alt

Για την παράσταση Βέρθερος, του Γκαίτε, σε σκηνοθεσία και διασκευή Αλέξανδρου Διαμαντή, η οποία παρουσιάζεται στο Θέατρο Σημείο.

Του Νίκου Ξένιου

Ο Βέρθερος του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, σε μετάφραση Στέλλας Νικολούδη και διασκευή και σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή ανεβαίνει μέχρι αύριο στο θέατρο «Σημείο» από μια ομάδα νέων παιδιών με όραμα και ταλέντο.

Την αισθητική ιδέα έδωσε στον νεαρό σκηνοθέτη η σειρά των οκτώ ελαιογραφιών του Ουίλιαμ Χόγκαρθ «Πορεία του Ακόλαστου» (1735), τα μπαρόκ στοιχεία και οι φωτοσκιάσεις των οποίων, σε συνδυασμό με τις μουσικές επιλογές του, προσδίδουν μεταμοντέρνα διάσταση στην παράσταση. Το εικαστικό περιβάλλον του έργου συνέθεσε η Δέσποινα Χαριτωνίδη από μέταλλο, τσιμέντο, ύφασμα και ξύλο στα πλαίσια της εικαστικής εγκατάστασης «Αtopia», ενώ, όπως δηλώνει ο εικαστικός σκηνοθέτης, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν ο αέρας (με τον ήχο με τον οποίο το ξίφος «σκίζει» τον αέρα) και το φως.

Η αυτοχειρία ως πράξη ελευθερίας

Το νεανικό, επιστολογραφικό αυτό κείμενο άσκησε μεγάλη επιρροή στη ζωή, τα ήθη και τη μόδα ακόμα της εποχής γιατί πραγματεύεται την απόλυτη έκφραση της ευαισθησίας και της αναζήτησης της ελευθερίας του Εγώ, όταν το παράφορο πάθος συγκρούεται με την κοινωνική σύμβαση.

Η διεκδίκηση της ελευθερίας από τον παθιασμένο, παρορμητικό, ποιητικό Βέρθερο (που με χαμόγελο και οικειότητα ερμηνεύει ο Νίκος Λεκάκης) δεν παρίσταται ως ουτοπική: αντιθέτως, η αυτοκτονία του σχεδόν αυτόματα ταυτίζεται στη συνείδηση του θεατή με την ηθική ελευθερία. Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου (Die Leiden des jungen Werthers) γράφτηκαν σε μικρό χρονικό διάστημα το 1774 και στάθηκαν εναρκτήριο κείμενο του κινήματος Sturm und Drang (Θύελλα και Ορμή), προκατόχου του Ρομαντισμού, εφόσον τα κύρια γνωρίσματά του βρίσκονται εδώ εν τη γενέσει τους. Το νεανικό, επιστολογραφικό αυτό κείμενο άσκησε μεγάλη επιρροή στη ζωή, τα ήθη και τη μόδα ακόμα της εποχής γιατί πραγματεύεται την απόλυτη έκφραση της ευαισθησίας και της αναζήτησης της ελευθερίας του Εγώ, όταν το παράφορο πάθος συγκρούεται με την κοινωνική σύμβαση. Το ιδεολογικό πλαίσιο του έργου συνέβαλε, μαζί με τα κείμενα του Ρουσσώ και του Λέσσινγκ, στην ιδεολογική πλαισίωση της Γαλλικής Επανάστασης.

