prodimosieusi sygxoresi

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τον συλλογικό τόμο «Συγχώρεση – Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση», σε επιμέλεια του Ιωάννη Βαρτζόπουλου, που κυκλοφορεί στις 16 Απριλίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είναι στη φύση του ανθρώπου η δυνατότητα της συγχώρεσης ή συγχωρούμε για λόγους κοινωνικής σύμβασης, δικαίου ή θρησκευτικής επιταγής; Πόσο γνήσια μπορεί να είναι η συγχώρεση – εάν υπάρχει; Πολλοί ισχυρίζονται ότι γνήσια συγχώρεση δεν υπάρχει, αλλά και όταν προβάλλεται ως πραγματικότητα εξυπηρετεί βαθύτερα ιδιοτελή κίνητρα· π.χ., συγχωρώ για να δείξω την ανωτερότητά μου. Μας ενδιαφέρει με ποιες προϋποθέσεις και με ποια διαδρομή ο άνθρωπος συγχωρεί, εάν ως ον είναι σε θέση να συγχωρήσει γνήσια και η δυνατότητα αυτής της διαδρομής θα απαντήσει στο ερώτημα αν η συγχώρεση είναι μια ανθρώπινη εγγενής δυνατότητα.

Ας σκεφτούμε τη συγχώρεση σε σχέση με άλλα συναισθήματα. Αυτό θα μας διευκολύνει να κατανοήσουμε τη φύση της όσο και τη λειτουργία της στο υποκειμενικό και διυποκειμενικό πεδίο. Η χαρά και ο φόβος είναι ίσως τα πιο χαρακτηριστικά πρωτογενή συναισθήματα. Αποδίδουν τις άμεσες αντιδράσεις του ατόμου σε εξωτερικά ερεθίσματα καταρχάς, αλλά και σε εσωτερικά, όταν συσταθεί και αυτονομηθεί ο χώρος της ενδοψυχικής πραγματικότητας, της εσωτερικότητας του καθενός. Το χαρακτηριστικό τους είναι ο αδιαμεσολάβητος χαρακτήρας της αντίδρασης. Δεν διαμεσολαβεί η συνείδηση, δεν διαμεσολαβεί η σκέψη.

Η λύπη είναι ένα συνθετότερο συναίσθημα, διότι περιλαμβάνει πέρα από την άμεση επίδραση ενός συμβάντος και μια εσωτερίκευση των πιθανών ή πραγματικών συνεπειών του. Υπάρχει στη λύπη μια σκέψη ή μια περίσκεψη. Είναι όμως και αυτή ένα σχετικά αυθόρμητο συναίσθημα.

Η συγχώρεση βρίσκεται στο άλλο άκρο του φάσματος. Είναι η απόληξη μιας σύνθετης νοητικής και ψυχικής διεργασίας που εκκινεί από ένα γεγονός το οποίο προκαλεί σοβαρή ρήξη στη βιολογική και ψυχολογική συνέχειά μας, στη συνέχεια του υποκειμένου.

Η συγχώρεση είναι το πιο σύνθετο και πολυεπίπεδο συναίσθημα του ανθρώπου, που κατά σύμβαση μόνο, λόγω της συνθετότητας και του πολυεπίπεδου χαρακτήρα του, θα χαρακτηρισθεί ως συναίσθημα.

Εξωτερικά φαίνεται να είναι ένα δώρο προς τον άλλον, ίσως όμως είναι εξίσου ή και περισσότερο μια κίνηση του εαυτού προς τον εαυτό. Η συγχώρεση είναι η στιγμή που η σκέψη συμμειγνύεται (συμμίσγεται) αδιάλυτα με το συναίσθημα, ισότιμα και με ομοιογένεια.

