alt

Για το μυθιστόρημα της Brit Bennett «Οι μητέρες» (μτφρ. Άννα Μαραγκάκη, εκδ. Πόλις).

Της Διώνης Δημητριάδου

Η δυναμική της κοινότητας είναι συνακόλουθη με την ιδέα της δημιουργίας οργανωμένης κοινωνίας, της σύμβασης, με άλλα λόγια, που συνομολογείται προκειμένου η συμβίωση των πολιτών να είναι απρόσκοπτη – με εννοούμενη εδώ φυσικά την κάλυψη των διαφορών και τη συγκάλυψη των ιδιαιτεροτήτων κάτω από μια σύμπνοια επινοημένη και συμφωνημένη. Πόσο μπορεί, ωστόσο, αυτή η εγγενής δυναμική της κοινότητας να αποβεί καθοριστική για τη ζωή των μελών της; Στην αρχαία τραγωδία –ικανή να αποδώσει τη σχέση των τραγικών ηρώων με την κοινότητα– παρατηρούμε τον τρόπο που ο Χορός σχολιάζει τις πράξεις των προσώπων, συνομιλεί με τους ήρωες και αποπειράται να τους προφυλάξει από την υπέρβαση των ορίων και να τους καθοδηγήσει, χωρίς όμως να το κατορθώνει.

Δεν είναι τόσο η περιπέτεια της ζωής, όπως βιώνεται από τους τρεις βασικούς ήρωες της ιστορίας, στην οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον της ανάγνωσης, όσο ο χώρος που τους περικλείει, τους κυκλώνει από παντού.

Είναι ενδιαφέρουσα η περίπτωση της νεαρής Μπριτ Μπένετ, η οποία με το πρώτο της μυθιστόρημα καταπιάνεται με το θέμα της επίδρασης που ασκεί (ή που θα ήθελε να ασκεί) η κλειστή κοινωνία απέναντι στα μέλη της, ιδίως αυτά που αποκλίνουν από τα ειωθότα και τα νενομισμένα. Το βιβλίο εύστοχα φέρει τον τίτλο Οι Μητέρες για να προϊδεάσει τον αναγνώστη ως προς την εστίαση του συγγραφικού φακού. Δεν είναι τόσο η περιπέτεια της ζωής, όπως βιώνεται από τους τρεις βασικούς ήρωες της ιστορίας, στην οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον της ανάγνωσης, όσο ο χώρος που τους περικλείει, τους κυκλώνει από παντού. Μια επαρχιακή πόλη της Νότιας Καλιφόρνιας, το Όσιανσαϊντ του Σαν Ντιέγκο, η Αφροαμερικανή ηρωίδα, η Νάντια (με μια μητέρα που πριν από λίγο καιρό αυτοκτόνησε), η σχέση της με τον γιο του ιερέα της μικρής εκκλησίας της κοινότητας, η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη της στην ηλικία μόλις των δεκαεπτά χρόνων, και η σθεναρή της απόφαση να απαλλαγεί από το έμβρυο, η φίλη της, οι σχέσεις των τριών περίπλοκες. Και, φυσικά, οι Μητέρες. Οι «σοφές» και έμπειρες λόγω ηλικίας γυναίκες που έχουν αναλάβει να παρακολουθούν τη ζωή των υπολοίπων και να νουθετούν τα αποκλίνοντα μέλη της μικρής αφροαμερικανικής τους κοινότητας, θεωρώντας την παρέμβασή τους λειτούργημα, μια διαμεσολάβηση που συνιστά ένα σχεδόν ιερό καθήκον.

Προσευχόμαστε. […] Η προσευχή όμως είναι μια υπόθεση πολύ πιο λεπτή απ’ τη μάχη, ιδίως η διαμεσολαβητική προσευχή. Δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα· παίρνεις πάνω σου το φορτίο κάποιου άλλου, που μπορεί και να μην τον ξέρεις καθόλου. Κλείνεις τα μάτια σου κι ακούς το αίτημά του. Κι έπειτα πρέπει να γλιστρήσεις μέσα στο σώμα αυτού του ανθρώπου. Να γίνεις η Τρέισι Ρόμπινσον, που καίγεται για ένα ουίσκι· ή ο σύζυγος της Σίντι Χάρις, που ελέγχει κρυφά το κινητό της γυναίκας του· ή ο Ερλ Βέρνον, που προσπαθεί να ξεμπερδέψει τα λιγδιασμένα μαλλιά της πρεζούς κόρης του.

