alt

Για την παράσταση της Marlene Monteiro Freitas και της ομάδας P.OR.K, Βάκχες: πρελούδιο κάθαρσης, η οποία παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2017.

Του Νίκου Ξένιου

Είναι τέτοια η ιδιοσυστασία των «Βακχών» του Ευριπίδη, τόση η ελευθερία υφολογικής προσέγγισης που επιτρέπουν, και είναι τόσο σωματική, τόσο ελάχιστα λογοκρατούμενη και τόσο οικουμενική η υπόθεσή τους, που προσφέρονται για υψηλή δημιουργία. Η Μαρλένε Μοντέιρο Φρέιτας στην παράσταση Bάκχες: πρελούδιο κάθαρσης αποδίδει την τελετουργική διάσταση του ευριπίδειου κειμένου με μεγάλη ελευθεριότητα και χιούμορ. Η συγκλονιστική αυτή χορογραφία, που παρακολουθήσαμε με την ομάδα P.OR.K στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, αντικαθιστά τον τόπο, τον χρόνο και τις μυθολογικές αναφορές του εμβληματικού αυτού κειμένου της παγκόσμιας δραματουργίας με μια σύγχρονη χορογραφική απόδοση της πάλης του ανθρώπου ανάμεσα στη Φύση και στον Νόμο.

Μια άρτια χορογραφική όπερα

Η διαδρομή της ανθρώπινης συνείδησης περνά από το αναγκαστικό στάδιο της τυφλότητας έναντι του θεϊκού κελεύσματος, της παραβίασης των ταμπού, του οργίου, της παραίσθησης, της εξαπάτησης, της τιμωρίας, της τυφλότητας έναντι της ανθρώπινης κακουργίας, της αιματηρής συνειδητοποίησης και αφύπνισης, της αναγνώρισης και της κάθαρσης.

Η πορτογαλίδα χορογράφος έχει ταξινομήσει τις κινήσεις των χορευτών της κατά τρόπον ώστε επαναλαμβανόμενες «ομάδες» κινήσεων να παραπέμπουν, βαθμηδόν, στην ίδια σημειολογία. Έτσι, από τη μία μιλούν με το σώμα για υποταγή, αλλοτρίωση, κομφορμισμό, κανονικότητα, λογική και προσαρμογή στην κοινωνική επιταγή, ενώ από την άλλη για θραύση του κανόνα, υπέρβαση των αναστολών, αντικανονική συμπεριφορά, απόκλιση, παράλογο, ντελίριο, υστερία και τρέλα. Η διαδρομή της ανθρώπινης συνείδησης περνά από το αναγκαστικό στάδιο της τυφλότητας έναντι του θεϊκού κελεύσματος, της παραβίασης των ταμπού, του οργίου, της παραίσθησης, της εξαπάτησης, της τιμωρίας, της τυφλότητας έναντι της ανθρώπινης κακουργίας, της αιματηρής συνειδητοποίησης και αφύπνισης, της αναγνώρισης και της κάθαρσης. Αντίστοιχα, τα συναισθήματα που αποδίδονται από τη μουσική και τον χορό οδηγούν από απόλυτη ηρεμία σε κλιμακούμενη ένταση, από απολλώνια γαλήνη σε διονυσιακή έκσταση και αγριότητα, από αισθησιασμό και απόλαυση σε σπαραγμό και κοπετό.

Εξαρχής η ανθρώπινη φιγούρα επικαθορίζεται από τις κοινωνικές της αναφορές ή τις φυσικές τους παραμορφώσεις. Τερατόμορφες και αμφίφυλες φιγούρες, οι χορευτές/τραγουδιστές/τρομπετίστες/μίμοι/περφόρμερς της Φρέιτας αποδίδουν με αυστηρή ρυθμική αγωγή το βακχικό θαύμα σε μια μεταμοντέρνα απόδοση του μύθου, η εκφραστική πολυσυνθετότητα της οποίας παραπέμπει σε όπερα. Στη θέση της Θήβας στήνεται ένα cabaret de curiosités, στη θέση της θεότητας ένα σύνολο αναγνωρίσιμων θεϊκών γνωρισμάτων μοιρασμένων στα μέλη του χορού, στη θέση της Μητέρας (Σεμέλης) μια αρχετυπική ταινία/ντοκιμαντέρ μιας ασιάτισσας που γεννά, παραπέμποντας με το ανοιχτό της αιδοίο στον γνωστό πίνακα του Γκιστάβ Κουρμπέ «Η δημιουργία του κόσμου». Έτσι, σε ατμόσφαιρα ενορχηστρωμένης κοσμογονίας, η γέννηση και ο τελετουργικός σπαραγμός ταυτίζονται στην αντίληψη του θεατή με τη θεατρική σκηνή, ενώ το σαρκαστικό γέλιο ολοκληρώνει ένα κλίμα ψυχιατρικής κλινικής που φέρνει στον νου τον «Θάνατο του Μαρά» του Πέτερ Βάις.

