prodimosieusi sygxoresi

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον συλλογικό τόμο «Συγχώρεση – Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση», σε επιμέλεια του Ιωάννη Βαρτζόπουλου, που κυκλοφορεί στις 16 Απριλίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είναι στη φύση του ανθρώπου η δυνατότητα της συγχώρεσης ή συγχωρούμε για λόγους κοινωνικής σύμβασης, δικαίου ή θρησκευτικής επιταγής; Πόσο γνήσια μπορεί να είναι η συγχώρεση – εάν υπάρχει; Πολλοί ισχυρίζονται ότι γνήσια συγχώρεση δεν υπάρχει, αλλά και όταν προβάλλεται ως πραγματικότητα εξυπηρετεί βαθύτερα ιδιοτελή κίνητρα· π.χ., συγχωρώ για να δείξω την ανωτερότητά μου. Μας ενδιαφέρει με ποιες προϋποθέσεις και με ποια διαδρομή ο άνθρωπος συγχωρεί, εάν ως ον είναι σε θέση να συγχωρήσει γνήσια και η δυνατότητα αυτής της διαδρομής θα απαντήσει στο ερώτημα αν η συγχώρεση είναι μια ανθρώπινη εγγενής δυνατότητα.

Ας σκεφτούμε τη συγχώρεση σε σχέση με άλλα συναισθήματα. Αυτό θα μας διευκολύνει να κατανοήσουμε τη φύση της όσο και τη λειτουργία της στο υποκειμενικό και διυποκειμενικό πεδίο. Η χαρά και ο φόβος είναι ίσως τα πιο χαρακτηριστικά πρωτογενή συναισθήματα. Αποδίδουν τις άμεσες αντιδράσεις του ατόμου σε εξωτερικά ερεθίσματα καταρχάς, αλλά και σε εσωτερικά, όταν συσταθεί και αυτονομηθεί ο χώρος της ενδοψυχικής πραγματικότητας, της εσωτερικότητας του καθενός. Το χαρακτηριστικό τους είναι ο αδιαμεσολάβητος χαρακτήρας της αντίδρασης. Δεν διαμεσολαβεί η συνείδηση, δεν διαμεσολαβεί η σκέψη.

Η λύπη είναι ένα συνθετότερο συναίσθημα, διότι περιλαμβάνει πέρα από την άμεση επίδραση ενός συμβάντος και μια εσωτερίκευση των πιθανών ή πραγματικών συνεπειών του. Υπάρχει στη λύπη μια σκέψη ή μια περίσκεψη. Είναι όμως και αυτή ένα σχετικά αυθόρμητο συναίσθημα.

Η συγχώρεση βρίσκεται στο άλλο άκρο του φάσματος. Είναι η απόληξη μιας σύνθετης νοητικής και ψυχικής διεργασίας που εκκινεί από ένα γεγονός το οποίο προκαλεί σοβαρή ρήξη στη βιολογική και ψυχολογική συνέχειά μας, στη συνέχεια του υποκειμένου.

Η συγχώρεση είναι το πιο σύνθετο και πολυεπίπεδο συναίσθημα του ανθρώπου, που κατά σύμβαση μόνο, λόγω της συνθετότητας και του πολυεπίπεδου χαρακτήρα του, θα χαρακτηρισθεί ως συναίσθημα.

Εξωτερικά φαίνεται να είναι ένα δώρο προς τον άλλον, ίσως όμως είναι εξίσου ή και περισσότερο μια κίνηση του εαυτού προς τον εαυτό. Η συγχώρεση είναι η στιγμή που η σκέψη συμμειγνύεται (συμμίσγεται) αδιάλυτα με το συναίσθημα, ισότιμα και με ομοιογένεια.

