prodimosieysi goutas

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον πρόλογο του συγγραφέα Παναγιώτη Γούτα της ανθολογίας κειμένων του «Κήπος βιβλίων – Διαβάζοντας Θεσσαλονικείς και Αμερικανούς πεζογράφους», που θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαΐου από τις εκδόσεις Νησίδες.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το δικό μου «Μανχάταν»

Ως «αμερικανικό όνειρο» έχει οριστεί η πεποίθηση ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής η σκληρή εργασία μπορεί να οδηγήσει τους υπηκόους της σε μια καλύτερη ζωή, μέσω των χρηματικών απολαβών. Οι πρώτοι Ευρωπαίοι άποικοι σ’ αυτήν την ήπειρο διακατέχονταν από αυτήν την αντίληψη, κι έτσι διαμορφώθηκε μια παγιωμένη, στερεότυπη άποψη πως ευημερία, για τον μέσο Αμερικανό, σημαίνει η απόκτηση δύο παιδιών, η διαβίωση σε προαστιακό σπίτι, με οικονομική ασφάλεια και γκαράζ δύο αυτοκινήτων. Η απόκτηση των υλικών αγαθών ταυτίστηκε με κάτι παραπάνω από την ευημερία και την πρόοδο: ταυτίστηκε με την ευτυχία. Στην ουσία, ο μέσος Αμερικανός, κυνηγώντας την υλοποίηση αυτού του «ονείρου», ζούσε μια διαρκή ψευδαίσθηση, πιστεύοντας πως ζει μια τέλεια ζωή, κι έτσι εφησύχαζε δραματικά, μένοντας στάσιμος ως προς την πνευματική και ψυχική του εξέλιξη. Ένα πρώτο κοινό σημείο σύγκλισης των Αμερικανών πεζογράφων, με τους οποίους ασχολήθηκα, πέρα από αφηγηματικές τεχνικές, ρεαλισμό, κοινή καταγωγή, θεματολογία, στιλ γραφής κτλ., είναι πως όλοι τους αποδομούν το ιδεολόγημα του «αμερικανικού ονείρου», παίρνοντας τη σκυτάλη από τον πρωτεργάτη αυτής της αποδόμησης που δεν ήταν άλλος από τον Σκοτ Φιτζέραλντ, κυρίως μέσα από το αριστουργηματικό του Ο υπέροχος Γκάσμπυ. Ένα δεύτερο σημείο σύγκλισης όλων των Αμερικανών πεζογράφων του βιβλίου είναι η βιωματικότητα, που αποτελεί και κοινή συνισταμένη, κοινός τόπος του έργου του Φίλιπ Ροθ με τους υπόλοιπους σπουδαίους δημιουργούς της δεύτερης ενότητας (ο Μπουκόβσκι, ο Χένρι Μίλερ και ο Γκουτιέρες είναι, στο μεγαλύτερο μέρος του έργου τους, αυτοβιογραφικοί).

Αρκετοί συγγραφείς της εν λόγω ενότητας, όλοι τους κατά δήλωσή τους «παιδιά του Χέμινγουεϊ», κατηγορήθηκαν –ιδίως από τη μαρξιστική κριτική– πως ήταν αρνητές της ζωής, ομφαλοσκόποι, παρακμιακοί, απαισιόδοξοι, εγωτικοί, πως βούλιαξαν και βυθίστηκαν στον προσωπικό τους μικρόκοσμο, δίχως να προτείνουν λύσεις στα προβλήματα της ζωής, τα οποία, απλώς, τα αποτύπωναν στα βιβλία τους. Σαν απορρίμματα του καπιταλισμού τούς αντιμετώπισε μερίδα της αριστερής διανόησης. Δεν είχαν, δήθεν, ούτε κοινωνική ούτε πολιτική ματιά, και δεν εξέφρασαν δραστικές και προοδευτικές συλλογικότητες. Του Ροθ τού προσήψαν ακόμη πιο φριχτές κατηγορίες, επί προσωπικού επιπέδου: μισογύνης, αντιδραστικός, μη πολιτικώς ορθός, σεξιστής, οπισθοδρομικός. Για κάποιο διάστημα, μάλιστα, ο Ροθ δεχόταν πυρά εκατέρωθεν, τόσο από θεοσεβούμενους ραβίνους και ορθόδοξους Εβραίους, όσο και από πανεπιστημιακούς και φεμινιστικούς κύκλους, για τις απόψεις που απηχούσαν τα μυθιστορήματά του. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Υπάρχει πιο πολιτική, πιο αιχμηρή, πιο ανατρεπτική λογοτεχνία από εκείνη που τόλμησε να αποκαθηλώσει σ’ αυτή την αχανή χώρα το ιδεολόγημα του «αμερικανικού ονείρου»; Που ανέδειξε τα σαθρά του θεμέλια, καυτηριάζοντας την επιτήδευση, την κούφια λάμψη, τον καθωσπρεπισμό και τον ύπουλο και σκοτεινό συντηρητισμό της Αμερικής σε όλες του τις εκφάνσεις; [...]

