
Της Τόνιας Μάκρα
Επαναλαμβάνεται εδώ και μερικές εβδομάδες μια παράσταση μοναδικής πρωτοτυπίας της θεατρικής ομάδας ΑΤΤΙΣ η οποία αναδεικνύει την μονολιθική σκληρότητα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου παράλληλα με τον ηθικό ξεπεσμό του σύγχρονου ανθρώπου. Η σκηνοθεσία είναι του Θόδωρου Τερζόπουλου.
Το 2014 το Θέατρο Άττις γιόρτασε τριάντα χρόνια παρουσίας στα καλλιτεχνικά πράγματα. Υπήρξε από τα πρώτα που επέλεξε τον Κεραμεικό για στέγη προσφέροντας διαφορετικό τόνο στην γειτονιά δίπλα στην Πλατεία Αυδή. Στο παλιό κτίριο που μεταλλάχθηκε ριζικά είχαμε τη χαρά να δούμε παραστάσεις μοναδικής σκηνοθετικής σύλληψης και υψηλής αισθητικής. Ας θυμίσουμε το επικό Μάουζερ του Χάϊνερ Μύλλερ, το συγκλονιστικό Alarme που είδαν πάνω από 24.000 θεατές και φυσικά το Amor, που συνεχίζεται και φέτος με επιτυχία, ένα θεατρικό που ζητά από τους θεατές να αποκωδικοποιήσουν πλήθος εννοιών και κοινωνικών νοημάτων με εργαλείο έκφρασης κυρίως το σώμα των ηθοποιών και λιγότερο την εκφορά του λόγου.
Πολιτικός λόγος
Εστιάζει στον ηθικό ξεπεσμό, το ξεπούλημα, την εξουσία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου.
Το Amor αποτελεί μια σκηνική σύνθεση «με αφορμή ένα κείμενο του Θανάση Αλευρά σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου», ένα έργο διαφορετικό από το σύνηθες ρεπερτόριό του (αρχαία τραγωδία, Μπρεχτ, Ζενέ, Σαρτρ, Χάϊνερ Μύλλερ) μέσα από το οποίο επιχειρεί –και επιτυγχάνει– να αρθρώσει πολιτικό λόγο. «Ξεσκονίζοντας» τη σημερινή θλιβερή κοινωνική πραγματικότητα εστιάζει στον ηθικό ξεπεσμό, το ξεπούλημα, την εξουσία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Αυτό το θλιβερό απόσταγμα μεταλλάσσει σε θέατρο με μια απίστευτη σε δύναμη σκηνοθετική σύλληψη. Εστιάζοντας στην εκφραστικότητα του σώματος των ηθοποιών και με τον λόγο να εκτοξεύεται σαν πονεμένη κραυγή με την μορφή μεμονωμένων λέξεων ιδιαίτερης κοινωνικής σημασίας. Συγκεκριμένα πρόκειται για μια πρωτότυπη μινιμαλιστικού ύφους σύνθεση όπου με εργαλείο τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις των ηθοποιών αλλά και τη συνεχή επανάληψη λέξεων που παραπέμπουν στην οικονομία, την κυριαρχία των αριθμών, των τιμών και των εφαρμοζόμενων δημοσιονομικών μέτρων, σαρκάζει την οικονομική μας κατάρρευση και το ξεπούλημά μας –που αλλού;– στις αγορές.
Το δράμα επί σκηνής
Πάνω σε μια διαγώνια μαύρη λωρίδα στην άδεια σκηνή του Θεάτρου ΑΤΤΙΣ ισορροπεί από την μια πλευρά μια ανδρική φιγούρα που στις κινήσεις θυμίζει σπαστική μαριονέτα (Αντώνης Μαραγκός). Σε διαρκές παραλήρημα, συχνά στα όρια εκρηκτικού άγχους, πληκτρολογεί διαρκώς με τα δάχτυλά του να σκίζουν τον αέρα. Πληκρολογεί σε ένα νοητό υπολογιστή και μετράει στην οθόνη της φαντασίας του αριθμούς, συχνά συγκεντρωτικά αποτελέσματα αγοραπωλησιών. Από την άλλη πλευρά μέσα σε ένα μαύρο κύλινδρο κρύβει το κεφάλι της μια ημίγυμνη γυναίκα (Αγλαϊα Παππά), που άλλοτε χάνεται και άλλοτε ξεπροβάλλει από την κρυψώνα της για να πουλήσει τον εαυτό της χωρίς διλήμματα και ενοχές ρωτώντας μας με αδημονία : "Πόσο αξίζω;/ Stock me?".
«Η σκηνή λειτουργεί σαν χώρος δημοπρασιών/ σαν χρηματιστήριο/ σαν μια αγορά όπου δειγματίζονται, κοστολογούνται και ξεπουλιούνται ρόλοι, θεατρικά αξεσουάρ, συναισθήματα, μνήμες, ανθρώπινα μέλη. Οι τιμές ακολουθούν τις διακυμάνσεις του χρηματιστηρίου» (!) Οι ηθοποιοί ερμηνεύουν μέσα από το παλλόμενο σώμα τους τις ακραίες συμπεριφορές ανθρώπων και κοινωνιών που χειραγωγούνται από την εξουσία ενώ όλοι φαίνεται να προσμένουν την λύτρωση από τον Έρωτα (;).
