vremi kentriki

«Η ελευθερία στη Βρέμη» του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ –μια σύμπραξη του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν με το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης– παρουσιάζεται στο Θέατρο Τέχνης, Υπόγειο (Πεσμαζόγλου 5), σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Φωτογραφίες © Γιώργος Αναστασάκης.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Ο Νίκος Μαστοράκης σκηνοθετεί στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης το κείμενο του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ «Ελευθερία στη Βρέμη», στη μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα. Το έργο εντάσσεται στο γνωστό δραματουργικό ύφος του Φασμπίντερ, που κινείται ανάμεσα στο απόλυτα λευκό και το απόλυτα μαύρο και σοκάρει με τον ακραίο αντικομφορμισμό του. Η φράση του Ντελέζ «δεν θα μιλήσω ποτέ για την ελευθερία και την αλήθεια» μοιάζει δομική συνθήκη της παράστασης του κύριου Μαστοράκη, εφόσον ο συγγραφέας αρκείται στην αναπαράσταση της σχέσης θύτη και θύματος. Το έργο πρωτοανέβηκε στο Studio Ιλίσια το 1992, σε σκηνοθεσία Στέλιου Παυλίδη, με την Αμαλία Μουτούση στον κεντρικό ρόλο.

Η Γκέεσε Γκότφριντ ως χαρακτήρας είναι εμπνευσμένη από μιαν αληθινή δολοφόνο του 19ου αιώνα που εκτελέστηκε στη Βρέμη, εξιλαστήριο θύμα και σύμβολο για την υπόθεση της γυναικείας χειραφέτησης, πολύ πριν ο φεμινισμός σχηματοποιηθεί ως κίνημα. Οι σειραϊκοί φόνοι που επιτελεί η αντίστοιχη persona του Φασμπίντερ έχουν αμιγώς συμβολική διάσταση και συμπίπτουν με την κατάργηση αυτών των στερεοτύπων, όπως διαφαίνεται από τη φράση που επαναλαμβάνει η ηρωίδα κάθε φορά που δολοφονεί κάποιον.

Η Μαρία Κεχαγιόγλου, οδηγημένη από το έμπειρο χέρι του Νίκου Μαστοράκη, ερμηνεύει με διαφορετικoύς τρόπους αυτήν την επίκληση / προσευχή προς μια ιδιότυπη ατομική έννοια της δικαιοσύνης: με απελπισία την πρώτη φορά, με έκσταση τη δεύτερη, με αυτολύπηση την τρίτη, με χαιρεκακία την τέταρτη, με γαλήνη την πέμπτη, αλλάζοντας τον τόνο της φωνής της και σβήνοντας ένα ένα τα αναμμένα καντήλια της καθεστηκυίας αντίληψης – και της ζωής των οικείων της.

Η Μαρία Κεχαγιόγλου, οδηγημένη από το έμπειρο χέρι του Νίκου Μαστοράκη, ερμηνεύει με διαφορετικoύς τρόπους αυτήν την επίκληση / προσευχή προς μια ιδιότυπη ατομική έννοια της δικαιοσύνης.

Ανάμεσα στους φόνους, τα χορευτικά ιντερμέδια νεκρών με ζωντανούς δεν είναι παρά το σχόλιο του σκηνοθέτη πάνω στην κωμική διάσταση των ανθρωπίνων, και αυτό το βρίσκω ιδιαίτερα ερεθιστική σκηνοθετική ιδέα, παρά τις κακές κριτικές που απέσπασε. Η επαναληπτικότητα με την οποία παρίστανται οι φόνοι είναι γνώρισμα του ίδιου του κειμένου, το οποίο ο κύριος Μαστοράκης ερμήνευσε προσδίδοντάς του μεγαλύτερη ακόμη «κανονικότητα» από αυτήν που έχει: αυτό που κάποιοι κριτικοί χαρακτήρισαν «μονοδιάστατο» δεν είναι παρά το στοιχείο του προβλέψιμου και του αναμενόμενου που υπαγορεύει το κείμενο, και κακώς προσάπτεται στον σκηνοθέτη. Κατά πάσαν πιθανότητα η κριτική έχει εθιστεί στον να βλέπει εξτραβαγκάντσες επί σκηνής και αντιδρά με πλήξη απέναντι σε κάθε λιτή σκηνοθεσία.

