Για την παράσταση «Ο Μικρός Πρίγκιπας και το ρόδο του» σε σκηνοθεσία Θοδωρή Τσαπακίδη, η οποία παρουσιάζεται στο «Ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού».
Του Νίκου Ξένιου
Η νουβέλα του Antoine de Saint-Exupéry Ο Μικρός Πρίγκιπας μεταφράστηκε σε 250 γλώσσες και συνεχίζει, μέχρι σήμερα, να πουλά περί τα δύο εκατομμύρια αντίτυπα ετησίως, παραμένοντας διεθνώς το δεύτερο σε δημοτικότητα βιβλίο έπειτα από τη Βίβλο. H ερωτική αλληλογραφία του συγγραφέα και της παθιασμένης ζωγράφου Consuelo Suncin de Sandoval είναι το πρίσμα μέσα από το οποίο διαβάζει ο Θοδωρής Τσαπακίδης το βιβλίο αυτό, που τόσο αγαπήθηκε από τόσες γενιές μεγάλων και παιδιών. Η σκηνοθεσία του κύριου Τσαπακίδη και η δραματουργική επεξεργασία της αλληλογραφίας του ζευγαριού στη μετάφραση της Έφης Κορομηλά έδωσε ως καρπό το μιούζικαλ δωματίου μοναδικής ευαισθησίας «Ο Μικρός Πρίγκιπας και το Ρόδο του», που παρουσιάζεται στην ιστορική Οικία Κατακουζηνού, στη λεωφόρο Αμαλίας 4, απέναντι από τη Βουλή.
Η μυθική φιγούρα ενός αεροπόρου-συγγραφέα
Ο Εξυπερύ αγόρασε το πρώτο του προσωπικό αεροπλάνο, έπεσε σε αμμοθύελλα στη Λιβύη και σώθηκε από καθαρή τύχη. Το 1938 εργάστηκε ως πολεμικός ανταποκριτής κατά του καθεστώτος Φράνκο στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας.
Ο Εξυπερύ γεννήθηκε στη Λυών στις 29 Ιουνίου 1900 και ήταν γόνος παλιάς αριστοκρατικής οικογένειας. Εξ απαλών ονύχων λάτρης της αεροπλοΐας, είχε την ιδιότητα του πιλότου μαχητικών. Μια σοβαρή κρανιοεγκεφαλική κάκωση και η πίεση του πεθερού του τον οδήγησαν στο να γίνει εμπορικός υπάλληλος, το 1923, γεγονός που τον οδήγησε σε αφόρητη πλήξη και στην επιστροφή του στα αεροπλάνα. Για λογαριασμό της γαλλικής «Latecoere» εκτέλεσε ταχυδρομικές πτήσεις μεταξύ Τουλούζης και Β. Αφρικής, απαθανατίζοντας εκείνες τις μοναδικές στιγμές στο βιβλίο του «Ταχυδρομείο του Νότου». Το 1927 διορίστηκε σταθμάρχης της επιβατικής εταιρείας αεροπλοΐας «Aeropostal» (πρώην «Latecoere») στο Καπ Ζουμπί της Ισπανικής Σαχάρας και δύο χρόνια μετά στην Αργεντινή. Στα τέλη του 1936 η Air France τού προσφέρει ένα συμβόλαιο για πτήση Γαλλία - Σαϊγκόν. Ο Εξυπερύ αγόρασε το πρώτο του προσωπικό αεροπλάνο, έπεσε σε αμμοθύελλα στη Λιβύη και σώθηκε από καθαρή τύχη. Το 1938 εργάστηκε ως πολεμικός ανταποκριτής κατά του καθεστώτος Φράνκο στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας. Εκτός από τα ταξίδια, την απομάκρυνση και την περιπέτεια, ο ριψοκίνδυνος συγγραφέας συχνά επιδόθηκε στην εξημέρωση της αλεπούς της ερήμου, της γαζέλας, του χαμαιλέοντα, της φώκιας, του πούμα και ενός λιονταριού. Υπήρξε μια πολύ ιδιότυπη προσωπικότητα.
