gavras

Σύντομα αποσπάσματα από την «Αυτοβιογραφία» του Κώστα Γραβρά, με τον υπότιτλο «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.

Επιμέλεια: Λεωνίδας Καλούσης

«Μιὰ μέρα, μιλώντας μαζί του γιὰ τὸν «Α´Παγκόσμιο Πόλεμο» στὸν ὁποῖο ἦταν τραυματιοϕορέας, τοῦ διηγοῦμαι τὴν ἱστορία τοῦ Ζὰν Ζιονό, ποὺ μαζὶ μὲ ἄλλους δύο ϕαντάρους ξάπλωσε μία ὁλόκληρη νύχτα στὸ χιόνι ἐλπίζοντας νὰ ἁρπάξει καμιὰ πνευμονία. Δὲν πάθανε τίποτε... ῾Ο Ρενὲ Κλαὶρ μὲ ρωτάει ἂν ἔχω διαβάσει τὸ Ταξίδι στὴν ἄκρη τῆς νύχτας. «Ναί, τὸ διάβασα». Αὐτὸ τὸν ξάϕνιασε κάπως. Τοῦ μιλάω γιὰ τὴ διπλωματική μου στὴ Φιλολογία ποὺ ἔχω παρατήσει. Μὲ συμβουλεύει νὰ τὴν ξαναρχίσω, «μὲ τὸν ὅρο νὰ μὴ γίνω “ϕιλμολόγος”. Εἶναι ὅλοι τους διπλωματοῦχοι τῆς Φιλολογίας, κι αὐτὸ τοὺς κάνει νὰ χάνουν τὸ χιούμορ τους».

Μὲ συμβουλεύει ἐπίσης, ἂν σκοπεύω κάποια μέρα νὰ κάνω ταινίες, νὰ περνάω ἀρκετὸ χρόνο σὲ κάποια αἴθουσα μοντάζ. «Εκεῖ θὰ μάθεις περισσότερα παρὰ μὲ τὴν ὑποκειμενικότητά σου». Αὐτὴ ἡ λέξη τὸν περιτριγύριζε σὰν κάποια κακὴ ἀνάμνηση ποὺ ὅλο τὴ διώχνεις.

Στὴ διάρκεια αὐτῶν τῶν σύντομων συζητήσεων, πιὸ πολὺ ἄκουγα παρὰ μιλοῦσα. ᾽Ανακάλυπτα ἔτσι ἕναν βαθιὰ εὐαίσθητο, καταδεκτικό, ϕιλόϕρονα, παθιασμένο μὲ τὴ δουλειά του ἄνθρωπο. Έναν Γάλλο ποὺ ἀνῆκε σὲ μιὰ ὀνειρικὴ Γαλλία ἢ μιὰ Γαλλία τοῦ ὀνείρου ὅπως αὐτὴ στὶς κωμωδίες τοῦ Φεϋντώ, τοῦ Κουρτελίν, ἢ ἀκόμα καὶ τοῦ ᾽Αλϕρὲντ Ζαρρύ, συνδυασμένη μὲ ἕναν ρομαντισμὸ σὰν τοῦ ᾽Εντμὸν Ροστάν, μακριὰ ἀπὸ τὴ βία καὶ τὰ ξεσπάσματα τοῦ κόσμου ποὺ μᾶς περιέβαλλε.

Παρ᾽ ὅλ᾽ αὐτά, ἀρκετὰ χρόνια ἀργότερα, τὸ 1967, ζήτησα ἀπὸ τὸν Ρενὲ νὰ ὑπογράψει μιὰ διαμαρτυρία γιὰ χάρη τοῦ Μίκη Θεοδωράκη ποὺ τότε ἦταν ϕυλακισμένος ἀπὸ τοὺς ῞Ελληνες συνταγματάρχες. «Αὐτοὶ οἱ συνταγματάρχες εἶναι γαϊδούρια», μοῦ εἶπε βάζοντας τὴν ὑπογραϕή του, πράγμα ποὺ σίγουρα ἔκανε γιὰ πρώτη ϕορὰ στὴ ζωή του.

