alt

Για την παράσταση της Lola Arias, Η ζωή μου μετά, η οποία παρουσιάστηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στο πλαίσιο του αφιερώματος Transitions2: Latin America.

Του Γιώργου Π. Πεφάνη

Όποιος πίστεψε κάποτε ή πιστεύει ακόμα ιδεοληπτικά την άποψη του Richard Schechner για την απίσχναση του δραματικού θεάτρου στον 21ο αιώνα [1] δεν έχει παρά να στραφεί στη δραματουργία της Λατινικής Αμερικής των τελευταίων δεκαετιών, για να πειστεί ότι συχνά οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες διαψεύδονται από την ιστορία.

Στο ίδιο πολιτισμικό και πολιτικό περιβάλλον θα πρέπει να στραφούν και εκείνοι που δέχονται συγκαταβατικά και απροβλημάτιστα την άποψη του Hans-Thies Lehmann, κατά την οποία το πολιτικό θέατρο δεν υπήρξε τις περισσότερες φορές παρά ως ένα τελετουργικό επιβεβαίωσης πολιτικών θέσεων που είχαν ήδη υιοθετηθεί.[2] Υπό μία κεντρική έννοια, η άποψη αυτή αμφισβητεί την ίδια την ουσία του πολιτικού θεάτρου, στο μέτρο που η επιβεβαίωση και η κατάφαση έρχονται σε αντίθεση με τον πυρήνα του πολιτικού ως τέτοιου, δηλαδή τη διερώτηση, τον κριτικό διάλογο, την αμφισβήτηση: ό,τι συγκροτεί την αγωνιστική δημοκρατία. Δυναμικό, πληθωρικό, πολυφωνικό και άκρως πολιτικό, το θέατρο της Λατινικής Αμερικής κοχλάζει για δεκαετίες και κάθε άλλο παρά συρρικνώνεται σε καταφατικές τελέσεις ή σε επιβεβαιώσεις πολιτικών θέσεων που κάποτε είχαν υιοθετηθεί στην Κεντρική Ευρώπη και στις ζώνες επιρροής της.

Πρόκειται για ένα γνήσιο θέατρο ντοκουμέντο καθώς αφηγείται αληθινές ιστορίες του πρόσφατου αργεντινού παρελθόντος, χρησιμοποιεί πρωτογενές ιστορικό υλικό φωτογραφιών, εγγράφων και φιλμ super 8.

Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του θεάτρου αυτού, η Lola Arias φιλοξενήθηκε στο Latin America Festival, που διοργάνωσε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών τον Νοέμβριο 2014, με το έργο της Η ζωή μου μετά (Mi vida despues), το οποίο σκηνοθέτησε η ίδια. Πρόκειται για ένα γνήσιο θέατρο ντοκουμέντο καθώς αφηγείται αληθινές ιστορίες του πρόσφατου αργεντινού παρελθόντος, χρησιμοποιεί πρωτογενές ιστορικό υλικό φωτογραφιών, εγγράφων και φιλμ super 8 και, επιπλέον, οι ερμηνευτές της παράστασης είναι τα ίδια πρόσωπα με εκείνα της αφήγησης. Η ηθοποιός Carla Crespo είναι το δραματικό πρόσωπο Carla, κόρη ενός μαχητή του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού που σκοτώθηκε σε ένοπλη σύγκρουση. Η ηθοποιός Vanina Falco είναι το δραματικό πρόσωπο Vanina, κόρη ενός μυστικού αστυνομικού. Η Lisa Casullo, ο Blas Arrese Igor, ο Pablo Lugones και ο Mariano Speratti συμμετέχουν σε αυτόν τον διπλό κόσμο της σκηνής εκπροσωπώντας τον εαυτό τους. Σε αυτήν τη βάση η Arias θα μπορούσε να δώσει μιαν έμμεση απάντηση στον Lehmann, καθώς στην πρεμιέρα του έργου στο Teatro Sarmiento (Μπουένος Άιρες 2009), η Vanina διάβασε τα πρακτικά μιας δίκης κατά του πατέρα της, ο οποίος είχε κλέψει ένα μωρό από το Κέντρο Βασανιστηρίων και το παρουσίασε ως δικό του. Το γεγονός αυτό προκάλεσε το 2012 την πραγματική καταδίκη του πατέρα της σε φυλάκιση 18 ετών. Το πολιτικό θέατρο μπορεί να έχει μάλλον μεγαλύτερη δύναμη απ’ ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε.

