alt

Σκέψεις για τον Ζαν-Πολ Σαρτρ, με αφορμή την κυκλοφορία της συλλογής διηγημάτων του «Ο τοίχος» (μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη, εκδ. Πατάκη).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

H έκδοση της συλλογής διηγημάτων του Ζαν-Πολ Σαρτρ Ο τοίχος (μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη, εκδ. Πατάκη) γλιστράει στη σχισμή: είναι παράξενο το πόσο λίγοι ενδιαφέρονται πια για τον Σαρτρ. Ίσως λίγοι ενδιαφέρονται για τις φιλοσοφικές διαμάχες· ό,τι μένει στο μυαλό του σύγχρονου ανθρώπου είναι κατακερματισμένες εικόνες: ο Σαρτρ πάνω σ’ ένα βαρέλι, ο Σαρτρ σ’ ένα καφέ του Σαιν Ζερμέν, ο Σαρτρ με το αλλήθωρο μάτι, ο Σαρτρ με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ. Κι όμως, πίσω από τη φτηνή φιλολογία και τον έξαλλο ακτιβισμό υπάρχει ένας μεγάλος στοχαστής η σκέψη και η μοίρα του οποίου έχουν επηρεάσει βαθιά τον σύγχρονο κόσμο. 

Όταν ήμουν νεότερη, έπρεπε να διαλέξεις ανάμεσα στον Σαρτρ και στον Ρεϊμόν Αρόν: προτιμούσα τον Αρόν αλλά δεν εκφραζόμουν ανοιχτά· η διαφωνία θα προκαλούσε θύελλα και αδιέξοδο. Οι άνθρωποι επιτίθενται σε άλλους ανθρώπους με το να τους μεταμορφώνουν σε σκιάχτρα, με το να συρρικνώνουν τις ιδέες τους σε κάτι που μπορεί να καταρριφθεί χωρίς σκέψη. Αυτό έκαναν με τον Ρεϊμόν Αρόν –με τον οποίον ο Σαρτρ διαφωνούσε σε όλη του τη ζωή– αυτό έκαναν, στη συνέχεια, με τον Σαρτρ: τελικά, παρότι ο Αρόν απεδείχθη σοφότερος στα πολιτικά ζητήματα, το ποτάμι του χρόνου παρέσυρε και τους δύο.

wall-sartreΟ Τοίχος γράφτηκε το 1939, αμέσως μετά τη Ναυτία. Ύστερα, ο πόλεμος διέβρωσε το φιλοσοφικό οικοδόμημα του υπαρξισμού, αναδεικνύοντας τον Σαρτρ στη θέση του στρατευμένου διανοούμενου: η βεβαιότητα με την οποία έσβησε όλα όσα είχαν προβάλει πάνω στον άνθρωπο οι προηγούμενοι φιλόσοφοι, όπως και η βεβαιότητα με την οποία απέδωσε στον άνθρωπο αρνητικές ιδιότητες, οφείλονται εν μέρει στην εμπειρία του πολέμου. Το 1945 τίποτα δεν ήταν πια όπως το 1939: άλλαξε ακόμα και η στάση μπροστά στην απάθεια και το κενό – την εποχή εκείνη ήταν επιτακτική η αντίσταση εναντίον του ναζισμού· όλοι ήλπιζαν στην ανάδυση ενός καινούργιου κόσμου μέσα από τα ερείπια. Από φιλοσοφική άποψη, αυτό το συναίσθημα εκφράζεται με ποικίλες προτροπές για δράση: «Ο άνθρωπος είναι "τίποτα" χωρίς τις πράξεις του» ή «Δεν υπάρχει πραγματικότητα παρά μέσα στη δράση». Δεν υπήρχε καμιά δικαιολογία πια για τον Αντουάν Ροκαντέν που περιπλανιόταν σε μια ληθαργική κωμόπολη, που βυθιζόταν σε μια γλοιώδη μάζα. Δεν υπήρχε καμιά δικαιολογία ούτε για τον Μερσώ που σκοτώνει τον Άραβα ένα καυρό μεσημέρι...

