Η συνθήκη των Βερσαλλιών

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σημεία καμπής

Άνοιξη στο Παρίσι, Τρίτη 13 Μαΐου του 1919, μια υπέροχη ημέρα. Στις τέσσερις το μεσημέρι η πόλη λούζεται ακόμα σε αυτό το κρυστάλλινο φως που μοιάζει να ξεπλένει όλα τα κτήρια, ακόμα και τα γέρικα αλλά κομψά αστικά σπίτια του κοσμικού 16ου Διαμερίσματος. Εκεί, στην οδό Nitot, ο Πρόεδρος Woodrow Wilson έχει συγκεντρώσει τους ηγέτες των τεσσάρων θριαμβευτών Συμμάχων. Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει. Και τώρα αυτοί οι πολιτικοί άνδρες ετοιμάζονται να ανακατασκευάσουν τον κόσμο – σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη. Το θέμα της ημέρας είναι το Ιράκ – η χάραξη αυτού που θα αποτελέσει ένα καινούργιο έθνος στην άμμο της Μεσοποταμίας. Ο ευφυής νέος Βρετανός διπλωμάτης, ο Harold Nicolson, περιμένει στην αίθουσα αναμονής βυθισμένος στην ανάγνωση του Πορτραίτου του Ντόριαν Γκρέι όταν, ξαφνικά, μια πόρτα ανοίγει διάπλατα και τον καλούν να παρευρεθεί ενώπιον των ηγετών. Ο ίδιος περιγράφει τη συνέχεια στο ημερολόγιό του: 

Ένα βαριά διακοσμημένο γραφείο με τον τεράστιο χάρτη μου απλωμένο στο χαλί. Σκυμμένοι πάνω του (μουρμουρίζοντας προβληματισμένοι) είναι ο Clemenceau, ο Lloyd George και ο PW. Έχουν μετακινήσει τις καρέκλες τους και σκύβουν πάνω από τον χάρτη. ... Χαράσσουν τον σιδηρόδρομο της Βαγδάτης. Ο Clemenceau δεν μιλάει καθόλου. Κάθεται στην άκρη της καρέκλας του και τα δυο του χέρια, μέσα σε μπλε γάντια, κρέμονται πάνω από τον χάρτη. Μοιάζει, περισσότερο από ποτέ, με ξανθό γορίλα. ... Είναι εξωφρενικό το γεγονός ότι αυτοί οι αδαείς και ανεύθυνοι άνδρες έχουν την άνεση να τεμαχίσουν τη Μικρά Ασία με την ίδια ευκολία που θα τεμάχιζαν ένα κέικ. ... Άραγε δεν είναι φρικτό η ευτυχία εκατομμυρίων ανθρώπων να διασκορπίζεται με αυτόν τον τρόπο; Οι αποφάσεις τους είναι ανήθικες και ανέφικτες. ... Είναι τρεις αδαείς άνδρες που έχουν για οδηγό τους ένα παιδί. ... Αυτό το παιδί, υποθέτω, είμαι εγώ. Όπως και να 'χει, το παιδί αγωνιά.

Αυτός ο αυτοεπικριτικός Nicolson ίσως να ήταν ο μόνος σε εκείνο το δωμάτιο που είχε καταλάβει ότι όσοι δεν μαθαίνουν από την Ιστορία είναι καταδικασμένοι να την επαναλάβουν. Και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Ιστορία επαναλήφθηκε.

Με αυτόν τον τρόπο ξεκίνησαν όλα στο Παρίσι. Αν υπάρχει μία στιγμή στον 20ό αιώνα όπου όλα θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά, θα ήταν αυτή: Παρίσι, 1919. Το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, τον οποίο με την εκ των υστέρων γνώση μας ονομάσαμε Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, άλλαξε τα πάντα. Η ειρήνη που επιβλήθηκε στις Βερσαλλίες από τις Δυνάμεις της Δύσης –Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία και ΗΠΑ– στους ηττημένους, τους εξασθενημένους, τους αδύναμους, τους ορφανεμένους και τους αποξενωμένους, καθόρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό τα γεγονότα που έμελλε να διαταράξουν τις ισορροπίες όχι μόνο κατά τη διάρκεια τού 20ού αιώνα, αλλά και μετέπειτα.

