alt

Για την παράσταση του κολομβιανού θιάσου Mapa Teatro «Οι αγνοούμενοι: ένα τρίπτυχο», η οποία παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών.

Του Νίκου Ξένιου

Είδαμε την εκρηκτική παράσταση «Οι αγνοούμενοι: ένα τρίπτυχο» του κολομβιανού θιάσου Mapa Teatro, ένα αρχείο εγκαταστάσεων εικαστικού χαρακτήρα που ως τρίπτυχο σχολιάζει τα υπολείμματα και τα ίχνη πολιτικών συνθημάτων και ιδεολογιών που ήδη έχουν περάσει στο παρελθόν. Φιλαρμονικές αυτοσχέδιες, αθώα παιδιά που παρακολουθούν καθισμένα στον καναπέ του σαλονιού τους, η οργιώδης βλάστηση που εισβάλλει στη σκηνή και ένας καθρέφτης προς το κοινό είναι οι καινοτομίες μιας εκστατικής παράστασης, που με υπερρεαλιστικά εργαλεία παραπέμπει στις απολεσθείσες σημασίες των λέξεων και με άγρια επιθετικότητα ανακεφαλαιώνει τον παραλογισμό της σύγχρονης ιστορίας της Λατινικής Αμερικής.

Εορτασμός και αίμα

Η Επανάσταση είναι ένα κενό φώνημα, ποτέ δεν ξεκινά, και η Λατινική Αμερική μένει με το φάσμα της βίας στη θέση της, επιστολισμένο με σερπαντίντες και κομφετί. Ο Εσκομπάρ έχει ανοίξει τον δρόμο για αυτές τις ραδιοφωνικές μεταδόσεις, όταν απηύθυνε τον δημόσιο λόγο του στις φτωχογειτονιές του Μεντεγίν.

Αφορμή για αιματοχυσία θα μπορούσε να είναι ένα παιδικό πάρτι γενεθλίων, μια οικογενειακή γιορτή στο λίβινγκ ρουμ ενός μικροαστικού σπιτιού, εκεί όπου το ραδιόφωνο συνεχίζει να παίζει επίμονα τη φράση «Η Επανάσταση είναι γιορτή» ή τη φράση «Το καρναβάλι τέλος. Ώρα για Επανάσταση!»: όμως η Επανάσταση είναι ένα κενό φώνημα, ποτέ δεν ξεκινά, και η Λατινική Αμερική μένει με το φάσμα της βίας στη θέση της, επιστολισμένο με σερπαντίντες και κομφετί. Ο Εσκομπάρ έχει ανοίξει τον δρόμο για αυτές τις ραδιοφωνικές μεταδόσεις, όταν απηύθυνε τον δημόσιο λόγο του στις φτωχογειτονιές του Μεντεγίν.

Δεύτερη αφορμή εορτασμού είναι η εθνική γιορτή σε κάποιο απόμακρο χωριό των Γκουάπι των ακτών του Ειρηνικού. Ή η θρησκευτική γιορτή: των «Αγίων Αθώων», στις 28 Δεκεμβρίου (Los santos inocentes, με τις χαρακτηριστικές αφροαμερικανικές του τελετές, γκροτέσκο μάσκες και αμφίφυλες εμφανίσεις, το γνώρισμα της έκστασης και το γνώρισμα της μέθης, με το σκηνικό μιας οργιώδους ζούγκλας να ανοίγεται στο βάθος και να κυριαρχεί στη σκηνή). Η διάνοιξη των οριζόντων του θεατή από τα ελάχιστα τετραγωνικά του συμβατικού καθολικού διαμερίσματος στη χαρακτηριστική βλάστηση της κολομβιανής ζούγκλας είναι το κύριο γνώρισμα αισθητικής που διακρίνει την παράσταση αυτήν.

Τρίτη αφορμή για φιέστα είναι ένα ιδιωτικό πάρτι όπου ο ηγέτης (ή το φάντασμα του ηγέτη) ενός από τα πιο διάσημα καρτέλ ναρκωτικών βγάζει δημόσιο λόγο υπέρ της νομιμοποίησης των παραισθησιογόνων ουσιών, ενώ από πίσω μια μπάντα παίζει μουσική. Η αγαπημένη μπάντα του Πάμπλο Εσκομπάρ (Los Incontados).

Ο εκφερόμενος λόγος και η παραφθορά της ιδεολογίας

Στους δρόμους της Μπογκοτά για δυο συνεχείς δεκαετίες τα ξεκοιλιασμένα πτώματα κυριαρχούσαν. Ο λόγος της πολιτικής είχε ήδη υποσκελιστεί από το άλεκτο του πένθους, αλλά το κυρίαρχο συναίσθημα ήταν ένας φόβος που άγγιζε τα όρια της τρέλας.

Ο δημόσιος λόγος αυτού του είδους ναρκεμπόρων όπως ο Εσκομπάρ, η ανάμειξη των οποίων στην πολιτική υπήρξε βεβιασμένη και παρελκόμενη, χαρακτηρίζει και τη γενικότερη παθητικότητα των λαϊκών μαζών σε ό,τι αφορά την άσκηση βίας. Αυτά ισχύουν ως μια γενική παρατήρηση της κολομβιανής πραγματικότητας μέχρι και σήμερα. Επίσης, πολύ ενδιαφέρουσα είναι η αντιπαράθεση, από την εκφωνήτρια, των διαφορετικών εννοιολογικών φορτίσεων που προσδίδει η μεγαλοαστική τάξη της Κολομβίας σε λέξεις που οι μάζες τις προσλαμβάνουν πολύ διαφορετικά: «Επανάσταση», «Αντιπολίτευση», «Κοινοβουλευτισμός», «Συμβιβασμός», «Κόμμα», «Ειρήνη», «Πόλεμος», «Αξιοπρέπεια», λέξεις που συστηματικά απονοηματοδοτούνται.

Υπό μικροπολιτική σκοπιά, όπως και υπό το πρίσμα της ποίησης, το Mapa Teatro έρχεται καχύποπτα να καταγράψει και έρχεται με θάρρος και παρησία να ανακοινώσει για μιαν ακόμη φορά τον δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον απόλυτα εμπιστευτικό λόγο διαφορετικών ειδών ανθρώπων που συγκεντρώνονται, με τη μια ή την άλλη ευκαιρία, «θεατροποιώντας» με υπερρεαλιστικό τρόπο τη βία και τα αποτελέσματά της. Ο λόγος του «βαρώνου» των ναρκωτικών ηχεί και σε εκείνα τα ιδιωτικά πάρτι των ναρκεμπόρων στη Hacienda Nápoles, όπου ένα σωρό κόσμος σφαγιάστηκε: τα νούμερα είναι τεράστια. Στους δρόμους της Μπογκοτά για δυο συνεχείς δεκαετίες τα ξεκοιλιασμένα πτώματα κυριαρχούσαν. Ο λόγος της πολιτικής είχε ήδη υποσκελιστεί από το άλεκτο του πένθους, αλλά το κυρίαρχο συναίσθημα ήταν ένας φόβος που άγγιζε τα όρια της τρέλας.

Οι μορφές παρουσίασης αυτών των διαφορετικών μορφών εκφερόμενου λόγου (παραστασιακές, θεατρικές, οπτικοακουστικές), τα οπτικά και ακουστικά αρχεία, τα ντοκουμέντα και οι μαρτυρίες, τα τσιτάτα των θεωρητικών κοινωνιολόγων και τα αποσπάσματα από τα media παράγουν ένα νέο είδος, που αποκαλείται από τους ίδιους τους δημιουργούς ethno-fiction ή θεατρ-ουργία με υλικό την επικαιρότητα και την καθημερινότητα (αυτό που εμείς αποκαλούμε «θέατρο-ντοκουμέντο»). Ο σαρκασμός και ο ωμός, ανεπεξέργαστος ρεαλισμός προφανώς ανταποκρίνεται στον μέσο κολομβιανό νου, όσο δε για την περαιτέρω κοινοποίησή του, όλες οι μαρτυρίες ήδη από το δεύτερο ήμισυ του περασμένου αιώνα συνθέτουν μια τεράστια αλληγορική φιέστα αίματος και υστερίας που παίρνει μορφή εφιάλτη.

alt

Σουρρεαλιστική ανατομία της βίας: οι καλλιτέχνες

Στις 2 Δεκεμβρίου 1993 οι κυβερνητικοί σκοτώνουν τον πρώτο ναρκέμπορα, τον Πάμπλο Εσκομπάρ. Για τους Κολομβιανούς το φάσμα είναι οικείο, για το παγκόσμιο κοινό επίσης. Η πραγματικότητα είναι οδυνηρή και απογοητευτική, ενώ η Τέχνη έρχεται να απεικονίσει, να υπαινιχθεί, να ερμηνεύσει όλα αυτά.

Από το 1964 και στο εξής η ζωή στην Κολομβία, δημόσια και ιδιωτική, σφραγίζεται από τις φιγούρες των μεγαλεμπόρων κοκαΐνης. Στην πρόσφατη ιστορία της χώρας όσοι άσκησαν βία (οι αριστεροί γκερίλας του ανταρτοπόλεμου, οι διακινητές ναρκωτικών και οι δεξιές παραστρατιωτικές οργανώσεις) άντλησαν από τον εορταστικό κι εξωστρεφή χαρακτήρα της ζωής στη Λατινική Αμερική το ερέθισμα για να οργανώσουν τεράστια, εντυπωσιακά στη φρίκη τους μοτίβα εορτασμού αιματοχυσίας που παραπέμπουν σε διονυσιακή φιέστα. Στις 2 Δεκεμβρίου 1993 οι κυβερνητικοί σκοτώνουν τον πρώτο ναρκέμπορα, τον Πάμπλο Εσκομπάρ. Για τους Κολομβιανούς το φάσμα είναι οικείο, για το παγκόσμιο κοινό επίσης. Η πραγματικότητα είναι οδυνηρή και απογοητευτική, ενώ η Τέχνη έρχεται να απεικονίσει, να υπαινιχθεί, να ερμηνεύσει όλα αυτά.

