alt

Για τη θεατρική παράσταση Γκιακ, βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Δημοσθένη Παπαμάρκου, σε σκηνοθεσία Θανάση Δόβρη, η οποία παρουσιάζεται στο Skrow Theater.

Του Νίκου Ξένιου

Μια παράσταση υψηλών αξιώσεων, τη σκηνική διασκευή εννέα διηγημάτων από την ομώνυμη συλλογή Γκιακ του Δημοσθένη Παπαμάρκου μπορεί κανείς να απολαύσει μέχρι τις 28 Ιουνίου σε σκηνοθεσία Θανάση Δόβρη στο Skrow Theater, στο Παγκράτι.

Η γλώσσα της παράστασης είναι η ντοπιολαλιά των Αρβανιτών της Μαλεσίνας Λοκρίδας, ενώ το κείμενο συνθέτει αιματηρές αφηγήσεις βετεράνων της μικρασιατικής καταστροφής και του μεταπολεμικού τραύματος που αυτές κομίζουν. Μια no man’s land σχηματοποιείται επί σκηνής, αναπλάθοντας την κοκκινόχρωμη έκταση χυμένου αίματος του βιβλίου και τη νηπιακή ηθική κατάσταση μιας κοινωνίας που, αρκούμενη στο ορμέμφυτο και στο εθιμικό δίκαιο, έχει προσλάβει τον αιμομείκτη, τον βιαστή γυναικών και τον σφαγέα στις τάξεις των πολιτών της. Η ανάγνωση του Θανάση Δόβρη -εμφανής επί σκηνής- και η σοβαρότατη, πειραματική συνεργασία του με τέσσερεις εξαιρετικούς ηθοποιούς καθιστούν το εγχείρημα καίριο, παρά το γεγονός ότι η εμφάνιση του βιβλίου είναι νωπή.

Κρανίου τόπος

Το σκοτεινό σκηνικό της Εύας Γουλάκου με μια κονίστρα γεμάτη κόκκαλα, μηρούς, βγαλμένα δόντια και φρύγανα, αλλά και κάποια αγριολούλουδα που μόλις σκάνε μύτη, ένας προθάλαμος Καθαρτηρίου, επιτρέπει στις ψυχές των ανθρώπων που μιλούν να ξεδιπλώσουν όσα αγάπησαν, αλλά και όσα σκότωσαν.

Μια κοινωνία πεινασμένη και ταλαιπωρημένη, με ευτελές αξιακό σύστημα πολωμένο σε εμμονές ανδρισμού και τιμής, η κοινωνία του «Γκιακ» αναπολεί τις πρωτόγνωρες γεύσεις της στέρησης και τις ανάγει σε ποιητικότητα: «Άμα είχε καμιά συκιά αδέσποτη, τη γυρνούσαμε γύρω-γύρω όλο το καλοκαίρι πότε θα γινώσουνε τα σύκα να πάμε να κόψουμε πρώτοι». Το σκοτεινό σκηνικό της Εύας Γουλάκου με μια κονίστρα γεμάτη κόκκαλα, μηρούς, βγαλμένα δόντια και φρύγανα, αλλά και κάποια αγριολούλουδα που μόλις σκάνε μύτη, ένας προθάλαμος Καθαρτηρίου, επιτρέπει στις ψυχές των ανθρώπων που μιλούν να ξεδιπλώσουν όσα αγάπησαν, αλλά και όσα σκότωσαν. Οι εκπληκτικοί φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου καθιστούν ακόμη πιο ανοίκειες τις φιγούρες των τεσσάρων ηθοποιών, το παραξένισμα μαζί και τη σκηνική τελετή, αναδιατάσσοντας τον σωρό αυτόν από ανθρώπινες αποκομιδές θανάτου και τον σπηλαιώδη χώρο του θεάτρου Skrow: ο φαντασιακός κειμενικός τόπος του Παπαμάρκου ζωντανεύει ως διαδραστικός χώρος θεατή-ηθοποιού, ώστε να ενεργοποιηθεί η κανιβαλική πλευρά αμφοτέρων. Αυτή η διεργασία, στην ευφυή κειμενική διασκευή της Ελένης Τριανταφυλλοπούλου, ακολουθεί διακριτά στάδια:

