alt

Για την παράσταση Περιμένοντας τον Γκοντό, σε σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, που παρουσιάζεται στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη.

Του Νίκου Ξένιου

Το Περιμένοντας τον Γκοντό  πρωτοπαρουσιάστηκε το 1953 στο Theatre de Babylone του Παρισιού, αφήνοντας στο κοινό και στους κριτικούς την έωλη αυτήν αίσθηση ατέρμονης επαναληπτικότητας μέσα σ’ ένα έρημο, αιχμηρό τοπίο που βρίσκεται «εκτός πόλεως», «εκτός χρόνου» και «εκτός Ιστορίας».

Το έργο συνδυάζει έναν εξπρεσιονιστικά μινιμαλιστικό γλωσσικό κώδικα και έναν κωμικό κόσμο ποίησης και ονείρου, για να επιδοθεί στην αέναη αναζήτηση νοήματος: πρόκειται για την πιο γνωστή θεατρική αλληγορία του εικοστού αιώνα. Bλαντιμίρ ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Eστραγκόν ο Δημήτρης Mπίτος, Πότζο ο Aντώνης Aντωνόπουλος, Λάκυ ο Aινείας Tσαμάτης και φωνή Αγοριού η Λένα Παπαληγούρα. Η Έρι Κύργια υπογράφει τη μετάφραση.

Το εξοργιστικό ζευγάρι

Το έργο τοποθετεί την αρχή του στο βράδυ, καταργώντας την κλασική ενότητα χρόνου. Οι δυο άστεγοι ήρωες είναι παγιδευμένοι στην καθημερινή επανάληψη της αναμονής μιας σκιώδους παρουσίας, που υπό μιαν έννοια τους έχει υποσχεθεί την «αιώνια επιστροφή», τη σωτηρία τους. Χαρακτηριστικοί περιπλανώμενοι αλήτες, έρχονται και ξανάρχονται για να «υπάρξουν» στον ίδιο, άχρονο τόπο της πρώτης και της τελευταίας συνάντησής τους που ούτε καν θυμούνται και που προτίθενται να μην θυμηθούν, χωρίς να προσδιορίζεται ποια κατά σειράν «φορά» είναι αυτή του χρόνου της παράστασης. Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας, «κρατώντας δυνάμεις» ανά πάσαν στιγμή, σε μια θαυμαστή οικονομία ενέργειας, ενώ ο Δημήτρης Μπίτος κυριολεκτικά γεμίζει τη σκηνή με την έντονη παρουσία του και το απαξιωτικό του βλέμμα: το ιδανικό ζεύγος ερμηνευτών.

Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας, «κρατώντας δυνάμεις» ανά πάσαν στιγμή, σε μια θαυμαστή οικονομία ενέργειας, ενώ ο Δημήτρης Μπίτος κυριολεκτικά γεμίζει τη σκηνή με την έντονη παρουσία του και το απαξιωτικό του βλέμμα: το ιδανικό ζεύγος ερμηνευτών.

Στο Περιμένοντας τον Γκοντό η πράξη έχει υποκατασταθεί από τα λόγια και υπάρχει απλώς η «πρόθεση πράξεως». Το όνομα του αναμενόμενου συνιστά μιαν α-νόητη λέξη, πρόσφορη σε προσωπικές νοηματοδοτήσεις. Είναι μια λέξη α-νόητη και ακριβώς γι’ αυτό μπορεί να τη φορτίσει καθένας με το νόημα που αντέχει. Τα πρόσωπα του έργου είναι περίεργα γιατί ακριβώς φέρουν το ενδυματολογικό περίβλημα του άστεγου για να υποδυθούν (με δυσκολία και υποσκάπτοντάς τους, γιατί οι μπότες τους χτυπάνε στον κάλο) τους ρόλους των αστών. Η ανάδειξη της «αθέατης» πλευράς της πραγματικότητας, μιας μεταφυσικής του θεάτρου που αναδύεται από το «ελάχιστο», αυτός είναι ο πρώτος θεματολογικός άξονας του έργου. Η συγκεκριμένη σκηνοθεσία τον υπηρετεί επάξια, στον βαθμό στον οποίον ο θεατής νιώθει ολοκληρωμένη απελπισία, υψηλό συναίσθημα ευθύνης, καυστικό σχόλιο στη «δηθενιά». Όμως δεν αποφεύγει, η ίδια, κάποιον καθωσπρεπισμό, αφενός λόγω του ύφους απεύθυνσής της, κι αφετέρου λόγω της κάπως «στημένης» μετάφρασης, που περιλαμβάνει συνεχείς αγγλισμούς και γαλλισμούς, που μάλλον σχολιάζουν εξυπναδίστικα παρά αναδεικνύουν το κείμενο του Μπέκετ.

