«Ταρτούφος» του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη, στο θέατρο Σταθμός (κριτική)

Η παράσταση «Ταρτούφος» του Μολιέρου παρουσιάζεται στο θέατρο «Σταθμός», σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη. Φωτογραφίες: © Πάτροκλος Σκαφίδας

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο «Σταθμός» είδαμε τον «Ταρτούφο» (Tartuffe, ou l’Imposteur) του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη και μετάφραση Ανδρέα Στάϊκου. Η παράσταση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Λευτέρη Βογιατζή, τόσο γιατί είχε εντρυφήσει στον Μολιέρο, όσο και γιατί είχε ο ίδιος ερμηνεύσει τον Ταρτούφο, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Όπως πολύ πετυχημένα είπε ο Γιάννης Νταλιάνης στο τέλος της επίσημης πρώτης, στις 12 Μαΐου του 1664 το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στις Βερσαλίες, μετά από μια πενταετή περιπέτεια λογοκρισίας: «Πώς θα ένιωθε, άραγε, ο Μολιέρος εάν μάθαινε ότι, τρεισήμισυ αιώνες μετά, το έργο του ανεβαίνει κάπου στο Μεταξουργείο;».

Το μοτίβο του faux dévot

Η παράσταση δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο χρόνο, ενώ κάποιες παρεμβάσεις στη μετάφραση την κατέστησαν μια εντελώς νέα προσέγγιση του κλασικού μοτίβου του «Ταρτούφου». Το μοτίβο του faux dévot (του τύπου του φανατικού, ψευδοευλαβούς θρησκόληπτου καιροσκόπου), ειδωμένο υπό διαχρονικό πρίσμα, μπορεί κάλλιστα να περιγράψει μια σύγχρονη εκδοχή ελευθεροφροσύνης (libertinage), επιφέροντας έναν αθυρόστομο και πάντα επίκαιρο καυτηριασμό στην υποκρισία και την απατεωνιά του κόσμου όπου ζούμε.

Ταρτούφος 

Η Αδελφότητα της Αγίας Μεταλήψεως ενάντια στους λιμπερτίνους της αυτοκρατορικής Γαλλίας του Κλασικισμού; Οι ταρτουφιστές ενάντια στους αντιταρτουφιστές; Το άτομο ως σώφρων ύπαρξη απέναντι στον φανατισμό, τη δεισιδαιμονία, τον σκοταδισμό και την παραπλάνηση; Η επιχειρηματολογία ως όργανο που κόκκαλα τσακίζει απέναντι στην ευπιστία; Το πιο ενδιαφέρον στον «Ταρτούφο» είναι πως, ενώ ο ίδιος φέρεται ως ο κατεξοχήν απατεώνας, η υποκρισία και η ψευδοευσέβεια είναι γνωρίσματα των άλλων χαρακτήρων που τον περιβάλλουν – πλην της υπηρέτριας Ντορίν και του Δάμι. Άρα ο Ταρτούφος είναι απολαυστικός ως χαρακτήρας γιατί, μέσα στην ιδιοφυή του υποκρισία, μέσα στην παντελή του ανηθικότητα, μπορεί να μας αποκαλύπτει την ψευδοσεμνοτυφία και το οιονεί θρησκευτικό συναίσθημα των αστών. Αυτό, προφανώς, «έτσουζε» τις συνειδήσεις του κοινού του Μολιέρου: δεν είναι τυχαίο το ότι, στην εποχή του Μολιέρου, είχαν απαγορευτεί τόσο οι δημόσιες παραστάσεις του «Ταρτούφου», όσο και οι ιδιωτικές – στα σαλόνια των ευγενών.

Σταδιακά το κωμικό στοιχείο σοβαρεύει απότομα στη μέση του έργου και η υπόθεση εξελίσσεται σε τραγωδία, που όμως προκαλεί ένα πικρό και λυτρωτικό γέλιο.

Και, καθώς ο παραλογισμός που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις είναι κυρίαρχος, ο Ταρτούφος είναι ο «κακός» που, λόγω απουσίας ηθικού ερείσματος, είναι σε θέση να τον αναγνωρίσει και να τον καταγγείλει. Η συμπάθεια προς το πρόσωπο του Οργκόν αντιστρέφεται σε οίκτο, η αντιπάθεια προς το πρόσωπο του Ταρτούφου μεταστρέφεται σε θυμό. Σταδιακά το κωμικό στοιχείο σοβαρεύει απότομα στη μέση του έργου και η υπόθεση εξελίσσεται σε τραγωδία, που όμως προκαλεί ένα πικρό και λυτρωτικό γέλιο. Ο πόθος του Ταρτούφου (ο πόθος για το κέρδος ή ο πόθος για τη σύζυγο του Οργκόν) γίνεται το κολαστήριό του, κι έτσι, υπό μιαν έννοια, κερδίζει τη στιγμιαία συμπάθειά μας. H ερμηνεία του Μάνου Καρατζογιάννη είναι αποκαλυπτική, καθώς με χιούμορ και αμεσότητα υπερβαίνει την παραδεδομένη εκδοχή του Ταρτούφου και αναδεικνύει μια δαιμονική πλευρά του ρόλου.