Το 1930 στο Μπουένος Άιρες ο συγγραφέας θα γνωρίσει τη μούσα του Consuelo Suncinde Sandoval, που θα νιώσει γι’ αυτόν κεραυνοβόλο έρωτα. Γεννημένη το 1901 στο Σαν Σαλβαδόρ, είχε κάνει σπουδές Καλών Τεχνών και Γαλλικής Φιλολογίας στο Μεξικό και είχε υπάρξει ηγερία της μεγάλης σαλβαδοριανής ποιήτριας Κλαούδια Λαρς. Είχε χρηματίσει μνηστή του Χοσέ Βασκονσέλος, ήρωα της προοδευτικής νεολαίας της εποχής και συγγραφέα. Έπειτα παντρεύτηκε τον 53χρονο πρόξενο της Αργεντινής Ενρίκε Γκομέζ Καρίγιο, ζάμπλουτο και γόητα που κατά καιρούς φλέρταρε με τον Όσκαρ Ουάιλντ και τη Μάτα Χάρι και του οποίου ο κύκλος περιλάμβανε τον Μαίτερλινκ, τον Ντ’ Ανούντσιο, τον Πικάσο, τον Νταλί, τον Μιρό και ένα σωρό άλλους καλλιτέχνες της εποχής. Μεταξύ της Νέας Υόρκης και της βίλας «El Mirador» στη Νίκαια, η Κονσουέλο θα απολαύσει μια πλούσια γκαρνταρόμπα και πολύ ακριβά κοσμήματα, θα επιδοθεί στη γλυπτική και στην Art-déco και θα ασπαστεί τον σουρρεαλισμό μέχρι τον βίαιο θάνατο του Καρίγιο, το 1927.
Η γοητευτική, ασθματική Κονσουέλο με την ανδρόγυνη ομορφιά, το τσιγάρο και το ποτό στο χέρι και το σαγηνευτικό βλέμμα τον εμπνέει για να συνθέσει το ρόδο του «Μικρού Πρίγκιπα»: αλαζονικό, κοκκέτικο, ματαιόδοξο, απατηλό, [...] συναρπαστικό, ανυπόφορο, γοητευτικό, εκρηκτικό, αναντικατάστατο τριαντάφυλλο.
Το ατίθασο πλάσμα που γέννησε μιαν όμορφη νουβέλα
Στις 22 Απριλίου 1931 η Κονσουέλο θα αρραβωνιαστεί τον Εξυπερύ στη Νίκαια. Στο βιβλίο Νυχτερινή πτήση μπορεί κανείς να ανιχνεύσει πολλά στοιχεία της κοινής ζωής του Εξυπερύ με την Κονσουέλο. Στο Παρίσι οι λογοτεχνικοί κύκλοι υποδέχονται το συγκεκριμένο βιβλίο με ενθουσιασμό, και οι γαλλιδούλες πέφτουν στα πόδια του Εξυπερύ, πράγμα που επιτρέπει στην Κονσουέλο μια σειρά από υπερβολές, καθώς είναι εξίσου αντικομφορμίστρια, ακατάστατη και ανώριμη μ’ εκείνον. Το γεγονός ότι η Νέλλυ ντε Βογκέ, ήδη από το 1934, διασώζει με τη χρηματοδότησή της τον Εξυπερύ από τις κακοτοπιές ενοχλεί ιδιαίτερα την Κονσουέλο. Για δεκατρία χρόνια περνούν παροξυσμό καυγάδων, στο Παρίσι, στην Καζαμπλάνκα, στη Νέα Υόρκη, παντού. Τον Ιούνιο του 1940 ο Αντουάν τη συναντά στη Φειγερέ και τη φυγαδεύει από τη βομβαρδισμένη περιοχή, για να την εγκαταστήσει μαζί με μια ομάδα καλλιτεχνών στην Οπέντ. Το 1942 εγκαθίστανται σε διπλανά διαμερίσματα στο Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης και λίγο αργότερα σ’ ένα εξοχικό σπίτι στο Λονγκ Άιλαντ: η γοητευτική, ασθματική Κονσουέλο με την ανδρόγυνη ομορφιά, το τσιγάρο και το ποτό στο χέρι και το σαγηνευτικό βλέμμα τον εμπνέει για να συνθέσει το ρόδο του «Μικρού Πρίγκιπα»: αλαζονικό, κοκκέτικο, ματαιόδοξο, απατηλό, μαγνητικό, νεραϊδοπαρμένο, καπριτσιόζικο, συναρπαστικό, ανυπόφορο, γοητευτικό, εκρηκτικό, αναντικατάστατο τριαντάφυλλο, με το οποίο θα έρθει πολλές φορές σε σύγκρουση.
