koumantareas_honecker360

 Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Τι ζητάνε οι έλληνες συγγραφείς στη Λατινική Αμερική; Τι ψάχνουν από την άλλη οι πεζογράφοι μας στις χαραμάδες της Ιστορίας και στις παρυφές της πολιτικής λογοτεχνίας; Ο Μ. Κουμανταρέας δίνει απάντηση συναιρώντας τις δύο παραπάνω τάσεις -όπως τις εξέφρασαν ξεχωριστά λ.χ. η Ευγενία Φακίνου στο Τρένο των νεφών (2011) και ο Άρης Μαραγκόπουλος στο Χαστουκόδεντρο (2012)-, για να μιλήσει για το τέλος τού Έριχ Χόνεκερ στη Χιλή όπου είχε καταφύγει.

Η ιστορική φυσιογνωμία τού ανατολικογερμανού πολιτικού είναι συνυφασμένη με το Τείχος του Βερολίνου και τη σοσιαλιστική παλάμη τής ΕΣΣΔ πάνω στη Γερμανία. Το 1989, όταν και ενώθηκαν οι δύο Γερμανίες, ο Χόνεκερ δικάστηκε και οδηγήθηκε στη φυλακή, απ’ όπου απελευθερώθηκε το 1993 λόγω καρκίνου. Έτσι, αποσύρθηκε στο Σαντιάγκο τής Χιλής, για να ζήσει μέχρι τον θάνατό του, ο οποίος ήλθε τελικά τον επόμενο χρόνο. Ο Μ. Κουμανταρέας λοιπόν αξιοποιεί τη χιλιανή εμπειρία του ήρωά του για να στήσει ένα πολιτικό μυθιστόρημα, το οποίο πατάει από τη μια στο λαοκρατικό παρελθόν τής Γερμανίας (και γενικότερα του Συμφώνου τής Βαρσοβίας) και από την άλλη στο ναζιστικό σχέδιο, με το όνομα “Μαύρη πεταλούδα”, που απειλεί το μέλλον τής ανθρωπότητας. Ο Χόνεκερ καλείται να το αποσοβήσει.

Ενδιαφέρον καταρχάς έχει το αφηγηματικό ξεδίπλωμα του μυθιστορήματος, καθώς αυτό στηρίζεται στο διάλογο ενός έλληνα γιατρού, και μάλιστα ψυχίατρου, που υπηρετεί στο νοσοκομείο του Σαντιάγκο, με τον Χόνεκερ, τον εξ απορρήτων του και τη γυναίκα του. Ο διάλογος, στο μεγαλύτερο μέρος του, εξελίσσεται σε μονόλογο του γερμανού πολιτικού, μέσα στον οποίο εγκιβωτίζονται άλλες αφηγήσεις, όπως του ξενιστή του, του δόκτορος Φέλζενσταϊν, που οραματίζεται μια νέα ναζιστική δυστοπία, και της εταίρας Κοντσέτα, που επιχειρεί να την αποτρέψει. Μ’ αυτόν τον τρόπο η αφήγηση απλώνεται σε διαφορετικά επίπεδα, ακούγονται πολλές φωνές και έτσι αποκαλύπτονται ποικίλες οπτικές γωνίες πάνω στο παρελθόν, την πολιτική, την Ευρώπη και τη Νότιο Αμερική κ.λπ.

Ματαιότητα των ιδεολογιών;

Τι προσπαθεί εντέλει να πετύχει ο συγγραφέας με τη σύζευξη τής σοσιαλιστικής Γερμανίας με την αναβίωση του ναζισμού όπως αυτά διασταυρώνονται στο πρόσωπο του ανατολικογερμανού ηγέτη; Να δείξει τον απολογισμό ενός πιστεύω που στην πράξη είχε να επιδείξει πολλά τρωτά σημεία; Να εστιάσει στη ματαιότητα ιδεολογιών και πράξεων λίγο πριν από την έλευση ενός θανάτου, άδοξου και καταχωρισμένου στα αζήτητα της ιστορίας; Να προβάλει την ηθική ενός αφοσιωμένου σε όλη του τη ζωή πολιτικού ως ανάχωμα στον κίνδυνο μιας νεοναζιστικής λαίλαπας; Κι αν ισχύει το τελευταίο, πόσο επίκαιρο τελικά θέλει να κάνει το μήνυμά του σε μια Ελλάδα που βλέπει για πρώτη φορά τον ακροδεξιό φασισμό χωρίς τη δημιουργική ορμή τής κομμουνιστικής αριστεράς;

