31 μυθιστορήματα για ένα ξανακερδισμένο καλοκαίρι

 Με δύναμη από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Νέας Υόρκης και... του Βιετνάμ 

Μετά τον εκπληκτικό Στόουνερ, που ακόμη κάνει την πορεία του στις βιβλιοθήκες και τις καρδιές των ψαγμένων αναγνωστών, κυκλοφόρησε από τον Gutenberg, πριν από μερικούς μήνες, το εκτενέστερο και εξίσου απολαυστικό μυθιστόρημα του Τζον Γουίλιαμς Αύγουστος (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου). Πρόκειται για το βαθύ και πολυσχιδές πορτρέτο ενός ιδιαίτερου Αυτοκράτορα, φίλο του Βιργιλίου και του Οράτιου, που μπόρεσε στο τέλος της ζωής του να συνειδητοποιήσει την αντιφατικότητα της ανθρώπινης εμπειρίας και τη ματαιότητα της εξουσίας. Στην εκτενή παρουσίαση του μυθιστορήματος στην Book Press ο Γιώργος Λαμπράκος σημείωνε: «Αυτό που έγραψε ο Γουίλιαμ Γκίμπσον για τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας, "Όποιος νομίζει πως η επιστημονική φαντασία μιλά για το μέλλον είναι ηλίθιος", ισχύει και για τα καλά ιστορικά μυθιστορήματα: αμφότερα μιλούν για το παρόν. Ο Αύγουστος είναι ένα σπουδαίο βιβλίο, το πανόραμα μιας εποχής που υπήρξε ιστορική με όλη τη σημασία της λέξης –εξαιρετική και εφιαλτική, δημιουργική και αιματηρή, στιβαρή και ρευστή– και, "αν και διαφορετικά τα μεγέθη", παρεμφερής με τη δική μας». 

Από τις προτάσεις μυθιστορημάτων γι’ αυτό το καλοκαίρι δεν θα μπορούσε να λείπει το 1226 σελίδων magnum opus του Πολ Όστερ – το μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα στα καλύτερά του. Για το 4 3 2 1 (μτφρ. Μαρία Ξυλούρη, εκδ. Μεταίχμιο) σημείωνε ο Διονύσης Μαρίνος στην πρόσφατη κριτική παρουσίαση του μυθιστορήματος: «Προφανέστατα έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα πλήρους άνθισης και ωρίμανσης – μαεστρικά δομημένο και με δραματουργικές κορυφές άξιες επαίνων. Ο Όστερ, ακόμη και αν προετοιμάζει τον εαυτό του για την έξοδο, το κάνει με τους δικούς του όρους. Είναι ένας δεξιοτέχνης και με τούτο το μυθιστόρημα έδειξε και στους πλέον δύσπιστους πως είναι άξιος μάστορας του métier». Θα ήταν παράλειψή μας να μην σημειώσουμε ότι το μυθιστόρημα του Όστερ αποτελεί από άποψη φροντίδας (εξαιρετικό χαρτί, σκληρόδετο εξώφυλλο) μια state of the art έκδοση που δικαιολογεί την, αρχικά, υψηλή τιμή του. 

Στην αντίπερα όχθη, λακωνικό, έμμεσο, πολυπρισματικό, πειραματικό με τον τρόπο του μα αριστουργηματικό είναι το βραβευμένο με το φετινό Booker μυθιστόρημα του αμερικανού Τζωρτζ Σώντερς Λήθη και Λίνκολν (ευφυής μεταγραφή στα ελληνικά του δυσμετάφραστου Lincoln in the Bardo, μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ίκαρος). Τον Σώντερς είχαμε την ευκαιρία να τον απολαύσουμε και πρόσφατα εδώ στην Αθήνα, σε μια σεμνή και λιτή παρουσίαση, όπου το πρόσωπο στάθηκε στο ύψος του έργου, ίσως ακόμη και ψηλότερα. Με τα λόγια του Γιάννη Καρκανέβατου, στη σχετικά πρόσφατη κριτική παρουσίαση του βιβλίου: «Μια ιστορία παλίμψηστο, προδοσίας και συγχώρεσης, αγάπης και μίσους, πάθους και συμπόνοιας. Με τόσες πραγματικότητες όσα και βλέμματα. Σε μια φόρμα διαλογική, όπου κάθε χαρακτήρας καταλαμβάνει έναν χώρο από μια λέξη μέχρι κάποιες σελίδες, με ανάμιξη ιστορικών αναφορών και μυθοπλαστικών στοιχείων, που δεν θυμίζει προηγούμενα αναγνώσματα. Το βραβείο Booker (μία από τις μεγαλύτερες αναγνωρίσεις σε αγγλόφωνο συγγραφέα) που του δόθηκε πριν από λίγο καιρό θεωρείται εύλογη διάκριση». 

Παραμένοντας στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, το ντεμπούτο του βορειοβιετναμέζικης καταγωγής Viet Thanh Nguen ήταν ένα από τα λαμπρότερα στην ιστορία των αμερικανικών γραμμάτων. Με το πρώτο του μυθιστόρημα, Ο συνοδοιπόρος (The sympathizer, ο πρωτότυπος τίτλος, μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Utopia), ο μέχρι τότε συγγραφέας μερικών διηγημάτων και ενός βιβλίου που αφορούσε την ιστορία του Βιετνάμ βρέθηκε βραβευμένος με το σημαντικότατο βραβείο Πούλιτζερ, με οκτώ ακόμη βραβεία ανά τον κόσμο (π.χ. καλύτερου ξένου μυθιστορήματος για το 2017 στη Γαλλία), υπήρξε φάιναλιστ σε άλλα τόσα, ενώ το μυθιστόρημά του ψηφίστηκε καλύτερο μυθιστόρημα της χρονιάς σε περισσότερες από είκοσι λίστες, συμπεριλαμβανομένων των New York Times Book Review, Wall Street Journal και Washington Post. Για τον Συνοδοιπόρο έγραψε αναλυτικά ο Νίκος Ξένιος σημειώνοντας: «Πώς τα ζητήματα ταυτότητας, εθνικής συνείδησης και ιστορικής μνήμης μπορούν να συγκερασθούν στη λογοτεχνία; Πώς ένας πόλεμος όπως αυτός του Βιετνάμ μπορεί να αποτελέσει άξονα νέας μελέτης όλων των παραπάνω ζητημάτων; Το βιβλίο του Βιετ Ταν Νγκιεν μπορεί να διαβαστεί ως κατασκοπική ιστορία, ως πολεμικό μυθιστόρημα, ως αφήγηση ενός μετανάστη, ως μυθιστόρημα ιδεών και «ενηλικίωσης», ως σχόλιο πάνω στον αμερικανικό κινηματογράφο και ως metafiction, δηλαδή μυθιστόρημα που σχολιάζει άλλα μυθιστορήματα». 

