοδυναμεί με μια επιστροφή στο παρελθόν της. Κι αυτό διότι όσο ένδοξη κι αν υπήρξε η ιστορία της αυτή συναρθρώθηκε με τη δομή του έθνους-κράτους. Ωστόσο, σήμερα, μόνον εφόσον λειτουργήσει στο επίπεδο της παγκοσμιότητας έχει δυνατότητες ανάκτησης της πολιτικής επιρροής της. Οι μέρες δόξας της είναι ασφαλώς μια πολύτιμη και διδακτική κληρονομιά, αλλά αυτήν πρέπει να την επεξεργαστεί κριτικά προκειμένου να αποφασίσει τι πρέπει να διατηρηθεί και τι να αλλάξει. Εξάλλου, μας υπενθυμίζει ο Σιακαντάρης, η σοσιαλδημοκρατία εξ αρχής αυτοπροσδιορίστηκε ως μια δύναμη σε διαρκή κίνηση και σε διαρκή (αυτο)μεταρρύθμιση. Με άλλα λόγια, θα μας πει ο συγγραφέας, μια απόφανση του τύπου «η σοσιαλδημοκρατία οικειοποιήθηκε σε υπερβολικό βαθμό το νεοφιλελεύθερο σκεπτικό αυτοπροδιδόμενη, επομένως η επιστροφή στις ρίζες είναι επιβεβλημένη» είναι μάλλον ρηχή από αναλυτική άποψη και πάντως ατελέσφορη από πολιτική. Ο Σιακαντάρης, φερ’ ειπείν, αμφιβάλλει ότι εάν υποθέσουμε πως ο Τόνι Μπλερ έσυρε πολύ δεξιά τους Εργατικούς, ο Κόρμπιν σήμερα με τη σαφή αριστερή στροφή του δίνει τη λύση. Τα πράγματα είναι, καλώς ή κακώς, περισσότερο σύνθετα και δισεπίλυτα.

Σαφώς ως μείζον πρόβλημα για τη σοσιαλδημοκρατία τίθεται η αδυναμία της να υποσχεθεί πειστικά τη διατήρηση των προσδοκιών για ανοδική κοινωνική κινητικότητα. Γιατί; Διότι αντί να μεταβεί στο επίπεδο των παγκοσμιοποιητικών διεργασιών, να παρέμβει η ίδια και να τις καθοδηγήσει στη βάση μιας ευρείας συμμαχίας μεσαίων και κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, παρέμεινε εγκλωβισμένη στο επίπεδο του έθνους-κράτους (όπως εν πολλοίς και τα συνδικάτα). Ενώ οι αγορές, η παραγωγή, οι επιχειρήσεις, το κεφάλαιο κινούνται σε ρυθμούς παγκοσμιοποίησης, η σοσιαλδημοκρατία εξακολουθεί να λειτουργεί με κεϋνσιανές εθνικές πολιτικές της δεκαετίας του ’70.

sosiadhmokratia1Προτού όμως φτάσουμε στο σήμερα, ο Σιακαντάρης αφιερώνει πολλές σελίδες σε μια περιδιάβαση στη θεωρητική αλλά και στην πρακτική παράδοση της σοσιαλδημοκρατίας διά μέσω της οποίας ξεχωρίζουμε, μεταξύ πολλών άλλων, δυο σημεία. Πρώτον, η συσχέτισή της με το φιλελευθερισμό δεν πρέπει να θεωρηθεί ως σχέση σύγκλισης με κάτι εξωτερικό προς αυτήν, επομένως και ως μια σχέση μερικούς επικάλυψης. Αντίθετα, ο φιλελευθερισμός είναι καταστατικά εγγεγραμμένος στον πυρήνα της. Η σοσιαλδημοκρατία είναι κατά τρόπο εγγενή και χαρακτηριστικό φιλελεύθερη. Είναι σωστή η έμφαση σ’ αυτό το γνώρισμά της. Βρίσκουμε ωστόσο μια υπερβολή στη θεώρηση του συγγραφέα σύμφωνα με την οποία περίπου δεν έχει νόημα να διαχωρίζουμε τη σοσιαλδημοκρατία και το φιλελευθερισμό ως διακριτές ιδεολογικές παραδόσεις, ή στην αναγόρευση του Καντ σε σοσιαλδημοκράτη. Από μεθοδολογική άποψη βρίσκουμε πιο εύλογο να καταγράφουμε τις ιδεολογίες σε πληθυντικό αριθμό, κάνοντας λόγο για σοσιαλισμούς, φιλελευθερισμούς κ.ο.κ. στις ποικίλες παραλλαγές που εμφανίστηκαν αυτές ιστορικά, παρά να επιχειρούμε να  τις συγκροτήσουμε σε μια αυθεντική, υποτίθεται, εκδοχή. Δεύτερον, εάν η σοσιαλδημοκρατία περνά διάφορες «περιπέτειες» εντός των διαφορετικών πολιτικών συστημάτων της Ευρώπης, όσον αφορά τις σχέσεις τις με πλήθος κομματικών και ιδεολογικών δυνάμεων, αυτό που δεν παραλλάσσει, αλλά συνιστά τρόπον τινά τη σταθερά της, είναι η προσήλωσή της στη δημοκρατία και την υπεράσπισή της. Είναι αυτό που δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο: το πρωτείο της δημοκρατίας. Τα υπόλοιπα, ακόμη και το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, θα ισχυριστεί ο Σιακαντάρης, σκανδαλίζοντας ορισμένους, έπονται σε σημασία.

