«Ταρτούφος» του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική)

Η παράσταση «Ταρτούφος» του Μολιέρου παρουσιάζεται στο θέατρο «Σταθμός», σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη. Φωτογραφίες: © Πάτροκλος Σκαφίδας

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Σταθμός» είδαμε τον «Ταρτούφο» (Tartuffe, ou l’Imposteur) του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη και μετάφραση Ανδρέα Στάϊκου. Η παράσταση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Λευτέρη Βογιατζή, τόσο γιατί είχε εντρυφήσει στον Μολιέρο, όσο και γιατί είχε ο ίδιος ερμηνεύσει τον Ταρτούφο, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Όπως πολύ πετυχημένα είπε ο Γιάννης Νταλιάνης στο τέλος της επίσημης πρώτης, στις 12 Μαΐου του 1664 το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στις Βερσαλίες, μετά από μια πενταετή περιπέτεια λογοκρισίας: «Πώς θα ένιωθε, άραγε, ο Μολιέρος εάν μάθαινε ότι, τρεισήμισυ αιώνες μετά, το έργο του ανεβαίνει κάπου στο Μεταξουργείο;».

Το μοτίβο του faux dévot

Η παράσταση δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο χρόνο, ενώ κάποιες παρεμβάσεις στη μετάφραση την κατέστησαν μια εντελώς νέα προσέγγιση του κλασικού μοτίβου του «Ταρτούφου». Το μοτίβο του faux dévot (του τύπου του φανατικού, ψευδοευλαβούς θρησκόληπτου καιροσκόπου), ειδωμένο υπό διαχρονικό πρίσμα, μπορεί κάλλιστα να περιγράψει μια σύγχρονη εκδοχή ελευθεροφροσύνης (libertinage), επιφέροντας έναν αθυρόστομο και πάντα επίκαιρο καυτηριασμό στην υποκρισία και την απατεωνιά του κόσμου όπου ζούμε.

Ταρτούφος 

Η Αδελφότητα της Αγίας Μεταλήψεως ενάντια στους λιμπερτίνους της αυτοκρατορικής Γαλλίας του Κλασικισμού; Οι ταρτουφιστές ενάντια στους αντιταρτουφιστές; Το άτομο ως σώφρων ύπαρξη απέναντι στον φανατισμό, τη δεισιδαιμονία, τον σκοταδισμό και την παραπλάνηση; Η επιχειρηματολογία ως όργανο που κόκκαλα τσακίζει απέναντι στην ευπιστία; Το πιο ενδιαφέρον στον «Ταρτούφο» είναι πως, ενώ ο ίδιος φέρεται ως ο κατεξοχήν απατεώνας, η υποκρισία και η ψευδοευσέβεια είναι γνωρίσματα των άλλων χαρακτήρων που τον περιβάλλουν – πλην της υπηρέτριας Ντορίν και του Δάμι. Άρα ο Ταρτούφος είναι απολαυστικός ως χαρακτήρας γιατί, μέσα στην ιδιοφυή του υποκρισία, μέσα στην παντελή του ανηθικότητα, μπορεί να μας αποκαλύπτει την ψευδοσεμνοτυφία και το οιονεί θρησκευτικό συναίσθημα των αστών. Αυτό, προφανώς, «έτσουζε» τις συνειδήσεις του κοινού του Μολιέρου: δεν είναι τυχαίο το ότι, στην εποχή του Μολιέρου, είχαν απαγορευτεί τόσο οι δημόσιες παραστάσεις του «Ταρτούφου», όσο και οι ιδιωτικές – στα σαλόνια των ευγενών.

Σταδιακά το κωμικό στοιχείο σοβαρεύει απότομα στη μέση του έργου και η υπόθεση εξελίσσεται σε τραγωδία, που όμως προκαλεί ένα πικρό και λυτρωτικό γέλιο.

