alexandra deligiorgi

Μιλήσαμε με την Αλεξάνδρα Δεληγιώργη με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο της «Νύχτα και Ομίχλη - Μ. Χάιντεγκερ, ο μεταφυσικός του μηδενισμού και οι αντιπλατωνιστές επίγονοί του», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Του Κώστα Κατσουλάρη

Κώστας Κατσουλάρης: Περιμέναμε ένα νέο μυθιστόρημά σου. Η φιλοσοφική σου μελέτη ««Νύχτα και Ομίχλη» είναι, υποθέτω, μια έκπληξη για αυτούς που σε παρακολουθούν.

Αλεξάδνρα Δεληγιώργη: Ναι, ίσως, ήταν φυσικό, γιατί το τελευταίο μου μυθιστόρημα, οι Κοιλάδες του φόβου, κυκλοφόρησε στα τέλη του 2019. Όμως, χρειάζεται να ωριμάσει ο καιρός για τον συγγραφέα ώσπου να φτάσει να ολοκληρώσει ένα επόμενο. Κανένα μυθιστόρημα δεν γράφεται μέσα σε ένα ή δύο χρόνια, εκτός και αν χρησιμοποιεί έτοιμο υλικό.

armos nyxta deligiorgi

ΚΚ: Πες μας κατ’ αρχήν, για τον τίτλο του νέου βιβλίου σου. Είναι δική σου επινόηση;

ΑΔ: . Όχι, δεν τον επινόησα, είναι το όνομα που έδωσαν οι Γερμανοί Ναζί, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αλσατία. Νύχτα και ομίχλη ήταν και ο τίτλος ταινίας του Αλαίν Ρεναί, σκηνοθέτη που ιδιαίτερα αγαπώ.

ΚΚ: Στο βιβλίο, καταπιάνεσαι με το φαινόμενο του μηδενισμού της εποχής μας, με αφετηρία το 1870 και το τέλος του γαλλο-γερμανικού πολέμου. Γιατί επιλέγεις για αφετηρία, ειδικά αυτή την χρονολογία;

ΑΔ: Ο μηδενισμός δεν είναι φαινόμενο αποκλειστικά της δικής μας εποχής. Έχει ενσκήψει και ταλανίσει κι άλλες παλιότερες εποχές, στην παγκόσμια Ιστορία, εποχές πτώσης και παρακμής. Προσωπικά, εστιάζω στον μηδενισμό της δικής μας εποχής που εξακολουθεί να ευνουχίζει την σύγχρονη σκέψη, ανακόπτοντας την παραπέρα ανάπτυξη της ιστορικής αυτοσυνειδησίας, μετά το τέλος του Β’ ΠΠ. Παίρνω ως αφετηρία το τέλος του γαλλο-γερμανικού πολέμου του 1870, γιατί με τη νίκη της Γερμανίας, το γενικό αίτημα που έκφραζε η πολιτική του Βίσμαρκ ήταν αυτό μιας μεγάλης και ισχυρής Γερμανίας ικανής να ανακόψει την εξάπλωση του αγγλοσαξονικού φιλελευθερισμού, σε Ευρώπη και Η.Π.Α. Με αυτή την βλέψη, ο Βίσμαρκ επανέφερε μεσαιωνικούς οικονομικούς θεσμούς όπως τα μονοπώλια, υπό την προστασία, του εθνικού κράτους∙ πράγμα που ενέτεινε τον συντηρητισμό και τον εθνικισμό∙ τάσεις που, με την ήττα της Γερμανίας, στον Α ́ΠΠ πόλεμο, βρίσκουν την έκφρασή τους στο ιδεολογικό τρίπτυχο «εθνικισμός- μιλιταρισμός-φυλετισμός». Τόσο στην Εισαγωγή όσο και στα ένδεκα συνολικά κεφάλαια του βιβλίου, παρακολουθώ τον σύγχρονο μηδενισμό στην ιστορική του πορεία και συζητώ ποικίλες εκφάνσεις του στο πεδίο των ιδεών.

