alt

Παρακολουθήσαμε την πρεμιέρα του μιούζικαλ Ερωτόκριτος σε σύνθεση Δημήτρη Μαραμή, σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ρήγου και παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, την Πέμπτη 5 Μαΐου 2017 στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).

Του Φραγκίσκου Κοντορούση

Μπλουζ και ροκ στην υπηρεσία του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου

Ο κ. Δημήτρης Μαραμής αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το πρωτότυπο κείμενο του Κορνάρου, μη ακολουθώντας την αυστηρή γραμμική εξέλιξη της πλοκής, αλλά επιλέγοντας σκόρπιους στίχους και δημιουργώντας σκηνές που δεν υπάρχουν στο πρωτότυπο, προκειμένου να δημιουργηθούν ντουέτα, τρίο και κουαρτέτα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το αριστούργημα των δέκα χιλιάδων στίχων του Βιντσέντζου Κορνάρου μελοποιείται και παρουσιάζεται, είτε επί σκηνής είτε ηχογραφημένα. Καταγράφονται, ήδη από το 1929, τουλάχιστον οκτώ διαφορετικές οπερατικές και θεατρικές διασκευές του. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στην ιστορική παράσταση του 1965 από το Ελληνικό Χορόδραμα σε μουσική Νίκου Μαμαγκάκη, χορογραφία Ραλλούς Μάνου και σκηνικά/κοστούμια Δημήτρη Μυταρά. Το 1976, ο σπουδαίος Νίκος Ξυλούρης ολοκληρώνει τη (δημοφιλέστατη μέχρι σήμερα) ηχογράφηση του «Ερωτόκριτου» σε ενορχήστρωση Χριστόδουλου Χάλαρη.

Ο κ. Δημήτρης Μαραμής αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το πρωτότυπο κείμενο του Κορνάρου, μη ακολουθώντας την αυστηρή γραμμική εξέλιξη της πλοκής, αλλά επιλέγοντας σκόρπιους στίχους και δημιουργώντας σκηνές που δεν υπάρχουν στο πρωτότυπο, προκειμένου να δημιουργηθούν ντουέτα, τρίο και κουαρτέτα. Δεν διαφοροποίησε ωστόσο τη θεματική του έργου και την εξέλιξη του μύθου. Οι επιλογές που έγιναν παρήγαγαν ένα «νέο» έργο, αυτόνομο στη δομή και την εξέλιξή του.

Επενδύοντας μουσικά τους στίχους που επέλεξε ή δημιούργησε, ο κ. Μαραμής ακολούθησε εντελώς διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με την πολύ γνωστή, ρυθμικά και μελωδικά, παραδοσιακή μελοποίηση. Η Α’ πράξη του έργου βασίστηκε κυρίως στην πεντατονική κλίμακα και στη ρυθμική αγωγή και αρμονία των μπλουζ. Η πράξη έκλεισε με το ντουέτο του αποχωρισμού, το μοναδικό απόσπασμα του μιούζικαλ που διακριτικά «κλείνει το μάτι» στην παραδοσιακή μελοποίηση και το οποίο οδηγεί μουσικά στη Β’ πράξη, απαρτισμένη κυρίως από στοιχεία της παραδοσιακής ελληνικής αλλά και της ροκ μουσικής.

Η μουσική προσέγγιση του κ. Μαραμή αποδείχθηκε λειτουργική κυρίως στη Β’ πράξη, αφού ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, τουλάχιστον στην αντίληψη του ελληνικού κοινού, αποζητά εκ των πραγμάτων το ακανόνιστο μέτρο των 5/8 και 7/8, ενώ η ενσωμάτωση των ροκ στοιχείων λειτούργησε ως υφολογική συμβολή στο νεαρό της ηλικίας των ηρώων αλλά και στη συνολική «εφηβική» διάθεση του έργου. Αντίθετα, ο μπλουζ χαρακτήρας της Α’ πράξης, αν και έδεσε απρόσμενα καλά με την κρητική εκφορά του λόγου, δεν υποστήριξε ικανοποιητικά το νόημα του κειμένου και την ατμόσφαιρα που επέλεξε ο σκηνοθέτης της παράστασης.

