
Για τη χορογραφική εγκατάσταση «17 gestures forced to uttered» της Ίριδας Καραγιάν, που παρουσιάζεται έως και αύριο, 6 Μαΐου.
Της Παρασκευής Τεκτονίδου
Όλη η διαδικασία θέασης της νέας χορογραφικής εγκατάστασης της Ίριδας Κάραγιαν διαφέρει εμφανώς από την εμπειρία μίας παράστασης: ο τόπος που συμβαίνει, η ελεύθερη είσοδος, η αφίσα που μοιράζεται αντί προγράμματος, η απουσία θέσεων, σκηνικών και κουστουμιών, η δυνατότητα να κινηθείς στο χώρο, η εγγύτητα με τους χορευτές. Η αίσθηση που έχει κανείς μπαίνοντας στην γκαλερί AMP είναι αυτή της απόλυτης γεωμετρίας. Ένα λευκό τετράγωνο (white cube) φωτισμένο με νέον, το οποίο τέμνεται από τέσσερις συμμετρικά τοποθετημένες κολόνες, που περιορίζουν εξίσου τη θέαση όπου και αν επιλέξει να σταθεί κανείς. Εκτός από τους πέντε χορευτές που είναι ήδη εκεί, τα λίγα μίνιμαλ έργα -ένα μαύρο ορθογώνιο και πέντε εκτυπώσεις σε μέγεθος Α4- ενισχύουν την αίσθηση ενός συμμετρικού στέρεου σχήματος. Όταν μπουν όλοι οι θεατές η πόρτα της γκαλερί κλείνει, κλειδώνοντας ταυτόχρονα την αίσθηση αυτής της ισχυρής γεωμετρίας αλλά και της ιδιωτικότητας που απαιτεί η εμπειρία της παράστασης. Η παρουσία του κόσμου περιμετρικά της γκαλερί δεν καταφέρνει να αλλοιώσει αυτή την αίσθηση. Ελάχιστοι άλλωστε υπερέβησαν τη σύμβαση της ακίνητης και σιωπηλής θέασης για να μετακινηθούν στο χώρο παρά τις «οδηγίες» που δόθηκαν πριν την είσοδο στο χώρο.
Όπως διαβάζουμε στο κείμενο της παράστασης «δεκαπέντε φωτογραφίες από τις πορείες διαμαρτυρίας του Δεκέμβρη του 2008 και δύο ακόμη εκτός θέματος, συλλέγονται από το διαδίκτυο και αποτελούν το υλικό του έργου». Οι πέντε ερμηνευτές σωματοποιούν αυτές τις φωτογραφίες· τις κάνουν τρισδιάστατες και τις τοποθετούν στο χώρο· τους αλλάζουν μέτωπα και τις πολλαπλασιάζουν· τις συσχετίζουν δημιουργώντας εφήμερες συμμετρίες και τις περιγράφουν. Δεν υπάρχει αμφισημία στην αναγνώριση των εικόνων που φτιάχνουν. Σταδιακά άλλωστε οι χορευτές τις περιγράφουν με εκφράσεις όπως: «πέταγμα πέτρας», «τράβηγμα μπλούζας», «προστατεύω το πρόσωπο», «σημαδεύω μπροστά σαν να κρατάω όπλα», «σπρώξιμο», «στάση υπόκλιση», ή «dégagé» και «Passé» όταν τοποθετούνται σε θέσεις του μπαλέτο.
Κάποια στιγμή οι χορευτές, κοιτάζονται και αρχίζουν να επικοινωνούν. Η παράσταση μοιάζει με παιχνίδι, το τρέξιμο γίνεται πραγματικό και τα φώτα σβήνουν. Τους βλέπουμε αχνά αλλά ακούμε καθαρά το τρέξιμο και τις ανάσες τους. Ένα ηχητικό συμβάν χορογραφημένο. Όταν τα φώτα ανοίγουν διακρίνουμε μέσα από την επανάληψη τη μορφή αυτής της χορογραφίας.
Η εξερεύνηση των σχέσεων με τη γεωμετρία ενός άδειου χώρου, τα απομονωμένα σώματα, η περιγραφή των πράξεων διαμέσου της γλώσσας, η προσεκτική επιτέλεση, η εμμονή που δημιουργεί η επανάληψη και η αίσθηση της ισορροπίας, υποδεικνύουν μία συνομιλία του έργου με τις ασπρόμαυρες βιντεοταινίες του εικαστικού καλλιτέχνη Bruce Nauman. Η συνομιλία αυτή μοιάζει να έρχεται ως συνέχεια της προηγούμενης δουλειάς της χορογράφου, το ManualSolos, όπου μία κάθε φορά χορεύτρια επαναδιαπραγματεύεται συγχρονικά με το Wall-FloorPositions του αμερικανού εικαστικού που προβάλλεται πίσω της σε όλη τη διάρκεια της παράτασης.