Μετά το τέλος του πολέμου, ο Σαρτρ αναθεώρησε τη φιλοσοφία του και την εμπλούτισε με επανάσταση του δρόμου διαπράττοντας το ένα σφάλμα μετά το άλλο: ζω σημαίνει λερώνω τα χέρια μου. Αποξενώθηκε από τον Αλμπέρ Καμύ: ο Σαρτρ πίστευε ότι οι σταλινικές εκκαθαρίσεις ήταν ένα «λάθος», μια «παραμόρφωση» – ο Καμύ πίστευε ότι ήταν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ακολούθησε η στράτευση, άλλοτε εύλογη, άλλοτε λιγότερο εύλογη (όπως η στήριξη του Αντρέα Μπάαντερ και αργότερα της ισλαμικής επανάστασης στο Ιράν) – έτσι, ο Σαρτρ έγινε δημοσιογραφικό υλικό· εξού και η φτηνή φιλολογία.

Λέμε συχνά, με χαρακτηριστική ασέβεια, ότι ο Σαρτρ δεν κόμισε κάτι καινούργιο στη φιλοσοφία. Όμως, όπως όλοι οι γνωστικοί κλάδοι, η φιλοσοφία είναι μια σειρά από stepping stones: η σκέψη που προβάλλει την ύπαρξη (existence) σε αντιπαραβολή και αντίθεση με την ουσία (essence) ανέτρεψε τη φιλοσοφία του Θωμά του Ακινάτη και φάνηκε να ταιριάζει στον σύγχρονο άνθρωπο, τον άνθρωπο χωρίς θεό. «Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας» («L'existence précèdel'essence») σημαίνει, επιγραμματικά, ότι θεός δεν υπάρχει κι ότι το άτομο είναι απολύτως ελεύθερο να κάνει τις επιλογές του. Ο υπαρξισμός φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τις πράξεις του, αποδίδοντάς του την αποκλειστική ευθύνη γι’ αυτές: ανεξαρτήτως των συνθηκών ο καθένας κρίνεται μόνο από τις πράξεις του που επιπλέον είναι μη αναστρέψιμες. Εξάλλου η –συχνά εφιαλτική– κρίση των άλλων μπορεί να βασιστεί μόνο στις πράξεις: δεν μπορεί να βασιστεί στις προθέσεις. Ως ιδανικό τίθεται η ελευθερία επιλογής της δράσης και η ανάληψη της ευθύνης που αναλογεί στον καθένα. Ο Καντ είχε αποδώσει μια τέτοια δύναμη στη βούληση: το να αποφασίζει δηλαδή κανείς λογικά και ελεύθερα. Για τον Καντ η ελεύθερη πράξη ισοδυναμούσε με την καλή πράξη – ο περιορισμός είναι σαφής. Περίπου το ίδιο συμβαίνει με τον Σαρτρ, χωρίς ωστόσο να αναφέρεται στον «ηθικό νόμο» του Καντ.