Σκύβαλα και βόστρυχοι

Πηγαίο κωμικό ταλέντο, ο Στέλιος Ιακωβίδης, στην απόδοσή του «Γκιακ» (=αίμα) αναβαπτίζει το βίωμα της αγριότητας και του εγκλήματος στο συναίσθημα της αδελφικής αγάπης, αναδεικνύει το χρεωστούμενο αίμα, για ένα φόνο που προηγήθηκε του πολέμου, στην ειδυλλιακή του διάσταση: «Τι; Ε, είναι δυνατόν, ρε χαμένε, να πέθανα και να σου μιλάω τώρα δα; Δεν ξέρω γιατί. Έχασα την πίστη μ’ κείθε πέρα. Μπορεί γι’ αυτό. Έκαμα κι είδα πράματα και κατάλαβα ότι οι χειρότεροι δαιμόνοι είναι οι άνθρωποι». Ο στίχος από το ερωτικό τραγούδι «Ντο τ΄α πρες κοτσίδετε» («Θα σου κόψω τα κοτσίδια») διενεργεί την ακύρωση της θηλυκότητας που συνιστά απειλή. Στην ενεργοποίηση της ζωώδους πλευράς της ανθρώπινης ύπαρξης, και με το δεδομένο της αυστηρής μικροκοινωνίας του χωριού, η μόνη αναστολή είναι ο σεβασμός στο συγγενικό αίμα: «Αλλά πάλι σάμπως δεν έκανα κι εγώ; Το μόνο που δεν πείραξα γυναίκα, κι όχι επειδής δεν το σκεφτόμανε, αλλά να, κάθε φορά μου ‘ρχόταν στο μυαλό η αδερφή μ’ και δεν μπόραγα». Αλλιώς, ο άνθρωπος εμφανίζεται τελείως αποκτηνωμένος, σαρκικός και στο ποιόν χοϊκός, χωρίς τα κατηγορήματα του δυτικού Διαφωτισμού, διαπνεόμενος από την ένταση της αιμοσταγούς αυτοδικίας και από τους πολυάριθμους φόβους του, και με χαρακτηριστική αυτοεξιλεωτική διάθεση: «Αυτά που αηδιάζει ο κόσμος δεν τον πειράζει να γίνονται, αρκεί να μην τα βλέπει και να τα κάνει άλλος».

Ο εξολοθρευτής με τη νεκρή ψυχή

Η Εύη Σαουλίδου με μιαν ανάσα αποδίδει φόρο τιμής στη δημώδη παράδοση της γενέθλιας γης στη σύγχρονη «Παραλογή» του Παπαμάρκου, φέρνοντας μπροστά στα μάτια μας μιαν ανθρωπινότερη εκδοχή του Χάροντα, που δέχεται την κατάρα της θνητής γυναίκας.

Ο Γρηγόρης Ποιμενίδης, που προέρχεται από το ΚΘΒΕ, οικειοποιείται μια γλώσσα που προφανώς του είναι ήδη οικεία, ζωντανεύοντας την εξομολόγηση ενός ενδοδιηγητικού αφηγητή και ταυτιζόμενος με την ανάμνηση βίας του αιμοσταγούς ήρωα στον «Νόκερ»: «… Αργύρη, πόσο αίμα αθώων έχεις χύσει παιδάκι μ’; Τότες σα να μ’ ακούμπησε ο Άγιος στον ώμο έγινε μια μπουνάτσα και γυρνάω και του λέω, γι’ αυτό είναι το αίμα, πατέρα για να χύνεται. Σύρε μέσα τώρα κι άσε με να καπνίσω με την ησυχία μου». Εκτός από τον μάρτυρα του μακελάρη Αργύρη, παρένθετος είναι και ο αφηγητής στο «Ήρθε ο καιρός να φεύγουμε»: οι ήρωες υπακούουν σε έναν (αρβανίτικο) κανόντα εκδίκησης και αυτοδικίας, εφόσον το «Γκιακ», εκτός από «το αίμα», σημαίνει συνεκδοχικά και τη βεντέτα.