alt
    Η Lola Arias
 

Η σύμπτωση των δραματικών με τα σκηνικά πρόσωπα είναι, ωστόσο, κάτι παραπάνω από μια σκηνοθετική στρατηγική που φέρει επί σκηνής το αξίωμα ότι μόνον οι τυφλοί μπορούν να μιλούν για όραση. Οι performers που γυρίζουν πίσω στην παιδική τους ηλικία και επισκέπτονται τη ζωή των γονιών τους δεν θυμούνται απλώς τα περασμένα. Η επιστροφή γίνεται συχνά με χιούμορ, καθώς τη λεκτική περιγραφή συνοδεύει η προβολή διαφανειών, πάνω στις οποίες οι performers υπογραμμίζουν με μαρκαδόρο διάφορα στοιχεία. Αλλά κάτω από το χιούμορ υπάρχει μια περίεργη σιωπή. Το χαμόγελο που εγγράφεται σιωπηλά ήδη με την επιλογή των διαφανειών, του «αθώου» χαρακτήρα τους, του οικογενειακού τους «χρώματος» ή της ανυποψίαστης αφέλειάς τους, αυτό το χαμόγελο δεν συμψηφίζει απλώς τον χρόνο που έχει μεσολαβήσει από τη στιγμή λήψης της φωτογραφίας, αλλά ριζώνει στο έδαφος της μνημονικής διαδικασίας και του μνημονικού περιεχομένου. Διαδικασία και περιεχόμενο συνυφαίνονται εδώ χάρη στην αφήγηση, ακριβέστερα: χάρη στις διαφορετικές, πλην αλληλοσυμπληρούμενες αφηγήσεις. Η Carla και η Vanina λ.χ. αποτελούν τους δύο αντιθετικούς μνημονικούς πόλους που συνδυάζονται για να τελεστεί το μνημονικό έργο μέσω της αφήγησης. Αντιθετικοί πόλοι, καθώς οι δύο κοπέλες θα μπορούσαν να βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα εάν ζούσαν την εποχή των γονιών τους, αλλά και συμπληρωματικοί, καθώς η καθεμιά συμβάλλει με τις δικές της ψηφίδες στον σχηματισμό του ψηφιδωτού του παρελθόντος.

Tα ρούχα κατακλύζουν τη σκηνή για να συμβολίσουν ταυτόχρονα την ανακλητική δύναμη της μνήμης και την απουσία του αναμνημονευόμενου σώματος, την επιστροφή στη φευγαλέα μορφή ενός προσώπου και το κενό που αφήνει πίσω του αυτό το πρόσωπο.

Η επιλογή της Arias να στηριχθεί στα ρούχα, δεν είναι τυχαία. Σε ένα σκηνικό που θυμίζει αρκετά έντονα το αντίστοιχο του 200% & bloody thirsty (1987) των Force Entertainment, τα ρούχα κατακλύζουν τη σκηνή για να συμβολίσουν ταυτόχρονα την ανακλητική δύναμη της μνήμης και την απουσία του αναμνημονευόμενου σώματος, την επιστροφή στη φευγαλέα μορφή ενός προσώπου και το κενό που αφήνει πίσω του αυτό το πρόσωπο. Ένα παλιό μπλουτζίν, άδειο από σάρκα και γεμάτο από αναμνήσεις, αρκεί για να θυμηθεί η ηθοποιός το σώμα που κατοικούσε κάποτε μέσα του, τη ζωή που το τέντωνε στις κινήσεις των ποδιών. Και τώρα; Τώρα μένει η επανάληψη της κίνησης, καλύτερα: η αναπαράστασή της, έξω από το ύφασμα, μακριά από τον οικείο χρόνο, σε μια προσπάθεια ανάκλησης, αναμνημόνευσης, συγκεφαλαίωσης μιας ζωής. Γιατί κατανοούμε τον βίο μας πάντα ως μια εκτυλισσόμενη ιστορία και μπορούμε να τον νοηματοδοτήσουμε μόνο εάν αφηγηθούμε τις διαδοχικές φάσεις της. Αυτό που μας δείχνει η Arias δεν είναι μόνο υποκειμενικές πτυχές ενός δύστηνου πολιτικού χρόνου στην Αργεντινή ─ κάτι που ομολογουμένως κάνει με λεπτό και διακριτικό τρόπο, χωρίς κραυγαλέες καταγγελίες και κατηγορικά αποφθέγματα. Μας δείχνει κυρίως την αναζήτηση του εαυτού μας μέσα από μια αφήγηση, η οποία όμως δεν αποτελεί ένα προαιρετικό συμπλήρωμα στον εαυτό, αλλά ένα ιδρυτικό του συστατικό.

