«Κωνσταντινούπολη – Τα γεγονότα της 6ης - 7ης Σεπτεμβρίου 1955», από το αρχείο του στρατοδίκη Φαχρί Τσοκέρ (προδημοσίευση)

Το πρόσφατο παρελθόν ιστορείται πάντα πιο δύσκολα από το απώτερο, ακριβώς επειδή είναι πιο ζωντανό, πιο πολύμορφο. Η μελέτη της «Ιστορίας» δεν πρέπει να περιορίζεται μονάχα στην απλή χρονολογική εξιστόρηση των γεγονότων, αλλά να προχωρά στην ερμηνεία τους. Για τη διερεύνηση των εκάστοτε ιστορικών συγκυριών αλλά και των αιτίων που οδήγησαν σε αυτά, σημαντική κρίνεται η ύπαρξη πρωτογενών αρχειακών τεκμηρίων, αλλά και μαρτυριών, καθώς και κάθε είδους καταγραφών.

Η ύπαρξη του Αρχείου του Φαχρί Τσοκέρ είναι από κάθε άποψη σπουδαία για τη μελέτη και την περαιτέρω έρευνα των Σεπτεμβριανών του 1955. Φωτίζει σημαντικές πτυχές των γεγονότων, αποκαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο οι τουρκικές κρατικές υπηρεσίες διαχειρίστηκαν τα γεγονότα καθώς και όσους θεωρήθηκαν υπαίτιοι για την εκδήλωσή τους. Η έκδοσή του, το 2005, από το Tarih Vakfı, το οποίο ιδρύθηκε το 1991 και έκτοτε λειτουργεί ως αρχείο, βιβλιοθήκη, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και εκδοτικό κέντρο που ειδικεύεται στην οικονομική και κοινωνική ιστορία της Τουρκίας, προκάλεσε πολλές συζητήσεις σε Τουρκία και Ελλάδα.

Η ύπαρξη του Αρχείου του Φαχρί Τσοκέρ είναι από κάθε άποψη σπουδαία για τη μελέτη και την περαιτέρω έρευνα των Σεπτεμβριανών του 1955. Φωτίζει σημαντικές πτυχές των γεγονότων, αποκαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο οι τουρκικές κρατικές υπηρεσίες διαχειρίστηκαν τα γεγονότα καθώς και όσους θεωρήθηκαν υπαίτιοι για την εκδήλωσή τους.

Κατανοώντας την ανάγκη πρόσβασης στο εν λόγω αρχειακό υλικό για τους Έλληνες ιστορικούς και ερευνητές, ξεκίνησαν οι επαφές για τη μετάφρασή του. Η άδεια της έκδοσης του Αρχείου του Φαχρί Τσοκέρ στα ελληνικά δόθηκε από το Tarih Vakfı, μετά από σύμφωνη γνώμη όλων των μελών του Δ.Σ. του Ιδρύματος, την εποχή της προεδρίας του Prof. Dr. Mehmet Ö. Alkan. Η συνεργασία μας με το ίδρυμα ήταν από πάσης απόψεως άρτια. Ευχαριστώ θερμά όλους όσοι συμμετείχαν στη λήψη αυτής της απόφασης καθώς και όσους τους ακολούθησαν στη συνέχεια. Η αξιέπαινη αυτή στάση τους εναρμονίζεται πλήρως με τις ιδρυτικές αρχές του ιδρύματος που συνεισφέρει και υπηρετεί τη διαφύλαξη και διάδοση της ιστορικής αλήθειας.

Η μετάφραση ακολουθεί με ακρίβεια και πιστότητα το πρωτότυπο κείμενο, όπως υποσχεθήκαμε στους ιθύνοντες του Tarih Vakfı, οι οποίοι μας το εμπιστεύτηκαν. Για τη διευκόλυνση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού τοποθετήθηκαν όπου κρίθηκε αναγκαίο υποσημειώσεις, οι οποίες δεν έχουν μόνο μεταφραστικό ενδιαφέρον, αλλά είναι χρήσιμο βοήθημα στον Έλληνα αναγνώστη, καθώς είναι διευκρινιστικές και πληροφοριακές.

[…] Το αρχείο του Φαχρί Τσοκέρ εντάσσεται στην επιστημονική βιβλιογραφία για τα Σεπτεμβριανά. Αποδίδει με ενάργεια την ατμόσφαιρα της εθνικής υστερίας που διακατείχε τον όχλο, μας παραθέτει γνήσια έγγραφα για την εξακρίβωση αληθειών, δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να δει με τρόπο αποκαλυπτικό ποικίλες πτυχές της τουρκικής κρατικής πολιτικής, τον μηχανισμό της τουρκικής δικαιοσύνης, τις ενέργειες των αστυνομικών τμημάτων, τα εντάλματα, την επικοινωνία του συνόλου των θεσμών, τη θέση των πολιτών μέσα στην κυρίαρχη πολιτική τάξη, αλλά και τη σχέση των ατόμων με την πολιτική εξουσία.

Ελισάβετ Χαριτωνίδου-Κόβη

Επικεφαλής Εθελοντικής Ομάδας Ρωμηών Πράξεις

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Τα Σεπτεμβριανά, όπως έμειναν γνωστά, ξέσπασαν τoν Σεπτέμβριο του 1955 στην Κωνσταντινούπολη, μετά την αναγγελία για βομβιστική επίθεση στο πατρικό σπίτι του Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Με τη διάδοση της είδησης, καθοδηγούμενος τουρκικός όχλος επιτέθηκε στις περιοχές όπου κατοικούσαν και εργάζονταν μη μουσουλμάνοι. Ελληνικά σπίτια και καταστήματα καταστράφηκαν, εκκλησίες και νεκροταφεία βεβηλώθηκαν.

Ο Φαχρί Τσοκέρ ήταν στρατοδίκης που δίκασε τους συλληφθέντες καταστροφείς των επεισοδίων. «Τα Γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου 1955» περιλαμβάνουν το προσωπικό του αρχείο, το οποίο δώρισε στο Κέντρο Τεκμηρίωσης του Tarih Vakfı, με τον όρο να δημοσιευθεί μετά τον θάνατό του.

Το αρχείο περιέχει αποκαλυπτικά έγγραφα (εντάλματα συλλήψεων, ονομαστικούς καταλόγους συλληφθέντων, καταθέσεις μαρτύρων, κατηγορητήρια, υπομνήματα και αποφάσεις στρατοδικείων) και φωτογραφίες και προσπαθεί να φωτίσει τα γεγονότα πίσω από το θλιβερό πογκρόμ του Σεπτεμβρίου 1955, μιας μελανής κηλίδας στην Ιστορία.

Η μετάφραση του αρχείου στα ελληνικά έρχεται να συμπληρώσει και να εμπλουτίσει την υπάρχουσα επιστημονική βιβλιογραφία για τα Σεπτεμβριανά.

Εκδήλωση