Το έργο ανέδειξε τις ενορχηστρωτικές ικανότητες του συνθέτη, καθώς και τον επαρκέστατο χειρισμό των πλούσιων αρμονικών και ρυθμικών ιδεών. Ωστόσο, η στατικότητα των μελωδικών γραμμών και η συχνή επανάληψή τους μάλλον κούρασαν, ιδίως στο Α΄ μέρος.

Άρτια παράσταση, φρέσκα πρόσωπα

Ο κ. Ρήγος έστησε ένα λιτό, σκοτεινό, εξαιρετικά λειτουργικό σκηνικό, με σκάλες και πλατφόρμες που κινούνταν στις δύο διαστάσεις της σκηνής, αναδομώντας συνεχώς τον χώρο.

Ο κ. Ρήγος έστησε ένα λιτό, σκοτεινό, εξαιρετικά λειτουργικό σκηνικό, με σκάλες και πλατφόρμες που κινούνταν στις δύο διαστάσεις της σκηνής, αναδομώντας συνεχώς τον χώρο. Έδωσε στους σολίστ και στους χορωδούς εντολές για συνεχείς αντιστικτικές κινήσεις, που δεν κούρασαν το κοινό, αν και οι τοποθετήσεις των χορωδών ενίοτε αποδυνάμωναν την έντασή τους καλύπτοντας το τραγούδι πίσω από τον όγκο της ορχήστρας. Ευφυές εύρημα αποδείχθηκε η ζωντανή χρήση κάμερας για την διαρκή προβολή στο φόντο της σκηνής των δρώμενων και, κυρίως, των εκφράσεων των πρωταγωνιστών.

Τα κοστούμια του κ. Σαγρεδάκη, σύγχρονα αλλά με στοιχεία του παρελθόντος, υπηρέτησαν τη συνολική σκηνοθετική σύλληψη. Ευθεία αναφορά στα δημοφιλέστατα μιούζικαλ του παλιού ελληνικού κινηματογράφου αποτέλεσανι επιλογές κστουμιών του Ρήγα και της Νένας. Έξοχοι οι φωτισμοί του κ. Τζιόγκα.

Ο κ. Βουτσικάκης (Ερωτόκριτος) και ο κ. Βελισσάρης (Πολύδωρος) υποστήριξαν τον ρόλο τους, βασισμένοι κυρίως στη δροσιά του νεανικού τους παρουσιαστικού και στις τονικά σωστές τους τοποθετήσεις. Η κα. Σάττι (Αρετούσα) μας έδειξε ότι διαθέτει και υποκριτικό ταλέντο, εκτός από σωστή φωνή, αφού κατάφερε να συγκινήσει το κοινό θρηνώντας τον Ερωτόκριτο. Η κα. Φόρτη (Νένα) ήταν ίσως η μουσικά πιο στέρεη παρουσία, στηριζόμενη στην σημαντική της εμπειρία, ενώ ο κ. Μαυρογένης (Ρήγας) υπηρέτησε με επιτυχία ίσως τον πιο αμήχανο και μουσικά ασαφή ρόλο του έργου. Αξίζει πάντως να σχολιάσουμε πως ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός των μιούζικαλ που ανεβαίνουν, καταδεικνύει την ανάγκη να συστηματοποιηθούν και στη χώρα μας οι σπουδές στο συγκεκριμένο θεατρικό είδος.

Τέλος, τα δύο σύνολα (φωνητικό και οργανικό) λειτούργησαν με εξαιρετικό συγχρονισμό, χωρίς λάθη και με αρκετό κέφι. Συνολικά, μια τεχνικά άρτια παράσταση, ένα φρέσκο σε ιδέες και πρωταγωνιστές μιούζικαλ, μια καλή αρχή για την Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ.

alt

Ποιο είναι το genre;

Το να παραμείνεις πιστός σε ένα λογοτέχνημα δεν σημαίνει εξ ορισμού πως θα προδώσεις την τέχνη της μουσικής σύνθεσης, κάθε άλλο, ωστόσο η άντληση πρώτης ύλης από διαφορετικά είδη και στυλ κατά κανόνα παράγει ένα δυνατό σκηνικό αποτέλεσμα, που δημιουργεί μια εγχώρια παράδοση σ’ αυτό το νέο είδος.

