gavras

Σύντομα αποσπάσματα από την «Αυτοβιογραφία» του Κώστα Γραβρά, με τον υπότιτλο «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.

Επιμέλεια: Λεωνίδας Καλούσης

«Μιὰ μέρα, μιλώντας μαζί του γιὰ τὸν «Α´Παγκόσμιο Πόλεμο» στὸν ὁποῖο ἦταν τραυματιοϕορέας, τοῦ διηγοῦμαι τὴν ἱστορία τοῦ Ζὰν Ζιονό, ποὺ μαζὶ μὲ ἄλλους δύο ϕαντάρους ξάπλωσε μία ὁλόκληρη νύχτα στὸ χιόνι ἐλπίζοντας νὰ ἁρπάξει καμιὰ πνευμονία. Δὲν πάθανε τίποτε... ῾Ο Ρενὲ Κλαὶρ μὲ ρωτάει ἂν ἔχω διαβάσει τὸ Ταξίδι στὴν ἄκρη τῆς νύχτας. «Ναί, τὸ διάβασα». Αὐτὸ τὸν ξάϕνιασε κάπως. Τοῦ μιλάω γιὰ τὴ διπλωματική μου στὴ Φιλολογία ποὺ ἔχω παρατήσει. Μὲ συμβουλεύει νὰ τὴν ξαναρχίσω, «μὲ τὸν ὅρο νὰ μὴ γίνω “ϕιλμολόγος”. Εἶναι ὅλοι τους διπλωματοῦχοι τῆς Φιλολογίας, κι αὐτὸ τοὺς κάνει νὰ χάνουν τὸ χιούμορ τους».

Μὲ συμβουλεύει ἐπίσης, ἂν σκοπεύω κάποια μέρα νὰ κάνω ταινίες, νὰ περνάω ἀρκετὸ χρόνο σὲ κάποια αἴθουσα μοντάζ. «Εκεῖ θὰ μάθεις περισσότερα παρὰ μὲ τὴν ὑποκειμενικότητά σου». Αὐτὴ ἡ λέξη τὸν περιτριγύριζε σὰν κάποια κακὴ ἀνάμνηση ποὺ ὅλο τὴ διώχνεις.

Στὴ διάρκεια αὐτῶν τῶν σύντομων συζητήσεων, πιὸ πολὺ ἄκουγα παρὰ μιλοῦσα. ᾽Ανακάλυπτα ἔτσι ἕναν βαθιὰ εὐαίσθητο, καταδεκτικό, ϕιλόϕρονα, παθιασμένο μὲ τὴ δουλειά του ἄνθρωπο. Έναν Γάλλο ποὺ ἀνῆκε σὲ μιὰ ὀνειρικὴ Γαλλία ἢ μιὰ Γαλλία τοῦ ὀνείρου ὅπως αὐτὴ στὶς κωμωδίες τοῦ Φεϋντώ, τοῦ Κουρτελίν, ἢ ἀκόμα καὶ τοῦ ᾽Αλϕρὲντ Ζαρρύ, συνδυασμένη μὲ ἕναν ρομαντισμὸ σὰν τοῦ ᾽Εντμὸν Ροστάν, μακριὰ ἀπὸ τὴ βία καὶ τὰ ξεσπάσματα τοῦ κόσμου ποὺ μᾶς περιέβαλλε.

Παρ᾽ ὅλ᾽ αὐτά, ἀρκετὰ χρόνια ἀργότερα, τὸ 1967, ζήτησα ἀπὸ τὸν Ρενὲ νὰ ὑπογράψει μιὰ διαμαρτυρία γιὰ χάρη τοῦ Μίκη Θεοδωράκη ποὺ τότε ἦταν ϕυλακισμένος ἀπὸ τοὺς ῞Ελληνες συνταγματάρχες. «Αὐτοὶ οἱ συνταγματάρχες εἶναι γαϊδούρια», μοῦ εἶπε βάζοντας τὴν ὑπογραϕή του, πράγμα ποὺ σίγουρα ἔκανε γιὰ πρώτη ϕορὰ στὴ ζωή του.