Είναι από τα πιο δύσκολα και ακροτελεύτια εγχειρήματά του. Η συγχώρεση είναι η πιο εαυτοσκοπική και στοχαστική εκδήλωση του συναισθήματος, η τελική έκφραση μιας μακράς πορείας που εκκινεί από την επιθυμία στην πιο αυθεντική μορφή της. Η αναγωγή της συγχώρεσης στην επιθυμία είναι η ψυχαναλυτική συμβολή στην κατανόησή της. Είναι το αναγκαίο συμπλήρωμα στην ισχυρή άποψη ότι η συγχώρεση είναι προϊόν πολιτισμού, η κατοχύρωση της δυνατότητας του ανθρώπου να χαρακτηρίζεται πολιτισμικό ον. Εξωτερικά φαίνεται να είναι ένα δώρο προς τον άλλον, ίσως όμως είναι εξίσου ή και περισσότερο μια κίνηση του εαυτού προς τον εαυτό. Η συγχώρεση είναι η στιγμή που η σκέψη συμμειγνύεται (συμμίσγεται) αδιάλυτα με το συναίσθημα, ισότιμα και με ομοιογένεια. Η σχέση αυτή γίνεται εμφανής όταν σκεφτούμε, π.χ., την λατρεία. Στην περίπτωση αυτή η σκέψη υπηρετεί το συναίσθημα, αν δεν του υποτάσσεται. Η συγχώρεση, εφόσον αφορά ένα περιστατικό που σε έβλαψε καθοριστικά, είναι η ισχυρότερη κίνηση ανάδρασης του υποκειμένου επί εαυτού, ανάδρασης της νόησης ως προς την ορμεμφυτική της υπόσταση. Είναι η στιγμή που η ορμεμφυτική βάση του άνθρώπου αποκτά την ανθρώπινη ποιότητά της. Είναι η διαχείριση της βίας, εσωτερικής και εξωτερικής.

Το κυρίαρχο πρόταγμα της επιβίωσης και του αναδιπλασιασμού υποχωρεί και ο άνθρωπος ταυτίζεται με το κακό ως ένα αναπαλλοτρίωτο σημείο της φύσης του, της δικής του ή του άλλου, της δικής του και του άλλου, καθώς και με την έλλειψη ως συστατικό μέρος της πραγματικότητάς του (η έλλειψη ως η επιθυμία που συνεθλίβη, ως ο πολύτιμος άλλος που χάθηκε), των οποίων η συγχώρεση είναι ο προσωπικά και πολιτισμικά τελικός τρόπος διαχείρισης.

syghoresi exΠοια είναι τα συνειδητά και ασυνείδητα κίνητρα της συγχώρεσης; Τί ωθεί έναν άνθρωπο να συγχωρήσει; Σε ποιο βαθμό η συγχώρηση απευθύνεται στον άλλον και σε ποιόν βαθμό ανταποκρίνεται σε δικές του ανάγκες; Κινείται από ένα αίτημα του άλλου ή υπακούει σε δικά του κίνητρα; Συγχωρώ κάποιον για κάτι που με έθιξε προσωπικά, για κάτι που άλλαξε τη ζωή μου, που είναι ιδιαίτερης σημασίας για μένα. Τη συγχώρεση δεν την κινεί ο άλλος, αυτός που προκάλεσε την απώλεια, έστω και αν φαινομενικά γίνεται έτσι. Ακόμη και όταν την ζητά, δεν είναι αυτός που κινητοποιεί τη διαδικασία. ‘Ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας έχει επιτελεσθεί στο ασυνείδητο και η συνειδητή εξωτερική έκκληση είναι απλά η αφορμή για την πιστοποίηση της τελικής έκβασης αυτής της  διαδικασίας. Η συγχώρεση αφορά περισσότερο αυτόν που τη δίνει και λιγότερο αυτόν που τη ζητά. Δεν τίθεται φυσικά θέμα συγχώρεσης για κάτι που δεν σου είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Θέμα συγχώρεσης εγείρεται για κάτι που σου είναι πολύτιμο, ίσως αναντικατάστατο, ίσως χαμένο για πάντα και που έως τότε δεν σου ήταν δυνατόν να φανταστείς τη ζωή σου χωρίς αυτό. Ποια είναι η σχέση σου με το απολεσθέν αντικείμενο όταν συγχαρείς, πως έχεις μέσα σου αυτό που έχασες για πάντα, αυτό που σου στέρησαν; Στη συγχώρεση το αγαπάς και το κρατάς ζωντανό μέσα σου όπως και πριν, μέσω της διαδικασίας του πένθους έχει αποκτήσει μια τόσο εναργή παρουσία μέσα σου ώστε είσαι πλέον σε θέση να παραιτηθείς από τις συνέπειες της απώλειάς του. Έτσι ώστε να μην χρειάζεται πλέον ούτε η ανάκληση του μέσω μιας στάσης οιονεί εκδίκησης. Όταν χάνεις κάτι σημαντικό, σου τίθεται το θέμα της διαχείρισης αυτής της απώλειας. Πως θα είναι η ζωή σου χωρίς αυτό που σου ήταν τόσο σημαντικό, τόσο απαραίτητο; Φαίνεται πως αυτό καθορίζεται τελικά από τα βαθύτερα συναισθήματα που είχες γι’ αυτό που έχασες, ιδιαίτερα εάν παράλληλα με τα θετικά συναισθήματα υπήρχε ένας λανθάνων θυμός, μια βαθύτερη απογοήτευση ή –και αυτό είναι σημαντικότερο– εάν ακόμη περίμενες κάτι, εάν διεκδικούσες κάτι, εάν υπήρχε αυτό που στην ψυχανάλυση ονομάζουμε αμφιθυμία ή, πολύ συχνά, αν ήταν ένα απαραίτητο ναρκισσιστικό σου συμπλήρωμα. Όταν τα αρνητικά συναισθήματα συνυπάρχουν με τα θετικά, όταν τα μεν δεν καταλαγιάζουν τα δε, έχεις μέσα σου αυτό που έχασες όχι μόνο με λύπη που το έχασες αλλά και με θυμό γι’ αυτό που δεν θα σου δώσει πιά. Αυτό που ήταν μια προσμονή, μια διεκδίκηση στην πραγματική ζωή, δεν έχει πλέον εξωτερικό αντικείμενο και μεταφέρεται ως ανεκπλήρωτη και ανεδαφική προσδοκία στην ενδοψυχική πραγματικότητα. Τί θα κάνεις τώρα που δεν έχεις το αντικείμενο για να το αγαπάς, τί θα κάνεις τώρα που δεν μπορείς πλέον να προσδοκάς, να του ζητάς; Ποιόν θα συνεχίσεις να αγαπάς, από ποιόν θα συνεχίσεις να ζητάς; Η πορεία του πένθους, και ιδιαίτερα του παθολογικού πένθους, μας δείχνει την έκβαση αυτής της μετακίνησης. Μια αγάπη στην οποία βάραινε η εξάρτηση, μια διεκδίκηση στην οποία βάραινε ο θυμός, μετατρέπονται σε αδυναμία να ακουμπήσεις κάπου μέσα σου, σε δυσκολία να ησυχάσεις το θυμό μέσα σου. Η αναντικατάστατη θέση του αντικειμένου που χάθηκε γίνεται αδυναμία να το αντικαταστήσεις με κάτι άλλο μέσα σου και έξω σου, να ησυχάσεις μέσα σου την απώλειά του· και αυτό οδηγεί σε όλες τις εκδοχές του παθολογικού πένθους. Όταν ο θυμός γίνεται ενοχή, έχουμε την κατάθλιψη, όταν η διεκδίκηση από το αντικείμενο που χάθηκε επιμένει, έχουμε π.χ. την παραπτωματική συμπεριφορά, που είναι ότι θα πάρω αυτό που θέλω, το δικαιούμαι, έστω και αν δεν θέλεις να μου το δώσεις.