Και, καθώς ο παραλογισμός που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις είναι κυρίαρχος, ο Ταρτούφος είναι ο «κακός» που, λόγω απουσίας ηθικού ερείσματος, είναι σε θέση να τον αναγνωρίσει και να τον καταγγείλει. Η συμπάθεια προς το πρόσωπο του Οργκόν αντιστρέφεται σε οίκτο, η αντιπάθεια προς το πρόσωπο του Ταρτούφου μεταστρέφεται σε θυμό. Σταδιακά το κωμικό στοιχείο σοβαρεύει απότομα στη μέση του έργου και η υπόθεση εξελίσσεται σε τραγωδία, που όμως προκαλεί ένα πικρό και λυτρωτικό γέλιο. Ο πόθος του Ταρτούφου (ο πόθος για το κέρδος ή ο πόθος για τη σύζυγο του Οργκόν) γίνεται το κολαστήριό του, κι έτσι, υπό μιαν έννοια, κερδίζει τη στιγμιαία συμπάθειά μας. H ερμηνεία του Μάνου Καρατζογιάννη είναι αποκαλυπτική, καθώς με χιούμορ και αμεσότητα υπερβαίνει την παραδεδομένη εκδοχή του Ταρτούφου και αναδεικνύει μια δαιμονική πλευρά του ρόλου.

Ταρτούφος

Την έντονη ρητορική που χαρακτηρίζει τη δομή του έργου την αξιοποιεί ο Γιάννης Νταλιάνης στο έπακρο, σε μια λιτή σκηνοθεσία, όπου σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι φωτισμοί και η κινησιολογία (Ιωάννα Αποστόλου). Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε, λοιπόν, στη σωματικότητα του κλασικού μολιερικού έργου, τη διδασκαλία της οποίας αποτυπώνουν οι εξαιρετικές ερμηνείες των εννιά διακριτών χαρακτήρων του έργου: του Μάνου Καρατζογιάννη (ως ενός πανούργου Ταρτούφου, ικανού να εκμεταλλευτεί όποιαν οικονομική ευρωστία έχει η οικογένεια του Οργκόν, επιστρατεύοντας ένα σοβαρότατο προφίλ τάχατες θρησκευόμενου), του Θανάση Βλαβιανού (ως συμπαθούς, αφελούς και εύπιστου bourgeois Οργκόν, σε μια ερμηνεία ιδιαίτερα μελετημένη ώστε ν’αποφευχθούν ψευδοκωμικές καταστάσεις), της Ελίζας Σκολίδη (ως δυναμικής και αισθησιακής Ελμίρας, συζύγου του Οργκόν), της Αγγελικής Μαρίνου (ως ευφυούς Ντορίν), της Μέγκι Σούλι (ως υστερικής, ξεκαρδιστικής Μαριάννας, που οδηγείται από τον πατέρα της ως αμνός επί σφαγή σε γάμο με τον Ταρτούφο), του Θωμά Σιέκα (ως πραγματικά κωμικού, διπρόσωπου Ακάκιου που παραμένει σιωπηρός έως ότου γίνει, αίφνης, δικαστής των πάντων), του Γιώργου Κορομπίλη (ως ορθολογιστή, μετριοπαθούς Κλεάνθη που στο πρόσωπό του συνοψίζει όλους τους ψύχραιμους φίλους του πρωτοτύπου), του Κωνσταντίνου Ζωγράφου (ως ευέλικτου, αεικίνητου Δάμι) και της Χριστίνας Θεοδωροπούλου (ως αμετάπειστης, συντηρητικής κυρίας Περνέλ).

Ταρτούφος

Η Άρτεμις Φλέσσα στα κοστούμια, ο Γιώργος Αγιαννίτης στους φωτισμούς και ο Κώστας Λώλος στη μουσική συνέβαλαν σημαντικά στην ολοκλήρωση της σύλληψης. Η χρήση του τραπεζιού και του τραπεζομάντηλου είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική: η παράσταση δεν έχει τίποτε το παραπανίσιο, τίποτε το περιττό. Είναι μια γνήσια λαϊκή παράσταση, με στοιχεία που φέρνουν το κείμενο στο σήμερα, αρκούντως καταγγελτική και, κυρίως, ειλικρινής και συνεπής προς τις προθέσεις του Μολιέρου.


 * Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