sartre-1973Ποια ήταν λοιπόν η πρωτοτυπία του Σαρτρ; Ίσως το βάρος που έδινε στην πραγματικότητα, παρόλο που παραδεχόταν τη λειτουργία της συνείδησης· παρόλο που περιέγραφε το συνειδησιακό παιχνίδι (το «δι’ εαυτόν») σαν ένα είδος επιστροφής στο απολυτοποιημένο cogito. Η «υπαρξιακή ψυχανάλυση» συγκρούεται με τη φροϋδική: ο Σαρτρ δεν μπορούσε να δεχτεί ότι μια ψυχική-εγκεφαλική περιοχή όπως το ασυνείδητο (η αντικειμενοποιητική μυθολογία) ορίζει τη συμπεριφορά μας (το αυτό). Η θεωρία του υποσυνειδήτου δεν ήταν η μοναδική δυσκολία που αντιμετώπισε: πώς να συμφιλιώσει την θεωρία του για την ατομική ελευθερία με την προσωπική εμπλοκή του στον πολιτικό αγώνα (το «συλλογικό»); Από εδώ προέρχεται το στοίχημα που έβαλε με την «Κριτική του διαλεκτικού λόγου» (1960), όπου προσπάθησε να εναρμονίσει την πράξη που λειτουργεί μεταμορφωτικά (το σχέδιο) με τον χωρισμό (τον πρωταρχικό αγώνα των ατόμων ως «άλλων» και αντιπάλων). Το ζήτημα της ιστορίας τίθεται εδώ με βάση την αντίληψή του για τον άνθρωπο, εφόσον ο υπαρξισμός έχει αφετηρία τον άνθρωπο, εφόσον είναι «ανθρωπισμός». Ο άνθρωπος ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα όντα επειδή χαρακτηρίζεται κατά τρόπο μοναδικό από τη συνείδηση και από την ελευθερία του. Τι είναι η αυτή η «ελευθερία» και πώς ορίζεται; ο Σαρτρ απαντάει πως πρόκειται για ελευθερία «εν καταστάσει», δηλαδή εξαρτάται από μια κατάσταση συνθηκών και όρων οι οποίοι προηγούνται της ελεύθερης δράσης. Έτσι, συνίσταται κατά κύριο λόγο σε ένα σχέδιο για το μέλλον: ο άνθρωπος ορίζεται από το σχέδιό του και είναι ελεύθερος στον βαθμό που προσδίδει μια σημασία στην κατάσταση, ώστε είτε την αποδέχεται, είτε την τροποποιεί. Ενώ τα πράγματα είναι, ο άνθρωπος υπάρχει.

Για να μην περιοριστεί η ελευθερία του, ο άνθρωπος πρέπει να δράσει, πρέπει να επιλέξει, αλλά σε τούτη την επιλογή του είναι μόνος: είναι απολύτως υπεύθυνος για την ελευθερία του και μάλιστα φέρει ευθύνη για όλη την ανθρωπότητα.

Η ελευθερία του ενός ανθρώπου απειλείται διαρκώς από την παρουσία του άλλου, ο οποίος υπάρχει ως υποκείμενο όπως ακριβώς υπάρχει και ο πρώτος. Ο άλλος άνθρωπος, με το βλέμμα, του καθιστά τον άνθρωπο πράγμα ή τον εκμηδενίζει. Για να μην περιοριστεί η ελευθερία του, ο άνθρωπος πρέπει να δράσει, πρέπει να επιλέξει, αλλά σε τούτη την επιλογή του είναι μόνος: είναι απολύτως υπεύθυνος για την ελευθερία του και μάλιστα φέρει ευθύνη για όλη την ανθρωπότητα. Φτάνουμε λοιπόν σ’ αυτή τη βεβιασμένη συμφιλίωση του υπαρξισμού με τον μαρξισμό κατά την οποία ο Σαρτρ διατυπώνει δύο αντιρρήσεις: α) ο μαρξισμός υποτάσσει το άτομο σε έναν γενικότερο σκοπό, ο οποίος προκύπτει από μια αφηρημένη ιστορική σύλληψη β) Η μαρξιστική ερμηνεία της ιστορίας επιμένει στις αντιφάσεις που εμπεριέχουν οι οικονομικές συνθήκες και στην αλλοτρίωση του ατόμου, περιγράφοντας εύστοχα την οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα· ωστόσο, παραμερίζει την ύπαρξη του ανθρώπου και υποτιμά την αξία της ατομικής ελευθερίας. Άρα, ο μαρξισμός, η μοναδική αξιόπιση ερμηνεία της ιστορίας, καταλήγει δογματικός και φορμαλιστικός επειδή δεν λαμβάνει υπόψη του τον υπαρξισμό, τη μοναδική συγκεκριμένη προσέγγιση της πραγματικότητας. Ο υπαρξισμός πρέπει λοιπόν να ενσωματωθεί στον μαρξισμό ώστε να υπερβεί την θρησκευτικομυθολογική κατάσταση του δόγματος.

