Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του ομότιμου καθηγητή πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Χρήστου Β. Μασσαλά «Σκάβοντας εντός», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.
Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός
Ξύπνησε μέσα μου η επιθυμία να συνομιλήσω με τον εαυτό μου… Μετά από αυτή την πνευματική εκδρομή, η σκέψη μου ταξίδευε πότε στο Παρελθόν, πότε στο Παρόν και ποτέ στο Μέλλον.
Η ανθρώπινη φύση δεν έχει αλλάξει: τα ίδια κίνητρα γεννούν τις ίδιες πράξεις και τα ίδια συμβάντα απορρέουν από τα ίδια αίτια. Τον κάθε άνθρωπο τον βασανίζει η προσδοκία για το μέλλον και η κόπωση για το παρόν. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι τα άσπρα μαλλιά και οι ρυτίδες, κάτι που δεν αποτελεί απόδειξη ότι έζησε πολύ, αλλά απλώς ότι υπήρξε στη ζωή επί πολύ!
Έχω συναντήσει στον χρόνο μου πολλούς ανθρώπους που βρίσκονταν σε συνεχή απασχόληση, οικοδομώντας τη ζωή τους με βάση την ανάλωση αυτής της ζωής… Διαμόρφωναν τη ζωή τους με βάση το απώτερο μέλλον, δηλαδή την αναμονή που αφαιρεί το παρόν με κάποια μελλοντική υπόσχεση.
Η ζωή μας διακρίνεται σε τρεις περιόδους: αυτή που υπήρξε κάποτε –το παρελθόν– αυτή που ζούμε τώρα –το παρόν– και αυτή που θα έρθει – το μέλλον. Η πρώτη είναι ασφαλής, η δεύτερη σύντομη και η τρίτη αβέβαιη. Το παρελθόν είναι η μόνη περίοδος που τίποτε δεν έχει ρόλο πάνω της. Όμως οι άνθρωποι μπορούν να το επαναφέρουν στη μνήμη τους. Η αλήθεια είναι ότι η διαδικασία αυτή είναι επώδυνη. Πόσοι έχουν το θάρρος να αναγυρίσουν πίσω; Κανείς δεν επιστρέφει ευχάριστα στο παρελθόν, εκτός πια κι αν όλες οι πράξεις του τότε είχαν υποστεί την κριτική του καθαρού λόγου. Το παρελθόν είναι η περιουσία μας…
Η περίοδος αυτή είναι το μόνο σταθερό τμήμα της ζωής μου (μας). Μάλιστα, έχει απομακρυνθεί από τη δικαιοδοσία της τύχης και είναι απρόσβλητη από επιθυμία, φόβο, ασθένειες… Κι όμως… Η σημερινή κοινωνία, που είναι στραμμένη προς τη μεταβολή, φαίνεται να μη χρειάζεται το παρελθόν. Δεν αποτελεί πια την επικύρωση της αυθεντίας. Το παρόν είναι φευγαλέο…
Η παρούσα περίοδος είναι πολύ σύντομη, τόσο σύντομη μάλιστα, ώστε μου φαίνεται σαν να μην υπάρχει καθόλου. Πριν καν έρθει, παύει να υπάρχει. Οι πιο πολλοί άνθρωποι φροντίζουν μόνο για την παρούσα στιγμή, αυτή όμως είναι τόσο σύντομη, ώστε να μην μπορούν να τη συλλάβουν.
Σε αντίθεση, οι μέρες του παρελθόντος είναι πάντα στη διάθεσή μου (μας) και μάλιστα με την ανοχή στην κριτική… Οι βιαστικοί δεν διαθέτουν τον χρόνο να περιπλανηθούν σε όλες τις περιόδους της ζωής τους… κάτι που κάνει ο ατάραχος και ήρεμος νους.
Σκέφτομαι ότι… Όσο η γήινη διαδρομή μου μακραίνει, θα φτάσω σε κάποιο σημείο της που η φθορά που φέρνει ο χρόνος θα είναι ορατή. Στις κινήσεις του σώματος και στις δραστηριότητες του μυαλού μου. Τι πρέπει να κάνω; Επειδή ο κρίσιμος χρόνος έχει ήδη φτάσει, η επιλογή μου είναι: να γυρίζω πίσω και να ψάχνω την αποθήκη της μνήμης, να απολαμβάνω το παρόν και να ασκώ τον εαυτό μου στην έκφραση των αρετών, τη λήθη των παθών, τη γνώση της ζωής και την αναζήτηση της γαλήνης.