Ο Μ. Κουμανταρέας είναι γνωστό πόσο καλά ξέρει να στήνει την αφήγησή του, να πλάθει χαρακτήρες και να τους βάζει έντεχνα να διεξάγουν διάλογο. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να μην παρατηρήσει πόσο αφελής παρουσιάζεται ο Χόνεκερ, πολύ ανθρώπινος, πολύ ευεπηρέαστος, περισσότερο επιρρεπής απ’ όσο θα ταίριαζε στη θέση του. Κι αυτό προκύπτει όχι μόνο από την τυχαία συνάντησή του με τη βουλγάρα πόρνη, αλλά και από την ευπιστία του απέναντι στην Κοντσέτα. Φαίνεται ότι ο σκληρός ηγέτης λυγίζει πιο εύκολα απ’ ό,τι θα περιμέναμε μπροστά στη μαγεία μιας νεαρής ή μιας ώριμης γυναίκας και πιστεύει στα λόγια και στις προθέσεις τους.

Έτσι, ο γιατρός, μέσω του οποίου μαθαίνουμε κι εμείς τι συνέβη, είναι σίγουρος ότι πληροφορήθηκε σωστά τις προθέσεις των προσώπων ή παραπλανήθηκε σκόπιμα; Η όλη αφήγηση φαίνεται να παλινδρομεί ανάμεσα σε μια ωραία παράσταση, μια αίσθηση θεατρικού έργου με πολλά παραπλανητικά δρώμενα, και σε μια παρωδία πολιτικής και διεθνούς διπλωματίας. Το τέλος επιβεβαιώνει αυτή την αμηχανία του συγγραφέα να κατευθύνει τα νήματά του σε ένα εκ των προτέρων προσδιορισμένο τέλος.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ | gperand@yahoo.gr

koumantareas_valparaiso

Θάνατος στο Βαλπαραΐζο
Μένης Κουμανταρέας
Εκδόσεις Πατάκη, 2013
Τιμή: Τιμή € 14,70, σελ. 266

politeia-link

 

 

 

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΕΝΗ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑ  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Συνομιλώντας με τους νεκρούς

Συνομιλώντας με τους νεκρούς

Μια ανάγνωση-απολογισμός, για το τελευταίο μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα Ο θησαυρός του Χρόνου (εκδ. Πατάκη).

Του ...

Στην καρδιά της μυθιστορίας του

Στην καρδιά της μυθιστορίας του

Για το μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα Ο θησαυρός του Χρόνου (εκδ. Πατάκη).

Του Κώστα Αγοραστού

Νέο μυθιστόρημα από τον αειθαλή Μένη Κουμανταρέα με κεντρικό του θέμα την α...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Αφιέρωμα στην πολύπτυχη εικαστική δραστηριότητα του Μάρκου Καμπάνη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, μεγάλο αφιέρωμα στον Μάρκο Καμπάνη από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Επιμέλεια: Book Press

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...
«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

«Η καρδερίνα» της Ντόνα Ταρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Ντόνα Ταρτ [Donna Tartt] «Η καρδερίνα» (νέα μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στον επάνω όροφο έκανε παγωνιά, καθώς τα...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

12 βιβλία που μας φέρνουν κοντά στην επιστήμη: Από την Τεχνητή Νοημοσύνη στα Φράκταλ, από τον Χρόνο στους Αλγόριθμους

Είναι βιβλία που φέρνουν τις επιστήμες (κυρίως θετικές) πιο κοντά μας και τις κάνουν πιο εύληπτες και γοητευτικές. Επιλέγουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Κεντρική εικόνα: Ο Ράσελ Κρόου, ως ο μαθηματικός Τζον Νας, στην ταινία «Ενας υπέροχος άνθρωπος», του Ρον Χάουαρντ.

...
13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

13 σημαντικοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου που έγραψαν λογοτεχνία

Αρκετοί σκηνοθέτες ασχολήθηκαν κάποια στιγμή στη ζωή τους με τη συγγραφή μυθοπλασίας και σε αυτό το άρθρο ξεχωρίσαμε δεκατρείς από αυτούς, που έχουν εκδώσει ερεθιστικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας. Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι [Pier Paolo Pasolini].

...
Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις νέες ποιητικές φωνές από τις εκδόσεις Ιωλκός

Τρεις ποιητικές συλλογές που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός και με τις οποίες τρεις νέοι ποιητές κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση.

Επιμέλεια: Book Press

Στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