Η ειρήνη που επιβλήθηκε στις Βερσαλλίες από τις Δυνάμεις της Δύσης –Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία και ΗΠΑ– στους ηττημένους, τους εξασθενημένους, τους αδύναμους, τους ορφανεμένους και τους αποξενωμένους, καθόρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό τα γεγονότα που έμελλε να διαταράξουν τις ισορροπίες όχι μόνο κατά τη διάρκεια τού 20ού αιώνα, αλλά και μετέπειτα.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σε εκείνο το σταυροδρόμι της Ιστορίας τα λάθη και οι παραλείψεις υπήρξαν συχνά, σε αρκετές περιπτώσεις, εξίσου ή περισσότερο σημαντικά από τις συνειδητά κακές επιλογές. Οι κληρονόμοι και οι απόγονοι όσων αγνοήθηκαν και περιφρονήθηκαν στις Βερσαλλίες ήταν εκείνοι που θα επέστρεφαν και θα ξεσπούσαν την εκδίκησή τους πάνω μας. Αμέτρητα βιβλία έχουν γραφεί σχετικά με τις αποτυχίες των Μεγάλων Δυνάμεων – τον αποκλειστικό στόχο των Γάλλων και των Βρετανών να συνθλίψουν τη Γερμανία, τον μεγαλύτερο στρατιωτικό και οικονομικό τους αντίπαλο, και να ευνουχίσουν τους συμμάχους της, την Αυστρο-Ουγγαρία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ώστε να διασφαλίσουν πως καμία από αυτές τις χώρες δεν θα είχε ποτέ ξανά τα μέσα και τη διάθεση να προκαλέσει τη γαλλική ηγεμονία στην ηπειρωτική Ευρώπη ή τον βρετανικό έλεγχο των διεθνών υδάτων. Επιπλέον, οι Αμερικανοί αποδείχθηκαν ανίκανοι να επιβάλουν τις δικές τους ηθικές αξίες τόσο στους Συμμάχους όσο και στους εχθρούς τους, και η ανικανότητα εκείνη έθεσε τις βάσεις για αρκετά από τα προβλήματα που ταλανίζουν μέχρι και σήμερα. Εκεί όμως που έχει δοθεί λιγότερη προσοχή είναι στα πρόσωπα και τους λαούς που στριμώχτηκαν στο περιθώριο των συνεδριάσεων του Παρισιού, οι ανάγκες και οι επιθυμίες των οποίων δεν έτυχαν παρά μονάχα μιας φευγαλέας προσοχής.

Αυτές οι παραλείψεις, οι λανθασμένες κρίσεις αλλά και η καταφανής άρνηση να αντιμετωπιστούν πολλές από τις επιτακτικές ανάγκες απομακρυσμένων περιοχών, για τις οποίες οι κοντόφθαλμοι, ευρωκεντρικοί πολιτικοί και διπλωμάτες δεν θεωρούσαν ότι συνιστούσαν άμεση απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και τάξη, οδήγησαν άμεσα σε μερικά από τα πιο καταστροφικά γεγονότα των καιρών μας. Τα παραπτώματα αυτής της μικρής περιόδου του 1919 μεταφέρθηκαν μέσω του DNA της διπλωματίας, συχνά με ολέθριες συνέπειες, στη δική μας παγκόσμια τάξη.

Επί δύο δεκαετίες ταξίδεψα ως ξένος ανταποκριτής στις πιο απομακρυσμένες άκρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής και συνομίλησα με παντοδύναμους και περιθωριοποιημένους –με βασιλιάδες και απλούς πολίτες– σε τέσσερις ηπείρους. Όπου και αν πήγα, βρέθηκα αντιμέτωπος με την ίδια ερώτηση, ειπωμένη διαφορετικά από ανθρώπους που είχαν προβληματιστεί βαθιά για όσα είχαν πάει στραβά, πολλές φορές πολύ στραβά, με το σύστημα διακυβέρνησης και με τον τρόπο ζωής τους: Πώς φτάσαμε σε αυτήν την κατάσταση και πού εκτροχιάστηκαν τα πράγματα;

