«Bless This Mess» της Κατερίνας Ανδρέου στο Φεστιβάλ Αθηνών (κριτική)

Η Κατερίνα Ανδρέου παρουσίασε τη χορογραφία της «Bless this mess» στο Φεστιβάλ Αθηνών, με στόχο να ακούσει δημιουργικά τον συνεχή θόρυβο της εποχής μας και να τον αξιοποιήσει, αντί να τον αποποιηθεί. Το «Bless this mess» βγάζει την κα Ανδρέου από τη μοναχική της παρουσία στη σκηνή και την εισάγει σε μια περίοδο ομαδικής ερμηνείας, πιθανόν γιατί το ίδιο το θέμα της χορογραφίας υποβάλλει κάτι τέτοιο. Έτσι, μαζί με άλλους τρεις εξαιρετικούς ερμηνευτές (Lily Brieu, Baptiste Cazaux και Melissa Guex), περνά σ’ ένα crescendo επαναληπτικών κινήσεων, υπό τους ήχους που η ίδια επιλέγει, επιχειρώντας να οριοθετήσει και να ελέγξει τον καταιγιστικό ρυθμό της σύγχρονης ζωής – και, κατ’ επέκτασιν, της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

«Ευλόγησον το χάος!»

Στην αρχή της παράστασης μια πολύ ενδιαφέρουσα μουσική φράση επαναλαμβάνεται με εκκωφαντική επιμονή και περνά τους χορευτές σε μια trans κατάσταση. Μοιάζει σαν να ομαδοποιούνται βάσει ενός χορογραφικού σχεδιασμού που επιτρέπει στον καθένα να αναπτύξει την προσωπική του κινησιολογία. Η μουσική δεν είναι επικουρική, είναι ουσιαστικό στοιχείο της συγκεκριμένης δημιουργίας: κυρίως ο ρυθμός, οι κορυφώσεις του οποίου απαλύνονται από την παρεμβολή ενός ελληνικού τραγουδιού, είναι καταιγιστικός. Έτσι, γίνεται επανάληψη συγκεκριμένων απλών χορευτικών «φράσεων» που εσκεμμένα (και από άποψη) δεν διακρίνονται για την κομψότητά τους, ακολουθούν αδιαλείπτως τον ίδιο ρυθμό, δραματοποιώντας τις –εκ πρώτης όψεως τυχαίες– κινήσεις σ’ ένα είδος αφήγησης.

Στο «BSTRD» η Ανδρέου είχε χρησιμοποιήσει μουσική house (τη μουσική που «γέννησε» τους DJ), που στην ουσία είναι διασταύρωση/υβρίδιο από άλλες μουσικές και διακρίνεται για τα έντονα μπάσα της – μια μουσική «περιθωρίου» αρχικά, που εμπορευματοποιήθηκε στην πορεία. Τώρα, τα βήματά της την οδηγούν σε μια απελευθερωτική πανκ προσέγγιση (η πανκ κουλτούρα επιχείρησε να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα/λειτουργικότητα/παραγωγικότητα του καπιταλιστικού περιβάλλοντος): στα πλαίσια της αξιοποίησης του θορύβου, ως «lo-fi» συνθήκης, συνθήκης που σου επιτρέπει να λειτουργήσεις εκτός πλαισίου και αδιαφορώντας για έναν κόσμο συγκεχυμένο και ελάχιστα αποκρυπτογραφήσιμο.

Το κυρίαρχο συναίσθημα είναι η σύγχυση, μια αίσθηση εναιώρησης και αναμονής, σαν «κάτι» να πρόκειται να συμβεί: ο συνεχής θόρυβος απηχεί συναισθηματικά (έως και σωματικά) στο κοινό κι επικρατεί μια διαρκώς οξυνόμενη ανησυχία, που υπογραμμίζεται και από τους εξαιρετικούς φωτισμούς του Yannick Fouassier. Από άπλετο φως περνά σε ημίφως, που ελάχιστα επιτρέπει στο μάτι να συγκρατήσει την τελευταία κίνηση, ενώ το σκοτάδι που ακολουθεί διαρκεί ελάχιστα – τόσο, όσο χρειάζεται για ν’ αποκαλύψει την αμέσως επόμενη ακολουθία επαναληπτικών κινήσεων. Το φως, δηλαδή, λειτουργεί σε απόλυτη εναρμόνιση με τις κινήσεις και, φυσικά, με το ηχητικό τοπίο που έχει δημιουργήσει η κα Ανδρέου σε συνεργασία με τον Cristian Sotomayor.

Ο ηχητικός σχεδιασμός συνιστά από μόνος του μιαν ολοκληρωμένη άποψη, και μοιάζει σαν να οικοδομήθηκε παράλληλα με τη χορογραφία. Πέρα από τις περιορισμένες εννοιολογήσεις που καθένας μπορεί να προσδώσει σ’ αυτήν την εμπειρία, ο ίδιος ο τίτλος της παράστασης («Bless this mess») υποβάλλει περισσότερο μια πνευματική κατάσταση, παρά μια αντικειμενική συνθήκη: είναι μια μορφή ειλικρινούς εξομολόγησης της Κατερίνας Ανδρέου – που άλλωστε είναι γνωστή για την πηγαιότητα των καταθέσεών της.