politeia link moreΤὸ πρῶτο ἀεροπλάνο στὸ ὁποῖο κάνουν ἀεροπειρατεία οἱ Παλαιστίνιοι, ἕνα ἀεροπλάνο τῆς ἰσραηλινῆς ἑταιρείας EL-aL, προσγειώνεται στὸ ἀεροδρόμιο τοῦ ᾽Αλγερίου. Γιὰ τὰ παγκόσμια ΜΜΕ καὶ τὴν πολιτικὴ εἶναι ἕνας σεισμός. Τὸ ᾽Ισραὴλ κατηγορεῖται γιὰ τὴν πολιτική του στὴν Παλαιστίνη. Βαθιὰ συγκινημένος, ὁ Σὰρλ Ντεννὲρ θέλει νὰ ἐγκαταλείψει τὸ ᾽Αλγέρι ὅπου αἰσθάνεται ὅτι ἀπειλεῖται. Μᾶς εἶχε μείνει μία σκηνὴ νὰ γυρίσουμε μ᾽ αὐτόν, ἡ σύγκρουσή του μὲ τὸν ἀνακριτή, μιὰ βασικότατη σκηνὴ τῆς ταινίας. Πάω νὰ δῶ τὸν Σὰρλ καὶ βρίσκω ἕναν ἐκτὸς ἑαυτοῦ, θλιμμένο, ἔξαλλο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος δὲν μπορεῖ πλέον νὰ παραμείνει στὴ χώρα, ὅπου δυσκολεύεται νὰ ἀναπνεύσει. Τοῦ λέω: «῾Ο Ζὰκ συμϕώνησε καὶ θὰ γυρίσουμε τὴ σκηνὴ στὸ Παρίσι, θὰ ἀναπαραστήσουμε τὸ γραϕεῖο τοῦ ἀνακριτῆ στὸ στούντιο». ῾Ο Σὰρλ ἔϕυγε ἀνακουϕισμένος.

Δὲν μπορούσαμε νὰ ἔχουμε ἄλλη μουσικὴ στὴν ταινία ἀπ᾽ αὐτὴ τοῦ Μίκη Θεοδωράκη. Στὴ διάρκεια τοῦ μοντὰζ εἶχα κάνει πολλὲς δοκιμές, κι αὐτὴ ταίριαζε ἁρμονικὰ μὲ τὰ πλάνα, προσδίδοντάς τους μιὰ πνοὴ συγκίνησης. ᾽Αλλὰ ὁ Μίκης ἦταν ἐξόριστος ἀπὸ τοὺς συνταγματάρχες σ ᾽ ἕνα χωριὸ τῆς Πελοποννήσου, τὴ Ζάτουνα, κι ἐγὼ εἶχα ἀνάγκη ἀπὸ τὴ συγκατάθεσή του. ᾽Απὸ σύμπτωση, ὁ μικρότερος ἀδελϕός μου, ὁ γιατρὸς ὁ Χαράλαμπος, εἶχε γεννηθεῖ ἀκριβῶς στὴ Ζάτουνα πρὶν μετακομίσει ὁ πατέρας μου στὴν Αθήνα.

***

gavras gutenbergΜ᾽ ἕνα πλαστὸ διαβατήριο ποὺ τῆς προμήθευσε ἕνας τροτσκιστὴς ϕίλος, ἡ Μισὲλ ἔϕυγε γιὰ τὴν ᾽Αθήνα. Τὸ ἴδιο ἔκανε συχνὰ στὴ διάρκεια τῆς δικτατορίας γιὰ νὰ βοηθήσει, μὲ «πειραγμένα» χαρτιά, ἀντίπαλους τοῦ καθεστῶτος, ποὺ τοὺς ἔψαχναν οἱ συνταγματάρχες, νὰ βγοῦν ἀπὸ τὴν ῾Ελλάδα. ᾽Αλλὰ δὲν μπόρεσε νὰ ϕτάσει μέχρι τὸν Μίκη. ῾Ο δρόμος πρὸς τὴ Ζάτουνα ἦταν ἀπαγορευμένος γιὰ τοὺς ξένους.