Δεν πίστεψα ποτέ στη θεωρία της μοναδικής αιτιότητας· η Ιστορία είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη για τέτοιες απλοϊκές προσεγγίσεις. Παρ' όλα αυτά είμαι έντονος υποστηρικτής των σημείων καμπής. Και όσο περισσότερο συλλογίζομαι αυτήν την ερώτηση, την οποία άκουσα από τόσο διαφορετικούς ανθρώπους –από μια Ταϊλανδή πριγκίπισσα και τελευταία επιζώσα εγγονή του μικρότερου γιου του βασιλιά Mongkut, από έναν Ούγγρο καθηγητή αμερικανικών σπουδών και γαμπρό τού πιο σεβαστού και τιμημένου ποιητή του ουγγρικού έθνους, από έναν Ισραηλινό διπλωμάτη από την Αυλή της Golda Meir, από έναν Αυστριακό καρδινάλιο, από τον σωματοφύλακα του Γιάσερ Αραφάτ και από αρκετούς άλλους– τόσο περισσότερο πιστεύω ότι μπορεί πραγματικά να υπήρξε μία μοναδική στιγμή στη σύγχρονη Ιστορία όπου οι κόσμοι όλων διασταυρώθηκαν, συγκρούστηκαν και εξοστρακίστηκαν για ακόμα μια φορά εκτός ελέγχου.

Την ώρα που ο χειμώνας έδινε τη θέση του στην άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1919, οι ηγέτες μιας χούφτας εθνών τόλμησαν να δράσουν σαν μια παγκόσμια κυβέρνηση και να επιβάλουν τη θέλησή τους, διαμορφώνοντας κατ' ουσίαν τον κόσμο και την Ιστορία σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη.

Αυτή ήταν μια εξαιρετικά σπάνια περίπτωση, κατά την οποία τόσο διαφορετικοί πολιτισμοί και άνθρωποι, τόσο ανόμοια συστήματα πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης, συναντήθηκαν σε ένα μέρος με στόχο τη διαμόρφωση του μέλλοντος του πολιτισμένου κόσμου. Σίγουρα έχουν υπάρξει και άλλες σημαντικές συναντήσεις κορυφής μεταξύ των παγκόσμιων ηγετών. Υπήρξε η δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών στο Lake Success και η ετήσια φθινοπωρινή τελετή που σηματοδοτεί την έναρξη της Γενικής Συνέλευσης του οργανισμού. Υπήρξε το Bretton Woods όπου τέθηκε σε κίνηση το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα. Υπήρξαν οι συνεδριάσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Υπήρξαν πολυεθνικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις από το Βιετνάμ μέχρι τη Μέση Ανατολή. Ήμουν παρών σε αρκετές από αυτές. Όμως, καθένα από εκείνα τα γεγονότα καθορίστηκε –ή μάλλον προκαθορίστηκε– από αυτούς τους μήνες στο Παρίσι. Την ώρα που ο χειμώνας έδινε τη θέση του στην άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1919, οι ηγέτες μιας χούφτας εθνών τόλμησαν να δράσουν σαν μια παγκόσμια κυβέρνηση και να επιβάλουν τη θέλησή τους, διαμορφώνοντας κατ' ουσίαν τον κόσμο και την Ιστορία σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη.

Τα όσα συνέβησαν τότε, δεν διαφέρουν πολύ από τα όσα συμβαίνουν στη δική μας γεμάτη προβλήματα εποχή: μια μικρή ομάδα δυνάμεων, υπό την ηγεσία και πάλι των Ηνωμένων Πολιτειών και της αυτοαποκαλούμενης ηθικής υπεροχής τους, επιχείρησε να επιβάλει τη θέλησή της σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, χωρίς αυτός ο κόσμος να έχει επιλέξει ή να καλοδέχεται μια τέτοια αυθαίρετη πρωτοβουλία. Ωστόσο, η ουσιώδης διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι σε εκείνον τον κατά πολύ απλούστερο κόσμο ήταν όντως δυνατόν μια χούφτα εθνών να σταματήσει τη ροή του χρόνου και να αλλάξει τη φύση και την πορεία της Ιστορίας – δυστυχώς αφήνοντας πίσω της έναν αντίκτυπο, τον οποίο αντιμετωπίζουμε ακόμα και σήμερα. Οι συνοριακές γραμμές που τράβηξε για τα έθνη που δημιουργούσε, οι άνθρωποι που συγκέντρωσε εντός αυτών των τεχνητών ορίων, οι ισχυρές δυνάμεις των εθνοτήτων και της θρησκείας που απελευθέρωσε και οι οικονομίες, που σύστησε και έμελλε να αποτύχουν, οδήγησαν σε πολλά από τα προβλήματα που έχουμε κληρονομήσει.