Η ζωή μου γίνεται ενδιαφέρουσα όταν ο χρόνος μου αφιερώνεται στην προσπάθεια να καταλάβω την ανθρώπινη μοίρα, γιατί τότε ανακαλώ ό,τι έχει προηγηθεί, συνενώνοντας έτσι την ανθρώπινη περιπέτεια.
Πρέπει να κατανοήσω ότι δεν υπάρχει τίποτε που η μακρά ροή του χρόνου να μην το κατεδαφίζει και να μην το εξαφανίζει. Όχι όμως και ό,τι σηματοδοτούν οι παραπάνω ενέργειες…
Η ζωή μου γίνεται ενδιαφέρουσα όταν ο χρόνος μου αφιερώνεται στην προσπάθεια να καταλάβω την ανθρώπινη μοίρα, γιατί τότε ανακαλώ ό,τι έχει προηγηθεί, συνενώνοντας έτσι την ανθρώπινη περιπέτεια. Οφείλω να μην ξεχνώ ότι με τον ξένο μόχθο (αυτών που προηγήθηκαν) οδηγήθηκα στη θέαση των ωραιότερων πραγμάτων, τα οποία οι άνθρωποι αυτοί ανέσυραν από το σκότος και τα έφεραν στο φως.
Μου γεννιέται το ερώτημα… Μια και η ίδια η φύση των πραγμάτων μάς επιτρέπει να έρθουμε σε επαφή με όλους τους αιώνες, γιατί δεν θα πρέπει να περάσουμε, όταν έχουμε φτάσει κοντά στο τέλος, από αυτό το ασήμαντο και εφήμερο διάστημα που ζούμε στο παρελθόν; Η προβολή μας στο παρελθόν εξουδετερώνει την αδράνεια του παρόντος και μας απαλλάσσει από τον φθόνο (χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης), μιας και αυτός προσβάλλει μόνο τα κοντινά, ενώ νιώθουμε πιο ελεύθεροι να θαυμάζουμε όσα βρίσκονται σε απόσταση. Το μήνυμα…
Να μη λησμονούμε το παρελθόν, να μην αμελούμε το παρόν και να μη φοβόμαστε το μέλλον…
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς γεννήθηκε στους Χουλιαράδες Ιωαννίνων. Γυμνασιακές Σπουδές: Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων. Πανεπιστημιακές Σπουδές: Στο ΑΠΘ (πολιτικός μηχανικός) και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (μαθηματικός). Μεταπτυχιακές Σπουδές: Polytechnic Institute of Brooklyn. Υποτροφίες: Fullbright, Polytechnic Institute of Brooklyn, UNESCO. Διδάκτωρ και Υφηγητής της Μηχανικής. Καθηγητής μέχρι το 2006 στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. 1989-1990: Επισκέπτης καθηγητής στο Trinity College του Δουβλίνου. Από το Σεπτέμβριο του 2006: Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Διοικητικές θέσεις: 1994-1997 Αντιπρύτανης, 1997-2003 Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 2003 κ.ε. Πρόεδρος ΔΕ Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, 2005 κ.ε. Πρόεδρος του Συμβουλίου Ανώτατης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, 2009 ισόβιο μέλος του Π.Σ. του Ριζαρείου Ιδρύματος. Institute Honorary Fellow του ΙΤΕ. Επιστημονικό έργο: περισσότερες από 120 δημοσιευμένες εργασίες σε διεθνή περιοδικά και 70 ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια, προσκεκλημένος ομιλητής σε διεθνή ερευνητικά κέντρα και συνέδρια, όπως επίσης και συγγραφέας διδακτικών βιβλίων. Στο πλαίσιο των ακαδημαϊκών του ενδιαφερόντων αρθρογραφεί στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο για θέματα παιδείας και κοινωνικού προβληματισμού. Έχει τιμηθεί από την επιστημονική και εκπαιδευτική κοινότητα όπως επίσης και από κοινωνικούς φορείς.