Το ηθικό και αισθητικό σύμπαν των «Βακχών»

Στη θέση της Θήβας και του Πενθέα, εδώ έχουμε έναν χορό κουρδισμένο από ανδρείκελα που εξαντλούν όλη τη γκάμα μηχανιστικών, επαναλαμβανόμενων κινησιολογικών μοτίβων που αποδίδουν τους μηχανισμούς καθυπόταξης της εξουσίας, αντλημένους από τη γερμανική περίοδο του κινηματογραφιστή Φριτς Λανγκ.

Θα μπορούσε να είναι ένα casino ή ένα nightclub, θα μπορούσε να είναι ο προθάλαμος ενός ψυχιατρείου ή ένα καρναβάλι στο Ρίο. Στη θέση της Θήβας και του Πενθέα, εδώ έχουμε έναν χορό κουρδισμένο από ανδρείκελα που εξαντλούν όλη τη γκάμα μηχανιστικών, επαναλαμβανόμενων κινησιολογικών μοτίβων που αποδίδουν τους μηχανισμούς καθυπόταξης της εξουσίας, αντλημένους από τη γερμανική περίοδο του κινηματογραφιστή Φριτς Λανγκ. Μέσα στον σκηνικό εκλεκτικισμό της εντάσσονται θαυμάσια και τα καλυμένα μάτια της νεκρικής φιγούρας των αρχαίων πολιτισμών. Με αναφορά στον Κιθαιρώνα και το μαιναδικό όργιο, ο Χορός αποδίδει τη μουσική του Μπαχ ως ζωντανή ορχήστρα και ως ζωντανό εκκλησιαστικό όργανο, μιμείται τις κραυγές και τα ουρλιαχτά των άγριων ζώων επιστρατεύοντας το «σωματικό» θέατρο και τη σκηνική εμπειρία δεκαετιών, ξερριζώνει το κεφάλι του Πενθέα αποσυνδέοντας ένα μεγάλο ηχείο από τη βάση του. Στο τέλος, μια προσωποποίηση του Διονύσου ηγείται του μαιναδικού οργίου κινώντας αισθησιακά τους γοφούς του και παίζοντας καστανιέτες. Το αναλόγιο του μουσικού μετατρέπεται σε χίλια δυο προπ σκηνικής χρήσης που μαρτυρεί επίμονη άσκηση και σκληρή προεργασία.

Πάνω σε τεντωμένο σκοινί ισορροπιστή, ο κάθε χορευτής της παράστασης φαίνεται να κατέχει απόλυτα τον μύθο που καλείται να αποδώσει, τη μυστική έκσταση και την ονειρική, παραισθητική διάσταση που πρέπει να σεβαστεί, το μεθύσι της αισθησιακής «απορρύθμισης» που πρέπει να ενσαρκώσει. Προσποίηση, τεχνήεσσα, απατηλή έκφραση, παλιμπαιδισμός, γλυκόπικρο χαμόγελο του κλόουν, αθωότητα και χυδαιότητα, σεξουαλική πρόκληση, μεταμφίεση, σπαραγμός, όλα αποδίδονται με ένα παιχνίδι μιμικής που αξιοποιεί όλες τις δεκαετίες θεατρικής παιδείας που έχουν προηγηθεί. Καθώς, λοιπόν, οι «Βάκχες» έχουν εισαγάγει το Παράλογο στη θεατρική σκηνή δυόμιση χιλιάδες χρόνια πριν από τον Μπέκετ και τον Ιονέσκο, η Φρέιτας σκηνογραφεί το εκστατικό της δρώμενο σαν ροκ συναυλία με τρελαμένο μαέστρο, σαν ένα ρολόι που χαλάει και ξαναφτιάχνει κάθε λεπτό, διατηρώντας στο έπακρο την υπερβολή και την εκφραστικότητα και συνθέτοντας, με τον επαναλαμβανόμενο ρυθμό του, όλα τα ανησυχαστικά, περίεργα και ετερόκλητα αισθητικά στοιχεία της παράστασης.

alt

Η φιλοσοφία της ομάδας της Φρέιτας

Την έξοχη αυτήν παράσταση διατρέχει ένας διονυσιακός υπαινιγμός που, υπό τον ντιμινουέντο ήχο του «Μπολερό» του Ραβέλ, αναλαμβάνει τα ηνία, κορυφώνεται σε κρεσέντο και αποθεώνεται στο τέλος.