Τι ακριβώς πήγε στραβά στο Παρίσι και τι έφταιξε ώστε σήμερα να αντιμετωπίζουμε τόσο σοβαρά ζητήματα, ειδικά σε όσα μέρη του κόσμου αυτοί οι μεγάλοι άνδρες, οι παντοδύναμοι πολιτικοί και οι εξαιρετικοί διπλωμάτες δεν έδωσαν σχεδόν καθόλου προσοχή; Αυτή είναι η ερώτηση που θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στις σελίδες που ακολουθούν, επικεντρώνοντας την προσοχή μας στους μικρούς παίκτες: όλες εκείνες τις χώρες που αδημονούσαν στις παρυφές των Μεγάλων Δυνάμεων για κάποιο ψίχουλο, το οποίο θα έπεφτε από το τραπέζι τους και με το οποίο θα μπορούσε να βελτιωθεί το μέλλον και να εξασφαλιστεί η ελευθερία και η ευημερία των λαών τους – τελικά απογοητεύτηκαν πικρά. Οι ασήμαντες ανάγκες αυτών των μικρών παικτών, οι οποίες το 1919 απορρίφθηκαν με ένα περιφρονητικό νεύμα, θα μετατρέπονταν σε κατακλυσμικά γεγονότα μισό αιώνα ή και περισσότερο αργότερα. Οι σπόροι των τρομοκρατικών πολέμων τού σήμερα σπάρθηκαν στις αίθουσες των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων του Παρισιού – από εκείνους που ήταν παρόντες και από εκείνους που δεν ήταν.

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του απογοητευμένου Woodrow Wilson, ο οποίος, παρ' ότι είχε πάει στο Παρίσι με την πρόθεση να φέρει μια νέα εποχή ηθικής ευθύνης στη διαχείριση των διεθνών σχέσεων και να δώσει ένα τέλος στις παγκόσμιες συγκρούσεις, βρέθηκε μέσα σε μερικές εβδομάδες να βυθίζεται σε έναν βούρκο ενδο-ευρωπαϊκών δολοπλοκιών και αποικιοκρατικών κερδοσκοπιών: «Ο κόσμος θα πει ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις πρώτα χώρισαν και διένειμαν τα αβοήθητα μέρη του κόσμου και μετά σύστησαν την Κοινωνία των Εθνών. Η σκληρή αλήθεια είναι ότι καθένα από αυτά τα μέρη του κόσμου ανατέθηκε σε μία από τις Μεγάλες Δυνάμεις».

Όλοι μαζί συνέθεσαν ένα εξαιρετικό, αλλά σε τελική ανάλυση αποτυχημένο ταμπλό συμφερόντων, το οποίο έμελλε να οδηγήσει στην υπογραφή μιας συνθήκης κακο-σχεδιασμένης και ανήμπορης να επιβάλει τη διαρκή ειρήνη που τόσο έντονα επιθυμούσαν τουλάχιστον κάποιοι από τους σχεδιαστές της.

Ωστόσο, αυτά τα αβοήθητα μέρη του κόσμου είχαν τη δική τους φωνή στο Παρίσι. Το πρόβλημα ήταν πόσο τακτικά και πόσο δυνατά άκουσαν τη φωνή τους εκείνοι που ανακατασκεύαζαν τον κόσμο. Ποιοι ήταν μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους; Ήταν ο Nguyen Tat Thanh, ένας βοηθός σερβιτόρου στο ξενοδοχείο Ritz και φωτογράφος μερικής απασχόλησης, ο οποίος επιθυμούσε διακαώς την απελευθέρωση του λαού του στην απομακρυσμένη γαλλική αποικία της Κοχιγκίνα. Ήταν ο Φεϊζάλ ιμπν Χουσεΐν, ένας Βεδουίνος πρίγκιπας από την Αραβία, απόγονος του Προφήτη, μέλος της αρχαίας φυλής των Χασεμιτών, ο οποίος αναζητούσε την ενότητα του αραβικού κόσμου και την επικύρωση της κυριαρχίας του πάνω στις αχανείς εκτάσεις της Αραβικής Χερσονήσου, από τον Κόλπο της Άκαμπα, το Ιράκ και την έρημο Rub' al Khali έως τη Μεσόγειο. Ήταν ο Chaim Weizmann, ένας Εβραίος πατριώτης, ο οποίος ονειρευόταν την επιστροφή του λαού του στους Αγίους Τόπους που, όπως πίστευε, τους είχε υποσχεθεί ο Θεός. Ήταν και άλλοι πολλοί: Ασιάτες πρίγκιπες από την Ιαπωνία, επαναστάτες από την Πολωνία, μουσικοί, συγγραφείς και παλιάνθρωποι από τα Βαλκάνια και τις εκτάσεις της ουγγρικής puszta μέχρι τα ανθρακωρυχεία της Τσεχοσλοβακίας, και από τις στέπες της Ρωσίας μέχρι τις πύλες του Κρεμλίνου. Όλοι μαζί συνέθεσαν ένα εξαιρετικό, αλλά σε τελική ανάλυση αποτυχημένο ταμπλό συμφερόντων, το οποίο έμελλε να οδηγήσει στην υπογραφή μιας συνθήκης κακο-σχεδιασμένης και ανήμπορης να επιβάλει τη διαρκή ειρήνη που τόσο έντονα επιθυμούσαν τουλάχιστον κάποιοι από τους σχεδιαστές της.