Και η σκηνοθεσία του Μαστοράκη είναι όντως λιτή, με υπερτονισμό κάποιων κειμενικών στοιχείων, και την υπηρετούν επάξια τόσο ο Διαμαντής Καραναστάσης στον ρόλο του τυραννικού συζύγου, όσο και ο Γιωργής Τσαμπουράκης στον ρόλο του φαλλοκράτη εραστή, ο Άγης Εμμανουήλ στον ρόλο του άλλου εραστή και ο Χάρης Τσιτσάκης στον ρόλο του πατέρα. Αλλά οι γυναίκες κρατούν τα ηνία της παράστασης, με προεξάρχουσα τη Μαρία Κεχαγιόγλου και με υψηλού επιπέδου ερμηνείες της Καίτης Μανωλιδάκη ως μητέρας και της καρατερίστα Μαριάννας Δημητρίου ως αδιάκριτης γειτόνισσας. Κατά την άποψή μου η κυρία Κεχαγιόγλου όντως «σπάει» το αποστειρωμένο περίβλημα που κατασκεύασε για να στεγάσει την έκρηξή της ο σκηνοθέτης: η αντίστιξη που δημιουργεί η καλά συγκρατημένη ενέργειά της διαρρηγνύει θεαματικά το κέλυφος των κοινωνικών ρόλων τους οποίους θα αποποιηθεί έναν προς έναν, για να αποθεωθεί, στο τέλος, σε μια κίνηση αυτοχειρίας / αυτοακύρωσης που υποδηλώνεται με την απογύμνωση από κάθε ηρωική διάσταση.

Το επαναστατικό, αιρετικό του θέμα καθιερώνει αυτό το κείμενο ως κλασικό έργο μιας θεματικής που φάνταξε σοκαριστική όσο και ο Μάης του ’68, όμως για τα σημερινά δεδομένα είναι κοινότοπη, έχει απίστευτη επαναληπτικότητα δομής και απόλυτα προβλέψιμη έκβαση.

Η Γκέεσε απαιτεί να αγαπηθεί, να της χαριστούν οι ελευθερίες επιλογής και να χειραφετηθεί από τον κοινωνικό ρόλο του υποχειρίου και του σεξουαλικού αντικειμένου. Ο ηθικός πυρήνας της ακραίας επιλογής της Γκέεσε είναι –όπως και του προτύπου της– να θέσει κάθετα και αδιαπραγμάτευτα το αίτημα για αγάπη, σεβασμό, συντροφικότητα και άρση της δυναστικής θέσης των ανδρών, δηλαδή του ετεροκανονικού προτύπου που καταστρέφει τη ζωή κάθε γυναίκας. Ως εκ τούτου, το επαναστατικό, αιρετικό του θέμα καθιερώνει αυτό το κείμενο ως κλασικό έργο μιας θεματικής που φάνταξε σοκαριστική όσο και ο Μάης του ’68, όμως για τα σημερινά δεδομένα είναι κοινότοπη, έχει απίστευτη επαναληπτικότητα δομής και απόλυτα προβλέψιμη έκβαση.

vremi mesa

Ο Γιωργής Τσαμπουράκης και η Μαρία Κεχαγιόλγου.

Θα τολμήσω να ισχυριστώ ότι δεν πρόκειται για ένα κείμενο ισάξιο, αντίστοιχων έργων, φερειπείν, του Ζενέ ή του Κολτές. Είναι επίπεδο, στρατευμένο κατά εξώφθαλμο τρόπο, σχηματικό και ξεκάθαρα συνδεδεμένο με την κακοποίηση που υφίστανται οι ομοφυλόφιλοι και ο ίδιος ο Φασμπίντερ –ζήτημα που, υπό το δέμας μιας γυναίκας–ηρωίδας, στηλίτευσε στα έργα του κατ’ επανάληψιν.