Οι αναλύσεις μιλούν για την πάλη του απολλώνειου με το διονυσιακό στοιχείο, αναφερόμενες στον Νίτσε. Όμως η χορογράφος, διαλύοντας την ισορροπημένη κίνηση, διασαλεύοντας την αρμονία της μουσικής, διατηρώντας το λευκό φως της ψυχιατρικής κλινικής στο βάθος, σκιαγραφώντες φιγούρες γκροτέσκο και απευθύνοντας το θεατρικό παιχνίδι στο κοινό της, αποδίδει αποτελεσματικά το διφυές του ανθρώπινου όντος και τη γελοιογραφική στρέβλωση της εικόνας του. Την έξοχη αυτήν παράσταση διατρέχει ένας διονυσιακός υπαινιγμός που, υπό τον ντιμινουέντο ήχο του «Μπολερό» του Ραβέλ, αναλαμβάνει τα ηνία, κορυφώνεται σε κρεσέντο και αποθεώνεται στο τέλος. Η σοβαρότητα αυτών των αισθητικών αναφορών δεν διασαλεύεται καθόλου από τους σαρκαστικούς υπαινιγμούς προγενέστερων ερμηνειών από τον Χόρχε Ντον στη γνωστή χορογραφία του Μωρίς Μπεζάρ. Οι Βάκχες της Φρέιτας είναι ποπ, ενώ διαρρηγνύουν τα όρια της Πόλης και ξεχύνονται στις παρυφές του α-πολιτικού και της αγριότητας, γεμίζοντας τα χέρια και τα πρόσωπά τους με αίμα. Η σύγχρονη ζωή στο έργο αυτό παρουσιάζεται ως δοχείο κενό από εκφραστικά μέσα, ο σύγχρονος χορός ως μια αυτόνομη γλώσσα διατύπωσης ερωτημάτων, η τραγική αναγνώριση ως αποσυμπίεση ενός συντεθλιμμένου ψυχισμού.

Γεννημένη στο Πράσινο Ακρωτήρι, η Μαρλένε Μοντέιρο Φρέιτας υπήρξε συνιδρύτρια και μέλος της χορευτικής ομάδας Compass. Σπούδασε στο P.A.R.T.S. των Βρυξελών με την Teresa De Keersmaeker, καθώς και στο E.S.D. και στο Ίδρυμα Calouste Gulbenkian της Λισαβόνας. Συνεργάστηκε, μεταξύ άλλων, με τους Emmanuelle Huynh, Loïc Touzé, Tânia Carvalho, François Chaignaud, Cecilia Bengolea και Boris Charmatz. Οι προηγούμενες παραστάσεις της φέρουν τους τίτλους: Jaguar (2015), Of ivory and flesh – statues also suffer (2014), Paradise – private collection (2012-13), (M)imosa (2011), Guintche (2010), A Seriedade do Animal (2009-10), Uns e Outros (2008), A Improbabilidade da Certeza (2006), Larvar (2006), Primeira Impressão (2005). Είναι ιδρύτρια του P.OR.K, που εδράζει στη Λισαβόνα. 

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου γιορτάζει φέτος τα 70 χρόνια του με πλούσιο πρόγραμμα δράσεων και παραστάσεων

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος με πλούσιο πρόγραμμα, γιορτάζοντας τα εβδομήντα χρόνια διεξαγωγής του. Ακολουθεί το Δελτίο Τύπου.

Επιμέλεια: Book Press

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μάς υποδέχεται φέτος, γι...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα είδα τους «Πνεύμονες» ...

Το πρώτο POP UP Solo Dance Festival της Αθήνας είναι γεγονός – Τέσσερις αξιόλογες παραστάσεις

Το πρώτο POP UP Solo Dance Festival της Αθήνας είναι γεγονός – Τέσσερις αξιόλογες παραστάσεις

Στο πλαίσιο του πρώτου POP UP Solo Dance Festival της Αθήνας, τέσσερις αξιοπρόσεκτες παραστάσεις ανέβηκαν στο ΠΛΥΦΑ από τις 22 Μαρτίου ως τις 13 Απριλίου, ενώ αναμένεται να πρα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Με αφορμή την επέτειο γέννησης και θανάτου του Κ.Π. Καβάφη, επτά ταινίες μικρού μήκους και ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του κάνουν πρεμιέρα στο Onassis Channel στο YouTube και στο onassis.org. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία της Εύης Καλογηροπούλου, «Αλεξάνδρεια».  ...

«Η επιρροή της Κίνας σε Αφρική και Ασία είναι ήδη μεγάλη και δεν μπορεί να ανασχεθεί»

«Η επιρροή της Κίνας σε Αφρική και Ασία είναι ήδη μεγάλη και δεν μπορεί να ανασχεθεί»

Συνέντευξη της Ελένης Σαββάκη με αφορμή την κυκλοφορία του δοκιμίου της «Η δύση της Δύσης και η ανατολή της Ανατολής» (εκδ. Παπαζήση). 

Στον Κ.Β. Κατσουλάρη 

Στο βιβλίο φαίνεται να θεωρείτε πως η Ρωσία δικ...

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

Για το μυθιστόρημα της Σαμάνθα Χάρβεϊ (Samantha Harvey) «Τροχιές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Γιώργου Κυριαζή. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Gravity» (2013) του σκηνοθέτη Αλφόνσο Κουαρόν.

Γράφει ο Σόλωνας ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Χάρολντ Κούσνερ [Harold Kushner] «Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» (μτφρ. Βασίλης Πουλάκος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 2 Μαΐου από τις εκδόσεις KeyBooks.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