Μπερνάρ Πιβό: Πέθανε στα 89 του ο Γάλλος δημοσιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας που έγραψε ιστορία με τις τηλεοπτικές εκπομπές του

Το 2019, ανακοινώνοντας την αποχώρησή του από την Ακαδημία Γκονκούρ, της οποίας ήταν μέλος από το 2000 και πρόεδρος τα τελευταία πέντε χρόνια της συμμετοχής του (2014-2019), ο Μπερνάρ Πιβό είχε δηλώσει: «Έχοντας αφιερώσει όλη μου τη ζωή στο διάβασμα, θέλω να κάνω κάτι διαφορετικό, να ταξιδέψω, να δω τους δικούς μου ανθρώπους». Ορισμένοι Γάλλοι δημοσιογράφοι υποστηρίζουν ότι είχε ήδη εντοπίσει τον όγκο στον εγκέφαλο που σταδιακά τον κατέβαλε μέχρι τον θάνατό του, σήμερα, 6 Μαΐου, μια μέρα μετά τα 89α γενέθλιά του. 

Ο γιος του μπακάλη που διάβαζε ένα βιβλίο τη μέρα

Γεννημένος στις 5 Μαΐου 1935 στη Λυών, ο Πιβό ήταν γιος μπακάληδων. Όταν στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο ο πατέρας του πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Ναζί, η μητέρα του τον πήρε και πήγαν να ζήσουν σε ένα χωριό της περιοχής του Μποζολέ από όπου ήταν η καταγωγή της οικογένειάς της. Μέτριος μαθητής σε όλα τα μαθήματα εκτός από τη γλώσσα και την ιστορία, ξεκίνησε σπουδές νομικής στη Λυών αλλά τελικά μεταπήδησε στις σπουδές δημοσιογραφίας και το 1957 αποφοίτησε μετ' επαίνων από το Κέντρο Δημοσιογραφικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Paris-Panthéon-Assas, μια σχολή δημοσιογραφίας πολύ υψηλού κύρους.

Ένα χρόνο αργότερα ήταν συντάκτης του λογοτεχνικού ενθέτου της εφημερίδας Figaro, Figaro littéraire. Ήταν κάτι το επαναστατικό και για την ίδια την εφημερίδα. Ο Πιβό ήταν μόλις 23 ετών και όπως έλεγε αργότερα, όλοι «οι υπόλοιποι συντάκτες είχαν, ο νεότερος, την ηλικία του πατέρα μου». Ο νεαρός Πιβό δείχνει γρήγορα το ταλέντο του στις συνεντεύξεις. Το 1961, στα 26 του, παίρνει συνέντευξη από τη νομπελίστρια Κάρεν Μπλίξεν που βρίσκεται στο Παρίσι ένα χρόνο πριν από το θανατό της. 

Από τη Figaro θα φύγει με την άφιξη στη διεύθυνση της εφημερίδας του Ζαν ντ'Ομερσόν, ενός αριστοκράτη των γραμμάτων, όπως τον αποκαλούσαν (και αργότερα ακαδημαϊκό). Ο Πιβό συνδικαλίζεται και εκλέγεται στο σωματείο των δημοσιογράφων της Figaro. Η σύγκρουση με τον δεξιό «Ζαν ντ'Ο» είναι αναπόφευκτη όταν ο νεοφερμένος διευθυντής αρνείται να παραχωρήσει στον νεαρό Πιβό αυξημένα καθήκοντα. Με την αποζημίωση που πήρε έλεγε αργότερα ότι έφτιαξε πισίνα στο σπίτι του στο Μποζολέ.

Δημοσιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας σε έντυπα μέσα, ξεχώρισε όταν άρχισε να παρουσιάζει λογοτεχνικά ένθετα σε τηλεοπτικές εκπομπές και σύντομα τη δική του εκπομπή.

Ο Τσαρλς Μπουκόβσκι στο στούντιο του Μπερνάρ Πιβό, το 1978, επί το έργον...

«Ανοίγετε εισαγωγικά» και μετά... «Apostrophes»

«Ouvrez les guillemets» - «Ανοίγετε εισαγωγικά» ήταν ο τίτλος της πρώτης του εκπομπής που παρουσιάσε από τον Απρίλιο του 1973 μέχρι τον Νοέμβριο του 1974 στο πρώτο κανάλι της γαλλικής ραδιοτηλεόρασης.