politeia link moreΤὸ πρῶτο ἀεροπλάνο στὸ ὁποῖο κάνουν ἀεροπειρατεία οἱ Παλαιστίνιοι, ἕνα ἀεροπλάνο τῆς ἰσραηλινῆς ἑταιρείας EL-aL, προσγειώνεται στὸ ἀεροδρόμιο τοῦ ᾽Αλγερίου. Γιὰ τὰ παγκόσμια ΜΜΕ καὶ τὴν πολιτικὴ εἶναι ἕνας σεισμός. Τὸ ᾽Ισραὴλ κατηγορεῖται γιὰ τὴν πολιτική του στὴν Παλαιστίνη. Βαθιὰ συγκινημένος, ὁ Σὰρλ Ντεννὲρ θέλει νὰ ἐγκαταλείψει τὸ ᾽Αλγέρι ὅπου αἰσθάνεται ὅτι ἀπειλεῖται. Μᾶς εἶχε μείνει μία σκηνὴ νὰ γυρίσουμε μ᾽ αὐτόν, ἡ σύγκρουσή του μὲ τὸν ἀνακριτή, μιὰ βασικότατη σκηνὴ τῆς ταινίας. Πάω νὰ δῶ τὸν Σὰρλ καὶ βρίσκω ἕναν ἐκτὸς ἑαυτοῦ, θλιμμένο, ἔξαλλο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος δὲν μπορεῖ πλέον νὰ παραμείνει στὴ χώρα, ὅπου δυσκολεύεται νὰ ἀναπνεύσει. Τοῦ λέω: «῾Ο Ζὰκ συμϕώνησε καὶ θὰ γυρίσουμε τὴ σκηνὴ στὸ Παρίσι, θὰ ἀναπαραστήσουμε τὸ γραϕεῖο τοῦ ἀνακριτῆ στὸ στούντιο». ῾Ο Σὰρλ ἔϕυγε ἀνακουϕισμένος.

Δὲν μπορούσαμε νὰ ἔχουμε ἄλλη μουσικὴ στὴν ταινία ἀπ᾽ αὐτὴ τοῦ Μίκη Θεοδωράκη. Στὴ διάρκεια τοῦ μοντὰζ εἶχα κάνει πολλὲς δοκιμές, κι αὐτὴ ταίριαζε ἁρμονικὰ μὲ τὰ πλάνα, προσδίδοντάς τους μιὰ πνοὴ συγκίνησης. ᾽Αλλὰ ὁ Μίκης ἦταν ἐξόριστος ἀπὸ τοὺς συνταγματάρχες σ ᾽ ἕνα χωριὸ τῆς Πελοποννήσου, τὴ Ζάτουνα, κι ἐγὼ εἶχα ἀνάγκη ἀπὸ τὴ συγκατάθεσή του. ᾽Απὸ σύμπτωση, ὁ μικρότερος ἀδελϕός μου, ὁ γιατρὸς ὁ Χαράλαμπος, εἶχε γεννηθεῖ ἀκριβῶς στὴ Ζάτουνα πρὶν μετακομίσει ὁ πατέρας μου στὴν Αθήνα.

***

gavras gutenbergΜ᾽ ἕνα πλαστὸ διαβατήριο ποὺ τῆς προμήθευσε ἕνας τροτσκιστὴς ϕίλος, ἡ Μισὲλ ἔϕυγε γιὰ τὴν ᾽Αθήνα. Τὸ ἴδιο ἔκανε συχνὰ στὴ διάρκεια τῆς δικτατορίας γιὰ νὰ βοηθήσει, μὲ «πειραγμένα» χαρτιά, ἀντίπαλους τοῦ καθεστῶτος, ποὺ τοὺς ἔψαχναν οἱ συνταγματάρχες, νὰ βγοῦν ἀπὸ τὴν ῾Ελλάδα. ᾽Αλλὰ δὲν μπόρεσε νὰ ϕτάσει μέχρι τὸν Μίκη. ῾Ο δρόμος πρὸς τὴ Ζάτουνα ἦταν ἀπαγορευμένος γιὰ τοὺς ξένους.