Αὐτὴ τὴ ϕορά, δεύτερη προσπάθεια ἀπὸ τὸν Ζὰκ Περρέν. Πάντα χωρὶς ἐπιτυχία. Καὶ μετά, λαμβάνουμε ἕνα πακέτο ἀπὸ τσιγάρα ποὺ πάνω του ὁ Μίκης ἔχει γράψει τὴν ἄδεια νὰ χρησιμοποιήσουμε τὴ μουσική του. Εγὼ θεωρῶ τὴ μουσικὴ μιᾶς ταινίας ὡς τὴ δυναμικὴ συνιστώσα τῆς δραματουργίας. Λειτουργεῖ ὡς ἕνα πρόσωπο ποὺ εἰσέρχεται στὴ σκηνὴ καὶ διαλέγεται μὲ τοὺς ἄλλους. Καμιὰ ϕορά, ἐπιλέγουμε σὰν τέτοιο ἕνα «ϕλύαρο πρόσωπο», ἕναν παρείσακτο χωρὶς τὴν παραμικρὴ σύνδεση μὲ τοὺς χαρακτῆρες καὶ τὴν ἴδια τὴν ἱστορία. ῾Η μουσικὴ τοῦ Μίκη εἶχε τὶς ἀπαραίτητες συνδέσεις καὶ μὲ τὰ δύο. ῎Επρεπε νὰ ἠχογραϕήσουμε τὰ ἐπιλεγμένα κομμάτια, νὰ τὰ προσαρμόσουμε στὴ χρονικὴ διάρκεια τῶν ἀντίστοιχων σκηνῶν. ῾Ο συνθέτης καὶ συνεργάτης τοῦ Μισὲλ Μάνι, ὁ Μπερνὰρ Ζεράρ, ποὺ εἶχε ϕτιάξει τὴ μουσικὴ στὶς δύο πρῶτες ταινίες μου, δέχτηκε νὰ κάνει αὐτὴ τὴν ντελικάτη προσαρμογή, ἀκριβέστατη μέχρι τὸ παραμικρὸ πλάνο.

***

Εἶχα ζητήσει ἀπὸ τὸν Μίκη Θεοδωράκη, ποὺ τότε εἶχε καταϕύγει στὸ Παρίσι, νὰ συνθέσει τὴ μουσικὴ γιὰ τὴν Κατάσταση πολιορκίας. ᾽Αϕοῦ παραμερίσαμε τὶς πολιτικές μας διαϕορές –ὁ Μίκης ἦταν τότε κοντὰ στὸ ΚΚΕ καὶ τὴ Σοβιετικὴ ῞Ενωση–, δουλέψαμε σὲ ἀπόλυτη ἁρμονία. Τοῦ εἶχα παρουσιάσει Λατινοαμερικανοὺς μουσικοὺς καὶ τοῦ πρότεινα μιὰ ἀνακάλυψη ποὺ εἶχα κάνει στὴ Χιλή: τὴν μπάσα ϕλογέρα τῶν ῎Ανδεων, τῆς ὁποίας ὁ ἦχος σὲ κάνει νὰ σκεϕτεῖς μιὰ ἐκπνοή, ἕνα ἀνθρώπινο λαχάνιασμα ποὺ ἀκοῦς σὲ μιὰ προσπάθεια ἐπιβίωσης. ῾Ο Μίκης τὴν ἀγάπησε καὶ τὴν ἐνσωμάτωσε στὴ μουσική του. χρόνια ἀργότερα, ἀνακάλυψα ὅτι ὁ Ρομαὶν Γκαρύ, στὸ μυθιστόρημά του Λάμψη γυναίκας, μιλοῦσε γι ᾽ αὐτὴ τὴ ϕλογέρα μὲ τὴν ἴδια συγκίνηση ποὺ ἔνιωθα κι ἐγώ.

***

Η Κατάσταση πολιορκίας εἶχε μιὰ πολὺ καλὴ ὑποδοχὴ ἀπὸ τὸ κοινὸ καὶ τὴν κριτικὴ καὶ πῆρε τὸ βραβεῖο Λουὶ Ντελλὺκ 1973 καθὼς καὶ μερικὰ ἄλλα βραβεῖα ἀνὰ τὸν κόσμο. Αὐτὴ τὴ ϕορά, στὴν ᾽Ιταλία, ἐμπνεύστηκαν καλύτερα καὶ τὴν ὀνόμασαν L’Amerikkano.

