bakounine kentriki

Για το βιβλίο του Μιχαήλ Μπακούνιν [Mikhail Bakounine] «Ποιος είμαι!» (εισαγωγή - μτφρ. - σχόλια: Γιάννης Μπαρτσώκας, πρόλογος - επιμέλεια: Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, εκδ. Ροές). 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος 

Αν για τον Καρλ Μαρξ, τον κεντρικό εκφραστή του ιστορικού υλισμού, επάνω από την Ευρώπη πλανιέται ένα φάντασμα, για τον πηγαίο εκφραστή του αναρχισμού, Μιχαήλ Μπακούκιν, επάνω από τη γηραιά ήπειρο ένας μετεωρίτης είναι αυτός που σκεπάζει τους αιθέρες της.

Είναι ο ίδιος, που, ως άλλος κοσμοπολίτης, αλλά δίχως τη διάθεση για άσκοπους ηδονισμούς και τέρψεις, μεταβαίνει από χώρα σε χώρα και από πόλη σε πόλη της Ευρώπης με σκοπό να πάρει μέρος σε κοινωνικούς αγώνες, να συγκρουστεί με την εξουσία, να ταχθεί στο πλευρό των εργατών. Όλα για τον αγώνα. Αυτός ήταν ο Μιχαήλ Μπακούνιν.

Ένας ευσταλής, γαιώδης άνδρας που οι γονείς του τον προόριζαν να γίνει στρατιωτικός, αλλά εκείνος, λίγο αφότου αποφοίτησε από τη στρατιωτική σχολή, έστρεψε την προσοχή του στη φιλοσοφία και στη συνέχεια στην αέναη κίνηση (κυριολεκτικά και μεταφορικά) των ιδεών, της ιστορίας και της κοινωνικής πάλης.

roes bakunin poios eimai

Το όνομά του διατηρεί την αίγλη του ακόμη και σήμερα. Μπορεί ως συγγραφέας ή φιλόσοφος να μην υπήρξε πρωτότυπος (τα γραπτά του είναι ασυνεχή, ακατάστατα με αποτέλεσμα να έχει δημιουργήσει ουκ ολίγα προβλήματα στους μελετητές του), ωστόσο ήταν ένας αγωνιστής της επαναστατικής πράξης. Η θεωρία ήταν πάντα για εκείνον μια αφορμή και ποτέ η κατάληξη.

Πολλοί τον συνδέουν με τον έτερο αναρχικό Σεργκέι Νετσάγεφ και όχι άδικα, καθώς για πολλά χρόνια η σχέση τους ήταν στενή και ο ένας επηρέασε τον άλλον.

Μπακούνιν και Νετσάγεφ

Εντούτοις, υπάρχει εμφανής διάκριση ανάμεσα στον ανθρωπιστή και αγνό ιδεολόγο Μπακούκιν και στον αμοραλιστή, εμπρηστικό και τρομοκράτη Νετσάγεφ. Γι’ αυτό και κάποια στιγμή οι δρόμοι τους χώρισαν.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συγκρουσιακή σχέση που είχε με τον Καρλ Μαρξ. Υπάρχουν σημεία στα οποία οι ιδέες τους τέμνονται, όμως, στην ουσία, η κοσμοθεωρία τους απέχει αρκετά, ενώ ο Μαρξ όποτε έβρισκε ευκαιρία «χτυπούσε» ευθέως τον Μπακούνιν.

Τούτος ο Εγελιανός αγωνιστής στήριξε όλο το εποικοδόμημα της θεωρίας του στην έννοια της αντίθεσης. Μπορεί ο Έγελος με τη σκέψη του να μας πρόσφερε το σχήμα θέση-αντίθεση-σύνθεση, όμως, από αυτή την ομοούσια «τριάδα», ο Μπακούνιν δεν ακολούθησε ποτέ το δρόμο της σύνθεσης, ενώ θεωρούσε πως η αντίθεση είναι ο βατήρας για να ξεκινήσουν όλοι οι μεγάλες επαναστάσεις.

Μια αντίθεση κόντρα σε κάθε θεσμό και εξουσία. Ενάντια σε οποιονδήποτε φορέα του κράτους. Σε πλήρη εναντίωση με την υπόσταση του κράτους, των συνόρων και των θρησκευτικών πεποιθήσεων που συσκοτίζουν τους ανθρώπους και τους οδηγούν σε εκούσια τυραννία.

Μια αντίθεση κόντρα σε κάθε θεσμό και εξουσία. Ενάντια σε οποιονδήποτε φορέα του κράτους. Σε πλήρη εναντίωση με την υπόσταση του κράτους, των συνόρων και των θρησκευτικών πεποιθήσεων που συσκοτίζουν τους ανθρώπους και τους οδηγούν σε εκούσια τυραννία.