Σπουδαίο μυθιστόρημα, στην παράδοση του Μάρκες αλλά και της Τόνι Μόρισον, το Υπόγειος Σιδηρόδρομος του νεοϋορκέζου Κόλσον Γουάιτχεντ (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός) είναι μια συνταρακτική ιστορία για τον ρατσισμό και τον αγώνα μιας γυναίκας να κερδίσει τη ζωή της στον αμερικανικό νότο των αρχών του 19ου αιώνα. Για το έκτο του μυθιστόρημα ο Γουάιτχεντ βραβεύτηκε με τα δύο πιο prestigious βραβεία στις ΗΠΑ, το Πούλιτζερ λογοτεχνίας για το 2017 και το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου Λογοτεχνίας (National Book Award for Fiction). Όπως παρατηρεί, και πάλι, ο Νίκος Ξένιος: «Η κατανόηση του ιστορικού φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων και η εμβάθυνση στο νομικό σύστημα που υποστήριξε κάτι τέτοιο στις Η.Π.Α. δίνει μια πλήρη, εναργέστατη εικόνα μιας επαχθούς πολιτιστικής κληρονομιάς, στα κιτάπια της οποίας έχουν καταγραφεί βασανιστήρια, σεξουαλική βία, ακρωτηριασμοί, λιντσαρίσματα, απίστευτη σκληρότητα και απανθρωπιά. Πρόκειται για ένα εναλλακτικό αφήγημα, μακράν της τυποποιημένης παρουσίασης των σχολικών βιβλίων και των ταινιών του κινηματογράφου, το περίγραμμα του οποίου σκιαγραφεί και την αμερικανική αντίληψη περί ανθρώπινης κοινότητας εν γένει: "συχνά μια χρήσιμη ψευδαίσθηση είναι καλύτερη από μιαν άχρηστη αλήθεια". Το κυριότερο που κανείς αποκομίζει από την ανάγνωση αυτού του υπέροχου βιβλίου είναι η αίσθηση πως μέσα στη λογοτεχνική αφήγηση δεν μεταμορφώνεται μόνο ο ήρωας σε κάποιον άλλον, αλλά και ο αναγνώστης». 

Το 700 σελίδων μυθιστόρημα με τον βγαλμένο από τη νορβηγική μυθολογία τίτλο Το Νιξ αποτέλεσε το θριαμβευτικό ντεμπούτο του 40χρονου Νέιθαν Χιλ (μτφρ. Γιάννης Βογιατζής, εκδ. Αλεξάνδρεια). Από τα προάστια των Μεσοδυτικών πολιτειών μέχρι τη Νέα Υόρκη και τις ταραχές του 1968 που συγκλόνισαν το Σικάγο κι ολόκληρη τη χώρα, το Νιξ εξερευνά –με χιούμορ και τρυφερότητα– τις ποικίλες εκδοχές της αγάπης σε μια κοινωνία συνεχών αλλαγών και ανατροπών. Με τα λόγια του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη: «Καίτοι πολυσέλιδο και πολύπτυχο, το Νιξ διαβάζεται απνευστί, κάτι που οφείλεται στην εκπληκτική αίσθηση ισορροπίας και ισοκατανομής των δόσεων έκθεσης γεγονότων και σχολίων πάνω στα γεγονότα, που διαθέτει ο συγγραφέας, και στην άνεσή του να μετατοπίζει όγκους πληροφοριών και συναισθηματικών αντιδράσεων που προκαλούν τα γεγονότα».

Άλλου ύφους, αλλά επίσης πολλαπλώς διακεκριμένο, είναι το τρυφερό μυθιστόρημα του γεννημένου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, πλην αμερικανού πλέον συγγραφέα Αντρέ Άσιμαν, Να με φωνάζεις με τ' όνομά σου (μτφρ. Νίκος Α. Μάντης, εκδ. Μεταίχμιο), την κινηματογραφική εκδοχή του οποίου γνωρίσαμε πριν από την άρτι αφιχθείσα έκδοση του βιβλίου. Το Να με φωνάζεις με τ' όνομά σου, που διηγείται την ιστορία δύο αγοριών που ανακαλύπτουν τον ερωτισμό τους αλλά και την ικανότητά τους να συνδέονται βαθιά με τον άλλον, αποτέλεσε πολύ μεγάλη εμπορική επιτυχία στις ΗΠΑ, αλλά και βιβλίο της χρονιάς σύμφωνα µε το Publishers Weekly και τη Washington Post.  

 «Καλούδια» από την «άλλη Αμερική» 

Κατεβαίνοντας νότια, στην «άλλη Αμερική», βρίσκουμε ένα θαυμάσιο μυθιστόρημα-ποταμό που ανατέμνει τη σύγχρονη κολομβιανή Ιστορία, το Η μορφή των λειψάνων του Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος). Ο Βάσκες «διαβάζει» την ιστορία μέσα από την εμμονή των συμπατριωτών του με τις θεωρίες συνωμοσίας, χρησιμοποιώντας μοντερνιστικές τεχνικές και αφηγηματικά «κόλπα» που όμως δεν «στεγνώνουν» το μυθιστόρημά του. Με τα λόγια του Διονύση Μαρίνου: «Το σίγουρο είναι ότι ο Βάσκες, από βιβλίο σε βιβλίο, σκάβει ολοένα και πιο βαθιά στα έγκατα του γενέθλιου τόπου. Ανήκει σε μια γενιά κολομβιανών συγγραφέων (Γκαμπόα, Αλβάρες κ.ά.) που έχει αποφασίσει να πει τα πράγματα με το όνομά τους, αποφεύγοντας να καλυφθεί κάτω από τη βαριά σκιά του μαγικού ρεαλισμού. Ναι, ο Μάρκες είναι ο γεννήτορας, αλλά τούτη η νουβέλ βαγκ έχει άλλα συγγραφικά όπλα να αντιπαρατάξει. Ο Βάσκες είναι ένας έξοxoς παραμυθάς, γνωρίζει τους κανόνες της μεγάλης αφήγησης, δεν χάνει το νήμα της πλοκής, εμπλέκει πολλά άτομα και διαφορετικές χρονικότητες με τρόπο αβίαστο».