Στην κατεύθυνση αυτή ο Σαρτρ πρότεινε μια διαλεκτική διαμεσολάβηση ανάμεσα στην ελευθερία του ατόμου και στις υλικές και οικονομικές συνθήκες που καθορίζουν την κοινωνική πραγματικότητα. Χρησιμοποιώντας στοιχεία από διάφορες γνωστικές περιοχές (ψυχανάλυση, θεωρία της λογοτεχνίας), προσπάθησε να συμπληρώσει τη μαρξιστική θεωρία καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος φτιάχνει την ιστορία του, πλην όμως σε δεδομένες συνθήκες και πλαίσιο. Ο άνθρωπος δημιουργεί την ιστορία και, ταυτοχρόνως, μέσω της δημιουργίας του αυτής πραγμοποιείται και αλλοτριώνεται. Η ανθρώπινη πράξη, δηλαδή η δράση των ατόμων που είναι ελεύθερα αλλά βρίσκονται «εν καταστάσει», επιτρέπει στον άνθρωπο να υπερβεί ό,τι ονομάζει «πρακτικό - αδρανές» πεδίο, εννοώντας την περιοχή που ορίζεται από την κυριαρχία των εξωτερικών δεσμεύσεων και των καθημερινών συμβάντων. Τούτη η υπέρβαση του «πρακτικού - αδρανούς» θα σημάνει το τέλος της αλλοτρίωσης του ανθρώπου: οι ατομικές πράξεις συνδυάζονται και συντίθενται μέσα στη συλλογικότητα, μέσα στο επαναστατικό πλήθος που καταστρώνει ένα συλλογικό σχέδιο δράσης. Η επανάσταση είναι η υπέρβαση των δεδομένων καθορισμών, η έκφραση της ανθρώπινης ελευθερίας. Περνάμε λοιπόν από το ατομικό σχέδιο στο συλλογικό.

sartre_2Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για τη σύγκρουση δύο ριζικά αντίθετων φιλοσοφικών θέσεων ως προς την ιστορία: ο Σαρτρ υποστηρίζει πως η ιστορία είναι ανθρώπινο δημιούργημα που εξαρτάται από τη δραστηριότητα ενός ελεύθερου υποκειμένου και, συνεπώς, έχει εξ ορισμού σκοπό (τέλος) και νόημα. Στην προοπτική αυτή ο άνθρωπος μοιάζει να είναι ένας μικρός θεός, ένας δημιουργός που αποφασίζει και ενεργεί με γνώμονα τη συνείδηση και την ελεύθερη βούλησή του. Η θέση του Μαρξ συλλαμβάνει την ιστορία ως αναγκαία και καθορισμένη διαδικασία που εκτυλίσσεται ανεξάρτητα από την ανθρώπινη βούληση, ανεξάρτητα από το υποκείμενο, βάσει «νομοτελειών». Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος στον βαθμό που κατανοεί την ιστορική αναγκαιότητα. Αλλά δεν «δημιουργεί» την ιστορία: η ιστορία φτιάχνεται από τις μάζες με κινητήρα της την πάλη των τάξεων.

Ο μαρξισμός, ως δογματικό σύστημα, αλλά σε κάποιο βαθμό και ως «σκιάχτρο» – ως υπεραπλουστευμένη και υπερεκλαϊκευμένη θεωρία επιρρεπή σε εύκολη κατάρριψη- απώθησε αυτή τη συμφιλιωτική κίνηση: αντέντεινε έναν κόσμο χωρίς θεό αλλά με «θεϊκούς» ηγέτες και αλάθητους μηχανισμούς, όπου οι ορισμοί της ουσίας του ανθρώπου με αφετηρία αξίες και ηθικά αξιώματα δεν έχουν κανένα νόημα. Και αρνήθηκε το δικαίωμα του ανθρώπου για αναζήτηση του νοήματος πέρα από την πρόοδο της ιστορίας.