Ο συγγραφέας θα συνομιλήσει ακόμη με μεγάλους σύγχρονους στοχαστές [...] χαρτογραφώντας με αυτό τον τρόπο προβλήματα και απορίες της σημερινής σοσιαλδημοκρατίας σε έναν κόσμο που τείνει να ξεφύγει από το δημοκρατικό έλεγχο και να χαρακτηρίζεται από σοβαρές ανισότητες. 

Η φιλελεύθερη διάσταση της σοσιαλδημοκρατίας και η απόλυτη προτεραιότητα που αποδίδει στη δημοκρατία βρίσκουν το νόημά τους κατεξοχήν στο 4o κεφάλαιο που αυτή αντιπαραβάλλεται προς ολοκληρωτικές εκδοχές του σοσιαλισμού, και στο 5o κεφάλαιο που συσχετίζεται με την εξαιρετικά γόνιμη συζήτηση που ξεκίνησε (και καλά κρατεί) με τη Θεωρία της Δικαιοσύνης του Τζον Ρωλς (που ως αριστερός φιλελεύθερος στις ΗΠΑ είναι ό,τι κοντινότερο στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία). Εξαιρετικά χρήσιμη, ωστόσο, είναι εκ μέρους του συγγραφέα η διαπραγμάτευση της μεταπολεμικής σοσιαλδημοκρατικής συναίνεσης και της λεγόμενης «χρυσής εποχής»  της. Παρατηρούμε εύγλωττα ιδίως εδώ το πνεύμα πραγματισμού και προσαρμοστικότητας που διέπει τη σοσιαλδημοκρατία και την ατέρμονη μεταρρυθμιστική της κίνηση. Ο συγγραφέας θα συνομιλήσει ακόμη με μεγάλους σύγχρονους στοχαστές όπως οι Γιούργκεν Χάμπερμας και Ούρλιχ Μπεκ, καθώς και με τον θεωρητικό της μεταδημοκρατίας Κόλιν Κράουτς, χαρτογραφώντας με αυτό τον τρόπο προβλήματα και απορίες της σημερινής σοσιαλδημοκρατίας σε έναν κόσμο που τείνει να ξεφύγει από το δημοκρατικό έλεγχο και να χαρακτηρίζεται από σοβαρές ανισότητες.  

Ο Γιώργος Σιακαντάρης, άοκνος διανοητής με συχνές-πυκνές παρεμβάσεις στην πολιτική δημοσιότητα, και ταυτόχρονα ενεργός πολιτικά, εμπνέεται από το σοσιαλδημοκρατικό ιδεώδες. Γράφει με τρόπο μετριοπαθή, αλλά κι αγωνιστικό πνεύμα. Θέλει να μας ταρακουνήσει, απευθυνόμενος όμως στην κρίση μας. Συνεισφέρει εποικοδομητικά στη σύγχρονη διερώτηση για το παρόν και το μέλλον της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά και της δημοκρατίας.

* Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΝΔΩΡΟΣ είναι λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Ο σημερινός όμως τρόπος διαχείρισης της παγκοσμιοποίησης συνιστά μια αντίφαση μεταξύ όλων όσοι αποφασίζουν και την απουσία θεσμών λογοδοσίας τους. Αυτό μπορεί να αλλάξει με ένα συντονισμό δράσεων και ενεργειών των παγκόσμιων εταίρων, όπου θα τεθούν σε συζήτηση θέματα που άπτονται της μείωσης της ασύδοτης κίνησης των χρηματοοικονομικών ροών, του περιορισμού των ελλειμμάτων της αμερικανικής οικονομίας αλλά και του χαμηλού κόστους εργασίας σε Κίνα-Ινδία και άλλες ασιατικές χώρες. Κυρίως όμως η παγκοσμιοποίηση πάσχει από την απουσία ενός πολιτικού εκφραστή που θα έθετε στην ημερήσια διάταξη τα ζητήματα της λογοδοσίας των παγκόσμιων οργανισμών σε παγκόσμιους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς – σε παγκόσμια "κοινοβουλευτικά" fora. Αυτό το ρόλο θα έπρεπε να είχε αναλάβει η σοσιαλδημοκρατία, και όχι να αλληθωρίζει προς "ρετρό" αριστερές εθνοκρατικές πολιτικές» (σελ. 299-300).


 

siakantaris exΤο πρωτείο της δημοκρατίας
Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία
Γιώργος Σιακαντάρης
Αλεξάνδρεια 2019
Σελ. 348, τιμή εκδότη € 16,96 

politeia link

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Έξοδος από τα διανοητικά χαρακώματα

Έξοδος από τα διανοητικά χαρακώματα

Του Σωτήρη Βανδώρου

Ένα από τα δεινά της, πολυετούς πια, οικονομικής και πολιτικής κρίσης είναι η αφόρητη πίεση που (εξακολουθεί να) εκφράζεται ποικιλοτρόπως στη δημοσιότητα προκειμένου να πάρουμε θέση μεταξύ διασταυρούμενων π...

Δημοκρατία & φιλελευθερισμός: Μαζί ή χώρια;

Δημοκρατία & φιλελευθερισμός: Μαζί ή χώρια;

Του Σωτήρη Βανδώρου

Σήμερα οι δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν διάγουν και τις καλύτερες των ημερών. Η δυσανεξία που νιώθουν οι πολίτες για τη λειτουργία των θεσμών και την ικανότητα του πολιτικού προσωπικού να ανταποκρίνε...

Η δύση του πράσινου ήλιου

Η δύση του πράσινου ήλιου

Περί ΠΑΣΟΚ

Του Σωτήρη Βανδώρου

Επιτομή του ανορθολογισμού, μόνιμη πηγή παθογένειας, αιτία όλων των δεινών: Για πολλούς το ΠΑΣΟΚ, αν όχι αποκλειστικά, πάντως κατά κύριο λόγο, βαρύνε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