Στις παρυφές αυτή της «άλλης Αμερικής» βρίσκεται και η Κούβα, απ’ όπου και ο γνωστότερος ίσως εκπρόσωπός της στην πεζογραφία, ο Λεονάρδο Παδούρα. Στο πολυσέλιδο Η διαφάνεια του χρόνου (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη), με ήρωα και πάλι τον 60χρονο Μάριο Κόντε, ο συγγραφέας μπαίνει στον κόσμο των εμπόρων και συλλεκτών έργων τέχνης, κάτι που του επιτρέπει να καταδυθεί και πάλι στο παρελθόν, φτάνοντας μέχρι τις μακρινές Σταυροφορίες. Μια παράλληλη ιστορία αναπτύσσεται, για τον άνθρωπο που –θέλοντας να ξεφύγει απ' τον Ισπανικό Εμφύλιο– ταξίδεψε ως λαθρεπιβάτης μέχρι την Κούβα, φέρνοντας την Μαύρη Παρθένο από τα Καταλανικά Πυρηναία. Δεν λείπει βέβαια η σημερινή Κούβα, ο υπόκοσμος μιας σκοτεινής Αβάνας που καταρρέει. 

 Η διευρυμένη Ευρώπη: από την Ιρλανδία στη Βοσνία και στα άδυτα της Ιαπωνικής Αυτοκρατορικής Αυλής 

Στη «δική μας» πλευρά του Ατλαντικού, στη Γηραιά Αλβιόνα, ο γεννημένος στο Μπαγκλαντές πολιτογραφημένος Βρετανός Ζία Χάιντερ Ράχμαν είδε τη ζωή του να αλλάζει με το πρώτο του κιόλας μυθιστόρημα, το υποβλητικό Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε (μτφρ. Ανδρέας Μιχαηλίδης, εκδ. Πόλις). Ο αφηγητής, ανώτερο στέλεχος του τραπεζικού τομέα, γύρω στα σαράντα, που η καριέρα του καταρρέει και ο γάμος του πνέει τα λοίσθια, δέχεται μια απρόσμενη επίσκεψη στο σπίτι του. Στην αρχή, δεν αναγνωρίζει τον άντρα που παρουσιάζεται στην πόρτα του, με σακίδιο στην πλάτη και ταλαιπωρημένη όψη. Εκείνος, όμως, του απευθύνεται σαν να συνεχίζει μια συνομιλία που έχει μόλις διακοπεί. Είναι ο Ζαφάρ, πρώην συμφοιτητής του στην Οξφόρδη, μαθηματική ιδιοφυΐα, που είχε εξαφανιστεί για πολλά χρόνια. Γράφει ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης στο αναλυτικό σημείωμά του στην Book Press: «Οι δύο φίλοι, ο Ζαφάρ και ο ανώνυμος αφηγητής, επανασυνδέονται και συζητούν. Η ζωή του πρώτου εκτυλίσσεται σαν μαγνητοταινία στα μύχια ηχεία του δεύτερου, αποτυπώνεται σε σημειωματάρια, έγγραφα, ντοκουμέντα, φωτογραφίες που αφήνει ο Ζαφάρ στα χέρια του φίλου του. Σε αυτό το υλικό, στα στιγμιότυπα που γίνονται σεκάνς, σκηνές ολόκληρες και αλληλουχίες συμβάντων και περιπετειών, συνοψίζονται οι βηματισμοί και τα άλματα μιας εποχής που κινείται με τέτοια ταχύτητα ώστε είναι δύσκολη η κατανόηση και η ερμηνεία της».

Λίγο πιο πάνω, στην Ιρλανδία, διαδραματίζεται το συγκλονιστικό μυθιστόρημα της Edna O’ Brien Μικρές κόκκινες καρέκλες (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Κλειδάριθμος). Ένας μυστηριώδης άντρας φτάνει σ' ένα μικρό χωριό της Ιρλανδίας. Συστήνεται ως εναλλακτικός θεραπευτής και σύντομα καταγοητεύει την τοπική κοινωνία. Η Φιντέλμα Μακπράιντ θα υποκύψει στη μοιραία έλξη που αισθάνεται για τον ξένο, αλλά τα επακόλουθα θα είναι πέρα από κάθε φαντασία. Ο Βλαντ είναι καταζητούμενος εγκληματίας πολέμου από τα Βαλκάνια και η αποκάλυψη αυτή θα αλλάξει για πάντα τη ζωή της Φιντέλμα. Όπως σημειώνει ο Μιχάλης Πιτένης: «Η Edna O’ Brien με αυτό το βιβλίο της, ίσως το καλύτερό της μέχρι σήμερα, απλώνει πολλές, αμέτρητες Μικρές κόκκινες καρέκλες και μας καλεί να αναλογιστούμε πόση θλίψη και οδύνη υπάρχει και στις μέρες, δίνοντάς μας παράλληλα την ευκαιρία να κατανοήσουμε γιατί στο βλέμμα τόσων συνανθρώπων μας που βίωσαν την απώλεια και τον όλεθρο, φωλιάζει τόσο μίσος».