Μια καρδιά ανοίγει πάλι / σαν τριαντάφυλλο μεγάλη / μόνο έτσι βλέπεις καθαρά
Η Κονσουέλο κρύβεται παντού στον Μικρό Πρίγκιπα: στην ηφαιστειακή λάβα του μικροσκοπικού πλανήτη καταγωγής του, στην προσποιητή αγριότητα της αλεπούς που θέλει να εξημερωθεί, στην ανασφάλεια που προκαλεί το αινιγματικό φίδι, στην εύθραυστη σιλουέτα του ίδιου του μικρού πρίγκιπα, που θα νιώσει, όπως και ο Εξυπερύ, «υπεύθυνος για το δικό του ρόδο», τόσο διαφορετικό αυτό από τα άλλα.
Χαμένος κάπου μεταξύ ουρανού και θάλασσας
«Νομίζω πως θα είστε πιο ευτυχής χωρίς εμένα, κι εγώ νομίζω πως θα βρω επιτέλους τη γαλήνη στον θάνατο». Στο Αλγέρι θα λάβει μια μεγάλη επιστολή της, όπου η Κονσουέλο θα τον διαβεβαιώσει για τον απόλυτο έρωτά της.
Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Εξυπερύ πετά ανάμεσα στα διασταυρούμενα πυρά των γερμανικών Μέσσερσμιτ. Μετά την ήττα της Γαλλίας, η κυβέρνηση του Βισύ του προσφέρει μια θέση στη Βουλή με σκοπό να εκμεταλλευτεί το όνομά του αλλά εκείνος αρνείται, με αποτέλεσμα να περιπέσει σε δυσμένεια. Κατά τη διάρκεια της εθελούσιας εξορίας του στις Ηνωμένες Πολιτείες η Κονσουέλο δεν θα συμμερισθεί το πληγωμένο εθνικό του συναίσθημα. Το 1943 σε μιαν επιστολή του ο Εξυπερύ θα γράψει στην bohème chic αγαπημένη του: «Νομίζω πως θα είστε πιο ευτυχής χωρίς εμένα, κι εγώ νομίζω πως θα βρω επιτέλους τη γαλήνη στον θάνατο». Στο Αλγέρι θα λάβει μια μεγάλη επιστολή της, όπου η Κονσουέλο θα τον διαβεβαιώσει για τον απόλυτο έρωτά της. «Ας είστε η προστασία μου», θα απαντήσει ο Εξυπερύ. «Φτιάξτε μου ένα πανωφόρι με την αγάπη σας».
Όταν, το 1943, οι Αμερικανοί αποβιβάζονται στη Βόρεια Αφρική, ο Εξυπερύ, παρά την ακατάλληλη για πτήσεις ηλικία του (44 ετών), παρά τις αντιρρήσεις της Κονσουέλο και παρά την έκδηλη έχθρα του Ντε Γκωλ, επιστρέφει στους αιθέρες, με έδρα την Κορσική. Όμως τα παλιά του τραύματα δεν τον αφήνουν να ησυχάσει από τους πόνους και αυτό θα του στοιχίσει τη ζωή του.
Αφού ξαναγυρίσει στη Γαλλία το 1946, μετά από τον θάνατό του, η Κονσουέλο θα ζήσει ανάμεσα στο Παρίσι και την Γκρας, όπου, με την υποστήριξη της πεθεράς της, θα διανύσει μιαν αξιόλογη καλλιτεχνική καριέρα, θα συμμετάσχει σε εκδηλώσεις αναμνηστικές του συζύγου της και θα πεθάνει, το 1979.