Με αυτό δεν θέλω να ισχυριστώ ότι δεν παραμένει, για όλους μας, ο αγαπημένος Φασμπίντερ, το «κακό παιδί» της γερμανικής τέχνης. Αντιθέτως. Τα έργα του κρατούν τα σκήπτρα μιας πνευματικής βασάνου από την οποία περάσαμε όλοι οι κινηματογραφόφιλοι στα νιάτα μας και το παράδειγμά του καθόρισε την πνευματική μας πορεία σε μεγάλο βαθμό ακριβώς γιατί τα σύμβολά του ήταν εύκολα αποκρυπτογραφήσιμα και γιατί ο αμιγώς λαϊκός χαρακτήρας του κινηματογραφικού του ιδιολέκτου βρήκε μεγάλη απήχηση σε όλους τους αντικομφορμιστές διανοούμενους του δυτικού κόσμου. Αυτό που εισηγούμαι είναι πως η «Ελευθερία στη Βρέμη» είναι απλώς ένα έργο / μανιφέστο που αξίζει να ανεβαίνει στη σκηνή ώστε να παραγάγει το ποθητό επαναστατικό αποτέλεσμα.

Αντίθετα από την κριτική που έχει δεχθεί, κατ’ εμέ ο σκηνοθέτης κέρδισε απόλυτα την αναμέτρηση με το μέτριο κείμενο του Φασμπίντερ, πολλαπλασιάζοντας τις υποδηλώσεις του, αναβαθμίζοντας τη δυναμική του...

Υπό αυτήν τη συλλογιστική μπορώ να διακρίνω την πρωτοτυπία της προσέγγισης του κύριου Μαστοράκη: αντίθετα από την κριτική που έχει δεχθεί, κατ’ εμέ ο σκηνοθέτης κέρδισε απόλυτα την αναμέτρηση με το μέτριο κείμενο του Φασμπίντερ, πολλαπλασιάζοντας τις υποδηλώσεις του, αναβαθμίζοντας τη δυναμική του, κατανέμοντας τις εντάσεις με το σταγονόμετρο ώστε να διατηρήσει σε crescendo τη θερμοκρασία του και μετατρέποντάς το, μέσω ενός ιδιοφυούς χειρισμού, σε ενδιαφέρουσα πινακοθήκη χαρακτήρων και σε μανιφέστο φεμινισμού που άπτεται πολύ του σύγχρονου προβληματισμού.


Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική). 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

«Οδύσσεια» στη Στέγη – με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι

H «Νέκυια» του Γιάννη Αγγελάκα & του Χρήστου Παπαδόπουλου με πλήκτρα, φωνές και μουσικό πριόνι από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 28 Ιανουαρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης.

Επιμέλεια: Book Press

«Ονειρεύτηκα μια υποβλητική αφήγηση της Οδύσ...

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Ο Τσέχοφ στα καλύτερά του: «Γλάρος» και «Πλατόνοφ» στο πνεύμα του Ρώσου δραματουργού

Για την παράσταση «Ο γλάρος» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο και την παράσταση «Πλατόνοφ» σε σκηνοθεσία Δανάης Σπηλιώτη στο Νέο Θέατρο Θησείον. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο γλάρος». Φωτογραφία © Σταύρος Χαμπάκης. 

Γράφει ο Νίκος Ξένιος ...

Θρίαμβος της «Δωδέκατης νύχτας» του Γιάννη Κακλέα, στο Θέατρο Τέχνης

Θρίαμβος της «Δωδέκατης νύχτας» του Γιάννη Κακλέα, στο Θέατρο Τέχνης

Για την παράσταση «Δωδέκατη νύχτα ή ό,τι επιθυμείτε» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, σε σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία του Γιάννη Κακλέα, η οποία παρουσιάζεται στο «Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν – Υπόγειο». Φωτογραφίες © Πάτροκλος Σκαφίδας.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Ραμπελαί [François Rabelais] «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ – Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον» (μτφρ. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει». 

Επιμέλεια: Book ...

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου ένα αφιέρωμα στη ζωή και στ...

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