Μια άλλη τρομερή μορφή, η παιδοκτόνος Μάγδα Γκαίμπελς, γίνεται η ηρωίδα του μυθιστορήματος του Σεμπαστιέν Σπιτζέρ Αυτά τα όνειρα που ποδοπατούνται (μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου). Στο πολιορκημένο Βερολίνο, που βομβαρδίζεται αδιάκοπα, η πιο ισχυρή γυναίκα του Γ' Ράιχ κρύβεται με τα έξι παιδιά της στο τελευταίο καταφύγιο των αξιωματούχων της ναζιστικής Γερμανίας. Η φιλόδοξη γυναίκα ανήλθε στις ανώτατες βαθμίδες της εξουσίας χωρίς να γυρίσει να κοιτάξει ποτέ αυτούς που θυσίασε. Τις τελευταίες ώρες του ολέθριου καθεστώτος, η Μάγδα βυθίζεται στην άβυσσο, παίρνοντας μαζί της και ένα τρομερό μυστικό για την ίδια, τον πατέρα της και την αληθινή καταγωγή της. 

Σε τελείως άλλο κλίμα, ο Γάλλος μυθιστοριογράφος Ντιντιέ Ντεκουάν, μας παρασύρει σε μια αφήγηση στην αυτοκρατορική Ιαπωνία του 12ου αιώνα. Στο υποβλητικό και λεπταίσθητο μυθιστόρημα με τον τίτλο Η υπηρεσία κήπων και λιμνών (μτφρ. Ιφιγένεια Μποτουροπούλου, εκδ. Στερέωμα) παρακολουθούμε το μακρύ ταξίδι της χήρας Μιγιούκι προς το παλάτι, με σκοπό να διατηρήσει η οικογένειά της και το χωριό της το προνόμιο να προμηθεύει με κυπρίνους την αυτοκρατορική αυλή. Συντροφιά με το «φάντασμα» του πρόωρα χαμένου συζύγου της, διαγράφει ένα ταξίδι πένθους και αυτογνωσίας, ένα ταξίδι μύησης στους μαιάνδρους μιας δύσκολης ενηλικίωσης, μέσα από το οποίο διαφαίνεται η ιδιαίτερα δύσκολη θέση της γυναίκας στην κλειστή κοινωνία της Ιαπωνίας εκείνης της εποχής όπως και γενικότερα ο περίκλειστος πυρήνας αυτού του εξωτικού και ιδιαίτερου σύμπαντος. Η Υπηρεσία Κήπων και Λιμνών απέσπασε το Βραβείο Αναγνωστών L’ Express/BFM TV για το 2017 και αποτελεί μια προσπάθεια σύστασης από τις ποιοτικές εκδόσεις Στερέωμα ενός συγγραφέα με πλούσιο και αξιόλογο έργο. 

 «Πελαργοί» των Βαλκανίων και της κοντινής μας Ανατολής 

Η επιστροφή φέτος του νομπελίστα Τούρκου συγγραφέα είναι γεγονός, με ένα ακόμη μυθιστόρημα για τη μεγάλη «αγάπη» της ζωής του, την Κωνσταντινούπολη. Στο Η γυναίκα με τα κόκκινα μαλλιά (μτφρ. Στέλλα Βρετού, εκδ. Πατάκη) ο Ορχάν Παμούκ επιστρέφει στα παιδικά χρόνια της ζωής του στην Πόλη, θυμάται φιλίες και έρωτες, αναπλάθει χαρακτήρες, αναζητά τη σχέση ανατολής και δύσης, αλλά και τη σχέση πατέρα και γιου, γιου και πατέρα. Όπως είπε στον Διονύση Μαρίνο στη συνέντευξη που του παραχώρησε πρόσφατα: «Η σχέση πατέρα-γιου εμπεριέχει πάντα πόνο. Μην κοιτάτε τι βλέπετε στις διαφημίσεις, δεν είναι αυτή η πραγματικότητα. Πάντα υπάρχει θυμός και εκδίκηση και καταπιεσμένες επιθυμίες. Προσπαθείς πάντοτε να ξεφύγεις από αυτό που σου έχει επιβάλλει ο πατέρας σου. Αν θέλετε την άποψή μου, ένα βασικό κριτήριο που κάνει έναν άνθρωπο ενδιαφέροντα είναι αν έχει προβλήματα με τον πατέρα του». 

Τον Βούλγαρο συγγραφέα Μιροσλάβ Πένκοφ, που όμως κι αυτός πλέον ζει στις ΗΠΑ, τον γνωρίσαμε πριν από κάνα δύο χρόνια με τη θαυμάσια συλλογή διηγημάτων Ανατολικά της Δύσης (μτφρ. Άκης Παπαντώνης, εκδ. Αντίποδες), ενώ πρόσφατα τον γνωρίσαμε καλύτερα με το μυθιστόρημά του Το βουνό των πελαργών (μτφρ. Άκης Παπαντώνης, εκδ. Αντίποδες), ένα πολυπρισματικό βιβλίο όπου η βουλγαρική Ιστορία διαθλάται μέσα στο χωνευτήρι τον Βαλκανίων, σε μια λογοτεχνική σύνθεση υψηλής πύκνωσης. Με τα λόγια του Διονύση Μαρίνου: «Ο Πένκοφ είναι άξιος συνεχιστής της λογοτεχνικής παράδοσης που δημιούργησε ο Ίβο Άντριτς, ο Μίλοραντ Πάβιτς, ο Ισμαήλ Κανταρέ κι άλλοι Βαλκάνιοι συγγραφείς που είδαν την περιοχή ως ένα αδιάπτωτο πεδίο δράσης-αντίδρασης του παρελθόντος με το παρόν. Υπάρχουν στιγμές στο μυθιστόρημα όπου η επίσημη Ιστορία εισχωρεί στη μυθοπλασία και άλλες όπου η συγγραφική επινόηση «καθαρογράφει» τις αθέατες πλευρές της κυρίαρχης εκδοχής με τον λυρισμό που της αξίζει».  

