«Η θεία έχει τζαζέψει από το λιβάνι και την αγαμία»

Η ηρωίδα, η Σταματία το γένος Αργυροπούλου, αφηγείται την προσωπική της ζωή που διασταυρώνεται με οικεία ήθη, αλλά και με χαρακτηριστικές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας, ξεκινώντας από την μετεμφυλιακή Ελλάδα και φτάνοντας μέχρι το σήμερα.  Το κείμενο θα μπορούσε να διαβαστεί σαν ένα διήγημα με αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, κι εδώ αποδίδεται υπό μορφή μονολόγου επί σκηνής.

Υποδειγματική υποκριτική (Ελένη Ουζουνίδου), προσεγμένη και λεπταίσθητη σκηνοθεσία (Βαγγέλης Θεοδοωρόπουλος), εύστοχα σκηνικά (Μαγδαληνή Αυγερινού) και ένα κείμενο (Κώστας Σωτηρίου) που έχει λοξή ματιά και γλώσσα που κεντρίζει.

Το εγχείρημα μοιάζει δύσκολο αλλά υπάρχει μια ευνοϊκή συναστρία: υποδειγματική υποκριτική (Ελένη Ουζουνίδου), προσεγμένη και λεπταίσθητη σκηνοθεσία (Βαγγέλης Θεοδοωρόπουλος), εύστοχα σκηνικά (Μαγδαληνή Αυγερινού) και ένα κείμενο (Κώστας Σωτηρίου) που έχει λοξή ματιά και γλώσσα που κεντρίζει. Λέγοντας λοξή ματιά, ας ξεκινήσουμε από την ίδια τη Σταματία. Κόρη προϊσταμένου σε υπουργείο, από την εθνικόφρονα παράταξη, με θρησκευτική ευλάβεια και χαροκαμένη. Ο αρραβωνιαστικός της ο Μπάμπης, αξιωματικός του ελληνικού στρατού, σκοτώθηκε κατά λάθος μαζεύοντας νάρκες (εικάζεται ότι είχε πιει δυο τρία ποτηράκια τσίπουρο). Ύστερα χάθηκε ο πατέρας, η Σταματία γηροκόμησε τη μητέρα, ενώ η αδελφή της είχε ξεκόψει αφότου κλέφτηκε με κομμουνιστή. Η Σταματία δεν εργάστηκε κάπου, διαβάζει λογοτεχνία, εκκλησιάζεται τακτικότατα και θα μπορούσε κάλλιστα να προσπορίζεται τα ως προς το ζειν, χάρη σε σύνταξη άγαμης θυγατέρας. Το σίγουρο είναι τούτο: δεν γνώρισε άλλον άντρα μετά τον Μπάμπη. Έφτασε στην πηγή αλλά νερό δεν ήπιε, όπως επισημαίνει μία φίλη της. Όταν μετά από χρόνια ξανασμίγει με την αδελφή της την Αλεξάνδρα και μπαίνει στο σπιτικό της, δεν διστάζει να πουλήσει το σπίτι που κληρονόμησε για να τη βοηθήσει να σπουδάσει τα παιδιά της. Όμως μένει και πάλι μόνη, λόγω παρεξήγησης. Όπως ομολογεί ένα από τ’ ανήψια της Σταματίας «η θεία έχει τζαζέψει από το λιβάνι και την αγαμία».

