alt

Για την παράσταση «Ithaca – Our Odyssey 1», της οποίας τη δραματουργία, τη σκηνογραφία & τη σκηνοθεσία υπογράφει η Christiane Jatahy. Η παράσταση παρουσιάζεται μέχρι και τις 2 Δεκεμβρίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Του Νίκου Ξένιου

Στην Κεντρική σκηνή της Στέγης παρακολουθήσαμε το πρώτο μέρος του δίπτυχου «Our Odyssey» της πενηντάχρονης Κριστιάν Ζαταΐ από τη Βραζιλία. Το πολλαπλό ταξίδι του Οδυσσέα, ολόκληρο εγκιβωτισμένο στο νησί Ωγυγία της Καλυψούς. Η πολύθρηνη αναμονή της Πηνελόπης στην Ιθάκη, ολόκληρη σφραγισμένη σ’ ένα αστικό διαμέρισμα. Ανάμεσά τους, ο υγρός χώρος της μνήμης, που σιγά σιγά υπερεκχειλίζει και φτάνει ως τα πόδια μας. Κινηματογράφος, πολυμέσα, ψηφιακή τεχνολογία και ολογραφία για το Ithaca – Our Odyssey 1, μια τεράστια παραγωγή που μιλά για την εξορία, τη νοσταλγία, τον έρωτα και τον πόλεμο. 

Παράλληλη ροή των σκηνών

Στη μια πλευρά της σκηνής οι θεατές παρακολουθούν τον Οδυσσέα και την Καλυψώ λίγο πριν την αναχώρηση του πρώτου για την Ιθάκη. Ταυτόχρονα, στην άλλη πλευρά το κοινό παρακολουθεί την Πηνελόπη και τους μνηστήρες.

Στη μια πλευρά της σκηνής οι θεατές παρακολουθούν τον Οδυσσέα και την Καλυψώ λίγο πριν την αναχώρηση του πρώτου για την Ιθάκη. Ταυτόχρονα, στην άλλη πλευρά το κοινό παρακολουθεί την Πηνελόπη και τους μνηστήρες. Στο δεύτερο από τα τρία μέρη της παράστασης, το κοινό της μιας πλευράς μετακινείται στις θέσεις του κοινού της άλλης πλευράς, και το αντίστροφο. Οι Οδυσσής εις τριπλούν, και σε όλες τις ηλικιακές φάσεις, πλανώνται διαρκώς, αδιαλείπτως, ενώ ο χρόνος είναι ακινητοποιημένος και απλωμένος σε όλες τις αφηγηματικές διαστάσεις που μπορεί να προσλάβει. Η Πηνελόπη, εις τριπλούν και αυτή, είναι ταυτόχρονα Καλυψώ, Εκάβη, Κασσάνδρα, Ανδρομάχη. Είναι η γυναίκα στους κοινωνικούς ρόλους που καλείται να υποδυθεί. 

Η αλλαγή οπτικής γωνίας θέασης είναι σκόπιμη, επισύρει και την αλλαγή στάσης απέναντι στο δρώμενο. Πάνω σ’ ένα τεντωμένο σκοινί, η σκηνοθέτις ερευνά τα όρια, τα αμφιλεγόμενα σημεία και την αντίθεση πραγματικότητας και σκηνικής ψευδαίσθησης. Γνώρισμα της τεχνοτροπίας της Ζαταΐ είναι πως δύο αντικείμενα θέασης συγχρονίζονται σε δύο διακριτούς (προσωρινά στεγανούς) χώρους, ως δύο όψεις ενός και του αυτού θεάματος, μιας και της αυτής αφήγησης, ενός ενιαίου χρόνου. Το αστικό διαμέρισμα, κάτι σαν λοφτ που μετατρέπεται σε λίμνη και όπου αρμενίζουν χάρτινα καραβάκια, δεν είναι παρά η αλωμένη Τροία καθενός μας, τα έπιπλα και τα φωτιστικά του είναι οι Ιθάκες που σημαίνουν πολλά, ενώ το κενό διάστημα με τα μουσκεμένα ριντώ είναι το καράβι της αέναης επιστροφής, με ξεκάθαρη σημειολογία: η Πηνελόπη δεν χάνει ευκαιρία να δηλώσει πως συγχέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. 

Ο κινηματογράφος ανασυνθέτει ένα γεγονός που έχει ήδη ολοκληρωθεί και το οποίο ο θεατής το παρακολουθεί ως «παρόν». Το θέατρο αντλεί από τη συνεχή του παροντικότητα μιαν αφήγηση που εκτινάσσει τον θεατή προς ένα υποτιθέμενο «μέλλον».

Η αποσύνθεση κι επανασύνθεση του σκηνικού χώρου υπηρετεί τον ίδιον ακριβώς στόχο. Ο κινηματογράφος ανασυνθέτει ένα γεγονός που έχει ήδη ολοκληρωθεί και το οποίο ο θεατής το παρακολουθεί ως «παρόν». Το θέατρο αντλεί από τη συνεχή του παροντικότητα μιαν αφήγηση που εκτινάσσει τον θεατή προς ένα υποτιθέμενο «μέλλον». Ο συνδυασμός των δύο καλύπτει τις δύο αυτές χρονικές διαστάσεις, επιτρέποντας ένα παιχνίδι αλληλοεπικάλυψης, αλλά και την εκδίπλωση μιας τρίτης διάστασης, ασαφούς και «φλουταρισμένης», που λειτουργεί ως «διάλειμμα» ή εκτόνωση της συνείδησης του θεατή. Οι κάμερες που κυκλοφορούν στην πλημμυρισμένη με νερά σκηνή συλλαμβάνουν επιλεκτικά και προδιαγεγραμμένα πλάνα, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση τοπίων και λήψεων μιας άλλης πραγματικότητας. 

Πραγματικότητα των πολυμέσων και ανθρωπισμός

Τα γνωρίσματα αυτής της νέας πραγματικότητας είναι υγρά, τραυματισμένα, ερειπωμένα, είναι τα γυμνά πόδια μιας κρεμασμένης γυναίκας που συσπώνται σε ένα ρόγχο θανάτου, είναι μια γυναίκα που βασανίζεται με νερό, είναι το στήθος ενός πληγωμένου πολεμιστή, είναι τα βρεγμένα παπούτσια ενός πρόσφυγα που πλανάται στη Μεσόγειο. Η πολυσημία των λήψεων ενισχύεται από την πολυσημία των αφηγηματικών μερών, αντλημένων από τα ημερολόγια σύγχρονων Οδυσσέων. Πρόκειται για αμιγώς πολιτικό θέατρο, που όμως ιχνηλατεί την ανθρωπιά στα αντικείμενα που νοσταλγεί ο ξεσπιτωμένος ήρωας και επιτυγχάνει την αναγνώριση και την οικειότητα μέσα από την αγκαλιά, το άγγιγμα, την ερωτική περίπτυξη, τον αισθησιασμό, μια γλυκειά νοσταλγική μουσική, το δάκρυ που φέρνει η ανάμνηση της ερείπωσης σπιτιών και συναισθημάτων.

[...] επιτυγχάνει την αναγνώριση και την οικειότητα μέσα από την αγκαλιά, το άγγιγμα, την ερωτική περίπτυξη, τον αισθησιασμό.

Το ενδιαφέρον της Ζαταΐ για το κοινό σχετίζεται με την πανταχού παρούσα εικόνα, το πανταχού παρόν διαδίκτυο, τα στοιχεία που αποσπούν το άτομο από την πραγματικότητα. Μια προσπάθεια να καθιερωθεί σχέση με το κοινό δεν είναι παρά μια πολιτική ενέργεια, μια απόπειρα να απεγκλωβιστεί ο θεατής από τον σκοτεινό θάλαμο της αίθουσας του θεάτρου και να θέσει νέα ερωτήματα, να βιώσει πρωτόγνωρα ή ξεχασμένα συναισθήματα. Θεωρώ πως η συγκεκριμένη παράσταση ανασύρει το ξεχασμένο συναίσθημα της νοσταλγίας έτσι ώστε να συναντηθεί με την απολεσθείσα αίγλη του «ανήκειν» – και εδώ θεσπίζεται μια κοινότητα ενδιαφέροντος και αμοιβαιότητας ανάμεσα στα άτομα και στο σύνολο, ένας νέος ανθρωπισμός. Οι πολύ καλοί ηθοποιοί συμβάλλουν με όλους τους δυνατούς τρόπους στην κατάργηση των ορίων σκηνής και πλατείας.

alt

Ιθάκες και Τροίες ολόγυρά μας

Είναι χαρακτηριστικό της υπέροχης αυτής παράστασης το ότι οι κάμερες καθιστούν ρεαλιστική τη σύνθεση κάποιων σκηνογραφικών λεπτομερειών αλλάζοντας την οπτική γωνία λήψης ώστε να εκκενώσουν τη σκηνή από την ηθελημένη σκηνογραφία και να της προσδώσουν τον αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα ενός ερειπίου.

Είναι χαρακτηριστικό της υπέροχης αυτής παράστασης το ότι οι κάμερες καθιστούν ρεαλιστική τη σύνθεση κάποιων σκηνογραφικών λεπτομερειών αλλάζοντας την οπτική γωνία λήψης ώστε να εκκενώσουν τη σκηνή από την ηθελημένη σκηνογραφία και να της προσδώσουν τον αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα ενός ερειπίου. Πρόκειται για ρεαλισμό του στιγμιότυπου που πόρρω απέχει του νατουραλισμού, γιατί δεν αγνοεί τον θεατή, αντίθετα τον ενεργοποιεί και τον αναγκάζει να συμμετάσχει και να αγγίξει τους τύπους των ήλων του δράματος. Το ημερολόγιο τριών σύγχρονων προσφύγων μετατρέπεται σε πραγματικό έπος και η Κριστιάν Ζαταΐ, με τον πολλαπλασιασμό των προσώπων, εισηγείται μια νέα δραματουργική προσέγγιση. Κυρίαρχη στην παράσταση είναι η μνήμη της καταστροφής της Τροίας. Δεν είναι τυχαίο ότι το δεύτερο μέρος (που το αναμένουμε με αγωνία) θα έχει τον τίτλο: «The present that never arrives». Για την ολοκλήρωση του δεύτερου μέρους πρόκειται να γίνουν κινηματογραφικές λήψεις στην Ελλάδα, την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, τη Νότια Αφρική, την Τουρκία, τη Συρία και τη Βραζιλία.

Γεννημένη στο Ρίο ντε Τζανέιρο, η συγγραφέας και σκηνοθέτις Κριστιάν Ζαταΐ σπούδασε φιλοσοφία και Μ.Μ.Ε. Από πολύ μικρή γράφει πρόζα, θεατρικά έργα και σενάρια. Από την αρχή, ήδη, της καριέρας της προτείνει ένα νέο θέατρο, βιωματικό, όπου παντρεύονται διαφορετικές τέχνες. Δημιούργησε τη θεατρική τριλογία «Umacadeirapara solidão, duas parao dialogo etrêspara a sociedade», που καταργεί τα όρια πραγματικότητας και θεάτρου, ηθοποιού και ρόλου, θεάτρου και κινηματογράφου: τα έργα φέρουν τους τίτλους: Conjugado, A Faltaquenos Move και Corte Seco. Το 2009 γύρισε την κινηματογραφική ταινία δεκατριών ωρών συνεχούς γυρίσματος «A Faltaquenos Move», που προβαλλόταν σε τρεις οθόνες ταυτόχρονα στον φυσικό της χρόνο. Το 2011 ανεβάζει τη Julia, βασισμένη στο «Δεσποινίς Τζούλια» του Στρίντμπεργκ. Το 2014, με την ομάδα της Vértice de Teatro παρουσιάζει Σαίξπηρ και τις «Τρεις αδελφές» του Τσέχωφ στη Μόσχα σε ένα έργο με τίτλο «Etsi elle sétaient allées à Moscou». Το έργο της Ζαταΐ κατακτά πρώτα τη Βραζιλία και σύντομα και τις διεθνείς σκηνές. Τώρα, στην ωριμότητά της, βρίσκεται σε σταθερή συνεργασία με το Odéon-Théâtre de l’Europe και από πρόπερσι και με την Comédie-Française. Το 2012 είχε την καλλιτεχνική διεύθυνση του πρότζεκτ «Rio Occupation London», ενώ παράλληλα ετοίμαζε το «In the Comfort of your home», μια παραγωγή κατά τη διάρκεια της οποίας βρετανοί υπήκοοι και μετανάστες επέστρεφαν ταυτόχρονα στα σπίτια τους. 

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η νουβέλα «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