Ομόκεντροι κύκλοι, ενσωματωμένοι ο ένας μέσα στο κλειστό περιβάλλον του άλλου, ώστε ο κλοιός να σφίγγει όσο περνάμε στον μικρότερο. Ένα ποσοστό Αφροαμερικανών στην πολιτεία της Καλιφόρνιας, μια τοπική εκκλησία που περιχαρακώνει τα μέλη της και μέσα σ’ αυτήν η ομάδα των γυναικών/Μητέρων. Αν θέλουμε να δούμε την αναλογία μεγεθών με την αρχαία κοινωνία, όπως αποτυπώνεται στην τραγωδία, ο Χορός των Μητέρων έχει τον ρόλο του. Δεν συνιστά ένα σύνολο προσώπων, ένα άθροισμα ατόμων, αλλά ένα πολυφωνικό πρόσωπο, που δρα σαν μία οντότητα, ένα ομοιογενές σύνολο με ταύτιση απόψεων γύρω από μια ηθική που κατευθύνεται κυρίως από τις θρησκευτικές αξίες. Όσο περισσότερο ο κύκλος κλείνει γύρω από τους ήρωες, τόσο αυτοί καλούνται να πάρουν καθοριστικές αποφάσεις για τη ζωή τους. Όμως μόνο η μία από τους τρεις έχει τη δύναμη να απομακρυνθεί από τις δεσμεύσεις του περίκλειστου τόπου και να σπουδάσει Νομικά στην άλλη άκρη της χώρας. Η οπτική της πλέον αλλάζει.

[…] είχε φτάσει πια να φαντάζεται το Όσιανσαϊντ σαν μια μικροσκοπική παραλία κλεισμένη σε μια γυάλινη μπάλα χιονιού· πού και πού την κατέβαζε απ’ το ράφι της βιβλιοθήκης για να τη χαζέψει, μα δεν θα μπορούσε ποτέ να χωρέσει εκεί μέσα.

Και όταν θα επιστρέψει μετά από χρόνια, πάλι αυτή θα είναι που θα ξεχωρίζει, πάλι αυτή που θα μπει στο στόχαστρο των πικρόχολων σχολίων· οι άλλοι έχουν παραμείνει δέσμιοι του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο μεγάλωσαν χωρίς να επιχειρήσουν ούτε την παραμικρή απόδραση. Έφθασαν ίσως μέχρι τα όρια του κύκλου, όμως δεν τα ξεπέρασαν ποτέ.

Μια άσωτη κόρη θα μπορούσε κανείς να τη λυπηθεί. Εκείνη όμως είχε εγκαταλείψει το σπίτι της κι είχε γυρίσει πιο ευτυχισμένη, μ’ ένα σωρό ιστορίες για τα συναρπαστικά μαθήματα που παρακολουθούσε στο πανεπιστήμιο, για τα εντυπωσιακά προγράμματα πρακτικής άσκησης όπου συμμετείχε, για τον κοσμογυρισμένο φίλο της και τα ταξίδια τους σε διάφορες χώρες.

Η συνέχειά τους είναι προβλέψιμη. Αυτοί είναι που θα πάρουν τα ηνία της μικρής τους κοινωνίας, αυτοί που θα διατηρήσουν τις ηθικές της αξίες αναλλοίωτες για να περιορίσουν το όποιο μέλος της θα επιθυμούσε να δείξει την ιδιαιτερότητά του, τη διαφωνία του με τα δεδομένα της. Οι Μητέρες θα εδραιωθούν ως οντότητα, σαν ένα σταθερό θεμέλιο που ρόλο του έχει να συγκρατεί την κοινότητα από την ηθική κατάρρευση.

alt
Η Brit Bennett

Η φωνή των Μητέρων έρχεται ως μία παρέμβαση σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο (εν είδει κορυφαίου στην τραγωδία που μιλά στο όνομα των υπόλοιπων μελών του Χορού), προκειμένου να σχολιαστούν τα δρώμενα και να αναδυθεί η ηθική της κοινότητας που καταδικάζει τις πράξεις των ηρώων.

Η συγγραφέας επιλέγει την τεχνική της εναλλαγής των προσώπων στην αφήγηση. Ακούμε την ιστορία σε τριτοπρόσωπη αφήγηση από τη φωνή ενός παντογνώστη αφηγητή, με τη μηδενική εστίαση που επιτρέπει να συλλάβουμε τη συνολική εικόνα. Κατά τόπους έρχεται η φωνή των Μητέρων, ως μία παρέμβαση σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο (εν είδει κορυφαίου στην τραγωδία που μιλά στο όνομα των υπόλοιπων μελών του Χορού), προκειμένου να σχολιαστούν τα δρώμενα και να αναδυθεί η ηθική της κοινότητας που καταδικάζει τις πράξεις των ηρώων. Έτσι, δίνεται η ευκαιρία τον αναγνώστη να εκτιμήσει το περιβάλλον μέσα στο οποίο οι πράξεις των ηρώων αποκτούν την απαραίτητη δικαιολογία.