 Η αυτό-βιογραφία ως μυθοπλασία και μαρτυρία 

«Ένα μυθιστόρημα όπου όλα είναι αλήθεια, χωρίς τίποτα να είναι ακριβές». Έτσι περιγράφεται το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Ζωρζ Σιμενόν Πεντιγκρή (μτφρ. Αργυρώ Μακάρωφ, εκδ. Άγρα), «φόρμουλα» που θα μπορούσε να ορίσει και μια εκδοχή του είδους γενικότερα. Το Πεντιγκρή εκδόθηκε το 1948 και αναμφίβολα αποτελεί ξεχωριστή στιγμή στο έργο του, κι όχι μόνο επειδή δεν είναι «αστυνομικό». Άρχισε να γράφεται όταν μετά από μια λάθος διάγνωση των γιατρών ο Σιμενόν πίστευε ότι δεν είχε πάνω από δύο χρόνια ζωής, εν είδει παρακαταθήκης προς τον γιο του. Κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξη της συγγραφής του έπαιξε ο Αντρέ Ζιντ ο οποίος έπεισε τον Σιμενόν να το συνεχίσει μετατρέποντάς το στο τρίτο πρόσωπο. Πλέον, το αυτοβιογραφικό αυτό βιβλίο του θεωρείται μια από τις καλύτερες στιγμές του Σιμενόν και ένα από τα καλύτερα βιβλία της «αυτοβιογραφικής σχολής».  

Από την αυτοβιογραφία στην βιογραφία: τη ζωή της Σομαλής Σάμια, που ζει και μεγαλώνει στο Μογκαντίσου και θέλει να γίνει Ολυμπιονίκης, αποφάσισε να φέρει στο προσκήνιο ο Τζουζέπε Κατοτσέλα, μετατρέποντας τον αγώνα  της σε μια ελεγεία για τη ζωή και την ελευθερία. Στο Μη μου πεις ότι φοβάσαι (μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδ. Κριτική), ο Κατοτσέλα περιγράφει τη ζωή της Σάμια, αρχικά στη γενέτειρά της, οπότε και συλλαμβάνει την ιδέα της «φυγής» της προς τη Δύση. Από εκεί και πέρα, ακολουθούμε το χρονικό της πορείας της μέσα από την έρημο, με διακινητές και λαθρεμπόρους, κι από εκεί με φουσκωτό σκάφος προς την Ιταλία. Με αφορμή την ξεχωριστή περιπέτεια της Σάμια αναπλάθεται βήμα προς βήμα η κόλαση τόσων και τόσων απλών ανθρώπων που στην προσπάθειά τους για μια καλύτερη ζωή, ή απλώς και μόνο για επιβίωση, μαρτυρούν στον δρόμο προς την ελευθερία.  

 Κλασικά και ρεαλιστικά 

Το μυθιστόρημα-ποταμός Η Κάρι μας του Θίοντορ Ντράιζερ (μτφρ. Έλλη Φιλοκήπτου, εκδ. Gutenberg) αποτελεί πλέον ένα κλασικό του είδους του, βιβλίο που οριοθέτησε τον αμερικανικό ρεαλισμό. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην κόψη του προηγούμενου αιώνα, στα 1900, και περιγράφει τις περιπέτειες μιας όμορφης νεαρής, δέκα χρόνια νωρίτερα: η Κάρι αφήνει το χωριό της αναζητώντας στην πόλη μια καλύτερη ζωή. Στην αρχή πιάνει δουλειά σε βιοτεχνία παπουτσιών. Σύντομα ανακαλύπτει ότι για να ζήσει το αμερικανικό όνειρο υπάρχει ευκολότερος τρόπος. Αρχίζει να ενδίδει στις φιλοφρονήσεις και τα δώρα ενός προστάτη, κερδίζοντας την κοινωνική της ανέλιξη. Ο Μιχάλης Μακρόπουλος σημειώνει τα εξής: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπαίνουν ορμητικά στον 20ο αι. της μαζικής παραγωγής και κατανάλωσης, με την αστικοποίηση έρχεται εν μέρει και η διάλυση της οικογένειας που για την αγροτική Αμερική ήταν η ραχοκοκαλιά της, κι ο Ντράιζερ, με τη δημοσιογραφική του ματιά και πένα, και με νατουραλιστική «αντικειμενικότητα» στον τρόπο που παρουσιάζει τους χαρακτήρες του, γράφει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πεζογραφήματα της εποχής του· αποτυπώνει στις σελίδες του τις πολύβουες αμερικανικές μεγαλουπόλεις και τα πλήθη τους από νεόπλουτους και άπορους, από μεροκαματιάρηδες εργάτες φάμπρικας κι εύπορους επιχειρηματίες, κι ενσαρκώνει το αμερικάνικο όνειρο στο πρόσωπο της Κάρι…».

 Μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας 

Από το «παρεξηγημένο» είδος της λογοτεχνίας της επιστημονικής φαντασίας επιλέγουμε έναν από τους καλύτερους σύγχρονους εκπροσώπους του είδους, τον άνθρωπο που κατάφερε να αποσπάσει την ΕΦ από τις διαστημικές περιπέτειες και να την προσγειώσει «κάτω στη γη». Ο λόγος για το High Rise του Τζ. Γκ. Μπάλαρντ (μτφρ. Αποστόλης Πρίτσας, εκδ. Κέδρος), που μεταφράστηκε φέτος για πρώτη φορά στα ελληνικά συμπληρώνοντας την παλέτα των βιβλίων του γεννημένου στη Σαγκάη Βρετανού συγγραφέα στη χώρα μας. Με τα λόγια του Γιώργου Λαμπράκου, στη βιβλιοκριτική του στην Book Press: «Το High-Rise, στο μεταίχμιο ρεαλισμού και ΕΦ, είναι μια εκκεντρική δυστοπία με ισχυρό θεωρητικό υπόβαθρο, ένα μυθιστόρημα υποδειγματικό της σκεπτικιστικής κοσμοεικόνας του συγγραφέα, μια προειδοποίηση προς τον Homo technologicus που αξιώνει να βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος να γίνει πιο προσεκτικός και συνετός, λιγότερο υπερφίαλος και άπληστος, και να μην ξεχνά ποτέ ότι Πρόοδος και Αποκάλυψη μαζί δεν κάνουν και χώρια δεν μπορούν».