Έτσι αυτό το θέατρο ντοκουμέντο, όπως λανσάρεται επίσημα, καταφέρνει να υποσκελίσει (προσοχή όμως: όχι και να καταργήσει) την καταγραφική και αποστομωτική βεβαιότητα του ντοκουμέντου και να ανοιχτεί στην αβεβαιότητα του εαυτού, στη δυναμική του υποκειμένου της μνήμης και της αφήγησης. «Προκειμένου να έχουμε μια αίσθηση του ποιοι είμαστε», γράφει ο Charles Taylor, «χρειάζεται να έχουμε μιαν αντίληψη του πώς έχουμε γίνει και του πού πηγαίνουμε».[3] Η Arias επιστρέφει στο παρελθόν, φοράει το παλιό μπλουτζίν,  ακούει ροκ μουσική και ετοιμάζεται να φύγει μακριά.

ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΠΕΦΑΝΗΣ είναι επίκουρος καθηγητής θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

[1] Richard Schechner: «A New Paradigm for Theatre in the Academy», The Drama Review 36:4, 1992, σσ. 7-10.
[2] Hans-Thies Lehmann: Le théâtre postdramatique, L’Arche, Paris 2002, σ. 274.
[3] Charles Taylor: Πηγές του εαυτού. Η γένεση της νεωτερικής ταυτότητας, Ίνδικτος, Αθήνα 2007, σ. 85.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα!», σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη, η οποία παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μέχρι και τις 16 Φεβρουαρίου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...
«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

«Έντα Γκάμπλερ» του Χένρικ Ίψεν, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά – Μοιραία σύγκρουση με το φράγμα των κοινωνικών συμβάσεων

«Έντα Γκάμπλερ» του Χένρικ Ίψεν, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά – Μοιραία σύγκρουση με το φράγμα των κοινωνικών συμβάσεων

Για την παράσταση «Έντα Γκάμπλερ» του Χένρικ Ίψεν, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά, στο θέατρο Προσκήνιο. © Φωτογραφίες: Γκέλυ Καλαμπάκα

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Δημήτρης Καραντζάς σκηνοθετεί στο θέατρο «Προσκήνιο» την ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

7 θεατρικές φωνές στις εκδόσεις Βακχικόν

7 θεατρικές φωνές στις εκδόσεις Βακχικόν

Επτά νέες θεατρικές εκδόσεις που κυκλοφόρησαν το τελευταίο διάστημα από τις εκδόσεις Βακχικόν. 

Επιμέλεια: Book Press

Λιώνουν οι πάγοι, Βίκυ Κλεφτογιάννη

...
«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

«Ανήκουστος βλάβη» του Ντέιβιντ Λοτζ (κριτική) – Μια καυστική παρωδία των campus novels

Για το μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ (David Lodge) «Ανήκουστος Βλάβη», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κυψέλη σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη.

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός

Στο μυθιστόρημά του Deaf Sentence (με...

Εκδήλωση για τη συλλογή διηγημάτων του Δήμου Χρυσού «Ο ερημίτης του Ραχμαντάν και άλλες ιστορίες»

Εκδήλωση για τη συλλογή διηγημάτων του Δήμου Χρυσού «Ο ερημίτης του Ραχμαντάν και άλλες ιστορίες»

Παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων του Δήμου Χρυσού «Ο ερημίτης του Ραχμαντάν και άλλες ιστορίες», τη Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου.

Επιμέλεια: Book Press

Τη Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου, στις 19:30, η Αλυσίδα Πολιτισμού IANOS και ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

«Στη σκόνη» της Μοργκάνα Κρέτζμαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Βραζιλιάνας Μοργκάνα Κρέτζμαν [Morgana Kretzmann] «Στη σκόνη» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κωστας Αγοραστός

Ρόδια και Τσιγάρα

...
«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