Ο Τερζόπουλος και το σωματικό θέατρο
Φυσικά ο Θ. Τερζόπουλος δεν έφτασε στο σωματικό θέατρο σε μια νύχτα μέσα αλλά μετά από μεγάλη πορεία και βαθιές καλλιτεχνικές αναζητήσεις. Παιδί αγροτικής οικογένειας (γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Μακρύγιαλο Πιερίας), βίωσε την μετεμφυλιακή Ελλάδα στην επαρχία και «μάλιστα από την πλευρά των ηττημένων» όπως πολλές φορές έχει δηλώσει σε συνεντεύξεις του. Θέατρο σπούδασε στην Αθήνα στην Σχολή του Κωστή Μιχαηλίδη και στη συνέχεια στην Ανατολική Γερμανία στην Ακαδημία του Μπερλίνερ Ανσάμπλ που ίδρυσε ο Μπέρτολ Μπρεχτ το 1949 στο Βερολίνο. Ετσι μπήκε «σε ένα σύστημα εργασίας με δάσκαλο τον μεγάλο Χαϊνερ Μύλλερ», που σύμφωνα πάλι με συνεντεύξεις του «ήταν αυτός που με επηρρέασε και με στήριξε».
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα σκηνοθετεί πολλά χρόνια στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, κυρίως έργα του Μπρεχτ αλλά και Σαρτρ, Λόρκα κ.ά. Η δεκαετία του '80 τον βρίσκει να αναζητά νέες τεχνικές έκφρασης. Ετσι όταν το 1985 αναλαμβάνει διευθυντής της Διεθνούς Συνάντησης για το Αρχαίο Δράμα στους Δελφούς προσκαλεί σκηνοθέτες από όλο τον κόσμο να παρουσιάσουν τη δική τους προσέγγιση στην αρχαία τραγωδία,. Την ίδια χρονιά δημιουργεί την θεατρική ομάδα ΑΤΤΙΣ με την οποία την επόμενη χρονιά παρουσιάζει στους Δελφούς τις Βάκχες, μια παράσταση σταθμός στην προσωπική του πορεία αλλά και στο ελληνικό θέατρο. Αφού για πρώτη φορά εκφράζει την προσωπική του ανάγνωση της αρχαίας τραγωδίας που αργότερα θα μεταλαμπαδεύσει σε ευρύτερο θεατρικό ρεπερτόριο.
Η δουλειά του είναι μια θεατρική τελετουργία που έχει προκύψει από μνήμες σε συνδυασμό με εκτεταμένη έρευνα πηγών και δρώμενων από ποικίλους ανά τον κόσμο πολιτισμούς τους οποίους συνδέει μια κοινή αλήθεια που δεν είναι αλλη παρά το ανθρώπινο σώμα.
Οι παραστάσεις βασίζονται στην αντικατάσταση του λόγου από το σώμα όπως προτάσσει ο γενικός κανόνας του σωματικού θεάτρου που γεννήθηκε επίσημα τη δεκαετία του '80. Οι ρόλοι κατά συνέπεια προσεγγίζονται με κριτήρια κίνησης κι όχι με βάση την υπόθεση και τον χαρακτήρα. Η δουλειά του είναι μια θεατρική τελετουργία που έχει προκύψει από μνήμες σε συνδυασμό με εκτεταμένη έρευνα πηγών και δρώμενων από ποικίλους ανά τον κόσμο πολιτισμούς τους οποίους συνδέει μια κοινή αλήθεια που δεν είναι αλλη παρά το ανθρώπινο σώμα. Σε αυτή τη δεύτερη περίοδο της δουλειάς του έχει ανεβάσει αρχαίες τραγωδίες (Πέρσες, Ηρακλής Μαινόμενος, Αντιγόνη, Προμηθέας Δεσμώτης, Κάθοδος) ή έργα του Μύλλερ (Κουαρτέτο, Μύδειας υλικό, Ηρακλής κ.ά.), με τα οποία η ομάδα έχει ταξιδεύσει και διακριθεί σε γνωστά φεστιβάλ και μεγάλα θέατρα. Ο ίδιος σκηνοθετεί τουλάχιστον πέντε έργα το χρόνο σαν προσκεκλημένος σκηνοθέτης σε θέατρα της Ευρώπης, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας, της Ρωσίας κ.ά. Με τα έσοδα από την σκηνοθετική δουλειά του χρηματοδοτεί τις παραστάσεις στο Θέατρό του στον Κεραμεικό καθώς και τη δεύτερη σκηνή που ξεκίνησε πέρυσι με έργα νέων δημιουργών σε σκηνοθεσία μαθητών του.
* Περισσότερα μπορούμε να βρούμε στο www.attistheatre.com, απ' όπου κι εμείς αντλήσαμε τις πληροφορίες για την παράσταση και το έργο του Θόδωρου Τερζόπουλου. Αλλά και στο site www.theaterinfo.gr/terzopoulos/index.html θα βρούμε επιπλέον πληροφορίες για το Σωματικό Θέατρο.
* Η Τόνια Μάκρα είναι δημοσιογράφος.