 Τα ελληνικά: Από την απατηλά «ελαφρά» δεκαετία του '50 στην καιόμενη Θεσσαλονίκη, κι από τη θηριωδίες των ναζί στους μαιάνδρους του εαυτού 

Έμπειρος και κατασταλαγμένος πεζογράφος εδώ και καιρό, ο Αλέξης Πανσέληνος μας έδωσε φέτος ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του, κινούμενος σε περιβάλλον γνώριμο και, μερικώς, αυτοβιογραφικό. Στα Ελαφρά Ελληνικά Τραγούδια (εκδ. Μεταίχμιο) η αμφίθυμη δεκαετία του '50 σκηνοθετείται μέσα από μικρές ψηφίδες και πολλαπλά προσωπεία, με τον εμφύλιο να έχει απλώς αλλάξει ύφος και πεδίο μάχης, την ίδια στιγμή που τα μεσαία στρώματα της χώρας, κυρίως της Αθήνας, μέρος από τα οποία βαρύνεται με «αμαρτίες» της περιόδου που προηγήθηκε, πασχίζουν να ευθυγραμμιστούν με το εύθυμο κλίμα της ευρωπαϊκής ανεμελιάς. Όπως σημειώνει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Ένα πανόραμα, λοιπόν, της μεταπολεμικής καθημερινής ζωής που αντανακλά την Ιστορία, μια πολύμορφη προσωπογραφία της Αθήνας, ένα πολύπτυχο φωτογραφιών που απαθανατίζουν την εποχή είναι το μυθιστόρημα του πολύπειρου συγγραφέα, ο οποίος δοκιμάζει συνεχώς νέες μυθοπλαστικές εκδοχές».

Ο Θωμάς Κοροβίνης, από την άλλη, εστιάζει το μυθοπλαστικό του σύμπαν πιο βόρεια, στα πάθη και τα παθήματα της Θεσσαλονίκης. Εδώ, στο γλαφυρό και ρέον μυθιστόρημα με τίτλο Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν (εκδ. Άγρα), χρησιμοποιεί ως φόντο μια από τις τραγικές στιγμές της πόλης, την φοβερή πυρκαγιά που κατάκαιγε για δύο μέρες ολόκληρες συνοικίες. Παράλληλα, αναπτύσσεται το «φλογερό και μοιραίο ρομάντζο ανάμεσα σε έναν Τουρκαλβανό, παλικαρά, καρδιοκατακτητή και ιδιότυπο εκφραστή της λαϊκής δικαιοσύνης, και μια Ισπανοεβραία, πεντάμορφη τραγουδίστρια του καφέ-αμάν, διωγμένη από τους κόλπους της σεφαραδίτικης κοινότητας». Είναι προφανές ότι σε αυτό το μυθιστόρημα ο καλός συγγραφέας αντλεί ύφος και ατμόσφαιρες από την παράδοση του ρομάντζου και της ελαφριάς λογοτεχνίας, σε μια προσπάθεια ανάπλασης της «παρδαλής» Θεσσαλονίκης των δεκαετιών πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση και σε άλλο συγγραφικό κλίμα, με την ιστορική προοπτική να παραμένει κοινή ωστόσο, η Μαρία Γαβαλά υπογράφει το πιο φιλόδοξο μυθιστόρημά της ερευνώντας ένα κάπως υποβαθμισμένο ζήτημα της ναζιστικής θηριωδίας, την εξόντωση των ψυχικά ασθενών. Το μυθιστόρημα Κόκκινος Σταυρός (εκδ. Πόλις) δεν είναι όμως αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα, μια και μοιράζεται ανάμεσα στο παρόν της ηρωίδας και στις μαρτυρίες των προσώπων εκείνης της εποχής. Η ηρωίδα της, η ελληνογερμανικής καταγωγής Αριάδνη Χόπε, οδηγείται σε σκοτεινά μονοπάτια και οδυνηρές ανακαλύψεις καθώς ερευνά τη σχέση ανάμεσα στις εκφραστικές ικανότητες των ψυχικά νοσούντων και την τέχνη. Ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα που ανοίγεται σε πολλά (ίσως υπερβολικά πολλά) θέματα, διατηρώντας μέχρι τέλους ένα υψηλό επίπεδο σύνθεσης και γραφής. 

Τέλος, σε πιο «εσωτερικά τοπία», η Αμάντα Μιχαλοπούλου, σε πλήρη άνθιση, μας δίνει ένα μυθιστόρημα δυσκατάτακτο και δυσπερίγραπτο γύρω από τη γενικότερη θεματική του «πώς να είσαι ο εαυτό σου». Κεντρικό αφηγηματικό εύρημα στο Μπαρόκ (εκδ. Καστανιώτη) είναι η αντίστροφη πορεία από το σήμερα προς το παρελθόν, σαν ένα ταξίδι στον πυρήνα του εαυτού για την ηρωίδα του μυθιστορήματος. Με τα λόγια του Διονύση Μαρίνου: «Η Μιχαλοπούλου κινείται με τα ανάποδα βήματα του κοντορεβιθούλη που διαβαίνει τον δρόμο του προς τα πίσω. Μια αντίστροφη γραμμικότητα που έχει το πλεονέκτημα να γνωρίζει πού έφτασε, αλλά συνάμα επιθυμεί να επανεφεύρει την εκκίνησή του. Αυτό ακριβώς είναι το Μπαρόκ: μια δεύτερη γέννηση του εαυτού. Μια νέα, περισσότερο υποψιασμένη, διόπτευση του είναι». 

Επανεκδόσεις σημαντικών βιβλίων σε νέες ή ξανακοιταγμένες μεταφράσεις 

Την (ή τον) συγγραφέα που «κρύβεται» πίσω από το διάσημο πλέον όνομα Έλενα Φερράντε την έχουμε γνωρίσει, όπως όλος ο κόσμος, κυρίως μέσα από την περίφημη Τετραλογία της Νάπολης, που κυκλοφορεί πλέον ολόκληρη στη χώρα μας από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Δήμητρας Δότση. Το Μέρες Εγκατάλειψης (μτφρ. Σταύρος Παπασταύρου, εκδ. Πατάκη) είναι πιθανότατα το δεύτερο μυθιστόρημα της Φερράντε και στην ουσία αποτελεί επανέκδοση μια και το μυθιστόρημα είχε κυκλοφορήσει λίγα χρόνια πριν από την Άγρα, στην ίδια μετάφραση. Όπως και στα άλλα βιβλία της Φερράντε, η ηρωίδα της είναι μια γυναίκα που έχει πιαστεί στα δίχτυα ενός άβολου και δύσκολου γάμου, «μια απόλυτα μελετημένη και πρωτότυπη παραλλαγή πάνω στο θέμα της εγκαταλελειμμένης συζύγου, παρασέρνοντας τον αναγνώστη ώς τα πιο μαύρα και οδυνηρά βάθη της γυναικείας εμπειρίας».