Το συγκεκριμένο βιβλίο σε μετάφραση και σχόλια του Γιάννη Μπαρτσώκα και πρόλογο-επιμέλεια του Ήρκου Ρ. Αποστολίδη, προσφέρει μια μικρή, αλλά άκρως ενδεικτική εικόνα του ποιος ήταν ο Μπακούνιν (μέσω των δικών του λόγων), τι πρέσβευε, σε τι αποσκοπούσε, ποιους θεωρούσε μεγαλύτερους εχθρούς των μαζών και ποια ήταν γι’ αυτόν η ιδανική κοινωνία.

Η πλήρης ελευθερία

Για το ποιος πραγματικά είναι, ο ίδιος δηλώνει ευθαρσώς πως είναι ένας άνθρωπος που τάσσεται με το μέρος της πλήρους, απαράγραπτης ελευθερίας του ατόμου και όχι της ψευδεπίγραφης ελευθερίας που ορίζει το κράτος στους πολίτες του.

Ως ουσιαστικά διεθνιστής πιστεύει πως καμία επανάσταση δεν μπορεί να πετύχει αν περιοριστεί σε ένα κράτος. Η διεθνής αλληλεγγύη και η υπέρβαση των εθνικών περιχαρακώσεων είναι οι όροι που θα θέσουν σε κίνηση τις κοινωνίες έτσι ώστε να αποτινάξουν από πάνω τους τους αριστοκράτες, τους καπιταλιστές, την επίσημη Εκκλησία, ακόμη και τη δικτατορία του προλεταριάτου που διέβλεπε πως θα μετεξελιχθεί σε έναν ακόμη εξουσιαστικό μηχανισμό. Όπερ και εγένετο.

Η έκδοση περιλαμβάνει τρία συνοπτικά κείμενα που αρχικά γράφτηκαν στα γαλλικά. Πρόκειται για το «Πρόγραμμα της Αδελφότητας» που γράφτηκε το 1865 στην Ιταλία, ενώ τα κείμενα «Ποιος είμαι!» και «Εκκλησία και Κράτος» προέρχονται από το έργο «Η Κομμούνα του Παρισιού και η έννοια του κράτους».

Παρά την αποσπασματικότητά τους (στην ουσία πρόκειται για ψηφίδες σκέψεων), αυτά τα τρία κείμενα αναδεικνύουν το ουσιώδες επαναστατικό credo του Μπακούνιν.

Η βία και η εργασία

Διαμορφώνουν το προφίλ ενός πούρου αγωνιστή που δεν αποκλείει καθόλου τη βία, αντίθετα τη θεωρεί αναπόφευκτη μέσα στο πλαίσιο της πάλης, αλλά δεν τέρπεται από αυτή. Απλώς τη θεωρεί ένα μέσο που θα οδηγήσει τις παγκόσμιες μάζες προς τον τελικό σκοπό της αυτοδιάθεσης και της πλήρους ελευθερίας.

Για τον Μπακούνιν η εργασία είναι ένας βασικός πυλώνας της μελλοντικής κοινωνίας όπου ο καθένας θα λαμβάνει αυτό που έχει προσφέρει. Δίχως τη βαριά μεσιτεία των κρατικών αρχόντων. Η πλήρης ισότητα, αλλά και η αυταξία του ανθρώπου εκπορεύονται από αυτή τη σχέση εργασίας-ελευθερίας.

Για τον Μπακούνιν η εργασία είναι ένας βασικός πυλώνας της μελλοντικής κοινωνίας όπου ο καθένας θα λαμβάνει αυτό που έχει προσφέρει. Δίχως τη βαριά μεσιτεία των κρατικών αρχόντων. Η πλήρης ισότητα, αλλά και η αυταξία του ανθρώπου εκπορεύονται από αυτή τη σχέση εργασίας-ελευθερίας.

Επίσης, εμφανίζεται ολοκάθαρα υπέρ των ίσων δικαιωμάτων των γυναικών στη ζωή. Σε εποχές που οι κυρίαρχες απόψεις ήταν άλλες, ο Μπακούκιν διακηρύσσει πως οι γυναίκες είναι ίσες με τους άντρες, επομένως οφείλει η κοινωνία των ανθρώπων να τους προσφέρει όλα τα δικαιώματα που τους αξίζουν.

Ίσως όλα αυτά να μας φαίνονται ουτοπικά και πέραν κάθε πραγματικότητας. Μπορεί και να είναι. Το γεγονός ότι το αναρχικό κίνημα στην Ευρώπη περιορίστηκε σε έναν κύκλο θεωρητικών, αλλά και σε κάποιους έξαλλους μπαχαλάκηδες που ουδεμία σχέση έχουν με τον αναρχισμό, δεικνύει πως ο δρόμος της αναρχίας είναι δύσβατος έως ατελέσφορος.

Τούτο το βιβλίο, όμως, μάς ανοίγει μια μικρή πόρτα για να εισδύσουμε στο πνεύμα, τη ζωή και τη δράση ενός ανθρώπου που ξεπέρασε το περιοριστικό Εγώ του, μπρος στο θαύμα που μπορεί να πετύχει ένα παγκόσμιο επαναστατημένο Εμείς.

 Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

  

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μια ανέφικτη ανάσταση» του Παναγιώτη Θωμά (κριτική) – Πλησιάζοντας τον Κάφκα μέσω του Ν. Γ. Πεντζίκη

«Μια ανέφικτη ανάσταση» του Παναγιώτη Θωμά (κριτική) – Πλησιάζοντας τον Κάφκα μέσω του Ν. Γ. Πεντζίκη

Για το δοκίμιο του Παναγιώτη Θωμά «Μια ανέφικτη ανάσταση - Σχόλιο στη Μεταμόρφωση του Φραντς Κάφκα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός.

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο νεαρός Γκρέγκορ Σάμσα, περιοδεύων εμπορικός αντιπρόσωπος...

«Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη», των Θανάση Λάλα και Βασίλειου Μπετσάκου – Διαφωτιστικές συναντήσεις με τον φιλόσοφο

«Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη», των Θανάση Λάλα και Βασίλειου Μπετσάκου – Διαφωτιστικές συναντήσεις με τον φιλόσοφο

Για το βιβλίο «Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη – Τον φιλόσοφο της αρετής και της ευδαιμονίας μέσα στην πόλη», των Θανάση Λάλα και Βασίλειου Μπετσάκου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. 

Γράφει ο Βασίλης Πανόπουλος

...
Γαλιλαίος και Νεύτων, οι επιστήμονες που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο

Γαλιλαίος και Νεύτων, οι επιστήμονες που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο

Δυο μελέτες που εξετάζουν τη διαμόρφωση της σύγχρονης επιστήμης, χάρη στη συμβολή του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα. Πρόκειται για τα δοκίμια «Γαλιλαίος» (μτφρ. Τάσος Κυπριανίδης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), του Στίλμαν Ντρέικ [Stillman Drake] και «Η συγκρότηση της σύγχρονης επιστήμης» (μτφρ. Κρινιώ Ζήση, Πανεπιστ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Φραντς Κάφκα, ο δάσκαλος του Φίλιπ Ροθ

Μια σύντομη και κατατοπιστική μελέτη για τη σημαντική επιρροή που άσκησε ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth). 

Γράφει ο Παναγιώτης Γούτας

Ο Φραν...

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

«Βίος και Πολιτεία»: Ο ποιητής και φιλόσοφος Νίκος Ερηνάκης έρχεται στο Υπόγειο

Στο 65ο επεισόδιο της σειράς συζητήσεων στο Βιβλιοπωλείο της Πολιτείας με ανθρώπους από το χώρο του βιβλίου και των ιδεών, o Κώστας Κατσουλάρης συνομιλεί με τον ποιητή και φιλόσοφο Νίκο Ερηνάκη. Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, στις 7.00μμ.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη με αφορμή τα «Άπαντά» του – Υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων

Τιμητική εκδήλωση για τον Κώστα Κρυστάλλη στην Αίθουσα τελετών της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας υπό την αιγίδα της Εταιρείας Συγγραφέων και της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας. Αφορμή, η κυκλοφορία του τόμου «Κώστας Κρυστάλλης: Άπαντα - Ένας πρόωρα επαναστατημένος» (εκδ. Κ. & Μ. Σταμούλη).&nb...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

«Ψυχή ντυμένη αέρα» της Έλενας Χουζούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη μελέτη της Έλενας Χουζούρη «Ψυχή ντυμένη αέρα – Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου: Η μούσα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης», η οποία θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Μάγε...

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

«(Α)Κατάλληλο Timing» της Ελένης Αλεξανδροπούλου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Αλεξανδροπούλου «(Α)Κατάλληλο Timing», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ο Αύγουστος, όσο μεγαλώνεις, μοιάζει πικρός. Οι περισ...

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

«Mind the gap» του Λάζαρου Αλεξάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων του Λάζαρου Αλεξάκη «Mind the gap», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 5 Φεβρουαρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Είχε φτάσει σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα, και το νυχτεριν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

«Τι να διαβάσω;» – 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που κυκλοφορούν το επόμενο διάστημα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα) που αναμένουμε τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Στην κεντρική εικόνα, ο Αλέξης Πανσέληνος, η Μάρω Βαμβουνάκη και ο Μιχάλης Μοδινός.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Μυθιστ...

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965): Η ευαίσθητη μάγισσα των αμερικανικών γραμμάτων

Η Σίρλεϊ Τζάκσον [Shirley Jackson, 1916-1965] ήταν πολλά περισσότερα από μια συγγραφέας ιστοριών τρόμου. Με άξονα δύο βιβλία της που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα «Η λοταρία και άλλες ιστορίες» (μτφρ. Χρυσόστομος Τσαπραΐλης) και «Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη) από τις εκδόσεις ...

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές από τις εκδόσεις Ιωλκός  – Τρεις δημιουργοί καταθέτουν νέο έργο και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά

Έξι ποιητικές συλλογές που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ιωλκός. Τρεις δημιουργοί καταθέτουν τα νέα τους έργα και τρεις εμφανίζονται για πρώτη φορά.

Επιμέλεια: Book Press

Δημήτρης Βασιλάκης,  ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