Στο Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες του Ρόμπερτ Μούζιλ, τίθεται ένα ερώτημα: υπάρχει έννοια «δυνατού/πιθανού» δίπλα στην έννοια του «πραγματικού»; Όμως τι μένει από αυτή την αίσθηση του δυνατού/πιθανού αν δεν διαθέτουμε την ελεύθερη βούληση για να επιλέξουμε και να δράσουμε; Αν η κοινωνική μου ελευθερία είναι περιορισμένη είτε εξαιτίας της έλλειψης εμπειρίας, είτε από την παιδεία και την κουλτούρα μου, όλες μου οι πράξεις θα επαναλαμβάνουν κάποια κοινωνικά πρότυπα: θα παίζω ρόλους, θα αναπαράγω τρόπους συμπεριφοράς σύμφωνους προς τα κοινωνικά σενάρια. Αυτό που θεωρώ θέληση δική μου και ιδέες του δικού μυαλού δεν είναι παρά τα αντανακλαστικά ιδεολογιών και πολιτιστικών σχημάτων. Με άλλα λόγια: δεν έχω βούληση, δεν έχω δικές μου ιδέες, το μόνο που κάνω είναι να τις αποδίδω σ’ εμένα.

Ο υπαρξισμός είχε υπερβολικές προσδοκίες από το άτομο: υπερβολικές όπως το χριστιανικό πρότυπο (που υπαγορεύει να αγαπάς τον πλησίον «ως εαυτόν») και όπως οι ψυχικές απαιτήσεις του σοσιαλισμού.

Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι είμαστε ελεύθεροι με κάποιον τρόπο εφόσον αυτο-οριζόμαστε. Όμως αυτή η ελευθερία περιορίζεται από τις εμπειρίες μας: η ίδια μας η ιστορία μάς πλαισιώνει και μας δημιουργεί φραγμό. Στο εσωτερικό αυτού του πλαισίου είναι δυνατές πολλές μεταβολές: ωστόσο, λίγοι άνθρωποι έχουν την πρωτοβουλία και το θάρρος να τις πραγματοποιήσουν. Οι άνθρωποι έχουν αποδείξει ότι δεν εμπιστεύονται την ελευθερία τους: νομίζω ότι ακόμα και σ’ αυτό ο Σαρτρ διαψεύστηκε – δυστυχώς για όλους μας. Ο υπαρξισμός είχε υπερβολικές προσδοκίες από το άτομο: υπερβολικές όπως το χριστιανικό πρότυπο (που υπαγορεύει να αγαπάς τον πλησίον «ως εαυτόν») και όπως οι ψυχικές απαιτήσεις του σοσιαλισμού.

Από την άλλη πλευρά, εξαιτίας της πνευματικής τους τεμπελιάς οι άνθρωποι παραμένουν θαυμαστά απρόβλεπτοι. Μια σειρά ωραίες ιδέες ή καλές προθέσεις δεν υλοποιούνται: ο αλκοολικός που θέλει να σταματήσει να πίνει, ο υπάλληλος που υπόσχεται στον εαυτό του να αντιμιλήσει στον προϊστάμενο, η καταπιεσμένη νοικοκυρά που σχεδιάζει απόδραση από την κουζίνα... Ακόμα κι αν όλ’ αυτά είναι αρνητικά για το άτομο, για την κοινωνία ίσως να είναι κάτι καλό ή τουλάχιστον κάτι «ενδιαφέρον». Ο κόσμος δεν θα ήταν απαραιτήτως ωραιότερος αν όλοι οι άνθρωποι «αυτοπραγματώνονταν» ικανοποιώντας τις πιο ριζοσπαστικές τους επιθυμίες – ίσως μάλιστα να ήταν πολύ τρομακτικός. Όσο για τον Ρεϊμόν Αρόν, μετά την καίρια κριτική του στους μαρξιστές («Το όπιο των διανοουμένων», 1955) μεταμορφώθηκε μόνος του σε σκιάχτρο όταν αποκαλύφθηκαν οι σχέσεις του με τη CIA. Η παλιά διαμάχη γύρω από τη φύση του ανθρώπινου λάθους («λάθος» ή έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας;) συνεχίστηκε με αντικείμενο όχι τον σταλινισμό αλλά τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό – ένα ζήτημα προσφιλές στον Σαρτρ και στους μαρξιστές διανοουμένους, υπνωτισμένους και μη.

