Ντιάνα Ανφιμιάδη: «Αν γράψω ένα ποίημα για τα πιο ενδόμυχα συναισθήματα της γυναίκας, μπορεί να με επικρίνουν στη χώρα μου»

Η ποιητική σας ανθολογία Γιατί σταμάτησα να γράφω ποιήματα κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν. Πώς νιώθετε που μπορείτε να μοιραστείτε την ποίησή σας με ένα νέο αναγνωστικό κοινό;

Κάθε νέα μετάφραση φέρνει τεράστια χαρά σε έναν συγγραφέα. Ωστόσο, η μετάφραση στα ελληνικά, συγκεκριμένα, μου προκαλεί μυριάδες ιδιαίτερα συναισθήματα, κυρίως λόγω της απεριόριστης αγάπης μου για την ελληνική λογοτεχνία, η οποία έχει διαμορφώσει την ταυτότητά μου ως αναγνώστρια από την παιδική μου ηλικία. Ο δεύτερος λόγος, φυσικά, είναι η καταγωγή μου. Είμαι Ελληνίδα του Πόντου και πιστεύω ότι η ικανότητα να διαβάζω τα ποιήματά μου στα ελληνικά με έναν τρόπο συμβάλλει σε μια αίσθηση προσωπικής ισορροπίας και ιστορικής αποκατάστασης.

«Γιατί σταμάτησα να γράφω ποιήματα». Δεν μπορεί να μην σταθεί κανείς στον τίτλο αλλά και στο ομώνυμο ποίημα. Περιέχει τις απόψεις σας για τον τρόπο που βλέπετε την ποίηση;

Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι υπάρχουν δύο διακριτοί λόγοι πίσω από το ποίημα και το βιβλίο, που μοιράζονται τον ίδιο τίτλο. Αναφορικά με το ποίημα, πρόκειται για την κατανόηση του πόσο ειλικρινές είναι ένα ποίημα και πόσο ειλικρινές θα έπρεπε να είναι. Τι γράφουμε, όταν γράφουμε; Πώς η γλωσσική πραγματικότητα μετατρέπεται σε ποίημα, πώς η γλωσσική πραγματικότητα, ίσως η ποιητική έκφραση είναι στην πραγματικότητα το πιο αισθητικό ψέμα; Συχνά, οι συγγραφείς, ιδιαίτερα οι γυναίκες, αναγκάζονται να καλύπτουν τις σκέψεις τους.

Για παράδειγμα, αν γράψω ένα ποίημα για τα πιο ενδόμυχα συναισθήματα της γυναίκας, μπορεί να με επικρίνουν στη χώρα μου. Έτσι, η πράξη της συγγραφής ενός τέτοιου ποιήματος γίνεται μια μορφή προσωπικής αγωνίας, ότι η λογοκρισία στην ποίηση ξεκινά με την αυτολογοκρισία, που μοιάζει με παραίτηση της καλλιτεχνικής αυτονομίας. Όσο για τον τίτλο του βιβλίου, έψαχνα κάτι προκλητικό. Παρουσιάζει στους αναγνώστες το παράδοξο να συναντήσουν ένα βιβλίο του οποίου η συγγραφέας ισχυρίζεται ότι δεν γράφει ποίηση. Από την άλλη τα ποιήματα αψηφούν τις στατικές, γραμμικές αφηγήσεις. Δεν είναι όλες οι πίπες, πίπες όπως στον διάσημο πίνακα του Μαγκρίτ, και δεν ταιριάζει κάθε βιβλίο ποίησης στο παραδοσιακό καλούπι της ποίησης. Πέρα από αυτό, ο συγγραφέας δεν είναι στην πραγματικότητα αυτός που γράφει ποίηση, αλλά είναι η ίδια η γλώσσα. Η ίδια γλώσσα που επέλεξε ο συγγραφέας ως εργαλείο έκφρασης… και το πιο σημαντικό, όλες οι εκδοχές, για την κατανόηση του τίτλου, στις οποίες καταλήγουν οι αναγνώστες είναι εξίσου έγκυρες.

Η ελληνική μυθολογία μαγνήτιζε τη φαντασία μου ως παιδί, με τους χαρακτήρες της να με γεμίζουν έμπνευση. Καθώς μεγάλωσα, συνειδητοποίησα ότι η γοητεία αυτών των μυθικών αρχετύπων αντέχει στο χρόνο.

Η Ιφιγένεια, η Ελένη, η Ευρυδίκη, η Περσεφόνη, η Μέδουσα και πολλές άλλες. Βρίσκουμε πολλές αναφορές από την ελληνική μυθολογία στα ποιήματά σας. Με σύγχρονο στίχο και θεματολογία. Βρίσκετε έμπνευση στην αρχαία μυθολογία ή αναφορές για το σήμερα;

Η ελληνική μυθολογία μαγνήτιζε τη φαντασία μου ως παιδί, με τους χαρακτήρες της να με γεμίζουν έμπνευση. Καθώς μεγάλωσα, συνειδητοποίησα ότι η γοητεία αυτών των μυθικών αρχετύπων αντέχει στο χρόνο. Στο βιβλίο μου με τίτλο «Concept Mythology», εξερευνώ αυτές τις διαχρονικές μορφές στο πλαίσιο της σύγχρονης ύπαρξης, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ενδιαφέρουσα απεικόνιση των γυναικών. Οι γυναίκες δεν θυσιάζονται ακόμη στους πολέμους των άλλων σήμερα; Δεν συνεχίζουν να θάβονται κάτω από τις επιθυμίες των ανδρών; Δεν εξακολουθούν να προβάλλονται αποκλειστικά μέσα από την ανδρική «οπτική»; Δεν επιμένουν στον αγώνα τους για επιβίωση; Αυτές οι μυθικές φιγούρες αντιπροσωπεύουν διαχρονικά αρχέτυπα που παραμένουν διαρκώς επίκαιρα.