Στην αλλαγή του αιώνα, το 1911, κυκλοφορεί ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του Πολωνού Τζόζεφ Κόνραντ, που όμως γράφοντας στην αγγλική γλώσσα θεωρείται σήμερα από τους σημαντικότερους συγγραφείς της αγγλόφωνης πεζογραφίας. Στο Με τα μάτια ενός Δυτικού (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ερατώ), μεταξύ Αγίας Πετρούπολης και Γενεύης, ο Κόνραντ έρχεται αντιμέτωπος με τις σοσιαλιστικές ιδέες στις πρώτες τους επιπτώσεις, καθώς και με πρόσωπα και καταστάσεις που του προκαλούν έντονη αμφιθυμία και σκεπτικισμό. Όπως σημειώνει ο Νίκος Ξένιος: «Παρά το γεγονός ότι ο Κόνραντ θεωρούσε τον Ντοστογιέβσκη "πολύ Ρώσο για τις αντοχές του", το Έγκλημα και Τιμωρία τον επηρέασε έντονα στη συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος: αυτό είναι εμφανέστατο στη θαυμάσια σκηνή της ανάκρισης του Ραζούμοφ από τον ηδονιστή Μικούλιν, που επιστρατεύει την παραπειστική οδό για να τον χρησιμοποιήσει ως πληροφοριοδότη των τσαρικών αρχών. Μόνο στο τέταρτο μέρος του μυθιστορήματος αποκαλύπτεται η πραγματική αποστολή του Ραζούμοφ στη Γενεύη, και αυτή η επανενεργοποίηση του κεντρικού θέματος από τον Κόνραντ είναι αριστοτεχνικά δοσμένη».

Η επανακυκλοφορία, σε ολοκαίνουργια μετάφραση, ενός σημαντικού βιβλίου όπως Η συνείδηση του Ζήνωνα του Ίταλο Σβέβο (μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, εκδ. Αντίποδες) είναι σίγουρα εκδοτικό γεγονός. Μυθιστόρημα-φάρος του μοντερνισμού, που εν πολλοίς πιστώνεται στον Τζέιμς Τζόις και στην επιμονή του, εν μέρει λόγω και της ενδελεχούς «καλλιέργειας» ενός ιδιότυπου εσωτερικού μονολόγου που «πλαισιώνει» τον ιδιόρρυθμο μονομανή ήρωά του, τον Ζήνωνα. Όπως Σημειώνει ο Διονύσης Μαρίνος στο κριτικό του κείμενο: «Ο κεντρικός ήρωάς του, ο Ζήνωνας, ο οποίος είναι το alter ego του συγγραφέα, είναι ένας άνθρωπος μονομανής. Αρειμάνιος καπνιστής, όπως και ο Σβέβο, μιλάει συνεχώς για το τελευταίο τσιγάρο που προτίθεται να καπνίσει κάτι που ποτέ δεν συμβαίνει. Ο Ζήνωνας είναι ένας κλασικός δεσμώτης των αποφάσεών του. Γι’ αυτό κι αυτές δεν εκπληρώνονται ποτέ, αλλά συνεχώς αναβάλλονται. Είναι ένας κατά φαντασίαν ασθενής, καίτοι η υγεία του είναι παροιμιώδης. Παντρεύεται άλλη γυναίκα από αυτή που αγαπάει κι ενώ νομίζει πως δεν τρέφει κανένα συναίσθημα γι’ αυτήν, την απατάει. Και τότε μέσα του ξεκινάει ένας αναβρασμός ενοχών λες κι όλο αυτό το ερωτικό παιχνίδι συνέβη μόνο και μόνο για να βάλει ο Ζήνωνας τον εαυτό του στο εδώλιο του κατηγορούμενου». 

Κι αν ο Ζήνωνας του Σβέβο υπήρξε βιβλίο-φάρος του μοντερνισμού της πρώτης περιόδου, ο Χούλιο Κορτάσαρ μπορεί κανείς να πει ότι «εκπαίδευσε» μια ολόκληρη γενιά στον ύστερο μοντερνισμό του, κολοφώνας του οποίο αποτελεί το περίφημο Κουτσό, το πιο γνωστό και το πιο φιλόδοξο μυθιστόρημά του. Το Κουτσό κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του '60 στα ισπανικά και λίγο μετά στα αγγλικά, κι έκτοτε δεν έχει πάψει να μεταφράζεται και να σχολιάζεται, κυρίως για την δαιδαλώδη δομή του, μια από τις πρώτες τόσο οργανωμένες προσπάθειες να καταδειχτεί η ανάγνωση ως ένα παιχνίδι ανάμεσα στον συγγραφέα και στους αναγνώστες του. Με τα λόγια του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη: «Πέρα από μυθιστόρημα που πάει πέρα από τα μυθιστορήματα, είναι ένας ψυχογεωγραφικός χάρτης του Παρισιού, ένα απαστράπτον ντοκουμέντο της ψυχογεωγραφίας, μιας πειραματικής επιστήμης που επινοήθηκε από τον Γκι Ντεμπόρ στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Επίσης, είναι ένα χάρτινο μουσείο των επιτευγμάτων της αβανγκάρντ με επιμελητές τον Ντάσιελ Χάμμετ, τον Φρεντ Μπάτον, και τον Ιβάν Στσεγκλόφ. Το Κουτσό είχε μεταφραστεί στα ελληνικά από τον Κώστα Κουντούρη (εκδ. Εξάντας, 1988) και τριάντα χρόνια μετά το απογείωσε εκ νέου ο πυραυλοκίνητος μαιτρ Αχιλλέας Κυριακίδης». 