Καθένας τους ήρθε στο Παρίσι με τις δικές του ξεχωριστές, συχνά ιδιόμορφες ή ακόμα και δονκιχωτικές, ανάγκες και επιθυμίες. Η ατζέντα των θεμάτων τους όμως έμελλε να προσκρούσει πάνω σε αδιάφορους και αλαζόνες άνδρες, οι οποίοι την αντιμετώπισαν με τρόπο υβριστικό και απαξιωτικό και την απέρριψαν αβίαστα προσφεύγοντας στην κοροϊδία και τη χλεύη. Ο λόγος που αυτοί οι άνδρες, αλλά και μία γυναίκα ανάμεσά τους, είχαν τέτοια εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να χειραγωγήσουν τα κέντρα εξουσίας ήταν επειδή έπαιζαν στη δική τους έδρα. Ήταν μια έδρα που σχεδίαζαν, οικοδομούσαν και τελειοποιούσαν κάθε πρωί χρησιμοποιώντας τους δικούς τους κανόνες – το τελικό αποτέλεσμα του παιχνιδιού είχε εξάλλου αποφασιστεί προτού καν ταξιδέψουν για το Παρίσι στις εβδομάδες που ακολούθησαν μετά την υπογραφή της εκεχειρίας. Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι οι συγκεκριμένοι κανόνες ήταν οι μόνοι διαθέσιμοι ή οι καλύτεροι δυνατοί. Απλώς ήταν οι μόνοι τους οποίους οι συγκεκριμένοι παίκτες είχαν αποφασίσει να τηρήσουν.

Φανταστείτε τι θα μπορούσε να είχε συμβεί αν οι Συμμαχικές Δυνάμεις είχαν αναγκαστεί να διαπραγματευτούν τους όρους της μελλοντικής ανθρωπότητας υπό τους κανόνες και την οργάνωση των Βεδουίνων Αράβων της ερήμου Rub' al Khali ή των Νοτιοβιετναμέζων του Ανάμ. Πολιτιστικά, πολιτικά ή και στρατιωτικά οι δικοί τους πολιτισμοί δεν ήταν από καμία άποψη λιγότερο προηγμένοι σε σχέση με τον δικό μας. Ωστόσο, αναγκάστηκαν να παίξουν με κανόνες, οι οποίοι για εκείνους ήταν αδιαπέραστοι και οι οποίοι καταδίκαζαν τους στόχους τους σε αποτυχία.

Αυτοί οι μικροί παίκτες πέρασαν τους περισσότερους από εκείνους τους μήνες στο Παρίσι κοιτάζοντας, πίσω από ένα αόρατο τζάμι, ανήμποροι τις χώρες τους να τεμαχίζονται και το όνειρο της αυτοδιάθεσης –που τα ευγενή Δεκατέσσερα Σημεία του Αμερικανού Προέδρου Wilson υπόσχονταν– να εξανεμίζεται. Τα Σημεία αυτά αποτελούσαν τις βασικές αρχές υπό τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχθηκαν να συμμετάσχουν στον πόλεμο και να επιχειρήσουν να θεμελιώσουν μια διαρκή ειρήνη. Όσο όμως οι μεγάλοι πολιτικοί άνδρες έπαιζαν παιχνίδια ρεαλπολιτίκ, το μέλλον αυτών των μικρότερων εθνών ανατέθηκε στα χέρια μιας σειράς ακαδημαϊκών και νεαρών διπλωματών – μια πολύ μεγάλη ευθύνη. Παρόλο που ο καθένας από αυτούς θα έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε, αυτό που στο τέλος θα άφηναν πίσω τους ήταν μια αποτυχημένη ειρήνη με τη μορφή ενός εγγράφου 80.000 λέξεων – η μεγαλύτερη σε έκταση συνθήκη που υπογράφτηκε ποτέ στην Ιστορία. Η κληρονομιά τους όμως υπήρξε ακόμα μεγαλύτερη, καθώς οι εθνικές ελπίδες που συνέτριψαν έμελλε να είναι εκείνες που θα οδηγούσαν σε έναν δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και στην κυριαρχία ενός κομμουνιστικού δεσποτισμού στη μισή Ευρώπη για το υπόλοιπο του αιώνα.