Το σημείωμα του συνθέτη στο πρόγραμμα της παράστασης μας επισημαίνει οπερατικά στοιχεία που συναντώνται στο έργο: «Μιούζικαλ με δομή όπερας», «λάιτμοτίφ», «λιμπρέτο». Γνώμη μας είναι ότι η, έστω και έμμεση, προσπάθεια να μεταβαπτισθεί το μιούζικαλ σε όπερα καταλήγει στο να το αδικεί. Συνθέτες εκτός «πεδίου» όπερας σε όλον τον κόσμο συχνά δανείζονται το μελοδραματικό στοιχείο και το πομπώδες ύφος από έργα του λυρικού θεάτρου, χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν το γεγονός πως η όπερα βασίζεται κυρίως στη μουσική, ενώ το μουσικό θέατρο κυρίως στον λόγο. Έτσι, με ένα λιμπρέτο αρκετά περίπλοκο και λογοτεχνικά καταξιωμένο (όπως είναι η περίπτωση του «Ερωτόκριτου» ή της «Φόνισσας» , φερ’ ειπείν), μεταφέρουν σε διαφορετικό ύφος τις επιρροές τους από την όπερα και αφηγούνται τη γνωστή από τη λογοτεχνία ιστορία με πιο ακαδημαϊκό τρόπο. Εξ ορισμού κανένα από τα δυο είδη δεν είναι ανώτερο, άρα το ζήτημα δεν είναι η ιεράρχηση: για παράδειγμα, η «Κάρμεν» του Μπιζέ ή οι «Παλιάτσοι» του Λεονκαβάλο αγαπήθηκαν από ευρύ και αμφιβόλως μουσικά καλλιεργημένο κοινό, ενώ πάλι κάποια μιούζικαλ παρέμειναν δύσληπτα και προϋπέθεταν υψηλό ποσοστό μουσικής παιδείας. Ούτε, από την άλλη, ο περίπλοκος χαρακτήρας της μουσικής σύνθεσης αποτελεί προνόμιο της όπερας, όπως θα το αποδείκνυε περίτρανα το παράδειγμα του Άντριου Λόιντ Ουέμπερ ή του Μπέρνσταϊν. Ή ίδια η φύση των στίχων, το μουσικό ύφος των τραγουδιών, το θεματολογικό περιεχόμενο, η ενορχήστρωση και η περιπλοκότητα της όλης σύνθεσης μάλλον θα έπρεπε να είναι τα κριτήρια ποιότητας, και όχι το genre. Το να παραμείνεις πιστός σε ένα λογοτέχνημα δεν σημαίνει εξ ορισμού πως θα προδώσεις την τέχνη της μουσικής σύνθεσης, κάθε άλλο, ωστόσο η άντληση πρώτης ύλης από διαφορετικά είδη και στυλ (παραδοσιακή μουσική, σύγχρονη κλασική μουσική, ατονάλ μοντερνισμός, πανκ, κ.ο.κ. ) κατά κανόνα παράγει ένα δυνατό σκηνικό αποτέλεσμα, που δημιουργεί μια εγχώρια παράδοση σ’ αυτό το νέο είδος. Ας μην ξεχνάμε πως και τα δύο (όπερα και μουσικό θέατρο) είναι σκηνικά δρώμενα και κρίνονται ως τέτοια. Τηρουμένων των αναλογιών, λοιπόν, το διασκεδαστικό και δροσερό μιούζικαλ του κύριου Μαραμή όπερα σαφώς δεν είναι. Και θα ήταν άδικο για το ίδιο να κριθεί ως τέτοια. 

* Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΟΝΤΟΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ήχοι και μελωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην Αθήνα: Οι εκδηλώσεις λατρευτικής μουσικής που θα παρακολουθήσουμε

Ήχοι και μελωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην Αθήνα: Οι εκδηλώσεις λατρευτικής μουσικής που θα παρακολουθήσουμε

Μια παρουσίαση των σημαντικότερων εκδηλώσεων λατρευτικής μουσικής που θα λάβουν χώρα τη Μεγάλη Εβδομάδα. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία από το Τρίτο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής.  ...