ΚΚ: Σε αυτές τις εξελίξεις, με τη μορφή μαζικού ρεύματος, τι ρόλο παίζει η μεταφυσική του μηδενισμού, την κατασκευή της οποίας χρεώνεις στη φιλοσοφία του Γερμανού φιλοσόφου Μάρτιν Χάιντεγκερ;

ΑΔ: Στον Μ. Χάιντεγκερ, ο οποίος αρνούνταν τον τίτλο του φιλοσόφου και αυτοχαρακτηριζόταν ως ερμηνευτής, οδηγούμαι από το ζήτημα του μηδενισμού. Γενικά, στις φιλοσοφικές μου μελέτες δεν ξεκινώ από μεμονωμένους φιλοσόφους για να εκθέσω τις φιλοσοφίες τους. Καμιά φιλοσοφία δεν προκύπτει εκ του μηδενός. Ξεκινώ από ζητήματα που θεωρώ ότι χρειάζεται να μας απασχολήσουν όσον αφορά τις αιτίες που τα έκαναν να προκύψουν και τις συνέπειες που έχουν στη ζωή των ανθρώπων μιας εποχής. Προσωπικά με ενδιαφέρει η σύγχρονη εποχή που αρχίζει από τη Γαλλική επανάσταση και φτάνει μέχρι τις μέρες μας, ασχέτως αν από τα μέσα του 1970 ονομάστηκε μετασύγχρονη ή μεταμοντέρνα. Στην προκειμένη περίπτωση, από τον μηδενισμό, που η γένεση και η παγκοσμιοποίησή του απασχολεί το βιβλίο –σημειώστε ότι απασχολούσε και τον Ροΐδη που τον συνέδεε με την έλλειψη ιδανικών–, οδηγήθηκα στην μεταφυσική του μηδενισμού που στήνει, βήμα προς βήμα, ο Χάιντεγκερ, από τα μέσα της 10ετίας του 1920 και μετά, παρερμηνεύοντας τα πλατωνικά και αριστοτελικά κείμενα, αλλά κυρίως κείμενα σύγχρονων φιλοσόφων όπως του Καντ, του Νίτσε κ.ά., για να δώσει συνοχή και συγκρότηση, νομιμότητα και ευρεία απήχηση στην ναζιστική ιδεολογία του εθνικο-σοσιαλισμού. Ο ίδιος ο Χάιντεγκερ δεν κάνει καμιά αναφορά στον φασισμό που κυριαρχεί, μετά το τέλος του Α’ ΠΠ, στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία ή η Ελλάδα. Κι αυτό γιατί η κύρια βλέψη του ναζισμού ήταν η κυριάρχησή του στα τέσσερα άκρα του πλανήτη.

ΚΚ: Στη μελέτη σου υποστηρίζεις ότι ο Χάιντεγκερ κατασκευάζει μια μεταφυσική του μηδενισμού, καταλύοντας τον Αριστοτελικό Πλατωνισμό, στον οποίο απέδωσε το ξεκίνημα της φιλοσοφίας, στην κλασική αρχαιότητα, αλλά και την κάθετη πτώση του, στα τέλη του 19ου αι. Μήπως αυτό ακούγεται σαν μια εθνοκεντρική άποψη «Ελληνα συγγραφέα», που εσύ, στην προκειμένη περίπτωση, διατυπώνεις ως ακαδημαϊκή ερευνήτρια και διδάξασα σύγχρονη φιλοσοφία, επί τριάντα και παραπάνω χρόνια;