Είναι από τα πιο δύσκολα και ακροτελεύτια εγχειρήματά του. Η συγχώρεση είναι η πιο εαυτοσκοπική και στοχαστική εκδήλωση του συναισθήματος, η τελική έκφραση μιας μακράς πορείας που εκκινεί από την επιθυμία στην πιο αυθεντική μορφή της. Η αναγωγή της συγχώρεσης στην επιθυμία είναι η ψυχαναλυτική συμβολή στην κατανόησή της. Είναι το αναγκαίο συμπλήρωμα στην ισχυρή άποψη ότι η συγχώρεση είναι προϊόν πολιτισμού, η κατοχύρωση της δυνατότητας του ανθρώπου να χαρακτηρίζεται πολιτισμικό ον. Εξωτερικά φαίνεται να είναι ένα δώρο προς τον άλλον, ίσως όμως είναι εξίσου ή και περισσότερο μια κίνηση του εαυτού προς τον εαυτό. Η συγχώρεση είναι η στιγμή που η σκέψη συμμειγνύεται (συμμίσγεται) αδιάλυτα με το συναίσθημα, ισότιμα και με ομοιογένεια. Η σχέση αυτή γίνεται εμφανής όταν σκεφτούμε, π.χ., την λατρεία. Στην περίπτωση αυτή η σκέψη υπηρετεί το συναίσθημα, αν δεν του υποτάσσεται. Η συγχώρεση, εφόσον αφορά ένα περιστατικό που σε έβλαψε καθοριστικά, είναι η ισχυρότερη κίνηση ανάδρασης του υποκειμένου επί εαυτού, ανάδρασης της νόησης ως προς την ορμεμφυτική της υπόσταση. Είναι η στιγμή που η ορμεμφυτική βάση του άνθρώπου αποκτά την ανθρώπινη ποιότητά της. Είναι η διαχείριση της βίας, εσωτερικής και εξωτερικής.

Το κυρίαρχο πρόταγμα της επιβίωσης και του αναδιπλασιασμού υποχωρεί και ο άνθρωπος ταυτίζεται με το κακό ως ένα αναπαλλοτρίωτο σημείο της φύσης του, της δικής του ή του άλλου, της δικής του και του άλλου, καθώς και με την έλλειψη ως συστατικό μέρος της πραγματικότητάς του (η έλλειψη ως η επιθυμία που συνεθλίβη, ως ο πολύτιμος άλλος που χάθηκε), των οποίων η συγχώρεση είναι ο προσωπικά και πολιτισμικά τελικός τρόπος διαχείρισης.

