exthros tou laou1

Για την παράσταση «Ένας εχθρός του λαού» του Χένρικ Ίψεν που ανεβαίνει στο Θέατρο «Ρεκτιφιέ» σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη. Κεντρική εικόνα: © Νίκη Δουλγεράκη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

«Τάσσομαι με την επανάσταση που αξιώνει ως προϋπόθεση για την ένωση των πολίτων την ελεύθερη φρόνηση και την πνευματική́ συγγένεια» Χένρικ Ίψεν, 17 Φεβρουάριου 1881 

Στο θέατρο «Ρεκτιφιέ» (Κωνσταντινουπόλεως 115) έκανε πρεμιέρα η νέα παράσταση της Γεωργίας Μαυραγάνη, με το κλασικό αριστούργημα του Ίψεν “Ενας εχθρός του λαού”. Το «Ένας εχθρός του λαού», γραμμένο το 1882, είναι κατεξοχήν έργο πολιτικό, και η κυρία Μαυραγάνη εφαρμόζει κι εδώ τη διαισθητική της προσέγγιση, στα πλαίσια της οποίας συμμετέχουν μαθητές από το εργαστήρι Κίνησης και Αυτοσχεδιασμού του Studio Trajectory: εν είδει συνέλευσης όπου ακούγονται off voice οι προσωπικές εκμυστηρεύσεις των βασικών ρόλων, έξι ηθοποιοί αναπαριστούν τη ζωή της πόλης Σκιέν, μιας μικρής αναπτυσσόμενης νορβηγικής λουτρόπολης με ιαματικές πηγές. 

Η ακηδία της πλειοψηφίας

Ο γιατρός Τόμας Στόκμαν είναι γεμάτος ενέργεια, δυναμικός και φιλαλήθης. Όταν ανακαλύπτει πως τα λουτρά της κωμόπολης είναι μολυσμένα, αποφασίζει να κοινοποιήσει το πρόβλημα με την υποστήριξη του Τύπου: ο μεν Τύπος θα βρει πεδίον δόξης λαμπρόν με το προκλητικό θέμα, ενώ η κοινή γνώμη θα φανεί τρομερά απρόθυμη να ακούσει την αλήθεια.

Ο Δήμαρχος, που είναι και αδελφός του, αρνείται την πρόταση του Τόμας για αλλαγή των υδραυλικών εγκαταστάσεων της πόλης, κάτι που θα σταματούσε τους επισκέπτες στο σπα και θα άφηνε την πόλη άπορη. Βέβαιος ότι το θέμα θα «λυθεί» γρήγορα, ενημερώνει τον Τόμας ότι, αν δημοσιοποιήσει τα ευρήματά του για το νερό, θα χάσει τη δουλειά του και θα γίνει αποσυνάγωγος. Οι μόνες που θα τον υποστηρίξουν θα είναι η σύζυγός του και η κόρη του. Θα συγκρουσθεί με τα διαπλεκόμενα συμφέροντα, με την παραπληροφόρηση και με τις χαλκευμένες ειδήσεις, θα βρει έναν τοίχο απροσπέλαστο μπροστά του.

exthros tou laou2

Στη συγκέντρωση των πολιτών που θα συγκληθεί, τόσο ο τοπικός Τύπος όσο και ο Δήμαρχος θα ταχθούν με τη γνώμη της άκριτης μάζας, επιστρατεύοντας υποκριτικά το πολυφορεμένο τσιτάτο περί δικαίου της πλειοψηφίας. «Είμαι ο ηθικός φύλακας αυτής της πόλης», θα ισχυριστεί υποκριτικά ο Δήμαρχος, εγνωσμένος φορέας της κρίσης που φέρεται ως σωτήρας. Θεσμοί, κανόνες και η έννοια της δικαιοσύνης θα παραποιηθούν, στο όνομα της οιονεί ευημερίας του λαού (που, ως έννοια, θα παραμείνει ένα κενό φώνημα). Στον αντίποδα αυτής της λαϊκίστικης πεποίθησης, ο Τόμας θα υπερτονίσει τη βαρύτητα της ατομικής κρίσης, της πνευματικής καλλιέργειας και της αγάπης για την αλήθεια, με αποτέλεσμα να ανακηρυχθεί παμψηφεί «εχθρός του λαού».

Όπως αποδεικνύει η περίπτωση της Γεωργίας Μαυραγάνη (και η όλη θεατρική της πορεία μέχρι σήμερα), υπάρχουν Έλληνες δημιουργοί που τολμούν να μεταφέρουν τη συγχυσμένη και επικίνδυνη περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα στη σκηνή του θέατρου.

Πολιτική επικαιροποίηση του Ίψεν

Όπως αποδεικνύει η περίπτωση της Γεωργίας Μαυραγάνη (και η όλη θεατρική της πορεία μέχρι σήμερα), υπάρχουν Έλληνες δημιουργοί που τολμούν να μεταφέρουν τη συγχυσμένη και επικίνδυνη περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα στη σκηνή του θέατρου, διακινδυνεύοντας την εμπορικότητα μιας παράστασης. Η σκηνοθεσία υπερτονίζει τη συμμετοχικότητα των δόκιμων ηθοποιών,φέρνοντας σε δεύτερο πλάνο τις ερμηνευτικές κορυφώσεις και αποβλέποντας στη συγκίνηση που θα αποπνέει το κείμενο.