Όμως, ο κανόνας αυτός δεν ισχύει μόνο για τις τάξεις των θνητών: η Εύη Σαουλίδου με μιαν ανάσα αποδίδει φόρο τιμής στη δημώδη παράδοση της γενέθλιας γης στη σύγχρονη «Παραλογή» του Παπαμάρκου, φέρνοντας μπροστά στα μάτια μας μιαν ανθρωπινότερη εκδοχή του Χάροντα, που δέχεται την κατάρα της θνητής γυναίκας: «Κι όξω από τόπο σίγουρο τους βρει η κακιά η ώρα», και: «έτρεχα δίπλα στη φωτιά, δίπλα στο καντηλέρι, στ’ άγιο το φως να κουρνιαστώ να φάγω το φαί μου. Έπαιρνε ο πάππος το θρονί και κάθονταν κοντά μου κι έλεγε και μουρμούριζε στην ξένη τη λαλιά του για ιστορίες και θάματα που ’ζησε στα μικράτα…»

Λιπόσαρκες φιγούρες βιασμένων

Η έννοια της ανδρικής ομοκοινωνικότητας και η ανθρωπιστική προσέγγιση του διαφορετικού, σε μια περιθωριακή φιγούρα που καθιστά συμπαθές και οικείο το αξιοθρήνητο.

Ο αισθαντικός Σωτήρης Τσακομίδης (εξίσου αυτοϋπονομευόμενο τον είχαμε δει στη «Σαλώμη» του Θέμελη Γλυνάτση) αναμετριέται με την ομοφυλοφιλία του και τις ενοχές που τη συνοδεύουν, στο δυσκολότερο διήγημα της συλλογής: το «Γύαλινο μάτι». Η έννοια της ανδρικής ομοκοινωνικότητας και η ανθρωπιστική προσέγγιση του διαφορετικού, σε μια περιθωριακή φιγούρα που καθιστά συμπαθές και οικείο το αξιοθρήνητο. Η μικροϊστορία, αφήγηση για το συναισθηματικό εκτόπισμα της οδυνηρής μνήμης της βίας, υποβάλλει και το αντίστοιχο ιδίωμα, που εξυφαίνεται εκτός της επίσημης, πολιτιστικά αποδεκτής γλώσσας, ενώ ο Στέλιος Ιακωβίδης, αυτομαστιγούμενος, υπονομεύει τη δραματικότητα της εκμυστήρευσης αυτής. Στο «Ταραραραούρα» αποδίδεται με χιούμορ ο τρόμος της μεταφυσικής παρουσίας: «Ποιο; Τούτο δω στο χέρι; Όχι, δεν είναι μαρτάκι. Μάρτης ακόμα; Αφού έχει περάσει το Πάσχα. Τούτο το ‘χω χρόνια πολλά. Προτού να παντρευτώ. Μου το ‘χε πλέξει η μάνα μ’ φυλαχτό. Είναι δεμένο με γητειές για τα στοιχειά. Μην το γελάς. Τότες ο κόσμος έβλεπε πράγματα, γιατί είχε πίστη. Τώρα, βλέπεις, γινήκαμε όλοι διάολοι. Σκιάξαμε και τα δαιμόνια».

Παραπληρωματικός συγγραφέας του Στρατή Δούκα (Ιστορία ενός αιχμαλώτου) και άξιος διάδοχος του μεταρρεαλισμού του Σωτήρη Δημητρίου, ο Δημοσθένης Παπαμάρκος (γεν. 1983) έχει εκδώσει δύο μυθιστορήματα φαντασίας, τα Η αδελφότητα του πυριτίου (Αρμός, 1998) και Ο τέταρτος ιππότης (Κέδρος, 2001) και τη συλλογή διηγημάτων Μετα-Ποίηση (Κέδρος, 2012). Στο τέταρτο βιβλίο του, τη συλλογή διηγημάτων Γκιακ, αξιοποιεί την έρευνά του για τη διδακτορική διατριβή που εκπονεί, με θέμα: «Ξένοι στρατιώτες και ντόπιοι στις ελληνιστικές πόλεις της Μ. Ασίας». 

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Η ελευθερία στη Βρέμη» του Φασμπίντερ, σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

«Η ελευθερία στη Βρέμη» του Φασμπίντερ, σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

«Η ελευθερία στη Βρέμη» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ –μια σύμπραξη του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν με το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης– παρουσιάζεται στο Θέατρο Τέχνης, Υπόγειο (Πεσμαζόγλου 5), σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Φωτογραφίες © Γιώργος Αναστασάκης.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

«Παρεξήγηση» του Καμύ, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

«Παρεξήγηση» του Καμύ, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, στο Θέατρο Τέχνης (κριτική)

Η «Παρεξήγηση» του Αλμπέρ Καμύ παρουσιάζεται στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά. Βιβλική παραβολή, αστείο ή εφιάλτης; [Φωτογραφίες: Ελευθερία Νικολαΐδου].

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