Το μυθιστόρημα O μακαρίτης Ματία Πασκάλ του Λουίτζι Πιραντέλο (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Μεταίχμιο) μεταφράζεται για πολλοστή φορά στη χώρα μας, ενδεικτικό του μεγάλου ενδιαφέροντος γι’ αυτό το ιδιαίτερο μυθιστόρημα των αρχών του αιώνα (1904), το δεύτερο του σπουδαίου Ιταλού δραματουργού και πεζογράφου. Ο Ματία Πασκάλ βρίσκεται στην αρχή του βιβλίου σε κρίση, χάνει την περιουσία του και τη γυναίκα του από τον ίδιο άντρα, τις κόρες του από ξαφνικό θάνατο, όλα μοιάζουν να καταρρέουν. Ώσπου δυο πράγματα συμβαίνουν που αλλάζουν πλήρως την εσωτερική του πυξίδα: Κερδίζει ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσό στο καζίνο, ενώ την ίδια στιγμή η γυναίκα του και η πεθερά του τον ανακηρύσσουν... νεκρό. Μια μοναδική δεύτερη ευκαιρία διανοίγεται μπροστά του… Ένα μυθιστόρημα για την ταυτότητα και τη δυνατότητα μιας νέας εκκίνησης, γραμμένο με χιουμοριστικό έως και σατιρικό τόνο που του χαρίζει το τόσο ιδιαίτερο ύφος του. 

Ένα σύγχρονο κλασικό βιβλίο της αμερικανικής λογοτεχνίας, που έχει εξαντληθεί στην προηγούμενη έκδοσή του από τη Νεφέλη, κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος με τη φροντίδα της Κατερίνας Σχινά, που έχει «ξανακοιτάξει» την παλιότερη, δική της μετάφραση. Το Τζαζ, της Τόνι Μόρισον, είναι η ιστορία του ταπεινού οικογενειάρχη Τζο Τρέις, η ζωή του οποίου ανατρέπεται όταν θα γνωρίσει την πολλές δεκαετίες μικρότερή του Ντόρκας και από το πάθος θα οδηγηθεί στο έγκλημα. Αυτά στο Χάρλεμ, στα 1920, εν μέσω της μεγάλης ύφεσης, αλλά δεν λείπουν και οι αναδρομές στο παρελθόν των προσώπων στον αμερικανικό Νότο στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Σημειώνει ο Διονύσης Μαρίνος στο σχετικό πρόσφατο άρθρο του: «Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μόρισον αποτυπώνει στα βιβλία της τη δραματική ιστορία της αφροαμερικανικής κοινότητας. Η ίδια, άλλωστε, παραδέχεται πως γράφει για τους μαύρους και δεν νιώθει την ανάγκη να απολογηθεί γι' αυτό. Εδώ, όμως, στο Jazz, αυτό που κυριαρχεί, πέραν της δεδομένης θεματικής, είναι ο ιδιάζον τρόπος της ανάπτυξης. Η ρυθμικότητα των προτάσεων, το τέμπο των παραγράφων, η συγχορδία των δράσεων».

Το ράγκταϊμ είναι είδος τζαζ τεχνοτροπίας, που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στις αρχές του αιώνα. Είναι επίσης ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της σύγχρονης αμερικανικής πεζογραφίας, το Ράγκταϊμ του σπουδαίου Ε. Λ. Ντοκτόροου (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Θύραθεν), πού ήταν για χρόνια εξαντλημένο, και κυκλοφόρησε ξανά από τις ίδιες εκδόσεις, στην ίδια μετάφραση, με καινούργιο εξώφυλλο. Το Ράγκταϊμ είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα-τοιχογραφία των αρχών του 20ού αιώνα που κυκλοφόρησε το 1975. Ένα ήσυχο κυριακάτικο απομεσήμερο στη Νέα Υόρκη του 1906, ο περίφημος δεξιοτέχνης των αποδράσεων Χάρι Χουντίνι τρακάρει το αυτοκίνητό του σε μια κολόνα έξω από την έπαυλη μιας εύπορης αστικής οικογένειας. Και σχεδόν μαγικά, εξαφανίζεται η γραμμή ανάμεσα στη φαντασία και το ιστορικό γεγονός, ανάμεσα στους αληθινούς και τους μυθιστορηματικούς ήρωες.

Τέλος, εκδοτικό γεγονός αποτελεί αναμφίβολα η επανακυκλοφορία, σε νέα μετάφραση, ενός από τα σημαντικότερα και πιο διαβασμένα μυθιστορήματα της παγκόσμιας γραμματείας. Ο λόγος για τα Εκατό χρόνια μοναξιά του Κολομβιανού Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Ψυχογιός), το εμβληματικότερο μυθιστόρημα της ισπανόφωνης λογοτεχνίας μετά τον Δον Κιχώτη κι ένα από τα μοναδικά must read των τελευταίων δεκαετιών. Διηγείται τα πάθη και τις περιπέτειες της οικογένειας των Μπουενδία, της οποίας ο πατριάρχης, Χοσέ Αρκάδιο Μπουενδία, ίδρυσε το χωριό Μακόντο, μια φανταστική κοινότητα που τοποθετείται κάπου στην Κολομβία. Από το 1967 που πρωτοκυκλοφόρησε έχει μεταφραστεί σε τουλάχιστον 40 γλώσσες κι έχει διαβαστεί από εκατομμύρια αναγνώστες ανά τον κόσμο, ορίζοντας το είδος που αποκαλείται σήμερα «μαγικός ρεαλισμός», μια συνένωση στοιχείων του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, της κουβανικής πρωτοπορίας της εποχής με παραδοσιακά μοτίβα και μύθους της κολομβιανής κουλτούρας. «Πολλά χρόνια μετά, μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, ο συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία θα έφερνε στον νου του το μακρινό απόγευμα που ο πατέρας του τον πήγε να γνωρίσει τον πάγο...»

Καλές αναγνώσεις!