Στὶς ΗΠΑ, τὸ ϕὶλμ προκάλεσε ἀντιδράσεις. Εἶχε ἐπιλεγεῖ γιὰ τὴν τελετὴ τῶν ἐγκαινίων στὶς 4 ᾽Απριλίου 1973 τοῦ «Kennedy Center» στὴν Οὐάσινγκτων, ποὺ θὰ ἀκολουθοῦσε ἕνα ἀϕιέρωμα σὲ διάϕορους σκηνοθέτες. Αὐτὸ μὲ ἐξέπληξε κάπως λόγω τοῦ χαρακτήρα τῆς ὑπόθεσης τοῦ ϕὶλμ καὶ ὅτι ὁ ἔνοικος τοῦ Λευκοῦ Οἴκου ἦταν ὁ Ρίτσαρντ Νίξον. ᾽Αλλὰ τελικὰ κατέληξα νὰ παραδεχτῶ αὐτὴ τὴν ἐπιλογὴ ὡς μία ἀπ ᾽ αὐτὲς τὶς τυπικὰ ἀμερικανικὲς ἐλευθερίες ποὺ στὴν Εὐρώπη μᾶς καταπλήσσουν συνεχῶς. Γελιόμουν. Ο διευθυντὴς τοῦ Κέντρου, ὁ Τζὼρτζ Στήβεν Τζούνιορ, ἀπέσυρε ξαϕνικὰ τὴν Κατάσταση πολιορκίας ποὺ κρίθηκε ὡς ὑπερβολικὰ «ἀντι-αμερικανική». Σὲ ἔνδειξη διαμαρτυρίας, δώδεκα σκηνοθέτες, καὶ ἀνάμεσά τους ὁ Φρανσουὰ Τρυϕϕώ, ὁ Μάικλ ῎Αντερσον καὶ ὁ Φράνκο Τζεϕϕιρέλλι, ἀπέσυραν τὶς ταινίες τους ἀπὸ τὸ ἀϕιέρωμα».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

Ο Χάρι εξομολογείται στον Γκάμπορ Μάτε: «Μέχρι να ξεκινήσω την ψυχοθεραπεία, ήταν σα να ζω μέσα σε φούσκα»

Ο Χάρι εξομολογείται στον Γκάμπορ Μάτε: «Μέχρι να ξεκινήσω την ψυχοθεραπεία, ήταν σα να ζω μέσα σε φούσκα»

Λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία και στη χώρα μας του βιβλίου του δρ. Γκάμπορ Μάτε «Όταν το σώμα λέει όχι: Το κόστος του κρυφού στρες» (μτφρ. Μαρία Κουκκιάδη, εκδ. Key Books), ο δημοφιλής γιατρός και συγγραφέας συνομίλησε δια ζώσης με τον πρίγκιπα Χάρι και η συζήτησή τους μεταδόθηκε διαδικτυακά. Ιδανικός συνομιλητής ...

Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα για το φετινό Διεθνές Βραβείο Μπούκερ

Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα για το φετινό Διεθνές Βραβείο Μπούκερ

Ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Ουκρανίας, ένας μυθιστοριογράφος που «επέστρεψε» από τον κόσμο των νεκρών και μια συγγραφέας που υπαγόρευσε το βιβλίο της στον σύζυγό της και μεταφραστή του έργου της, συγκαταλέγονται στους δεκατρείς υποψηφίους για το Διεθνές Βραβείο Booker 2023. Στην κεντρική εικόνα, ο υποψ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023

Οι εκδόσεις Βακχικόν γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 συμμετέχοντας σε ενδιαφέρουσες και άκρως ποιητικές δράσεις. 

Επιμέλεια: Book Press

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσε...

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

«Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (κριτική)

Για την παράσταση «Ο αδελφός μου ο Αμαντέους» του Μηνά Βιντιάδη, σε σκηνοθεσία Βάνας Πεφάνη, που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

...
«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

«Συλλέκτης μανιταριών» του Κώστα Αρκουδέα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Κώστα Αρκουδέα «Συλλέκτης μανιταριών», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ο πολιτικάντης ήταν μιμητικό ον. Δανειζόταν συμπεριφορές από τους ανθρώπου...

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

«Τα θαύματα του κόσμου» του Μιχάλη Μοδινού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μοδινού «Τα θαύματα του κόσμου», που θα κυκλοφορήσει στις 27 Μαρτίου από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

XVI
Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο ...

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Ο άλλος αδερφός» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Ο άλλος αδερφός», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 22 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τύµµα τύµµατι τεῖσαι»
...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