* Η ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και μεταφράστρια.


altΟ τοίχος
Ζαν-Πολ Σάρτρ
Μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη
Πατάκης 2011
Σελ. 304, τιμή εκδότη €17,40

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JEAN-PAUL SARTRE

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η καταγωγή της οικογένειας

Η καταγωγή της οικογένειας

Για την πραγματεία του Φρίντριχ 'Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (Στο φως των ερευνών του Λ. Χ. Μόργκαν) (εκδ.  Σύγχρονη Εποχή)

Της Σώτης Τρια...

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Με τον Σπινόζα, σε αναζήτηση της ευτυχίας

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Σ' αυτό το βιβλίο, ο Βalthasar Thomass αναλύει τη σκέψη του Σπινόζα γύρω από τα ζητήματα της καλής ζωής, τους όρους της γνώσης, τον προσδιορισμό της αλήθειας, της ηθικής, καθώς και της πολιτικής και αισ...

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Η συνωμοσιολογία ως τρόπος σκέψης

Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Pierre-André Taguieff «Θεωρίες συνωμοσίας» (μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις).

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Ο Pierre-André Taguieff είναι από εκείνους τους ιστορικούς που έχουν αναλάβει τη mission impossible να...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

«Το αίνιγμα της Γενέσεως» του Άντριου Πάρκερ (κριτική) – Μια «Εξαήμερος» για τον 21ο αιώνα;

Για το θεολογικό δοκίμιο του Άντριου Πάρκερ (Andrew Parker) «Το αίνιγμα της Γενέσεως», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ουρανός, σε μετάφραση Μαρτίνας Κόφφα. 

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο Βρετανός συγγρα...

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Οι απαντήσεις» – ένα ποίημα της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000)

«Απαντήσεις», από τη συλλογή «Του λιναριού τα πάθη – Ο Μέγας Μυρμηκοφάγος», εκδ. Άγρα, της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου (1948-2000). Κεντρική εικόνα, «Ρόδια» του Γεώργιου Ιακωβίδη.

Επιμέλεια: Οράτιος

Οι απαντήσεις

Σ’ αυτό που ρω...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

«Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» – Τρεις εκδόσεις με θεολογική αφετηρία και ανοιχτούς ορίζοντες

Για τα βιβλία «Ο παράδεισος και η κόλαση στη γη. Προσωπικές εμπειρίες του Βασιλείου Καισαρείας, του Γρηγορίου Νύσσης και του Ιωάννου Κωνσταντινουπόλεως» (εκδ. ΠΕΚ), «Αυγούστας Ευδοκίας, Βίος Κυπριανού» (εκδ. Αρμός) και για το λεύκωμα «Εις οσμήν ευωδίας πνευματικής. Φώτη Κόντογλου, διαχρονικές δημιουργίες» (εκδ....

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 12 επιλεγμένα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας

Δώδεκα βιβλία ψυχολογίας, αυτοβοήθειας και αυτογνωσίας διαλεγμένα από τις πρόσφατες εκδόσεις στους πάγκους των βιβλιοπωλείων.  

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Αρκετοί θεωρούν πως οι οδηγοί αυτοβοήθειας κι αυτογνωσίας είναι μόδα που θα περ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