Εγκλεισμός και αθωότητα

Τι το ελκυστικό έχει η Σταματία, μια γυναίκα οπισθοδρομική, βουτηγμένη (αν όχι μισοπνιγμένη) στο μικροαστικό της κόσμο, χωρίς ιδιαίτερο πλούτο ιδεών κι ευρυγώνιες αναζητήσεις; Κι όμως η Σταματία έχει κάτι σπάνιο: ανθρώπινη ζεστασιά. Διακρίνεται για μια αθωότητα, την καλή προαίρεση προς τους συνανθρώπους, τη φροντίδα προς τους οικείους της μέχρι αυταπαρνήσεως. Δοτική και ειλικρινής μέχρι αφέλειας. Πόσες φορές σε πρόσωπα με ψαγμένες ιδέες, δεν περισσεύει η τσογλανιά; Χωρίς φυσικά να σημαίνει ότι το ένα φέρνει τ’ άλλο, αλλά δεν παύει να αποτελεί σημείο τριβής και φιλοσοφικής έρευνας, η σχέση ενός ιδεολογικού ορίζοντα με την ηθική πρακτική. Εν πάση περιπτώσει, η ίδια η Σταματία δεν παύει να κάνει ορατή αφενός την πιο πάνω ένταση, αφετέρου την ένταση που απορρέει από τον εγκλεισμό της.

Ο συγγραφέας αναπλάθει τη Σταματία κατά τρόπο που το κωμικό στοιχείο ισορροπεί με κάτι λεπτά δραματικό. Όπως ακριβώς ισορροπεί και η γλώσσα της. Ζωντανή και γεμάτη χυμούς, ελαφρώς πεποιημένη με ολίγη από καθαρεύουσα.

Επιστρέφοντας στο κείμενο, ο συγγραφέας αναπλάθει τη Σταματία κατά τρόπο που το κωμικό στοιχείο ισορροπεί με κάτι λεπτά δραματικό. Όπως ακριβώς ισορροπεί και η γλώσσα της, ένα από τα μεγάλα ατού του κειμένου. Ζωντανή και γεμάτη χυμούς, ελαφρώς πεποιημένη με ολίγη από καθαρεύουσα και ταιριαστή στις καταβολές της Σταματίας, εναλλάσσει το κωμικό με το υπόγεια δραματικό, σε συνδυασμό με τις στάσεις που παίρνει το σώμα της. Η παράσταση–κείμενο έχει ένα ακόμη προσόν: δεν νοιώθεις πουθενά ότι κάνει κοιλιά. Κρίσιμη συνεισφορά σε τούτο έχει η υποκριτική δεινότητα της Ελένης Ουζουνίδου. Το δε σκηνικό που έστησε η Μαγδαληνή Αυγερινού είναι λιτό, με αισθητική αξία, ενώ ισορροπεί ανάμεσα σε κάτι ρεαλιστικό και κάτι που γίνεται αφηρημένο και συμβολοποιεί ανθρώπινες καταστάσεις. Η καγκελόπορτα που ενίοτε ανοίγει στο πλάι θυμίζει πόρτα φυλακής, ενώ κλέβουν την προσοχή τα κεντητά σεμεδάκια στρωμένα στο πάτωμα (αυτή η μορφή ζώσας λαϊκής τέχνης), ή φτιάχνοντας ένα ταμπλό που αιωρείται στο κέντρο της σκηνής (θυμίζοντας κάτι σε συμπύκνωση από τον αείμνηστο Νίκο Αλεξίου και τους αραχνοΰφαντους, γεωμετρικά δοσμένους, μετεωρισμούς του). Είναι άξιος συγχαρητηρίων ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος που εμπιστεύτηκε ένα σύγχρονο νεοελληνικό έργο. Αν μη τι άλλο, το κοινό ανταπέδωσε την προσφορά αυτή. 

*Ο ΠΕΤΡΟΣ ΠΟΛΥΜΕΝΗΣ είναι ποιητής και διδάκτορας Φιλοσοφίας.

Info
Συντελεστές
Σκηνοθεσία Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Σκηνικά-Κοστούμια Μαγδαληνή Αυγερινού
Μουσική επιμέλεια Νέστορας Κοψιδάς
Σχεδιασμός φωτισμών Σάκης Μπιρμπίλης

Παίζει η ηθοποιός Ελένη Ουζουνίδου

Πού και πότε
Θέατρο του Νέου Κόσμου - Κεντρική Σκηνή, από 17.1.2015 μέχρι 5.4.2015