Αγωνία και θόρυβος

Αναστοχαζόμενος τη χορογραφία της κας Ανδρέου καταλήγω στο (ίσως πρόχειρο) συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια χορογραφία αντισυμβατική. Είναι δυνατόν η χαοτική συνθήκη όπου ζούμε και δημιουργούμε να μην μας καταβάλει, αλλά, αντίθετα, να μας παρακινήσει σε θετικές τοποθετήσεις, δυναμικές κινήσεις, αντιστασιακές πρακτικές; Πώς διασώζει ο καλλιτέχνης (και δη μια γυναίκα-καλλιτέχνις) το σαρκίο του σήμερα, μέσα στην τεράστια επιτάχυνση των ερεθισμάτων, με το δεδομένο της μηχανοποίησης της εργασίας, με την εμπορευματοποίηση της τέχνης, με τους τεχνητούς παραδείσους και με την απελπιστική μόνωση του ανθρώπου από τους άλλους;

Σαν προσευχή αν το δει κανείς, το «Bless this mess» είναι μια θετική επίκληση σε κάποια μούσα έμπνευσης, σε κάποια δύναμη πέραν της λογικής, μια κίνηση εμπιστοσύνης προς την ανθρωπινότητα που συνεχίζουμε να έχουμε. Ναι, οι τέσσερις χορευτές, σε μιαν ισότιμη κατανομή κινήσεων, κάνουν διαρκώς «σπαστικές» ρυθμικές κινήσεις που κάποτε θυμίζουν την καθημερινότητα και κάποτε ξενίζουν. Ναι, ο κλασικός χορός απουσιάζει σχεδόν, ενώ εμφανίζεται αίφνης μια latin φιγούρα και ακούγεται ένας ελληνικός λαϊκός ρυθμός. Όμως, αυτός ο «αχταρμάς» ακριβώς είναι που ζούμε όλοι μας. Το να χαλαρώσεις και να επιτρέψεις στο χαοτικό τοπίο να σε «οργανώσει» εσωτερικά είναι ένας άθλος, που ίσως μόνο η Τέχνη μπορεί να πετύχει.

Γεννημένη στην Αθήνα, η Κατερίνα Ανδρέου ζει πλέον στη Γαλλία. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών και της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης. Ως ερμηνεύτρια έχει συνεργαστεί με τους DD Dorvillier, την Anne Lise Le Gac, τη Λενιώ Κακλέα, τον Bryan Campbell, τον πορτογάλο Dinis Machado, την Emmanuelle Huynh και την Ana Rita Teodoro. Ως χορογράφος κέρδισε το βραβείο Jardin d’Europe στο φεστιβάλ ImpulsTanz της Βιέννης, το 2016, για το σόλο "A Kind of Fierce". Υπήρξε συνεργάτις του Centre Chorégraphique National de Caen en Normandie από το 2022 έως το 2024 κι επίσης συνεργάστηκε με το πρόγραμμα Master EXERCE στο Centre Chorégraphique National του Μονπελιέ. Το «Bless this mess» παρουσιάστηκε στο Kunstenfestivaldesarts των Βρυξελλών, στο KLAP της Μασσαλίας, και μετά από το Φεστιβάλ Αθηνών θα ταξιδέψει στο Short Theatre της Ρώμης, στο La Bâtie, ADC της Γενεύης, στο CCN της Caen της Γαλλίας, στο φθινοπωρινό φεστιβάλ της Génnevilliers, στο NEXT Festival (BUDA και L'Oiseau-Mouche της Roubaix), στο SUBS της Λυών και στο Théâtre Sevelin της Λωζάνης.

Είναι και η φύση της πανκ μουσικής και της μουσικής noise τέτοια – όμως, η «ενέργεια» που κρύβεται στη συγκεχυμένη αυτήν μουσική θα παρέμενε άδηλη και αναξιοποίητη χωρίς το στοιχείο της αμεσότητας της χειρονομίας που τη συνοδεύει. Επίσης, η κινησιολογική σύγχιση είναι μια εντύπωση που γρήγορα αίρεται, αν κανείς δώσει ιδιαίτερη προσοχή και απορροφηθεί από τη χορογραφία και το όλο εικαστικό event που τεκταίνεται επί σκηνής. Προσωπικά καταθέτω και την έκπληξή μου για το γεγονός ότι διέκρινα αρμονία σε κινήσεις που δεν μου αρέσουν από μόνες τους, που είναι κάπως «ρομποτικές» και που στενεύουν τον ορίζοντα της έκστασης – σαν να μου επιβάλλουν να δεχτώ ότι «έως εκεί φτάνει» η δυνατότητα αναζήτησης της ομορφιάς, και «πάρ’ το απόφαση να απολαύσεις αυτό που ο κόσμος σου προσφέρει!».

Δεν ξέρω κατά πόσον προσεγγίζω τις προθέσεις της Κατερίνας Ανδρέου και των συνεργατών της, αλλά η διαφάνεια που αισθάνομαι ότι χαρακτηρίζει τη δουλειά της –μιλώ για το σύνολο της δουλειάς της– με πείθει για το γεγονός ότι, μέσα από την ισοπεδωτική επανάληψη, σταδιακά αναδύεται μια ταυτότητα, ένα στίγμα, μια δήλωση (statement): η δήλωση του κάθε ερμηνευτή υποστασιοποιείται μόνο σε σχέση με τις δηλώσεις που κάνουν οι άλλοι συνερμηνευτές του, δεν είναι τυχαία και άτακτα ριγμένη στον άβακα της χορογραφίας, αντιθέτως η ρευστότητά της αίρεται με ομαδικό τρόπο – συνιστά, δηλαδή, ένα κοινωνικό γεγονός.

^＊Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Το νέο του μυθιστόρημα «Αλλοτεκοίτη – Εκεί που χάθηκε η βλάστηση» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική.