chania kurkov2

Μια σπάνια ευκαιρία δόθηκε στο πλαίσιο του 1ου Φεστιβάλ Βιβλίου που διεξάγεται στα Χανιά. Ο Ουκρανός συγγραφέας Αντρέι Κούρκoφ, συνομίλησε με τον συγγραφέα Σταύρο Ζουμπουλάκη. Ο διάλογος που ανέπτυξαν ήταν ουσιαστικός κι αποκαλυπτικός για το τι σημαίνει εθνική ταυτότητα για έναν ρωσόφωνο Ουκρανό και πώς εξηγεί τον διαρκή πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Της Ελένης Κορόβηλα

Ο Αντρέι Κούρκοφ τόνισε πως ο πόλεμος δεν ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου, αλλά τουλάχιστον από το 2005. Ο Κούρκοφ τοποθετεί την απαρχή των πρόσφατων δεινών της Ουκρανίας στην αποτυχία της Πορτοκαλί επανάστασης το 2005, όταν ο Πούτιν δήλωσε πως «η μεγαλύτερη τραγωδία της ζωής μου είναι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης». Όλες οι απαντήσεις του Κουρκόφ δόθηκαν με μεγάλη σαφήνεια και καθαρότητα.

Γεννημένος το 1961 στο Λένινγκραντ της Σοβιετικής Ένωσης, ο Κούρκοφ έχει μητρική γλώσσα τα ρωσικά. Η οικογένειά του μετακόμισε στο Κίεβο όταν ήταν ακόμη δύο ετών. Αν και συγγραφέας της ρωσοφωνίας, όπως περιέγραψε τον εαυτό του, τα έργα του έχουν από το 2014 απαγορευθεί στη Ρωσία.

Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του με τίτλο Γκρίζες Μέλισσες (μτφρ. Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, εκδ. Καστανιώτη) κυκλοφόρησε το 2017 στα ουκρανικά και τα ρωσικά στην Ουκρανία και παρότι, όπως είπε, δεν μπορεί να γνωρίζει ποια μπορεί να είναι η πρόσληψή του στη Ρωσία, καθώς ισχύει η απαγόρευση, το βέβαιο είναι ότι στην Ουκρανία δεν έχει τύχει καλής υποδοχής από όσους έχουν ενισχυμένο πατριωτικό αίσθημα. Για τον ήρωά του, άλλωστε, ο πόλεμος δεν έχει κάτι το ηρωικό ή το πατριωτικό. Ισοδυναμεί με ταλαιπωρία.

 chania kurkov exwfyllo

«Ας πιούμε με την ευχή να τελειώσουν όλες αυτές οι αηδίες», λέει ο μοναχικός μελισσοκόμος Σεργκέι Σεργκέγιτς στον παλιό συμμαθητή του και μοναδικό συγχωριανό του, τον φιλορώσο Πάσκα, στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, σε μια προσπάθεια οι δυο άνδρες να γεφυρώσουν τις διαφωνίες τους και να ξεχάσουν τα δεινά.

Το κοινό στα Χανιά άκουσε τον Κούρκοφ να περιγράφει την κατάσταση στο Ντονμπάς από το 2014 και μετά. Μιλώντας για το βιβλίο του και το πώς συγκέντρωσε το υλικό του, μίλησε για τις πολυάριθμες επισκέψεις του κατά μήκος της 430 χλμ γραμμής που ορίζει την «γκρίζα ζώνη» μεταξύ των αυτοανακηρυχθεισών Λαϊκών Δημοκρατικών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ που σε ορισμένα σημεία έχει πλάτος πολλών χιλιομέτρων και σε άλλα είναι ένα λεπτό, εύθραυστο σύνορο λίγων μέτρων.

chania kurkov1
Ο Αντρέι Κούρκοφ είναι ο επιφανέστερος συγγραφέας της σύγχρονης Ουκρανίας και ο πλέον μεταφρασμένος στο εξωτερικό. Γεννήθηκε το 1961 στο Λένινγκραντ, ζει στο Κίεβο από τα παιδικά του χρόνια. Σπούδασε ξένες γλώσσες (μιλά 11 συνολικά, μεταξύ των οποίων και ιαπωνικά). Προτού αφοσιωθεί πλήρως στη λογοτεχνία, εργάστηκε ως δημοσιογράφος, δεσμοφύλακας, κάμεραμαν και σεναριογράφος. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 άρχισε να αποκτά διεθνή αναγνώριση. Με τα έργα του, στο μεταίχμιο ρεαλισμού και σουρεαλισμού, αποτυπώνει με διεισδυτικό τρόπο τη νέα αντιφατική πραγματικότητα της μετασοβιετικής περιόδου στην Ανατολική Ευρώπη. Από τις Εκδόσεις Καστανιώτη έχουν κυκλοφορήσει επίσης τα μυθιστορήματά του: Οι πιγκουίνοι δεν πεθαίνουν απ’ το κρύο (2008), Ο φίλος του μακαρίτη (2011) και Ο τελευταίος έρωτας ενός Ουκρανού προέδρου (2014). Οι Γκρίζες μέλισσες κυκλοφόρησαν το 2018 και είναι το πιο πρόσφατο βιβλίο του. 
 

Ο Κούρκοφ, περιγράφοντας αυτή την τεράστια βιομηχανική περιοχή της ανατολικής Ουκρανίας που επί Σοβιετικής Ένωσης γνώριζε ανάπτυξη και πολλά προνόμια, έδωσε έτσι μια εξήγηση για αυτό που αποκάλεσε «νοσταλγία της σοβιετικής εποχής» που, εκεί, καλά κρατεί.

«Ντρέπομαι για ό,τι κάνει η Ρωσία αλλά δεν ανήκω στον ρωσικό πολιτισμό. Είμαι ένας Ουκρανός συγγραφέας που γράφει στη μητρική του γλώσσα, η οποία είναι τα ρωσικά». 

Κι ωστόσο, από το 2014, είπε, το πιο συχνό φαινόμενο στο Κίεβο ήταν να βλέπει κανείς πολυτελή αυτοκίνητα με πινακίδες από το Ντονμπάς και λίγο αργότερα φθηνά αυτοκίνητα επίσης με πινακίδες από το Ντονμπάς. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, μέσα σε λίγο διάστημα, το 20% των κατοίκων του Ντονμπάς μετακόμισαν στην ευρύτερη περιοχή του Κιέβου. Όσο για εκείνους, τους πολλούς, που έμειναν, χαρακτηριστική είναι μια κουβέντα που μας μετέφερε ο συγγραφέας. Όταν κάποια στιγμή ρώτησε έναν κάτοικο του Ντονμπάς αν ταξιδεύει, εκείνος του απάντησε «πηγαίνω συχνά στη Μόσχα, στο εξωτερικό όμως δεν έχω πάει ποτέ».

Γράφοντας στη «γλώσσα του εχθρού»

Στο πολύ ουσιαστικό ερώτημα για το πώς αντιλαμβάνεται το γεγονός ότι ο ίδιος, ένας Ουκρανός, γράφει στη «γλώσσα του εχθρού», είχε μια ξεκάθαρη απάντηση. «Ντρέπομαι για ό,τι κάνει η Ρωσία αλλά δεν ανήκω στον ρωσικό πολιτισμό. Είμαι ένας Ουκρανός συγγραφέας που γράφει στη μητρική του γλώσσα, η οποία είναι τα ρωσικά. Αυτό είναι η Ουκρανία, μια πολυπολιτισμική χώρα. Κι η Ουκρανία, άλλωστε, έδωσε στη ρωσική γλώσσα πολλούς συγγραφείς». Για τον Κούρκοφ η λογοτεχνία που παράγεται στη ρωσική γλώσσα δεν πρέπει να αποκαλείται ρωσική λογοτεχνία αλλά ρωσόφωνη, φέρνοντας ως παράδειγμα τη γλωσσική ομπρέλα της γαλλοφωνίας υπό την οποία γαλλόφωνοι συγγραφείς από χώρες άλλες πλην της Γαλλίας, βρίσκουν τη θέση τους. Κι έκανε, προς επίρρωσιν του επιχειρήματός του, αναφορές στους ρωσόφωνους της Λευκορωσίας, της Μολδαβίας, της Ουγγαρίας, τους Τατάρους αλλά και τη ρωσόφωνη διασπορά που φτάνει παντού στον κόσμο, μέχρι της ακτές της Καλιφόρνιας. Απαρίθμησε μεγάλα ονόματα, και θύμισε τον Νικολάι Γκόγκολ ή τον Βασίλι Γκρόσμαν. Για τον εαυτό του, κατέληξε πως μυθοπλασία γράφει μόνο στα ρωσικά, εξηγώντας πως ουκρανικά δεν άρχισε να μαθαίνει πριν τα 14 ή 15 χρόνια του. «Η γλώσσα δεν εκφράζει πολιτικές προτιμήσεις», μας ξεκαθάρισε.