Τον Ιανουάριο του 1975 όμως με την εκπομπή «Apostrophes» («Απόστροφοι») στο 2ο πια κανάλι της Γαλλίας είναι που ξεκινά να γράφει Ιστορία. Μέχρι το 1990, κάθε Παρασκευή βράδυ στις 10 παρά 20 παρουσιάζει την εκπομπή που ο ίδιος αποκαλεί «μαγκαζίνο ιδεών με αφορμή βιβλία». Σε κάθε εκπομπή συγγραφείς, πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι, τέσσερις με πέντε μαζί, είναι προσκεκλημένοι για μια θεματική συζήτηση ενώ άλλοτε κάνει μια «μεγάλη συνέντευξη» με κάποιον ή κάποια συγγραφέα που ξεχωρίζει. Ο Πιβό επιδιώκει τον έντονο διάλογο και θέλει να ακούγονται διαφορετικές απόψεις. Οι εκπομπές του είναι μικρά τηλεοπτικά γεγονότα και στον απόγειό τους έχουν τεράστια τηλεθέαση (φτάνουν τα 6 εκατ. τηλεθεατές). Στους καλεσμένους του επιβάλει κάτι πρωτοποριακό: Για να είναι ουσιαστικός ο διάλογος, τους ζητά να έχουν διαβάσει τα βιβλία των άλλων προσκεκλημένων στην ίδια εκπομπή.

Σε αυτά τα 15 χρόνια, σε συνολικά 724 εκπομπές, παίρνει συνεντεύξεις κυριολεκτικά από τους πάντες: Από τον Μπουκόφσκι, που μεθυσμένος φεύγει από το πλατό σε μια επεισοδιακή εκπομπή του 1978, μέχρι τον Βαλερί Ζισκάρ ντ'Εστέν και τον Φρανσουά Μιτεράν.

Σε αυτά τα 15 χρόνια, σε συνολικά 724 εκπομπές, παίρνει συνεντεύξεις κυριολεκτικά από τους πάντες: Από τον Μπουκόφσκι, που μεθυσμένος φεύγει από το πλατό σε μια επεισοδιακή εκπομπή του 1978, μέχρι τον Βαλερί Ζισκάρ ντ'Εστέν και τον Φρανσουά Μιτεράν. Χαρακτηρισιτκό της επιδραστικότητάς του είναι ότι στα πρώτα χρόνια της προεδρίας του Μιτεράν, στις αρχές της δεκαετίας του '80, ο Πιβό στοχοποείται από έναν προεδρικό σύμβουλο που τον κατηγορεί ότι οι λογοτεχνικές τάσεις στη Γαλλία διαμορφώνονται αυθαίρετα από έναν και μόνο άνθρωπο. Ο Πιβό εξοργίζεται, πεισμώνει και, ενώ σκεπτόταν να αφήσει την εκπομπή, όχι απλώς τη συνεχίζει αλλά μεσουρανεί για ακόμη μια δεκαετία. 

Αυτονόητο ότι τα βιβλία που παρουσιάζει βλέπουν τις πωλήσεις τους τις περισσότερες φορές να εκτινάσσονται. Στη μεγάλη αλυσίδα FNAC αλλά και σε μικρά, ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία, υπάρχουν ράφια «Apostrophes» με τις δικές του προτάσεις. Από κάποιο σημείο και μετά, παράλληλα με την εκπομπή διευθύνει και κρατά μια στήλη στο λογοτεχνικό περιοδικό Lire. Στον χώρο του βιβλίου στη Γαλλία μιλούν για το «εφέ Πιβό». Η νομπελίστρια Ανί Ερνό έχει γράψει για αυτό: «Το κοινό υποθέτει ότι έχει γίνει μια επιλογή από τα καλύτερα βιβλία και ο συγγραφέας έχει επίγνωση αυτής της κατάστασης: Αισθάνεται την απουσία του από το Apostrophes ως αδικία και ως κάτι το αναξιοπρεπές επειδή δεν επελέγη».

Με την οικογένειά του, στη δεκαετία του ογδόντα. Ο πατέρας του, Σαρλ, στα δεξιά του, την τρικολόρ κορδέλα.

«Κουλτουρόσουπα»

Ένας δεύτερος μεγάλος σημαντικός τηλεοπτικός κύκλος διαγράφεται με την εκπομπή «Bouillon de culture» («Κουλτουρόσουπα») που την παρουσιάζει για μια δεκαετία από το 1991 μέχρι το 2001.

Ακαταπόνητος και πάντα λάτρης του βιβλίου, έχει εν τω μεταξύ από τα μέσα της δεκαετίας του '80 ξεκινήσει κάτι νέο: τους διαγωνισμούς ορθογραφίας σε όλη τη Γαλλία «Dico d’or» («Το χρυσό λεξικό») που διοργανώνονταν μέχρι το 2005. 

Όταν σε ηλικία 66 ετών εγκατέλειψε την τηλεοπτική του καριέρα, στη Γαλλία μιλούσαν για «εθνικό πένθος». Από την ώρα που έγινε γνωστή η είδηση του θανάτου του, οι γαλλικές εφημερίδες γράφουν για τον «Roi Lire» που η δημοκρατία των γραμμάτων χάνει για δεύτερη φορά.