fabre_folies250

Πόσο αισθητικό αδιέξοδο μπορεί να αντέξει κανείς;

Της Δήμητρας Κονδυλάκη

Η παράσταση αρχίζει με έντεκα ηθοποιούς παραταγμένους σε στάση ακινησίας, πλάτη στο κοινό. 

Δεν ζωντανεύουν παρά για να φωνάξουν κάποια ονόματα ή ημερομηνίες-σταθμούς παραστάσεων ή δημιουργών του σύγχρονου θεάτρου, παραμένοντας πάντα γυρισμένοι πλάτη. Η έναρξη δίνει τον τόνο, παρότι αρκετά –ατέλειωτα– λεπτά αργότερα, οι περφόρμερ θα στρέψουν το κεφάλι και προς την αίθουσα, κοιτάζοντάς μας με άδειο βλέμμα: Αυτό το μοτίβο θα επαναληφθεί σε ποικίλες παραλλαγές καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. O χορός των περφόρμερ ρυθμισμένος σε μια αυστηρή γεωμετρία, ισορροπεί ανάμεσα στον Βάγκνερ και τον Βιμ Μέρτενς, ενώ ο μύθος των Καινούριων ρούχων του βασιλιά που παρεμβάλλεται, με τους δύο εκπληκτικά φωτισμένους γυμνούς βασιλιάδες να χορεύουν τάνγκο πάνω σ’ ένα μουσικό θέμα από το Δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν, προσθέτει μια μπαρόκ νότα σ’ αυτό το, κατά τα άλλα, μινιμαλιστικό τοπίο. Οι δύο αυτοί δίδυμοι άντρες ανοίγουν έτσι την αυλαία του παραστασιακού αφηγήματος του Γιαν Φαμπρ, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα σχόλιο για τη θεατρική πρωτοπορία στην εποχή του τέλους της πρωτοπορίας, του τέλους του αστικού θεάτρου όσο και του τέλους των επικριτών του, μια απελπισμένα φορμαλιστική δοξολογία της τέχνης της σκηνοθεσίας την εποχή ακριβώς που αυτή αρχίζει να εξαντλείται.

Ένα έργο των αρχών της δεκαετίας του '80 

Αν η τέχνη του θεάτρου δεν βρίσκει τρόπο να προχωρήσει, αν αδυνατεί να βρει νέες φόρμες που θα αντικαταστήσουν τις παλιές, αξίζει να συνεχίζεται δραματοποιώντας μόνο και μόνο το αδιέξοδό της;

Δεν είναι τυχαίο ότι είναι έργο των αρχών της δεκαετίας του 1980. (Παραγγελία της Μπιενάλε της Βενετίας, 1984.) Αλλά και αυτή η παράσταση όπως και τόσες άλλες μεταγενέστερες που πειραματίστηκαν στα χνάρια του Γιαν Φαμπρ πάνω στην μεταμοντέρνα αισθητική του σχολιασμού επί του σχολιασμού και της θεατρικής τέχνης ως μέσον «βασανισμού» –αμφότερων θεατών και εκτελεστών– είναι συστατικό μέρος του προβλήματος. Γιατί ο «βασανισμός» εδώ δεν είναι σε καμία περίπτωση όχημα ανάτασης, δεν περιέχει καμιά πνευματικότητα αντίστοιχη των ειδώλων του Φαμπρ, όπως π.χ. ο Γκροτόφσκι, καμιά αυτοαμφισβήτηση και κανέναν αυτοσαρκασμό, όπως π.χ. οι συγγραφείς του παραλόγου, δεν έχει δεύτερο επίπεδο, μόνο πρώτο. Είναι αβαθής, αυτάρεσκος, στενά αυτοαναφορικός. Και ενδιαφέρων εντέλει αποκλειστικά για τους σημειολόγους ή τους ιστορικούς του θεάτρου. Γι’ αυτούς τους τελευταίους βέβαια ο Φαμπρ προσφέρει ανεξάντλητο υλικό αναλύσεων, αναμφίβολα. Αλλά σήμερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, η τότε λαγνεία του σχολιασμού έχει δώσει τη θέση της σε μια νέα επιθυμία για συλλογική δράση επί σκηνής, που ξαναρίχνεται στην αναζήτηση του νοήματος. Και μάλιστα, με οικονομικούς όρους που βαρύνουν όλο και περισσότερο τον ίδιο τον καλλιτέχνη από τη στιγμή που η κρατική υποστήριξη υποχωρεί. Το επισημαίνω αυτό γιατί εγχειρήματα σαν τις παραστάσεις του Φαμπρ –λόγω του κόστους παραγωγής τους αλλά και λόγω του «ανατρεπτικού» τους χαρακτήρα– δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν παρά σε θεσμικά περιβάλλοντα, κρατικά θέατρα, φεστιβάλ κλπ. Κι εδώ εμφανίζεται γι’ άλλη μια φορά το κλασικό παράδοξο: η ανατρεπτική τέχνη να είναι προϊόν του συστήματος, ενός συστήματος όμως που, αγκαλιάζοντάς την, την εξουδετερώνει. Φυσικά αυτά δεν αφορούν τη δική μας χώρα, όπου το σύστημα επιχορηγήσεων λειτούργησε πάντα ευκαιριακά, αλλά τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης που διέθεταν πραγματικούς θεσμούς υποστήριξης της θεατρικής τέχνης. Γιατί μόνο όπου υπάρχουν θεσμοί μπορεί να μιλά κανείς για κρίση των θεσμών. Και η κρίση του «θεσμικού θεάτρου» και των καλλιτεχνικών προϊόντων του είναι στην Ευρώπη από καιρό διαπιστωμένη…