Ο Μικρός Πρίγκιπας ως ερωτική αλληγορία
Η κυκλοφορία μιας βιογραφίας της Κονσουέλο από τον Αλαίν Βιρκοντελέ θα αποκαταστήσει αυτήν την «αταξία απέναντι στον μύθο» που υπήρξε ο μεγάλος έρωτας του συγγραφέα, μαζί με μια σειρά επιστολών, φωτογραφιών, σκίτσων και μπλοκ με ακουαρέλες και προσωπικών αντικειμένων που την τεκμηριώνουν.
Από τη μέρα της καταβύθισης του αεροπλάνου του στη Μεσόγειο, την 31η Ιουλίου 1944, έως τη δημοσίευση των απομνημονευμάτων της Κονσουέλο με τίτλο Αναμνήσεις του τριαντάφυλλου («Mémoires de la rose») θα περάσουν πενήντα έξι ολόκληρα χρόνια. Ο Πωλ Ουέμπστερ θα συναντήσει τον βιογράφο του Εξυπερύ και θα διαλευκάνει τα σκοτεινά κι αδιευκρίνιστα σημεία της σχέσης του συγγραφέα με την Κονσουέλο: η κομψή κυρία Νέλλυ ντε Βογκέ, που είχε υποστηρίξει οικονομικά και συναισθηματικά τον Εξυπερύ κατά τα δέκα τελευταία χρόνια της ζωής του, θα στρέψει την προσοχή του αναγνωστικού κοινού και των εκδοτών στην ξεχασμένη και παραγνωρισμένη μορφή της Κονσουέλο, που ο κύκλος των συγγενών του Εξυπερύ είχε υποτιμήσει συστηματικά, θεωρώντας την «ξένη, εξωτική, ύποπτη, κοινωνικά κατώτερή του» και συσκοτίζοντας τη μυθιστορηματική τους σχέση. Η κυκλοφορία μιας βιογραφίας της Κονσουέλο από τον Αλαίν Βιρκοντελέ θα αποκαταστήσει αυτήν την «αταξία απέναντι στον μύθο» που υπήρξε ο μεγάλος έρωτας του συγγραφέα, μαζί με μια σειρά επιστολών, φωτογραφιών, σκίτσων και μπλοκ με ακουαρέλες και προσωπικών αντικειμένων που την τεκμηριώνουν.
Στο όμορφο σπίτι του Άγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού (νευρολόγος ο πρώτος και συγγραφέας η δεύτερη) στήθηκε η μουσική παράσταση δωματίου του Θοδωρή Τσαπακίδη, που αναβίωσε σε απόλυτα ρομαντικό ύφος το ιστορικό ειδύλλιο του Εξυπερύ και της Κονσουέλο. Το «φτερωτό ποντικάκι» Κονσουέλο θα υποδυθεί με γλυκύτητα και σαγήνη η όμορφη Ελπίδα Τοπάλογλου, ενώ, μπροστά σε ένα συλλεκτικό μοντέλο παλιάς γραφομηχανής, θα ερμηνεύσει τον συγγραφέα ο γοητευτικός ηθοποιός Βαγγέλης Παπαδάκης: πολύ ταιριαχτοί οι δυο τους, περιστοιχισμένοι από τα ακριβά κειμήλια και την αξιόλογη εικαστική συλλογή του ζεύγους Κατακουζηνού, θα χορέψουν βαλς και τανγκό, θα αγγίξουν ο ένας τον άλλον και θα βιώσουν την απόσταση, την ερωτική στέρηση και το κενό του θανάτου και της ανεπίδοτης επιστολής, ενώ το πιάνο θα τους συνοδεύσει η συνθέτις Βέρα Χατζηπαπά, που με την αισθαντική φωνή της θα καλύψει και μεγάλο μέρος της μελοποιημένης ποίησης:
* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η νουβέλα «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» (εκδ. Κριτική).
→ Στίχοι: Ελπίδα Τοπάλογλου & Θοδωρής Τσαπακίδης