Ο θεατρικός χώρος «Ρεκτιφιέ» διασκευάζεται κατά τρόπον ώστε να ανοίγει η πλαϊνή πόρτα που οδηγεί στον δρόμο και να επεκτείνεται το θεατρικό σημαίνον στο σήμερα. Η σκηνογραφία, λιτή, με ένα γραφείο και κάποιες κόκκινες καρέκλες, επιστρατεύεται μόνο για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εκφώνησης του κειμένου. Η λειτουργία των τριών παιδιών και η διάδραση με το κοινό αποδεικνύεται πολύ λειτουργική, με αποτέλεσμα η παράσταση να σφύζει από γνησιότητα, αυθορμητισμό και συναισθηματική ένταση.

exthros tou laou3

Το πολιτικό μήνυμα του έργου είναι ξεκάθαρο, καθώς η παράσταση είναι ειλικρινής ως προς τις προθέσεις: λειτουργεί, δε, ως πολιτικό μανιφέστο, όπως φάνηκε στις αντιδράσεις του κοινού. Στη «συνέλευση του λαού» που συγκαλεί ο γιατρός, οι συμπολίτες του, κινούμενοι από φόβο, ιδιοτέλεια ή την πρόθεση «να καρπωθούν το αίμα των άλλων» (όπως θα’λεγε ο Σεφέρης), χειραγωγούμενοι από τη δημαγωγία των πολιτικών και την αιτιαστική ψυχολογία του όχλου, αντιμάχονται σθεναρά το δίκαιο και τη λογική του «ενός». Πρόκειται για μια συμπεριφορά απολύτως σχιζοφρενική, που ωστόσο η Ιστορία την επιβεβαίωσε πολλάκις.

Ο «εχθρός του λαού» είναι ένας εύκολα διαχειρίσιμος χαρακτηρισμός, πολύ χρήσιμος στα λαϊκιστικά καθεστώτα και πολύ αποτελεσματικός για την περιθωριοποίηση των πολιτικών τους αντιπάλων.

Το αποτέλεσμα είναι πως το «ξεχωριστό» άτομο ισοπεδώνεται από τις μαζικές αντιλήψεις περί δικαίου και οι ηγέτες αξιοποιούν αυτήν την αντίθεση κατά τα συμφέροντά τους. Ο «εχθρός του λαού» είναι ένας εύκολα διαχειρίσιμος χαρακτηρισμός, πολύ χρήσιμος στα λαϊκιστικά καθεστώτα και πολύ αποτελεσματικός για την περιθωριοποίηση των πολιτικών τους αντιπάλων.

Η έκφραση «εχθρός του λαού» ανάγεται στους ρωμαϊκούς χρόνους, όταν η Σύγκλητος είχε χαρακτηρίσει, το 68 π.Χ., τον αυτοκράτορα Νέρωνα ως hostem publicum. Έκτοτε, ο χαρακτηρισμός ennemi du peuple χρησιμοποιήθηκε κατά τη Γαλλική Επανάσταση, στη Σοβιετική Ένωση, μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων (враг народа), καθώς και στην κομμουνιστική Κίνα.

Σήμερα επικαιροποιείται άνετα με τους φοροφυγάδες, τους τσαμπατζήδες, τους φορείς του μιντιακού μάρκετινγκ και όσους πολίτες αρνούνται να ενηλικιωθούν και να διακρίνουν το βολικό και συμφέρον από το δίκαιο - ενώ το πολιτικό status, εδώ και δεκαετίες, εθελοτυφλεί στο λαϊκό συμφέρον και στην ορθολογική αντίληψη περί προόδου και ευημερίας.

Πληροφορίες παράστασης 

Σκηνοθεσία: Γεωργία Μαυραγάνη
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ
Πρωταγωνιστούν: Ειρήνη Αδάμου, Βαγγέλης Αμπατζής, Γιώργος Ζυγούρης , Γιάννης Κατσιμίχας, Στέφανος Λώλος, Σταύρος Τσιτσόπουλος
Μαζί τους εμφανίζονται: Ναταλία-Ανδριάνα Ειρηνάκη, Αναστασία Μπόλλα, Γιώργος Νάτσης, Μελίνα Παούρη, Νεφέλη Παούρη, Νάσια Στρατικοπούλου

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Το νέο του μυθιστόρημα «Αλλοτεκοίτη – Εκεί που χάθηκε η βλάστηση» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική. 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα», στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Έλενας Τριανταφυλοπούλου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

«Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα

Για την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα, στο Θέατρο Ροές. Μαζί με τον Περλέγκα παίζουν τα μέλη της ομάδας «κι όμΩς κινείται».

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Ροές» ο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (κριτική) – Πορτρέτα γυναικών σε κίνηση

Για το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει η Ντόρα Τσιμπούκη

To πρόσφατο βιβλίο της Εύα...

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

«Θέλω να δω τον Πάπα» – Η 85χρονη οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, επίκαιρη και απολαυστική

Για την οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη «Θέλω να δω τον Πάπα», στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε σκηνοθεσία Έλενας Τριανταφυλοπούλου.

Γράφει η Έλενα Χουζούρη

...

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση – Ποικίλες πτυχές της θηλυκής υπόστασης

«MAMI» του Μάριο Μπανούσι, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. «Έντονες επιρροές από τον Καστελούτσι και τον Παπαϊωάννου, εξαιρετική μουσική υπόκρουση». Φωτογραφίες © Ανδρέας Σιμόπουλος

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Το «ΜΑΜΙ» του ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

«Απάρνηση» του Άρη Μαραγκόπουλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου «Απάρνηση», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιφάνεια Ι
(Ο Νικόλας δεν είναι πια εδώ)

...
«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 επανεκδόσεις ελληνικής πεζογραφίας που έρχονται στα βιβλιοπωλεία το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας, εξαντλημένα (τα περισσότερα), επανεκδίδονται και διεκδικούν νέους αναγνώστες.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας: Αγγλία (εκδ. Διόπτρα)

...
«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