Η ιδέα μίας χορογραφικής εγκατάστασης που διαλέγεται με τον Δεκέμβρη του 2008 ενέχει ένα ρίσκο. Για τους περισσότερους από όσους παρευρίσκονται στην αίθουσα ο Δεκέμβρης του 2008 είναι μία βιωμένη εμπειρία. Καθένας τον βίωσε διαφορετικά, ανάλογα με τη συμμετοχή του, την ηλικία του, την παρουσία του, τους ανθρώπους που τον μοιράστηκε. Καθένας κουβαλάει τις δικές του μνήμες, τις δικές του ερμηνείες, τις προσωπικές του αφηγήσεις. Ωστόσο το 17 gesturesforcedtouttered δεν διατείνεται ότι ερμηνεύει τα γεγονότα. Δεν επεξηγεί ούτε υποδεικνύει. Όπως λέει σε μία συνέντευξή της η χορογράφος: «συλλέγει από το διαδίκτυο 15 φωτογραφίες που καταγράφουν στιγμές από τις πορείες του 2008» και τις χρησιμοποιεί ως «εικόνες, ως ένα φωτογραφικό αρχείο από κινήσεις και χειρονομίες [...] σαν ένα ζωντανό αρχείο που δημιουργεί νοήματα και εναλλασσόμενες αφηγήσεις».
Τα συμβάντα γίνονται υλικό για κινήσεις και χειρονομίες. Η δημιουργία αφηγήσεων επαφίεται στο θεατή. Αυτή η προσπάθεια «να κατανοήσει το σώμα ως φορέα νοημάτων και μνήμης» αφήνει περιθώρια για την αναγνώριση του σώματος του καθενός που βρίσκεται μέσα στην αίθουσα. Έτσι, τα συμβάντα του 2008 μπορεί να αποτελούν απλώς μία αφορμή για τον τρόπο που τυχαίες εικόνες δημιουργούν πολλαπλές αφηγήσεις, καθώς οι εικόνες αυτές συνθέτονται από αναγνωρίσιμες χειρονομίες, από την απομάκρυνση, τη μετακίνηση, την εγγύτητα, την ταχύτητα, το χώρο. H επιλογή των ρημάτων «forced» και «uttered» στον τίτλο είναι ιδιαίτερα δηλωτικοί. Οι χειρονομίες εξαναγκάστηκαν να αρθρώσουν, να εκφράσουν, να πουν.
Κλείνω λοιπόν αυτό το κείμενο μεταφέροντας το κομμάτι εκείνο με το οποίο στην παράσταση αναγνώρισα τα θραύσματα μίας αφήγησης. Δέκα χρόνια μετά, η μνήμη των συμβάντων του 2008 αφορούν την αίσθηση μίας γενικευμένης αναταραχής. Την αίσθηση αυτή σωματοποιούν οι χορευτές που τρέχουν, μεγεθύνοντάς την έτσι αντιθετικά με την προηγούμενη λιγότερο κινητική γεωμετρία. Στο μυαλό μου έρχονται σκηνές από πορείες, από ανθρώπους που τρέχουν όχι μόνο σε υποχώρηση αλλά και σε θέση επίθεσης. Σκηνές που δεν ανήκουν μόνο από τον Δεκέμβρη του 2008 αλλά και σε από άλλα αντίστοιχα συμβάντα. Και όταν τελειώνει το τρέξιμο, το λαχάνιασμα των χορευτών μου φαίνεται παράλληλο με το λαχάνιασμα των ίδιων των γεγονότων· την αναστάτωση που φέρνει η συμμετοχή, την κληρονομιά της εμπειρίας. Αλλά η παράσταση δεν τελειώνει εκεί. Έχω την αίσθηση ότι κλείνοντας αναστοχάζεται επί σκηνής. Αναγνωρίζει ότι κάνει τέχνη την ίδια την εμπειρία. Και το τονίζει βάζοντας ένα καινούριο σκηνικό στοιχείο. Προσθέτοντας ήχο. Αρχικά έχεις την αίσθηση ότι είναι ένας εξωτερικός τυχαίος ήχος μέχρι να καταλάβεις μέσα από την επανάληψη ότι είναι το τεχνητό ηχητικό περιβάλλον της χορογραφίας. Ένας ήχος που επηρεάζει τον χορό των ερμηνευτών. Με ίδιο τρόπο που ένας βιομηχανικός ήχος γίνεται μουσικό έργο, η εμπειρία γίνεται χορογραφική εγκατάσταση, γίνεται τέχνη.
* Η Παρασκευή Τεκτονίδου είναι υποψήφια διδάκτορας σύγχρονου χορού.
Πληροφορίες παράστασης
ιδέα-χορογραφία: Ίρις Καραγιάν
Εικαστική επιμέλεια: Γιώργος Μαραζιώτης
Μουσική: Νίκος Βελιώτης, ILIOS
Συνεργάτης έρευνας: Μπετίνα Παναγιωτάρα
Βοηθός χορογράφου: Έλενα Νοβάκοβιτς
Ερμηνευτές: Ιωάννα Παρασκευοπούλου, Νώντας Δαμόπουλος, Γιώργος Κοτσιφάκης, Βενετσιάνα Καλαμπαλίκη, Ναταλία Μπάκα
Παραγωγή: ομάδα χορού ΖΗΤΑ
Φωτογραφίες: Ελισάβετ Μωράκη
Εκτέλεση παραγωγής: DeltaPi
Πέμπτη 3 έως Κυριακή 6 Μαΐου 2018 στις 21.00
Επικούρου 26 και Κoρύνης 4, Αθήνα Τ.Κ 10554 | Μετρό Ομόνοια, Μοναστηράκι