Το ανθρωπινότερο ζευγάρι

Επανάληψη ήδη γνωστών πραγμάτων, εμπειριών του ασαφούς παρελθόντος που βυθίζονται στη λησμονιά (επαναληπτικές λέξεις όπως: «revoilà», «revoir», «de même»). Οι δυο αντιήρωες γνωρίζονται «από πάντα» και τα αντικείμενα ολόγυρά τους έχουν μια συμβολική διάσταση που οι ίδιοι φαίνεται να γνωρίζουν: π.χ. το καπέλο είναι εγκεφαλικός υπαινιγμός. Ιδιοσυγκρασιακά επίσης διαφέρουν: ο ένας είναι παρορμητικός και αιματώδης, ενώ ο άλλος φλεγματικός και σκεπτικιστής, πράγμα που σκοπίμως εδραιώνει μιαν οριζόντια απόσταση μεταξύ τους. Ο μη-διάλογος διατρανώνει την άρνηση της δράσης, τόσο σκηνικής όσο και ευρύτερης και διανοίγει την αισθητική μιας σκηνικής φάρσας, ενώ το μη-ντεκόρ και οι άσκοπες κινήσεις, η χορευτικότητα της ακινησίας και η αδιάλειπτη ανάγκη ύπνου φέρνουν το έργο στους αντίποδες κάθε αισιόδοξης προοπτικής. Έτσι κι αλλιώς η πρώτη φράση υπηρετεί, όχι το παράλογο, αλλά το παράδοξο: «rien à faire».

Ενώ ο Αινείας Τσαμάτης αποδεικνύει, για μιαν ακόμη φορά, το μεγάλο ταλέντο του, ιδιαίτερα στη συγκλονιστική αυτήν τιράντα, δυστυχώς ο Αντώνης Αντωνόπουλος αποτελεί το τρωτό σημείο της διανομής: ανεπαρκής στον ρόλο του Πότζο, ελάχιστα «κλοουνέσκ», με μέτρια εκφορά λόγου και λάθος παύσεις, υποβιβάζει τη συνολική εικόνα της παράστασης.

Το «συμμετρικό» ζεύγος Πότζο και Λάκυ που ολοκληρώνει τη δραματουργική σύνθεση του έργου κατ’ ουσίαν συνιστά και τον παράγοντα αντίστιξης στο συμβιωτικό μοντέλο Βλαντιμίρ και Εστραγκόν: τον παράγοντα που «ρίχνει στον κόσμο» την ανθρώπινη σχέση, αναπαράγοντας τις εξουσιαστικές και κανιβαλικές της δομές. Το δεύτερο ζεύγος αποτελείται από έναν άξεστο, ακαλλιέργητο αφέντη και έναν υποτακτικό δούλο που δεν διαμαρτύρεται για τα βασανιστήρια που περνά και δέχεται το ύψιστο μαρτύριο: να στοχαστεί. Τότε ο Λάκυ απαγγέλλει απνευστί ένα απίστευτο ορυμαγδό λέξεων, που, με πολύ χαλαρό ειρμό, αποδίδει τον παράλογο χαρακτήρα της σχέσης του με το αφεντικό και σαρκάζει τους διανοούμενους που ενσωματώνονται και υπηρετούν τη διαιώνιση της φλύαρης πνευματικότητας της καθεστηκυίας τάξης. Ενώ ο Αινείας Τσαμάτης αποδεικνύει, για μιαν ακόμη φορά, το μεγάλο ταλέντο του, ιδιαίτερα στη συγκλονιστική αυτήν τιράντα, δυστυχώς ο Αντώνης Αντωνόπουλος αποτελεί το τρωτό σημείο της διανομής: ανεπαρκής στον ρόλο του Πότζο, ελάχιστα «κλοουνέσκ», με μέτρια εκφορά λόγου και λάθος παύσεις, υποβιβάζει τη συνολική εικόνα της παράστασης.

alt

Προβληματισμός «εκτός» και «εντός κόσμου» και αισθητικό γεγονός στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη

Βαθιά πολιτικός, ο «Γκοντό» του μεγάλου ιρλανδού δραματουργού επαγγέλλεται εμμέσως έναν κόσμο χωρίς επικίνδυνους μεσσιανισμούς, έναν κόσμο δράσης, όπου το υποκείμενο θα αντλεί υπαρξιακή αξία από τη συμμετοχή του στη διαμόρφωση της πραγματικότητας. Η λήθη, η αναπηρία του Πότζο στη β' πράξη, η συνεχής μετάθεση στο «αύριο» της πολυαναμενόμενης άφιξης του κ. Γκοντό, όλα μεταθέτουν την ευθύνη στη συνείδηση του θεατή. Η υπαρξιακή διάσταση του μπεκετικού προβληματισμού (υπάρχει ή δεν υπάρχει τελικά ο Γκοντό;) είναι ο δεύτερος θεματολογικός άξονας του έργου αυτού, που δίνει ένα νέον ορισμό στην έννοια του τραγικού για ένα κόσμο χωρίς Θεό και χωρίς ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις.

Η υψηλή αισθητική είναι το κύριο πρόσημο της συγκεκριμένης σκηνοθεσίας.

Ο συνεργάτης του Bob Wilson Scott Bolman φωτίζει από όλες τις πλευρές το εκπληκτικό «ξεριζωμένο» δέντρο της σκηνογραφίας που υλοποίησε η Εύα Μανιδάκη για να οριοθετήσει τον «κενό τόπο» της συνάντησης των δύο κλοσάρ Ντιντί και Γκογκό και της αναμονής του Γκοντό, αυτής της φαντασιωσικής φιγούρας που συνθέτει την ιδιότητα του Θεού (God) με αυτήν του κλόουν (pierrot) και αποτελεί τον λόγο ύπαρξης της σχέσης των δύο κεντρικών ηρώων. Το «θραυσμένο» έδαφος απ’ όπου έχει απογειωθεί η ρίζα του δέντρου είναι θαυμάσιο «αλωνάκι» για να εκτυλιχθεί το συγκεκριμένο έργο. Η μουσική και το λεκτικό σχόλιο της Μόνικα, επίσης συνθέτουν ένα ηχητικό τοπίο «βυθίσματος», γεμάτο μεταφυσικό παραξένισμα και ειρωνεία. Η υψηλή αισθητική, λοιπόν, είναι το κύριο πρόσημο της συγκεκριμένης σκηνοθεσίας.

Η Νατάσα Τριφύλλη σκηνοθέτησε την «Aντιγόνη» του Σοφοκλή στο Mουσείο Mπενάκη, το 2013, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Aθηνών, σε μουσική της Μόνικα, παράσταση που πήγε στο Παρίσι και παρουσιάστηκε στον κεντρικό χώρο της UNESCO. Tον Aπρίλιο του 2015 στο Yπόγειο του Θεάτρου Tέχνης σκηνοθέτησε τους «Aδελφούς Kαραμαζώφ» του Nτοστογιέφσκυ, σε πρωτότυπη διασκευή Διονύση Kαψάλη και πρωτότυπη μουσική Mόνικα. Φέτος κλείνει μια προβληματική τριλογίας με το «Περιμένοντας τον Γκοντό»: μετάφραση Έρι Kύργια, μουσική Mόνικα, σκηνογραφία Eύα Mανιδάκη, κοστούμια Iωάννα Tσάμη, φωτισμοί Scott Bolman (βοηθός του Bob Wilson), δραματολόγος Δήμητρα Γκούγκλια, βοηθός σκηνοθέτη Bασιλική Σουρή, βοηθός σκηνογράφου Φιλάνθη Mπουγάτσου, οργάνωση παραγωγής Mανόλης Σάρδης.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Η ελευθερία στη Βρέμη» του Φασμπίντερ, σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

«Η ελευθερία στη Βρέμη» του Φασμπίντερ, σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

«Η ελευθερία στη Βρέμη» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ –μια σύμπραξη του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν με το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης– παρουσιάζεται στο Θέατρο Τέχνης, Υπόγειο (Πεσμαζόγλου 5), σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Φωτογραφίες © Γιώργος Αναστασάκης.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Παρεξήγηση» του Καμύ, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

«Παρεξήγηση» του Καμύ, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

Η «Παρεξήγηση» του Αλμπέρ Καμύ παρουσιάζεται στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά. Βιβλική παραβολή, αστείο ή εφιάλτης; [Φωτογραφίες: Ελευθερία Νικολαΐδου].

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