Αξίζει να τονισθεί εδώ η περίπτωση της Μπένετ, η οποία κατορθώνει να δώσει με τόση ευκρίνεια την περιπέτεια που συνιστά η ζωή για κάποιον που ανήκει στην αφροαμερικανική μερίδα του πληθυσμού. Έχει προηγηθεί λίγα χρόνια πριν (αξιοσημείωτο και αυτό) ένα δοκίμιό της που πολύ συζητήθηκε γύρω από τη βία κατά των μαύρων (DonKnow What to Do With Good White People). Ταυτόχρονα, σε τόσο νεαρή ηλικία (είκοσι επτά ετών όταν το γράφει) επιχειρεί μια ανατομία της περίκλειστης κοινωνίας, με την ηθική και τις αρχές της τόσο περίτεχνα σχολιασμένες. Γνωρίζουμε, φυσικά, πως η απόδοση στη λογοτεχνία των χαρακτήρων και αρχικά η επιλογή και ο εύστοχος χειρισμός της θεματικής ενός μυθιστορήματος έχουν τις απαιτήσεις τους, με πρώτη και κύρια το άχθος της ζωής που πρέπει να βαραίνει στους ώμους του συγγραφέα, προκειμένου να αποδώσει με πιστότητα την ιστορία. Νά, όμως, που υπάρχουν εξαιρέσεις που μας ξαφνιάζουν. Και για να μη δοθεί η εντύπωση πως Οι Μητέρες είναι το αριστούργημα που περιμέναμε από την αμερικανική λογοτεχνία. Όχι, δεν είναι. Ωστόσο, το όλον –από τη θεματική, το στήσιμο της ιστορίας, την εξέλιξη της πλοκής, το χτίσιμο των χαρακτήρων με αληθοφάνεια, ώς την προσεκτική εμβάθυνση στις παραμέτρους ενός δύσκολου στην ουσία θέματος– αποδεικνύει πως πρόκειται για ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα βιβλία της σύγχρονης εκδοτικής παραγωγής και φυσικά αναδεικνύει τη νεαρή συγγραφέα ως μια από τις πλέον ελπιδοφόρες περιπτώσεις στη λογοτεχνία.

Στα πολύ θετικά του βιβλίου η μετάφραση από την Άννα Μαραγκάκη, σε μια γλώσσα ζωντανή και σύγχρονη, όπως και ο σχεδιασμός του εξωφύλλου από τη Μαρία Τσουμαχίδου, η οποία χρησιμοποίησε τo έξοχo έργο του Αφροαμερικανού ζωγράφου Jacob Lawrence (γνωστού για την αποτύπωση στους πίνακές του της αφροαμερικανικής ζωής) The female workers, The migration series, 1940-41. Το έργο με την αφαιρετική τεχνική του αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο τη δύσκολη ζωή, την ταπείνωση, την προσπάθεια της κατάκτησης των στοιχειωδών της ζωής μέσα σε μια κοινωνία που είτε αδιαφορεί είτε αντιδρά, επιτίθεται και απομονώνει.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας της © Jinny Isserow.


altΟι μητέρες
Brit Bennett
Μτφρ. Άννα Μαραγκάκη
Πόλις 2019
Σελ. 360, τιμή εκδότη €16,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μαγδαληνή Ρεμούνδου: «Τα προγράμματα σπουδών που παρέχει το Μητροπολιτικό Κολλέγιο είναι προγράμματα δημόσιων Βρετανικών Πανεπιστημίων»

Μιλήσαμε με την κα Μαγδαληνή Ρεμούνδου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο, για τη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Κολλεγίου, που έχει ήδη ξεχωρίσει με τα ποιοτικά της προγράμματα σε τομείς όπως η σκηνοθεσία, η δημιουργική γραφή ή η δημοσιογραφία. 

Συνέντευξη στον ...

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Έφυγε από τη ζωή ο βραβευμένος Σύριος συγγραφέας Χάλιντ Χαλίφα

Ο Χάλιντ Χαλίφα [Khaled Khalifa], ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της Συρίας, έφυγε από τη ζωή στις 30 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 59 ετών, από καρδιακή ανακοπή. Το βιβλίο του «Ο θάνατος είναι ζόρικη δουλειά» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αγγελικής Σιγούρου.

...
Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου: Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα – Τέσσερις σταθμοί για το ελληνικό βιβλίο

Η χώρα μας θα πάρει μέρος σε τέσσερις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου έως το τέλος του 2023. Στην αποστολή μετέχουν συγγραφείς, μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας, πανεπιστημιακοί, εκδότες, πολιτιστικοί οργανισμοί και φορείς.

Επιμέλεια: Book Press

Μαδρίτη, Φρ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

«Ο μάγος» του Κολμ Τόιμπιν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευσητο από το μυθιστόρημα του Κολμ Τόιμπιν [Colm Tóibín] «Ο μάγος» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 9 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίμπεκ, 1892

Η ορχήστρα έπαιζε το Πρ...

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

«Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» του Σον Μπίθελ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Σον Μπίθελ [Shaun Bythell] «Όσα σκέφτεται ο βιβλιοπώλης σου για σένα» (μτφρ. Μαριάννα Καλέμη) το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 18 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Key Books.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τύπος τρία

ΕΙΔΟΣ: PARENTE...

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

«Οδός Ευτυχίδου» της Χρύσας Φάντη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Χρύσας Φάντη «Οδός Ευτυχίδου», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Σμίλη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Πέτρο;»
«Εμένα φωνάζεις, γιαγιά;»
«Εσένα, γιε μου. Πάμε να δούμε τη θ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