Αὐτὴ τὴ ϕορά, δεύτερη προσπάθεια ἀπὸ τὸν Ζὰκ Περρέν. Πάντα χωρὶς ἐπιτυχία. Καὶ μετά, λαμβάνουμε ἕνα πακέτο ἀπὸ τσιγάρα ποὺ πάνω του ὁ Μίκης ἔχει γράψει τὴν ἄδεια νὰ χρησιμοποιήσουμε τὴ μουσική του. Εγὼ θεωρῶ τὴ μουσικὴ μιᾶς ταινίας ὡς τὴ δυναμικὴ συνιστώσα τῆς δραματουργίας. Λειτουργεῖ ὡς ἕνα πρόσωπο ποὺ εἰσέρχεται στὴ σκηνὴ καὶ διαλέγεται μὲ τοὺς ἄλλους. Καμιὰ ϕορά, ἐπιλέγουμε σὰν τέτοιο ἕνα «ϕλύαρο πρόσωπο», ἕναν παρείσακτο χωρὶς τὴν παραμικρὴ σύνδεση μὲ τοὺς χαρακτῆρες καὶ τὴν ἴδια τὴν ἱστορία. ῾Η μουσικὴ τοῦ Μίκη εἶχε τὶς ἀπαραίτητες συνδέσεις καὶ μὲ τὰ δύο. ῎Επρεπε νὰ ἠχογραϕήσουμε τὰ ἐπιλεγμένα κομμάτια, νὰ τὰ προσαρμόσουμε στὴ χρονικὴ διάρκεια τῶν ἀντίστοιχων σκηνῶν. ῾Ο συνθέτης καὶ συνεργάτης τοῦ Μισὲλ Μάνι, ὁ Μπερνὰρ Ζεράρ, ποὺ εἶχε ϕτιάξει τὴ μουσικὴ στὶς δύο πρῶτες ταινίες μου, δέχτηκε νὰ κάνει αὐτὴ τὴν ντελικάτη προσαρμογή, ἀκριβέστατη μέχρι τὸ παραμικρὸ πλάνο.

***

Εἶχα ζητήσει ἀπὸ τὸν Μίκη Θεοδωράκη, ποὺ τότε εἶχε καταϕύγει στὸ Παρίσι, νὰ συνθέσει τὴ μουσικὴ γιὰ τὴν Κατάσταση πολιορκίας. ᾽Αϕοῦ παραμερίσαμε τὶς πολιτικές μας διαϕορές –ὁ Μίκης ἦταν τότε κοντὰ στὸ ΚΚΕ καὶ τὴ Σοβιετικὴ ῞Ενωση–, δουλέψαμε σὲ ἀπόλυτη ἁρμονία. Τοῦ εἶχα παρουσιάσει Λατινοαμερικανοὺς μουσικοὺς καὶ τοῦ πρότεινα μιὰ ἀνακάλυψη ποὺ εἶχα κάνει στὴ Χιλή: τὴν μπάσα ϕλογέρα τῶν ῎Ανδεων, τῆς ὁποίας ὁ ἦχος σὲ κάνει νὰ σκεϕτεῖς μιὰ ἐκπνοή, ἕνα ἀνθρώπινο λαχάνιασμα ποὺ ἀκοῦς σὲ μιὰ προσπάθεια ἐπιβίωσης. ῾Ο Μίκης τὴν ἀγάπησε καὶ τὴν ἐνσωμάτωσε στὴ μουσική του. χρόνια ἀργότερα, ἀνακάλυψα ὅτι ὁ Ρομαὶν Γκαρύ, στὸ μυθιστόρημά του Λάμψη γυναίκας, μιλοῦσε γι ᾽ αὐτὴ τὴ ϕλογέρα μὲ τὴν ἴδια συγκίνηση ποὺ ἔνιωθα κι ἐγώ.

***

Η Κατάσταση πολιορκίας εἶχε μιὰ πολὺ καλὴ ὑποδοχὴ ἀπὸ τὸ κοινὸ καὶ τὴν κριτικὴ καὶ πῆρε τὸ βραβεῖο Λουὶ Ντελλὺκ 1973 καθὼς καὶ μερικὰ ἄλλα βραβεῖα ἀνὰ τὸν κόσμο. Αὐτὴ τὴ ϕορά, στὴν ᾽Ιταλία, ἐμπνεύστηκαν καλύτερα καὶ τὴν ὀνόμασαν L’Amerikkano.