Όλα αυτά διαδραματίστηκαν πάνω σε ένα πολύχρωμο μωσαϊκό από ηγεμόνες και κλέφτες, τσαρλατάνους, προαγωγούς, κοσμικούς, διανοούμενους, δημοσιογράφους και καλλιτέχνες κάθε λογής. Αυτό το καλειδοσκόπιο προσωπικοτήτων έδωσε το δικό του στίγμα εκείνους τους μήνες στο Παρίσι και βοήθησε να στηθεί ο σκηνικός διάκοσμος των διαπραγματεύσεων της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Η γνωστή κοσμική Elsa Maxwell διοργάνωσε το πρώτο από τα διάσημα σουαρέ της στο σπίτι του Boni de Castellane, στη Rue de Lille 71, για χάρη της νεαρής Αμερικανίδας κληρονόμου την οποία συνόδευε. Η μεγάλη ηθοποιός Sarah Bernhardt εμφανίστηκε σε γκαλά για χάρη γαλλικών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Η σχεδιάστρια διασημοτήτων Elsie de Wolfe παρέθεσε την εποχή εκείνη τις περίφημες συγκεντρώσεις για τσάι. Η Megan, η μικρή κόρη του Βρετανού Πρωθυπουργού David Lloyd George, περνούσε τα βράδια της χορεύοντας στο υπόγειο του ξενοδοχείου Majestic, συχνά στην αγκαλιά του νεαρού διπλωμάτη Harold Nicolson. Ο Allen Dulles, ένας κατώτερος Αμερικανός αξιωματούχος, τριγυρνούσε στα βραδινά κέντρα και τα σοκάκια του Παρισιού μαθαίνοντας την τέχνη της κατασκοπίας – μια γνώση πάνω στην οποία θα οικοδομούσε τριάντα χρόνια αργότερα την οργάνωση της CIA. Ο ζηλόφθονος αδερφός του, ο John Foster Dulles, κατάφερε επίσης να βρεθεί στο Παρίσι όπου η αλαζονεία του μετατράπηκε σε μια επώδυνη προσπάθεια να καθιερώσει μια νέα οικονομική τάξη στην Ευρώπη.

Οι μικροί παίκτες ήταν συχνά οι πραγματικοί φύλακες της φλόγας της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, την οποία ο πολιτισμένος κόσμος είχε τόσο ανάγκη.

Ένας γοητευτικός Γάλλος συνταγματάρχης ηγείτο μιας εξεταστικής των πραγμάτων επιτροπής στην Πολωνία την ώρα που φήμες για ένοπλες συγκρούσεις έφταναν στα αφτιά των αποστολών στο Παρίσι. Ο συνταγματάρχης αυτός ήταν ο Σαρλ ντε Γκωλ. Ένας νεαρός υφυπουργός του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού, ονόματι Φράνκλιν Ντελάνο Ρούσβελτ, έφερε στη Γαλλία τη γυναίκα του, την Eleanor. Εκείνη επρόκειτο να ανακαλύψει σύντομα πως ο σύζυγός της ήταν ιδιαίτερα περιποιητικός με τις Παριζιάνες που είχαν χάσει τους συντρόφους τους στον πόλεμο. Υπήρξαν βραδιές που ο Jean Cocteau διάβαζε φωναχτά το «Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας» και ο André Gide συναναστρεφόταν με τον Marcel Proust. Παρόντες ήταν Ιάπωνες βαρόνοι και υποκόμητες, Ρουμάνοι βασιλιάδες και Τρανσυλβανοί ποιητές, ακόμα και ο Wellington Koo, ο τριανταδυάχρονος πρέσβης της Κίνας στην Ουάσινγκτον, ο οποίος μόλις είχε αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο Columbia και ο οποίος αρεσκόταν ακόμα να τραγουδάει τον ύμνο του κολεγίου του.

Σε καθεμία από τις μεγάλες αποστολές, οι μικροί παίκτες ήταν συχνά οι πραγματικοί φύλακες της φλόγας της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, την οποία ο πολιτισμένος κόσμος είχε τόσο ανάγκη, αλλά απέτυχε τελικά να διαφυλάξει. [...]