ΑΔ: Η παρατήρησή σου είναι απολύτως δικαιολογημένη και χρειάζεται να δώσω τις δέουσες διευκρινήσεις. Ναι, σε αυτή τη μελέτη, σθεναρά υπερασπίζομαι τον Αριστοτελικό Πλατωνισμό ως κατ' εξοχήν παράδοση της ελληνο-δυτικής σκέψης, σε μια μακραίωνη διάρκεια, όχι, όμως, για να επικαιροποιήσω τους διαλόγους του Πλάτωνα και τις πραγματείες του Αριστοτέλη, επαναφέροντάς τους στο προσκήνιο. Τα κείμενά τους είναι αιώνιοι θησαυροί, κατακτήσεις ολόκληρης της ανθρωπότητας. Στο Νύχτα και ομίχλη υπερασπίζομαι τις σύγχρονες μεταστοιχειώσεις που δέχθηκε ο Αριστοτελικός Πλατωνισμός, με αφετηρία τον Καντ που άνοιξε τον δρόμο σε αυτό το είδος του φιλοσοφείν που, σε άλλη μελέτη μου, αποκάλεσα «φιλοσοφικό μοντερνισμό» και τον θεώρησα ως κατάκτηση του Καντ, των μετακαντιανών φιλοσόφων, του Χέγκελ, τον Μαρξ, του Νίτσε και λαμπρών πλην περιθωριοποιημένων, σήμερα, Γερμανών, Γάλλων και Αγγλοσαξόνων θεωρητικών του 20ού αιώνα. Ο Χάιντεγκερ, που θεωρήθηκε, μετά τον Β ́ΠΠ, ο κορυφαίος φιλόσοφος του 20ού αι., παραφράζει, διαστρεβλώνει, παραποιεί, στο πλαίσιο μιας «φονικής» όπως την ονομάζει ο ίδιος ερμηνείας, τα κείμενα μεγάλων σύγχρονων φιλοσόφων που ξαναζωντάνεψαν την αριστοτελικο-πλατωνική φιλοσοφική παράδοση, μεταστοιχειώνοντάς την με τους όρους της εποχής μας. Γιατί η παράδοση αυτή συνεχίσθηκε, με επιστημολογικές τομές και ασυνέχειες που της επέτρεψαν να ανταποκρίνεται στα αιτήματα εποχών στις οποίες άνθισε, πριν υποχωρήσει εκ νέου. Αυτές οι αμφιταλαντεύσεις και αντιπαραθέσεις θετικότητας και αντιδραστικότητας, μηδενός και όλου, που έδωσαν δραματικό χαρακτήρα στα δρώμενα της σύγχρονης σκέψης είναι καλό να προβληματίσουν τους νεότερους, λάτρεις της φιλοσοφίας.

ΚΚ: Και μια τελευταία ερώτηση: Στο βιβλίο σου, κάνεις, συχνά λόγο για το φιλοσοφείν, το οποίο αντιπαραβάλλεις με τη φιλοσοφία. Υπό ποια έννοια διακρίνεις το φιλοσοφείν από την φιλοσοφία;

ΑΔ: Τα ξεχωρίζω, δεν τα διαχωρίζω, θέλοντας να δείξω αυτό που σωστά είπε ο Καντ ότι άλλο είναι να κάνεις φιλοσοφία και άλλο να κάνεις τον φιλόσοφο. Στους φοιτητές της φιλοσοφίας δεν διδάσκουμε την ιστορία των ιδεών, για τις οποίες μπορούν να ενημερωθούν από την Βικιπαίδεια ή από ένα λεξικό φιλοσοφικών όρων. Τους διδάσκουμε τρόπους σκέψης, κατανόησης και αναλογισμού που παράγουν, αξιοθετούν ή μετασχηματίζουν ιδέες. Το φιλοσοφείν είναι πράττειν και έχει αξία όταν γεφυρώνει το θεωρείν, τη γνώση, τον στοχασμό με το ηθικό-πολιτικό πράττειν. Όταν ασκείς το φιλοσοφείν, δεν παριστάνεις τον φιλόσοφο, κάνεις αυτό που κάνει ο φιλόσοφος: εξιχνιάζεις δηλ. στοχαστικές ή μη θέσεις και απόψεις όσον αφορά τον τρόπο που προέκυψαν είτε διορθώνοντας, και με τον τρόπο αυτό, υπερβαίνοντας ιδέες, είτε παραποιώντας τες είτε δημιουργώντας νέες ιδέες, με απρόβλεπτες νοητικές κινήσεις (παρεγκλίσεις). Αυτό κάνω στο Νύχτα και Ομίχλη. Είναι δουλειά ψυχοφθόρα, που, στους δικούς μας καιρούς, θεωρείται άχρηστη, χωρίς άμεση ή έμμεση ανταμοιβή ή αναγνώριση∙ πράγμα επικίνδυνο γιατί κάνει τον μηδενισμό να διαχέεται και να πιάνει ρίζες, μέσα στις σημερινές μαζικές κοινωνίες, καθώς οι αναγνώστες εθίζονται σε ποικίλες μορφές υποκουλτούρας που διαχέονται μέσω των media, με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Αυτός που φιλοσοφεί, εξετάζει ιστορικά και κριτικά, έννοιες και ιδέες που επηρέασαν ή σφράγισαν μιαν εποχή, ανοίγοντας της ή κλείνοντάς της τον δρόμο, διευρύνοντας ή στενεύοντας την οπτική γωνία του κοινού, δίνοντάς της θετικό ή αντιδραστικό προσανατολισμό για το μέλλον. Ο Χάιντεγκερ έκλεισε τον δρόμο στην σκέψη της εποχής μας, θέτοντας στον πυρήνα της μεταφυσικής του μηδενισμού την «τεχνοδικία» – όρο που επινοώ για να αποδώσω την αναβίωση της δογματικής μεταφυσικής και της πολιτικής θεολογίας του 17ου αι, που επιχειρεί ο Χάιντεγκερ, βάζοντας στην θέση του θεού την παντοδύναμη τεχνική. Η τεχνοδικία του ορίζει τη μοίρα των μαζών που καλούνται να συμμορφωθούν με τις επιταγές της, θεωρώντας την συμμόρφωσή τους ως μοίρα του Είναι τους και ως έκφραση της ελευθερίας που τους επιτρέπουν οι καιροί μας.