Στην Ουκρανία των 400 και βάλε πολιτικών κομμάτων, ο Κούρκοφ βλέπει έναν λαό ατομικιστών με υπέρτατη αξία την ελευθερία πάνω κι από τα χρήματα, πάνω απ’ όλα. Ίσως αυτή η περιγραφή να μας εξηγεί καλύτερα που έχει τις ρίζες της η αντίσταση των πολιτών στη ρωσική εισβολή που με μέθοδο, ακούραστα και εφευρετικά, πολεμούν κυριολεκτικά με κάθε μέσο για αυτή την ελευθερία. «Οι Ουκρανοί είναι οργανωμένοι αναρχικοί», μας λέει ο Κούρκοφ. «Οι Ρώσοι από την άλλη, αγαπούν τον τσάρο. Κι όταν ένας τσάρος πέφτει, φέρνουν έναν άλλο στην εξουσία».

Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, προς το τέλος του διαλόγου τους, ζήτησε από τον Κουρκόφ μια εκτίμηση για την ευκταία έκβαση του πολέμου και για την ρεαλιστική.

chania zouboulakis kurkov2
Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης στο 1ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. 
 

 «Θα πρέπει πρώτα να δούμε την κηδεία του Πούτιν»

Χωρίς καμία περιστροφή, ο Κούρκοφ απάντηση πως η ευκταία έκβαση είναι «η απόσυρση των ρωσικών δυνάμεων από όλα τα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Για να συμβεί όμως κάτι τέτοιο, θα πρέπει πρώτα να έχουμε δει την κηδεία του Πούτιν». Υπερβολή; «Όσο ζει, ο πόλεμος θα συνεχίζεται. Θα κάνει τα πάντα για να ασκήσει πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα επόμενα θύματά του θα είναι η Πολωνία και η Λιθουανία, καθώς θέλει να αποκτήσει απευθείας πρόσβαση στον θύλακα του Καλίνινγκραντ», συμπλήρωσε. 

Κλείνοντας, ζητήθηκε από τον Κούρκοφ να μιλήσει για το βαρύ αντισημιτικό παρελθόν της Ουκρανίας. Δεν το αρνήθηκε. Μίλησε όμως για το γενικευμένο κλίμα αντισημιτισμού στην κεντρική Ευρώπη προηγούμενων αιώνων και θύμισε μια άγνωστη στο ευρύ κοινό υπόθεση του 1911 με πρωταγωνιστή έναν «Ουκρανό Ντρέιφους» (σ.σ. πρόκειται για την υπόθεση του Εβραίου Μεναχέμ Μαντέλ Μπέιλις που το 1911 κατηγορήθηκε άδικα για τη δολοφονία ενός 12χρονου. Το 1913 δικάστηκε και τελικά απαλλάχθηκε και μετατράπηκε σε σύμβολο του αντισιμητισμού στη ρωσική αυτοκρατορία). «Αργά ή γρήγορα, η συζήτηση θα ανοίξει. Σήμερα στην Ουκρανία, η ζωή των Εβραίων είναι αποκατεστημένη και στον πόλεμο Ισραηλίτες πολεμούν με τους Ουκρανούς. Αλλά το παρελθόν πρέπει να συζητηθεί από τους ιστορικούς και τους μελετητές, διότι αν δεν συζητηθεί δεν θα αντιμετωπιστεί».

Μια ερώτηση από το κοινό για το αν η σημερινή κυβέρνηση της Ουκρανίας είναι δημοκρατική απαντήθηκε περιεκτικά και με αυτή την απάντηση έκλεισε η εκδήλωση: «Οι κυβερνήσεις μας ήταν πάντοτε δημοκρατικές αν και διεφθαρμένες. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 22 χρόνων είχαμε πέντε διαφορετικούς προέδρους. Κι εγώ, χάρη στη δημοκρατία μπορώ να γράφω τα βιβλία μου στα ρωσικά και να τα εκδίδω στην Ουκρανία»


 *Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2024: Oι εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2024: Oι εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα

Aπό την Αθήνα έως τη Θεσσαλονίκη κι από τη Λάρισα έως την Κοζάνη, η χώρα για κάποιες ημέρες (19-22 Μαρτίου) θα αναπνεύσει ποιητικά με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης (21 Μαρτίου). Αναλυτικά οι εκδηλώσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Η Παγκόσμια...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ

ΞΕΧΩΡΙΣΑΜΕ

ΝΑ ΑΛΛΟ ΕΝΑ