janfabre250«Μέσα από το ανατρεπτικό έργο του Γιαν Φαμπρ αναδύεται τελικά η δύναμη ενός εντελώς καινούριου σύγχρονου θεάτρου: πέρα από τον Βάγκνερ, πέρα από όλους τους ανανεωτές που είναι “παρόντες” κατά τη διάρκεια της παράστασης, από τον Μπεζάρ στον Μπρουκ και από τους Μάμπου Μάινς στον Μίλερ», διαβάζω στο δελτίο τύπου. Πού έγκειται όμως εντέλει η «ανατρεπτικότητα» αυτού του «εντελώς καινούριου σύγχρονου θεάτρου» που ξανάρχεται στο προσκήνιο τριάντα χρόνια μετά για να ανατροφοδοτήσει τους εραστές του πειραματισμού – ειλικρινείς και μη; Μήπως στο ότι αναπαράγει με όλα τα δυνατά μέσα την απώθηση για την αναπαράσταση; Μα πλέον η κρίση της αναπαράστασης είναι κοινός τόπος. Μήπως στο ότι απαριθμεί ακατάσχετα ανατρεπτικούς καλλιτέχνες του θεάτρου και ανατρεπτικές παραστάσεις αντί άλλης χειρονομίας ανατροπής σ’ ένα μετωνυμικό παραλήρημα; Μήπως στο ότι παίζει ακραία με τα σωματικά όρια εκτελεστών και θεατών, βάζοντας σε εφαρμογή το μεταμοντέρνο σχήμα της εξάντλησης των ορίων; Ναι, σ’ αυτά ακριβώς – στο μέτρο που μπορεί να υπάρξει ανατροπή όταν αυτή εξαντλείται στη φόρμα. Στο γεγονός ότι τροφοδοτεί καθώς προχωρά μια όλο και μεγαλύτερη αγωνία, την αγωνία ότι δεν θα τελειώσει ποτέ: Τι καλύτερη παραβολή για την ίδια την τέχνη του θεάτρου; Τι καλύτερη παραβολή για τη φιγούρα του ίδιου του σύγχρονου σκηνοθέτη που εγκλωβίζεται στο μίσος του για την αναπαράσταση επειδή ακριβώς αδυνατεί να την ανανεώσει;