Νομίζω ότι τώρα έχουμε τη δυνατότητα να καταλάβουμε τη φύση και τη λειτουργία της συγχώρεσης που αναφέρεται σε αυτόν που μας έχει κάνει το κακό, μας στέρησε αυτό που μας ήταν πολύτιμο. Συγχωράει αυτός πού έχει τη δυνατότητα να λύσει το θέμα μέσα του και δεν συγχωράει αυτός πού, επειδή δεν μπορεί να το λύσει μέσα του, το μεταφέρει ξανά έξω του.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η τέχνη της μέθης» του Λοράν ντε Σουτέρ (προδημοσίευση)

«Η τέχνη της μέθης» του Λοράν ντε Σουτέρ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του βραβευμένου Βέλγου δοκιμιογράφου και καθηγητή Νομικής Λοράν ντε Σουτέρ [Laurent de Sutter] «Η τέχνη της μέθης» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Το Μέλλον.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ἤριννα Ἠλακάτη» της Τασούλας Καραγεωργίου (προδημοσίευση)

«Ἤριννα Ἠλακάτη» της Τασούλας Καραγεωργίου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Τασούλας Καραγεωργίου «Ἤριννα Ἠλακάτη», η οποία κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στὴν πραγματική της ζωὴ ἡ Ἤριννα εἶναι μιὰ μικρὴ «τραγουδίστρα», τρυφερὴ ἀοιδὸς ...

«Ο Σεφέρης στην Αμερική»
 της Ασπασίας Γκιόκα (προδημοσίευση)

«Ο Σεφέρης στην Αμερική»
 της Ασπασίας Γκιόκα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Ασπασίας Γκιόκα «Ο Σεφέρης στην Αμερική», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Το βιβλίο, όπως φανερώνει και ο τίτλος του, εστιάζει σε πρόσωπα και γ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