Ένας μελαγχολικός νέος, όπως οι σημερινοί

Η αίσθηση ανίας (spleen) και η «δυσανεξία απέναντι στη ζωή» (taedium vitae, mal de vivre) ωθούν τον νεαρό Βέρθερο να θραύσει τα δεσμά της αστικής του καταγωγής, προβαίνοντας σε μιαν επαναστατική ενέργεια. Πρόκειται (όπως υποστήριξε ο Λούκατς) για αστικό επαναστατικό ανθρωπισμό που υποστηρίζει την πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. Η Λότε (σε ελεγχόμενη, ώριμη ερμηνεία της Χρυσούλας Παπά) είναι μια αστή που νιώθει την ανάγκη να παντρευτεί έναν επιτυχημένο άνδρα της τάξης της. Η συζήτηση ανάμεσα στον Άλμπερτ και τον Βέρθερο αποτυπώνει δύο διαφορετικές στάσεις απέναντι στο ζήτημα της αυτοκτονίας: ο Άλμπερτ βρίσκει αποκρουστική την ιδέα και την αποδίδει στη φύση του «αδύναμου» ανθρώπου, ενώ ο Βέρθερος κρίνει πως μια ενέργεια κρίνεται από τον βαθμό στον οποίον ο αυτόχειρας είναι σε θέση να πλησιάζει την πραγματική φύση της απόπειράς του. Η ματαίωση του έρωτά του οδηγεί τον Βέρθερο στην ελεύθερη έξοδο από τη ζωή (Freitod) και αυτή η αυτοχειρία παρουσιάζεται, από τον Γκαίτε, ως μέρος ενός ανώτερου σχεδίου, που θα υπηρετεί, στο εξής, τη χειραφέτηση του ανθρώπινου πνεύματος, ως «εκρηκτικός μηχανισμός» έκλυσης των ιδεωδών ενός ακραίου ιδεαλισμού. Ως αποστασιοποίηση από τον άμεσο κόσμο των αισθήσεων, η αυτοχειρία του κεντρικού ήρωα είναι ενδεικτική της άποψης του Γκαίτε για τη φύση της πραγματικής γνώσης. Η προσωπική αντίληψη του ανθρώπου για την πραγματικότητα υπερβαίνει τα δεδομένα των αισθήσεων και η Φύση αποκαλύπτεται, έτσι, ως Ανώτερη Οντότητα.

alt

Αργοί ρυθμοί και επιταχύνσεις

Κίνηση, είσοδοι στη σκηνή και τέσσερεις διαφορετικές έξοδοι με τους συνδυασμούς τους, όλα αυτά αξιοποιήθηκαν στο έπακρο, ώστε να «χορογραφηθεί» το έργο και να αναπνεύσει σε μια σύγχρονη προσέγγιση. Η χορογραφία της Ειρήνης Κυρμιζάκη πιστή στην εποχή, χωρίς ιδιαίτερα να υπηρετεί την κεντρική σύλληψη της παράστασης, που λίγο ως πολύ στρέφει «τα μέσα έξω», σε μια προσπάθεια ειλικρινούς εκμυστήρευσης ενός νέου ανθρώπου που επαναστατεί στον δέκατο όγδοο αιώνα και απευθύνεται στους νέους ανθρώπους του εικοστού πρώτου. Μια γενική παρατήρηση είναι πως ο ρυθμός της παράστασης ήταν κάπως αργός, σαν να προσπαθούσε να υποτάξει τη «φυσική» εκφορά του λόγου σε διάκενα σιωπής, έξωθεν επιβεβλημένα. Ωστόσο (ίσως και γιατί ξέφυγαν από την αυστηρή αυτήν σκηνοθετική άποψη, προτάσσοντας τη φυσικότητα ως δικό τους ρυθμό και καθιερώνοντας ένα παράλληλο, «εντός έργου» ερμηνευτικό ζεύγος) κατόρθωσαν και ξεχώρισαν, με τη φρεσκάδα και την αμεσότητα της παρουσίας τους, ο Νίκος Λεκάκης και η Ναταλία Σουίφτ. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί πλαισίωσαν επάξια το δύσκολο αυτό έργο, με ελάχιστες στιγμές αμηχανίας, που δικαιολογούνται και από το νεαρόν της ηλικίας τους. Ομοίως, ο αυστηρός -και αρκετά κλασικιστής για την ηλικία του (είναι μόλις είκοσι δύο χρόνων)- Αλέξανδρος Διαμαντής αντιμετώπισε το κείμενο με σκεπτικισμό και ο εκλεκτικισμός του προδόθηκε κατά σημεία από την «καθημερινότητα» της ομιλίας κάποιων ηθοποιών του. Ο ταλαντούχος κύριος Διαμαντής είναι απόφοιτος του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών και τελειόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, στο τμήμα Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης. Έχει επιμεληθεί εννέα εικαστικών εκθέσεων από το 2012 έως το 2015 (ενδεικτικά: «You Are Here, We Are… Where?» 2012, «Ullysseeing» 2014, «Μετοίκησις» 2015 κ.α.). Ο «Βέρθερος» είναι η πρώτη του δουλειά στο θέατρο.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (κριτική) – Η τελετουργία ενός φόνου σε μια άκρως σύγχρονη παράσταση

Για την παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες [Tiago Rodriguez] «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» που ανέβηκε στην κεντρική σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Κεντρική εικόνα: © Joseph Bandere.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος  ...

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