Ένα πρώτο κοινό σημείο σύγκλισης των Αμερικανών πεζογράφων, με τους οποίους ασχολήθηκα, πέρα από αφηγηματικές τεχνικές, ρεαλισμό, κοινή καταγωγή, θεματολογία, στιλ γραφής κτλ., είναι πως όλοι τους αποδομούν το ιδεολόγημα του «αμερικανικού ονείρου», παίρνοντας τη σκυτάλη από τον πρωτεργάτη αυτής της αποδόμησης που δεν ήταν άλλος από τον Σκοτ Φιτζέραλντ, κυρίως μέσα από το αριστουργηματικό του Ο υπέροχος Γκάσμπυ.

Την ίδια εποχή που οι Αμερικανοί συγγραφείς αυτού του βιβλίου (τουλάχιστον οι περισσότεροι) δίνουν στην Αμερική τα σπουδαιότερα έργα τους κι ενώ η Αθήνα ως αστικό, μητροπολιτικό κέντρο της χώρας έχει ήδη απορροφήσει το αστικό μυθιστόρημα και ψηλαφεί τα σύγχρονα ρεύματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, στη Θεσσαλονίκη η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου κάνει ένα είδος λογοτεχνικής ανταρσίας απέναντι στον εσωτερικό μονόλογο (εκφραστές του οι Ξεφλούδας, Πεντζίκης, Δέλιος, Γιαννόπουλος) και τη γόνιμη επίδραση στα Γράμματα του μοντερνιστή Τζόυς, που κυριάρχησαν στην πόλη στα τέλη της δεκαετίας του ’20, όντας για εκείνη την εποχή κάτι το πρωτοποριακό. Με αντίστοιχους του Χέμινγουεϊ πνευματικούς πατέρες τους Παπαδιαμάντη και Βιζυηνό καλλιεργήθηκε κυρίως το διήγημα και η μικρή αφηγηματική φόρμα, και η πεζογραφική σοδειά, από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, στρέφεται, πλέον, στον ρεαλισμό. Τα χαρακτηριστικά αυτής της πεζογραφικής τάσης ήταν ο χαμηλόφωνος εξομολογητικός τόνος, η απλότητα της γραφής και η συντομία των κειμένων, στοιχεία που παραπέμπουν στο αδιαπραγμάτευτο συγγραφικό τρίπτυχο του Χέμινγουεϊ: απλότητα, ειλικρίνεια, συντομία. Κάποιοι, μάλιστα, κριτικοί (π.χ. Ζήρας) κάνουν λόγο για «ηθική στάση απέναντι στη ζωή» και για «πεζογραφία του ηθικού βιώματος» της «Διαγωνίου» (Ιωάννου, Καζαντζής, Σφυρίδης, Κάτος, Ναρ κ.ά).

Αναρωτιέμαι αν, αυτή η ηθική στάση των πεζογράφων της Θεσσαλονίκης απέναντι στη ζωή, διαφέρει τελικά και κατά πόσο από την ειλικρίνεια του Ροθ και των άλλων Αμερικανών συγγραφέων, αλλά και την αίσθηση του χρέους που τους διακρίνει στη γραφή τους. Χρέος στο να καυτηριάσουν τη σαπίλα της αμερικανικής κοινωνίας, τα αδιέξοδα του έρωτα, τα προσωπικά ναυάγια, τον παραλογισμό της οικογένειας, το συλλογικό τραύμα του πολέμου στο Βιετνάμ, τους δήθεν διανοούμενους του καιρού τους. Πιστεύω τελικά πως αυτό το ηθικού τύπου «συγγραφικό καλούπι», αν μπορώ να το ορίσω έτσι, είναι κοινό τόσο στους Αμερικανούς όσο και στους Θεσσαλονικείς πεζογράφους. Και αν ο αντικομφορμισμός και η αντισυμβατικότητα των Αμερικανών συγγραφέων αυτής της περιόδου είχε ως αιχμή του δόρατος τη στηλίτευση του ιδεολογήματος του «αμερικανικού ονείρου», στη Θεσσαλονίκη του ’60 και του ’70, το ισοδύναμο των επιπτώσεων του αμερικανικού ονείρου σε κοινωνικό επίπεδο ήταν ο συντηρητισμός, ο μικροαστισμός και η απέραντη ηθικολογία των ανθρώπων της – στοιχεία που, βοηθούσης και της θρησκοληψίας, επιβιώνουν, δυστυχώς, μέχρι και σήμερα σ’ αυτήν εδώ την πόλη. Έναν συντηρητισμό και μια ηθικολογία που «τσάκισε» με τα έργα του (ως ένα σημείο και με τη στάση ζωής του) ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, αλλά και ο Ιωάννου, ο Σφυρίδης, ο Κάτος, ο Δημητράκος, που εδώ έζησε μέρος της ζωής του κι εδώ δημιούργησε, και τόσοι ακόμη.