ΚΚ: Είναι πολλά ακόμη που θα μπορούσαμε να συζητήσουμε σχετικά με το το πρόβλημα του μηδενισμού. Αλλά ο αναγνώστης μπορεί να διατρέξει τις σελίδες του βιβλίου και να φωτισθεί ιδίοις όμμασι.

ΑΔ: Έτσι είναι. Σ' ευχαριστώ πολύ, Κώστα.

politeia deite to vivlio 250X102

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δημοσθένης Κούρτοβικ: «Διανύουμε περίοδο μονοφωνίας, συμμόρφωσης και σιδερωμένων ιδεών»

Δημοσθένης Κούρτοβικ: «Διανύουμε περίοδο μονοφωνίας, συμμόρφωσης και σιδερωμένων ιδεών»

Μια συνομιλία με τον Δημοσθένη Κούρτοβικ, με αναφορές σε παλιότερα και νεότερα βιβλία του, καθώς και με αφορμή το τελευταίο βιβλίο του που έγραψε από κοινού με τον Κώστα Κατσουλάρη, «Σκοντάφτοντας σε ανοιχτά σύνορα» (εκδ. Πατάκη).

Συνέντευξη στη Λίνα Σόρογκα ...

Σπύρος Κατσούλας: «Η γεωπολιτική δεν είναι μια φωτογραφία της στιγμής»

Σπύρος Κατσούλας: «Η γεωπολιτική δεν είναι μια φωτογραφία της στιγμής»

Μια συζήτηση με τον διεθνολόγο Σπύρο Κατσούλα, με αφορμή το βιβλίο του «Διλήμματα στο τρίγωνο: Οι ΗΠΑ και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις» (εκδ. Διόπτρα). Σημειώνει, μεταξύ άλλων: «Στον συρρικνωμένο γεωπολιτικό χάρτη του εικοστού πρώτου αιώνα, οι εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο αντηχούν σε Ουάσιγκτον, Μόσχα και Πεκίνο. ...

Αλεξάνδρα Κ*: «Κουβαλάμε στα σώματά μας τις πληγές των γυναικών που προηγήθηκαν, ακόμα κι αν δεν έχουμε ακούσει ποτέ το όνομά τους»

Αλεξάνδρα Κ*: «Κουβαλάμε στα σώματά μας τις πληγές των γυναικών που προηγήθηκαν, ακόμα κι αν δεν έχουμε ακούσει ποτέ το όνομά τους»

Μια συνομιλία με την Αλεξάνδρα Κ*, με αφορμή τη νέα της συλλογή διηγημάτων «Πράγματα που σκέφτεται η παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Φωτογραφία: © Γιώργος Καπλανίδης

Του Κ.Β. Κατσουλάρη

Διαβάζον...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