Στὶς ΗΠΑ, τὸ ϕὶλμ προκάλεσε ἀντιδράσεις. Εἶχε ἐπιλεγεῖ γιὰ τὴν τελετὴ τῶν ἐγκαινίων στὶς 4 ᾽Απριλίου 1973 τοῦ «Kennedy Center» στὴν Οὐάσινγκτων, ποὺ θὰ ἀκολουθοῦσε ἕνα ἀϕιέρωμα σὲ διάϕορους σκηνοθέτες. Αὐτὸ μὲ ἐξέπληξε κάπως λόγω τοῦ χαρακτήρα τῆς ὑπόθεσης τοῦ ϕὶλμ καὶ ὅτι ὁ ἔνοικος τοῦ Λευκοῦ Οἴκου ἦταν ὁ Ρίτσαρντ Νίξον. ᾽Αλλὰ τελικὰ κατέληξα νὰ παραδεχτῶ αὐτὴ τὴν ἐπιλογὴ ὡς μία ἀπ ᾽ αὐτὲς τὶς τυπικὰ ἀμερικανικὲς ἐλευθερίες ποὺ στὴν Εὐρώπη μᾶς καταπλήσσουν συνεχῶς. Γελιόμουν. Ο διευθυντὴς τοῦ Κέντρου, ὁ Τζὼρτζ Στήβεν Τζούνιορ, ἀπέσυρε ξαϕνικὰ τὴν Κατάσταση πολιορκίας ποὺ κρίθηκε ὡς ὑπερβολικὰ «ἀντι-αμερικανική». Σὲ ἔνδειξη διαμαρτυρίας, δώδεκα σκηνοθέτες, καὶ ἀνάμεσά τους ὁ Φρανσουὰ Τρυϕϕώ, ὁ Μάικλ ῎Αντερσον καὶ ὁ Φράνκο Τζεϕϕιρέλλι, ἀπέσυραν τὶς ταινίες τους ἀπὸ τὸ ἀϕιέρωμα».

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Με αφορμή την επέτειο γέννησης και θανάτου του Κ.Π. Καβάφη, επτά ταινίες μικρού μήκους και ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του κάνουν πρεμιέρα στο Onassis Channel στο YouTube και στο onassis.org. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία της Εύης Καλογηροπούλου, «Αλεξάνδρεια».  ...

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Με το σημαντικό γαλλικό βραβείο Méditerranée («Μεσόγειος») ξένης λογοτεχνίας τιμήθηκε ο Δημήτρης Σωτάκης. Το βραβείο του απονέμεται για το μυθιστόρημα «Μισή καρδιά» (εκδ. Κέδρος, 2022).

Επιμέλεια: Book Press

Στον ...

21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: Όλο το πρόγραμμα για τους επαγγελματίες του βιβλίου

21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: Όλο το πρόγραμμα για τους επαγγελματίες του βιβλίου

Eπαγγελματικό πρόγραμμα της 21ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης: 30 συμμετοχές επαγγελματιών του βιβλίου, από συνολικά 19 χώρες, οι 9 από την τιμώμενη χώρα Ιταλία. Δείτε αναλυτικά τις συμμετοχές και το πρόγραμμα των εκδηλώσεων που βασίζεται σε τρεις άξονες.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Κ.Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του – 7 ταινίες και ένα ντοκιμαντέρ από το Ίδρυμα Ωνάση

Με αφορμή την επέτειο γέννησης και θανάτου του Κ.Π. Καβάφη, επτά ταινίες μικρού μήκους και ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του κάνουν πρεμιέρα στο Onassis Channel στο YouTube και στο onassis.org. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία της Εύης Καλογηροπούλου, «Αλεξάνδρεια».  ...

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

Για το μυθιστόρημα της Σαμάνθα Χάρβεϊ (Samantha Harvey) «Τροχιές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Γιώργου Κυριαζή. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Gravity» (2013) του σκηνοθέτη Αλφόνσο Κουαρόν.

Γράφει ο Σόλωνας ...

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Με το σημαντικό γαλλικό βραβείο Méditerranée («Μεσόγειος») ξένης λογοτεχνίας τιμήθηκε ο Δημήτρης Σωτάκης. Το βραβείο του απονέμεται για το μυθιστόρημα «Μισή καρδιά» (εκδ. Κέδρος, 2022).

Επιμέλεια: Book Press

Στον ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Χάρολντ Κούσνερ [Harold Kushner] «Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» (μτφρ. Βασίλης Πουλάκος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 2 Μαΐου από τις εκδόσεις KeyBooks.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