Ταρτούφος

Την έντονη ρητορική που χαρακτηρίζει τη δομή του έργου την αξιοποιεί ο Γιάννης Νταλιάνης στο έπακρο, σε μια λιτή σκηνοθεσία, όπου σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι φωτισμοί και η κινησιολογία (Ιωάννα Αποστόλου). Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε, λοιπόν, στη σωματικότητα του κλασικού μολιερικού έργου, τη διδασκαλία της οποίας αποτυπώνουν οι εξαιρετικές ερμηνείες των εννιά διακριτών χαρακτήρων του έργου: του Μάνου Καρατζογιάννη (ως ενός πανούργου Ταρτούφου, ικανού να εκμεταλλευτεί όποιαν οικονομική ευρωστία έχει η οικογένεια του Οργκόν, επιστρατεύοντας ένα σοβαρότατο προφίλ τάχατες θρησκευόμενου), του Θανάση Βλαβιανού (ως συμπαθούς, αφελούς και εύπιστου bourgeois Οργκόν, σε μια ερμηνεία ιδιαίτερα μελετημένη ώστε ν’αποφευχθούν ψευδοκωμικές καταστάσεις), της Ελίζας Σκολίδη (ως δυναμικής και αισθησιακής Ελμίρας, συζύγου του Οργκόν), της Αγγελικής Μαρίνου (ως ευφυούς Ντορίν), της Μέγκι Σούλι (ως υστερικής, ξεκαρδιστικής Μαριάννας, που οδηγείται από τον πατέρα της ως αμνός επί σφαγή σε γάμο με τον Ταρτούφο), του Θωμά Σιέκα (ως πραγματικά κωμικού, διπρόσωπου Ακάκιου που παραμένει σιωπηρός έως ότου γίνει, αίφνης, δικαστής των πάντων), του Γιώργου Κορομπίλη (ως ορθολογιστή, μετριοπαθούς Κλεάνθη που στο πρόσωπό του συνοψίζει όλους τους ψύχραιμους φίλους του πρωτοτύπου), του Κωνσταντίνου Ζωγράφου (ως ευέλικτου, αεικίνητου Δάμι) και της Χριστίνας Θεοδωροπούλου (ως αμετάπειστης, συντηρητικής κυρίας Περνέλ).

Ταρτούφος

Η Άρτεμις Φλέσσα στα κοστούμια, ο Γιώργος Αγιαννίτης στους φωτισμούς και ο Κώστας Λώλος στη μουσική συνέβαλαν σημαντικά στην ολοκλήρωση της σύλληψης. Η χρήση του τραπεζιού και του τραπεζομάντηλου είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική: η παράσταση δεν έχει τίποτε το παραπανίσιο, τίποτε το περιττό. Είναι μια γνήσια λαϊκή παράσταση, με στοιχεία που φέρνουν το κείμενο στο σήμερα, αρκούντως καταγγελτική και, κυρίως, ειλικρινής και συνεπής προς τις προθέσεις του Μολιέρου.


 * Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου – Η μύγα που μας μεταφορφώνει σε ανθρώπους

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου – Η μύγα που μας μεταφορφώνει σε ανθρώπους

«Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου, σε σκηνοθεσία Πέπης Μοσχοβάκου, στο Θέατρο Όλβιο, με πρωταγωνίστρια τη Λίλη Τσεσματζόγλου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο μονόλογος «Φλάι» της Στέλλας Ζαφειροπούλου ανέδειξε τη συγγραφέα πριν από εννέα χρόνια, παράλληλα ...

«Η αισθηματική αγωγή» του Γκιστάβ Φλομπέρ, σε σκηνοθεσία Παντελή Φλατσούση – Όταν το ατομικό συμφέρον συγκρούεται με το συλλογικό καλό

«Η αισθηματική αγωγή» του Γκιστάβ Φλομπέρ, σε σκηνοθεσία Παντελή Φλατσούση – Όταν το ατομικό συμφέρον συγκρούεται με το συλλογικό καλό

Για την παράσταση «Η αισθηματική αγωγή», βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Γκιστάβ Φλομπέρ, σε σκηνοθεσία Παντελή Φλατσούση, στο Υποσκήνιο Β του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. © για την κεντρική φωτογραφία: akriviadis.gr

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Η άνοδος του Αρτούρο Ούι» του Μπέρτολτ Μπρεχτ, σε σκηνοθεσία του Άρη Μπινιάρη – Ο καιρός των τεράτων τότε και τώρα

«Η άνοδος του Αρτούρο Ούι» του Μπέρτολτ Μπρεχτ, σε σκηνοθεσία του Άρη Μπινιάρη – Ο καιρός των τεράτων τότε και τώρα

Για την παράσταση «Η άνοδος του Αρτούρο Ούι» του Μπέρτολτ Μπρεχτ στο Θέατρο ARK, στη σκηνοθεσία του Άρη Μπινιάρη, ο οποίος «αντικαθιστά τον επικό χαρακτήρα της αρχικής σύνθεσης με έναν αποτελεσματικότατο εξπρεσιονισμό στη φόρμα». Φωτογραφία: Πάτροκλος Σκαφιδάς. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Αθηνόδωρος Μεταλλίδης: «Το βιβλίο μου αποβλέπει στη δημιουργία ενός ηθικού πλαισίου για τη δράση των υπηρεσιών πληροφοριών»

Αθηνόδωρος Μεταλλίδης: «Το βιβλίο μου αποβλέπει στη δημιουργία ενός ηθικού πλαισίου για τη δράση των υπηρεσιών πληροφοριών»

Μια επίκαιρη συνέντευξη με τον Αθηνόδωρο Μεταλλίδη, με αφορμή το βιβλίο του «Intelligence: το ηθικό δίλημμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποιότητα. «Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις απειλές, καταλήγουν να βλάπτουν το αξιακό τους σύστημα».

...
Εκδήλωση για το βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ

Εκδήλωση για το βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του Τεύκρου Μιχαηλίδη «Πίσω από το πέπλο – Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα» την Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου στο Βιβλιοπωλείο ΠΕΚ. ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