Το Mapa Teatro ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1984 από τους αδελφούς Abderhalden. Η Heidi Abderhalden σπούδασε θέατρο στην Μπογκοτά, στη Λοζάννη και στο Παρίσι, καθώς και στο πλευρό της Monika Pagneux, ερευνήτρια στο κέντρο θεατρικής έρευνας του Peter Brook. Ο Rolf Abderhalden σπούδασε στο Παρίσι, στη Διεθνή Σχολή Θεάτρου και ντιζάιν Jacques Lecoq και οπτικοακουστικές τέχνες στο Πανεπιστήμιο της Μπογκοτά. Στο Παρίσι τα δυο αδέλφια συνεργάστηκαν με τον Simon McBurney και τον William Kentridge. Επέστρεψαν στην Κολομβία το 1986 και από τότε η θεατρική κολεκτίβα Mapa Teatro (που εδράζει σε παλιό κεντρικό κτίριο της Μπογκοτά) μετατράπηκε σε εργαστήριο μελέτης όλων των μορφών σκηνικής και παραστασιακής τέχνης. Τριάντα πέντε χρόνια δουλειάς που αναμειγνύει την όπερα, το θέατρο, το καμπαρέ, το ραδιόφωνο και το βίντεο, κείμενα του Μπέκετ και της Σάρα Κέιν, θέατρο του Παραλόγου εν γένει και, κυρίως, σκηνές παραλογισμού από την καθημερινότητα της Κολομβίας. Κέρδισαν το βραβείο Γκαίτε το 2018.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η νουβέλα «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το φως μιας λίμνης» & «Η στιγμή της καρδιάς»: Δύο ενδιαφέρουσες σκηνικές προτάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

«Το φως μιας λίμνης» & «Η στιγμή της καρδιάς»: Δύο ενδιαφέρουσες σκηνικές προτάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

Για τις παραστάσεις «Το φως μιας λίμνης» των El Conde de Torrefiel και το «Η στιγμή της καρδιάς» της Αλεξάνδρας Βάιερσταλ, αμφότερες στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το φως μιας λίμνης».

Γράφει ο Νίκος ...

«Άνθρωπος του Θεού» του Ανδρέα Κέντζου & «Η ταράτσα» του Ζαν-Κλοντ Καριέρ: Δύο παραστάσεις που ξεχώρισαν

«Άνθρωπος του Θεού» του Ανδρέα Κέντζου & «Η ταράτσα» του Ζαν-Κλοντ Καριέρ: Δύο παραστάσεις που ξεχώρισαν

Για τις θεατρικές παραστάσεις «Άνθρωπος του Θεού» του Ανδρέα Κεντζού, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γεωργαλά στο Θέατρο 104 και «Η ταράτσα» του Ζαν-Κλοντ Καριέρ, σε σκηνοθεσία Τάσου Πυργιέρη στο Σύγχρονο Θέατρο. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση  «Άνθρωπος του Θεού».

...
«Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του», «Vagabundus» & «Far from the end»: Τρεις πολύ σημαντικές παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

«Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του», «Vagabundus» & «Far from the end»: Τρεις πολύ σημαντικές παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών

Τρεις σημαντικές παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου που είδαμε πρόσφατα: «Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκιάς του» από το Back to back Theatre, «Vagabundus» του Idio Chichava και «Far from the end» των Χριστίνας Γουζέλη και Paul Blackman. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Ο κυνηγός πέφτει θύμα της σκ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

«Tempo perso» της Κούλας Αδαλόγλου (κριτική) – Σε πορεία κάθαρσης

Για την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου «Tempo perso» (εκδ. Σαιξπηρικόν).

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς

...

Τι είναι ένα «βιβλίο»; Έλληνες συγγραφείς και εκδότες ζητούν να εξαιρούνται από τον όρο «βιβλίο» τα έργα Τεχνητής Νοημοσύνης

Τι είναι ένα «βιβλίο»; Έλληνες συγγραφείς και εκδότες ζητούν να εξαιρούνται από τον όρο «βιβλίο» τα έργα Τεχνητής Νοημοσύνης

Οι Έλληνες συγγραφείς και εκδότες με επιστολή τους ζητούν την υιοθέτηση ενός ακριβούς ορισμού για τη λέξη «βιβλίο», εξαιρώντας ρητά από αυτόν οποιοδήποτε κείμενο έχει δημιουργηθεί ή μεταφραστεί εξ ολοκλήρου από Τεχνητή Νοημοσύνη.

Επιμέλεια: Book Press ...

Γωγώ Φώτου: «Η τέλεια γυναίκα είναι ένα ψέμα»

Γωγώ Φώτου: «Η τέλεια γυναίκα είναι ένα ψέμα»

Η Γωγώ Φώτου μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημά της «Babython – Μια ασύλληπτη ιστορία» (εκδ. Key Books).

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη μία συγγραφέας; Τι το καινούργιο φέρνει; ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