LETTERDOM: Έκθεση του Πάρι Κούτσικου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα – Η πανδαισία των γραμμάτων

LETTERDOM: Έκθεση του Πάρι Κούτσικου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα – Η πανδαισία των γραμμάτων

Η έκθεση LETTERDOM του Πάρι Κούτσικου [parisko] εγκανιάζεται την Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα. «Η εικαστική ενότητα LETTERDOM γίνεται μια ποιητική σύνοψη της ιστορίας της τέχνης από τον Μεσαίωνα έως τις μέρες μας, ένα είδος μουσείου που στεγάζει τις δυναμικές σχέσεις του υπαρκτού μ...

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Ο Γιάννης Αγγελάκας και οι 100°C με «Ηλεκτρική Καρέκλα» στο Onassis Channel

Η τέταρτη σεζόν του STAGES A/LIVE ξεκίνησε με μια μεγάλη γιορτή. O πιο επιδραστικός καλλιτέχνης της ελληνικής ροκ σκηνής, ο Γιάννης Αγγελάκας, παρουσιάζει την «Ηλεκτρική Καρέκλα», μαζί με τους 100°C, το πολυφωνικό σχήμα Διώνη και ένα τρίο εγχόρδων, στο πλαίσιο των Rockwave Nights 2024. Από την Τρίτη 12 Νοεμβρίου, στ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

«Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ (κριτική) – Η Γη μας μέσα από «το μάτι του θεού»

Για το μυθιστόρημα της Σαμάνθα Χάρβεϊ (Samantha Harvey) «Τροχιές», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Γιώργου Κυριαζή. Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Gravity» (2013) του σκηνοθέτη Αλφόνσο Κουαρόν.

Γράφει ο Σόλωνας ...

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Βραβείο «Μεσόγειος» ξένης λογοτεχνίας στον Δημήτρη Σωτάκη - Για το μυθιστόρημά του «Μισή Καρδιά»

Με το σημαντικό γαλλικό βραβείο Méditerranée («Μεσόγειος») ξένης λογοτεχνίας τιμήθηκε ο Δημήτρης Σωτάκης. Το βραβείο του απονέμεται για το μυθιστόρημα «Μισή καρδιά» (εκδ. Κέδρος, 2022).

Επιμέλεια: Book Press

Στον ...

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Χάρολντ Κούσνερ [Harold Kushner] «Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» (μτφρ. Βασίλης Πουλάκος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 2 Μαΐου από τις εκδόσεις KeyBooks.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

«Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» του Χάρολντ Κούσνερ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Χάρολντ Κούσνερ [Harold Kushner] «Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους» (μτφρ. Βασίλης Πουλάκος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 2 Μαΐου από τις εκδόσεις KeyBooks.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

«Αμνοί και Λέοντες» του Γιάννη Μόσχου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και Λέοντες», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 29 Απριλίου από τις εκδόσεις Τόπος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Καλώς τα παλικάρια! Τι κάνετε, ωρέ λεβέντες;» έτριξε το μοναστήρι η...

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

«Θα πέσει η νύχτα» του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Κωσταντίνου Τζαμιώτη «Θα πέσει η νύχτα», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 30 Απριλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Ποδηλατούσε πάνω από ώρα, όταν έφτασαν επιτέλους στο ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

«Τι θέλει να μας πει;» – Δύο οδηγοί συνύπαρξης μας μαθαίνουν τη γλώσσα του σώματος του σκύλου και της γάτας

Δύο οδηγοί συνύπαρξης με τα αγαπημένα μας κατοικίδια, τη γάτα και τον σκύλο, απαντούν στο ερώτημα «Τι θέλει να μας πει;» το ζωάκι μας. «Γάτα - Τι θέλει να μας πει;» και «Σκύλος - Τι θέλει να μας πει;» της Lili Chin σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τσιάγκα από τις εκδόσεις Πεδίο.

Επιμέλεια: Book Press ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