syghoresi exΠοια είναι τα συνειδητά και ασυνείδητα κίνητρα της συγχώρεσης; Τί ωθεί έναν άνθρωπο να συγχωρήσει; Σε ποιο βαθμό η συγχώρηση απευθύνεται στον άλλον και σε ποιόν βαθμό ανταποκρίνεται σε δικές του ανάγκες; Κινείται από ένα αίτημα του άλλου ή υπακούει σε δικά του κίνητρα; Συγχωρώ κάποιον για κάτι που με έθιξε προσωπικά, για κάτι που άλλαξε τη ζωή μου, που είναι ιδιαίτερης σημασίας για μένα. Τη συγχώρεση δεν την κινεί ο άλλος, αυτός που προκάλεσε την απώλεια, έστω και αν φαινομενικά γίνεται έτσι. Ακόμη και όταν την ζητά, δεν είναι αυτός που κινητοποιεί τη διαδικασία. ‘Ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας έχει επιτελεσθεί στο ασυνείδητο και η συνειδητή εξωτερική έκκληση είναι απλά η αφορμή για την πιστοποίηση της τελικής έκβασης αυτής της  διαδικασίας. Η συγχώρεση αφορά περισσότερο αυτόν που τη δίνει και λιγότερο αυτόν που τη ζητά. Δεν τίθεται φυσικά θέμα συγχώρεσης για κάτι που δεν σου είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Θέμα συγχώρεσης εγείρεται για κάτι που σου είναι πολύτιμο, ίσως αναντικατάστατο, ίσως χαμένο για πάντα και που έως τότε δεν σου ήταν δυνατόν να φανταστείς τη ζωή σου χωρίς αυτό. Ποια είναι η σχέση σου με το απολεσθέν αντικείμενο όταν συγχαρείς, πως έχεις μέσα σου αυτό που έχασες για πάντα, αυτό που σου στέρησαν; Στη συγχώρεση το αγαπάς και το κρατάς ζωντανό μέσα σου όπως και πριν, μέσω της διαδικασίας του πένθους έχει αποκτήσει μια τόσο εναργή παρουσία μέσα σου ώστε είσαι πλέον σε θέση να παραιτηθείς από τις συνέπειες της απώλειάς του. Έτσι ώστε να μην χρειάζεται πλέον ούτε η ανάκληση του μέσω μιας στάσης οιονεί εκδίκησης. Όταν χάνεις κάτι σημαντικό, σου τίθεται το θέμα της διαχείρισης αυτής της απώλειας. Πως θα είναι η ζωή σου χωρίς αυτό που σου ήταν τόσο σημαντικό, τόσο απαραίτητο; Φαίνεται πως αυτό καθορίζεται τελικά από τα βαθύτερα συναισθήματα που είχες γι’ αυτό που έχασες, ιδιαίτερα εάν παράλληλα με τα θετικά συναισθήματα υπήρχε ένας λανθάνων θυμός, μια βαθύτερη απογοήτευση ή –και αυτό είναι σημαντικότερο– εάν ακόμη περίμενες κάτι, εάν διεκδικούσες κάτι, εάν υπήρχε αυτό που στην ψυχανάλυση ονομάζουμε αμφιθυμία ή, πολύ συχνά, αν ήταν ένα απαραίτητο ναρκισσιστικό σου συμπλήρωμα. Όταν τα αρνητικά συναισθήματα συνυπάρχουν με τα θετικά, όταν τα μεν δεν καταλαγιάζουν τα δε, έχεις μέσα σου αυτό που έχασες όχι μόνο με λύπη που το έχασες αλλά και με θυμό γι’ αυτό που δεν θα σου δώσει πιά. Αυτό που ήταν μια προσμονή, μια διεκδίκηση στην πραγματική ζωή, δεν έχει πλέον εξωτερικό αντικείμενο και μεταφέρεται ως ανεκπλήρωτη και ανεδαφική προσδοκία στην ενδοψυχική πραγματικότητα. Τί θα κάνεις τώρα που δεν έχεις το αντικείμενο για να το αγαπάς, τί θα κάνεις τώρα που δεν μπορείς πλέον να προσδοκάς, να του ζητάς; Ποιόν θα συνεχίσεις να αγαπάς, από ποιόν θα συνεχίσεις να ζητάς; Η πορεία του πένθους, και ιδιαίτερα του παθολογικού πένθους, μας δείχνει την έκβαση αυτής της μετακίνησης. Μια αγάπη στην οποία βάραινε η εξάρτηση, μια διεκδίκηση στην οποία βάραινε ο θυμός, μετατρέπονται σε αδυναμία να ακουμπήσεις κάπου μέσα σου, σε δυσκολία να ησυχάσεις το θυμό μέσα σου. Η αναντικατάστατη θέση του αντικειμένου που χάθηκε γίνεται αδυναμία να το αντικαταστήσεις με κάτι άλλο μέσα σου και έξω σου, να ησυχάσεις μέσα σου την απώλειά του· και αυτό οδηγεί σε όλες τις εκδοχές του παθολογικού πένθους. Όταν ο θυμός γίνεται ενοχή, έχουμε την κατάθλιψη, όταν η διεκδίκηση από το αντικείμενο που χάθηκε επιμένει, έχουμε π.χ. την παραπτωματική συμπεριφορά, που είναι ότι θα πάρω αυτό που θέλω, το δικαιούμαι, έστω και αν δεν θέλεις να μου το δώσεις.

Νομίζω ότι τώρα έχουμε τη δυνατότητα να καταλάβουμε τη φύση και τη λειτουργία της συγχώρεσης που αναφέρεται σε αυτόν που μας έχει κάνει το κακό, μας στέρησε αυτό που μας ήταν πολύτιμο. Συγχωράει αυτός πού έχει τη δυνατότητα να λύσει το θέμα μέσα του και δεν συγχωράει αυτός πού, επειδή δεν μπορεί να το λύσει μέσα του, το μεταφέρει ξανά έξω του.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ιστορία του Ελληνικού κόσμου» του Γιώργου Κοντογιώργη (προδημοσίευση)

«Ιστορία του Ελληνικού κόσμου» του Γιώργου Κοντογιώργη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την εισαγωγή του βιβλίου του Γιώργου Κοντογιώργη «Ιστορία του Ελληνικού κόσμου», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Απριλίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση η παρούσα...

«Αυτό είναι – Το βιβλίο που θα ήθελα να είχα διαβάσει νωρίτερα στη ζωή μου!» του Διονύση Μπουγά (προδημοσίευση)

«Αυτό είναι – Το βιβλίο που θα ήθελα να είχα διαβάσει νωρίτερα στη ζωή μου!» του Διονύση Μπουγά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Διονύση Μπουγά «Αυτό είναι – Το βιβλίο που θα ήθελα να είχα διαβάσει νωρίτερα στη ζωή μου!», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

1
...

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