«Μια φορά κι έναν καιρό κάποιος είπε ένα ποίημα και ολόκληρο το μυστικό εξαφανίστηκε». Αυτό είναι η ποίηση; Η αλήθεια;

Στη γεωργιανή απόδοση αυτού του ποιήματος, υπάρχει μια φράση του μεγάλου Γεωργιανού ποιητή, Galaktion Tabidze. Είναι μια προσωπικότητα που, κατά κάποιον τρόπο, μας χάρισε την ελευθερία να εκφραζόμαστε με τον τρόπο που κάνουμε σήμερα, δίνοντάς μας το προνόμιο να χρησιμοποιούμε ορισμένες λέξεις και φράσεις. Η ποίηση, στο αποκορύφωμά της, περιλαμβάνει και τα δύο, το μυστήριο και την επίλυση - ένα κουτί της Πανδώρας, σφραγισμένο και ασφράγιστο. Αντιπροσωπεύει το προνόμιο της γλώσσας, την ουσία του γλωσσικού στοχασμού και την απόλυτη έκφραση. Έτσι, μέσα της βρίσκονται όλα τα αινίγματα και οι λύσεις τους, εγκλωβισμένα σε μια μοναδική μεταφορά που διαπερνά κάθε ποίημα.

Δηλώνω συχνά ότι το γράψιμο δεν ήταν μια συνειδητή επιλογή, αλλά μάλλον ένα εγγενές μέρος του εαυτού μου - όπως δεν μπορούμε να επιλέξουμε.

Πότε ξεκινήσατε να γράφετε ποίηση; Και πώς λειτουργεί η έμπνευση για εσάς; Πώς καταλήγουν οι σκέψεις σας στο χαρτί;

Ως παιδί, άρχισα να μιλάω και να γράφω ταυτόχρονα σε πολύ μικρή ηλικία. Έγινε ο φυσικός μου τρόπος έκφρασης. Ως εκ τούτου, δηλώνω συχνά ότι το γράψιμο δεν ήταν μια συνειδητή επιλογή, αλλά μάλλον ένα εγγενές μέρος του εαυτού μου - όπως δεν μπορούμε να επιλέξουμε το πώς ακούγεται η φωνή μας ή τον τόνο που έχει. Το να γράφω με συνέπεια έχει γίνει το πιο οικείο και αποτελεσματικό μέσο επικοινωνίας μου. Όσον αφορά την έμπνευση, έχει μεγαλύτερη σημασία να χαράξουμε έναν μικρό χώρο μέσα στο χάος της καθημερινής ζωής -εν μέσω μυριάδων ανησυχιών, υπερφόρτωσης πληροφοριών και συνεχών γεγονότων- όπου να μπορεί κανείς να ρίξει μια δέσμη ποίησης.

Τέσσερις ποιητικές συλλογές, πέντε βιβλία πεζογραφίας και πέντε βιβλία για παιδιά, αρκετά βραβεία και διακρίσεις. Τι σας κάνει να κινείστε δημιουργικά;

Τρέφω τον φόβο της λήθης, ανησυχώ ότι μπορεί να ξεχάσω τα πάντα. Ότι όλα όσα μου έχουν συμβεί θα χαθούν στη λήθη και ότι κι εγώ επίσης θα ξεχαστώ. Αυτή, πιστεύω, είναι η κύρια κινητήρια δύναμη πίσω από τη γραφή μου.

Ποια κυρίαρχα στοιχεία της εποχής μας θα λέγατε ότι επηρεάζουν περισσότερο την ποίησή σας;

Η ουσία της ανθρώπινης μοναξιάς. Ακόμη και μέσα στον συνεχή θόρυβο της δραστηριότητας, όπου κανείς δεν φαίνεται να είναι ποτέ μόνος, περιτριγυρισμένος από την απέραντη έκταση του Διαδικτύου και την κακοφωνία των φωνών. Παρά την ψευδαίσθηση της συνδεσιμότητας, μπορεί κανείς να νιώθει βαθιά απομονωμένος, όπως ποτέ πριν. Αυτή η μοναξιά είναι και γλυκόπικρη, ένα σύνθετο μείγμα συναισθημάτων. Η γοητεία της μοναξιάς, αν και δελεαστική, μπορεί επίσης να είναι η πιο τοξική μορφή αγάπης που γνωρίζει η ανθρωπότητα.

Τι πιστεύετε ότι μπορεί να προσφέρει η ποίηση στον κόσμο σήμερα;

Η ποίηση χρησιμεύει ως θησαυροφυλάκιο της ανθρώπινης μνήμης. Μια μέρα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της νόσου του Αλτσχάιμερ, όταν οι αναμνήσεις σβήνουν, είναι η ποίηση που αντέχει, θυμίζοντας στην ανθρωπότητα ένθερμους έρωτες και αξέχαστα πρώτα φιλιά περασμένων ημερών.