Υπακούοντας στην ατέρμονη επανάληψη κάποιων χειρονομιών ή ήχων που μέσω της συστηματοποίησής τους εκκενώνονται σκόπιμα από το οποιοδήποτε νόημά τους –ντύσιμο-γδύσιμο, ρυθμός που χτυπά στον ήχο φιλιών που αιωρούνται, γάβγισμα ευχαριστημένο πάνω σε στοίβες πιάτα, στόματα που μασάνε, κι ύστερα σπάσιμο των πιάτων αφού το ζευγάρι των λυρικών τραγουδιστών έχει περιπλανηθεί πάνω στα θρύμματα με δεμένα τα μάτια– ο χορός των περφόρμερ του Φαμπρ αναμασά κραυγάζοντας σ’ έναν στατικό αλλά ατέρμονο αγώνα δρόμου τα ονόματα των μεγάλων: Σέχνερ, Τζούλιαν Μπεκ, Μπρουκ, Γουίλσον, Μνουσκίν, Γκροτόφσκι, Χάινερ Μίλλερ, κ.ά. Μόνο που τα ονόματα αυτά και η κληρονομιά τους είναι υπερβολικά βαριά για να μπορέσει ο σύγχρονος δημιουργός να την χωνέψει, να την απορροφήσει, να την αξιοποιήσει. Αναπόφευκτη συνέπεια είναι ο οργανισμός του να την αποβάλλει. Αλλά αν η τέχνη του θεάτρου δεν βρίσκει τρόπο να προχωρήσει, αν αδυνατεί να βρει τις νέες φόρμες εκείνες που θα αντικαταστήσουν τις παλιές, αξίζει να συνεχίζεται δραματοποιώντας μόνο και μόνο το αδιέξοδό της;… 

 

fabre_megaronΗ δύναμη της θεατρικής τρέλας
Jan Fabre
Έργο για 7 γυναίκες και 8 άνδρες, καθώς και έναν λυρικό τραγουδιστή
Με υπέρτιτλους
Αναβίωση της πρώτης παραγωγής του 1984:
Ιδέα, κείμενα, σκηνοθεσία, σκηνικά, φωτισμοί: Jan Fabre
Μουσική: Wim Mertens
Κοστούμια (1984): Pol Engels
Κοστούμια (2012): Katarzyna Mielczarek
Troubleyn  Ensemble/Jan Fabre
Maria Dafneros, Piet Defrancq, Melissa Guerin, Nelle Hens, Sven Jakir, Carlijn Koppelmans, Georgios Kotsifakis, Dennis Makris, Lisa May, Giulia Perelli, Gilles Polet, Pietro Quadrino, Merel Severs, Nicolas Simeha, Kasper Vandenberghe
Nicolas Simeha βαρύτονος
Με τη συνεργασία της ιστορικού τέχνης Κατερίνας Κοσκινά
Χωρίς διάλειμμα
Συνολική διάρκεια: περίπου 4 ώρες και 20 λεπτά
Οι θεατές κατά τη διάρκεια της παράστασης μπορούν να βγαίνουν από την αίθουσα και να επιστρέφουν. Το μπαρ θα λειτουργεί καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου.
Η παράσταση απευθύνεται σε ενήλικες. Δεν συνιστάται για ηλικίες κάτω των 16 ετών. 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο κυκλισμός του τετραγώνου

Ο κυκλισμός του τετραγώνου

Της Εύας Στάμου

«Ο κυκλισμός του τετραγώνου» είναι το θεατρικό έργο του Δημήτρη Δημητριάδη που παρουσιάζεται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών ...

Η Ιλιάδα του Λιβαθινού

Η Ιλιάδα του Λιβαθινού

Του Νίκου Ξένιου

Ο Στάθης Λιβαθινός οραματιζόταν από παλιά το θεατρικό ανέβασμα της Ιλιάδας. Τη μετάφραση του κειμένου του Ομήρου από τον Δημήτρη Μαρωνίτη τη διασκεύασε, λοιπόν, και την επεξεργάστηκε μαζί με την Έλσα Ανδριανού και από κο...

«Το θέατρο σε καιρούς πολιτικών ανατροπών»

«Το θέατρο σε καιρούς πολιτικών ανατροπών»

Της Δήμητρας Κονδυλάκη

Με αφορμή την πρώτη παρουσίαση του Stallerhof τουΦραντς Ξάβερ Κρετςστην Ελλάδα, σε σκηνοθεσί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

Κώστας Λογαράς: «Πρώτη φορά ταξίδεψα πέρα απ’ τα όρια της γειτονιάς μου με τον Ιούλιο Βερν»

«Ο έφηβος» και «Ο νεαρός Τέρλες» τον ώθησαν στην ενδοσκόπιση και τη γραφή, ενώ επανέρχεται στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» ως πρότυπο γλώσσας και ύφους. Αυτά είναι κάποια από τα βιβλία της ζωής του Κώστα Λογαρά.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