nisides goutas kipos vivlionΤο συγγραφικό ήθος, δηλαδή, (ή το ηθικό βίωμα, αν προτιμάτε) απέναντι στους φτηνούς ηθικολόγους των καιρών, σε Ελλάδα και Αμερική – να το κοινό σημείο επαφής και αναφοράς όλων των συγγραφέων αυτού του βιβλίου. Και η βαθιά πίστη και πεποίθηση πως η λογοτεχνία έχει τη δύναμη, αναδεικνύοντας τις παθογένειες της ζωής, αν όχι να αλλάξει τον κόσμο, τουλάχιστον να αλλάξει τις ζωές αυτών που, έχοντάς την ως αποκούμπι, έχουν ταχθεί στο να την υπηρετούν, ως ένα είδος αδιευκρίνιστου, μυστικού, ακατανόητου πολλές φορές, χρέους. [...]

Ο αναγνώστης του βιβλίου θα βρει ασφαλώς παραλείψεις – πώς θα γινόταν αλλιώς, αφού οι επιλογές των συγγραφέων αφορούν προσωπικές προτιμήσεις μου και η παράθεση και άλλων σπουδαίων ονομάτων και βιβλίων, ιδίως αναφορικά με τους Αμερικανούς πεζογράφους, θα στεκόταν εμπόδιο στην οικονομία αυτού του τόμου. Και μπορεί όλο αυτό που επιχειρώ να περιγράψω αναφορικά με την ώσμωση και τη συγγένεια των Αμερικανών βιωματικών πεζογράφων με τους αντίστοιχους της Θεσσαλονίκης να φαντάζει ως βάσιμη υποψία ή ως ισχυρή διαίσθηση, ωστόσο αυτή η σύζευξη, που δικαιολογεί σε μεγάλο βαθμό την αγάπη, που χρόνια τώρα, τρέφω τόσο για τους ρεαλιστές πεζογράφους αυτής της πόλης, όσο και για τους αντίστοιχους της αμερικανικής ηπείρου, θέλω να πιστεύω πως είναι και ουσιώδης και θεμιτή. Πάνω απ’ όλα είναι μια προσωπική αναγνωστική προσέγγιση, δίχως να βασίζομαι σε θεωρίες λογοτεχνίας και άλλου τύπου θεωρητικές προσεγγίσεις. Θα ήμουν, λοιπόν, ευτυχής αν αυτή η πολυετής λογοτεχνική αποτύπωση, ιδωμένη πάντα μέσα από ένα απολύτως προσωπικό βλέμμα, καταφέρει να υποδείξει έναν τρόπο συνδυαστικής προσέγγισης κάποιων λογοτεχνικών βιβλίων, ακόμη κι αν τους συγγραφείς τους τους χωρίζουν μία θάλασσα κι ένας ωκεανός.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η τέχνη της μέθης» του Λοράν ντε Σουτέρ (προδημοσίευση)

«Η τέχνη της μέθης» του Λοράν ντε Σουτέρ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του βραβευμένου Βέλγου δοκιμιογράφου και καθηγητή Νομικής Λοράν ντε Σουτέρ [Laurent de Sutter] «Η τέχνη της μέθης» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Το Μέλλον.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ἤριννα Ἠλακάτη» της Τασούλας Καραγεωργίου (προδημοσίευση)

«Ἤριννα Ἠλακάτη» της Τασούλας Καραγεωργίου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Τασούλας Καραγεωργίου «Ἤριννα Ἠλακάτη», η οποία κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στὴν πραγματική της ζωὴ ἡ Ἤριννα εἶναι μιὰ μικρὴ «τραγουδίστρα», τρυφερὴ ἀοιδὸς ...

«Ο Σεφέρης στην Αμερική»
 της Ασπασίας Γκιόκα (προδημοσίευση)

«Ο Σεφέρης στην Αμερική»
 της Ασπασίας Γκιόκα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Ασπασίας Γκιόκα «Ο Σεφέρης στην Αμερική», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το βιβλίο, όπως φανερώνει και ο τίτλος του, εστιάζει σε πρόσωπα και γ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