alt

Για το μυθιστόρημα της Brit Bennett «Οι μητέρες» (μτφρ. Άννα Μαραγκάκη, εκδ. Πόλις).

Της Διώνης Δημητριάδου

Η δυναμική της κοινότητας είναι συνακόλουθη με την ιδέα της δημιουργίας οργανωμένης κοινωνίας, της σύμβασης, με άλλα λόγια, που συνομολογείται προκειμένου η συμβίωση των πολιτών να είναι απρόσκοπτη – με εννοούμενη εδώ φυσικά την κάλυψη των διαφορών και τη συγκάλυψη των ιδιαιτεροτήτων κάτω από μια σύμπνοια επινοημένη και συμφωνημένη. Πόσο μπορεί, ωστόσο, αυτή η εγγενής δυναμική της κοινότητας να αποβεί καθοριστική για τη ζωή των μελών της; Στην αρχαία τραγωδία –ικανή να αποδώσει τη σχέση των τραγικών ηρώων με την κοινότητα– παρατηρούμε τον τρόπο που ο Χορός σχολιάζει τις πράξεις των προσώπων, συνομιλεί με τους ήρωες και αποπειράται να τους προφυλάξει από την υπέρβαση των ορίων και να τους καθοδηγήσει, χωρίς όμως να το κατορθώνει.

Δεν είναι τόσο η περιπέτεια της ζωής, όπως βιώνεται από τους τρεις βασικούς ήρωες της ιστορίας, στην οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον της ανάγνωσης, όσο ο χώρος που τους περικλείει, τους κυκλώνει από παντού.

Είναι ενδιαφέρουσα η περίπτωση της νεαρής Μπριτ Μπένετ, η οποία με το πρώτο της μυθιστόρημα καταπιάνεται με το θέμα της επίδρασης που ασκεί (ή που θα ήθελε να ασκεί) η κλειστή κοινωνία απέναντι στα μέλη της, ιδίως αυτά που αποκλίνουν από τα ειωθότα και τα νενομισμένα. Το βιβλίο εύστοχα φέρει τον τίτλο Οι Μητέρες για να προϊδεάσει τον αναγνώστη ως προς την εστίαση του συγγραφικού φακού. Δεν είναι τόσο η περιπέτεια της ζωής, όπως βιώνεται από τους τρεις βασικούς ήρωες της ιστορίας, στην οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον της ανάγνωσης, όσο ο χώρος που τους περικλείει, τους κυκλώνει από παντού. Μια επαρχιακή πόλη της Νότιας Καλιφόρνιας, το Όσιανσαϊντ του Σαν Ντιέγκο, η Αφροαμερικανή ηρωίδα, η Νάντια (με μια μητέρα που πριν από λίγο καιρό αυτοκτόνησε), η σχέση της με τον γιο του ιερέα της μικρής εκκλησίας της κοινότητας, η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη της στην ηλικία μόλις των δεκαεπτά χρόνων, και η σθεναρή της απόφαση να απαλλαγεί από το έμβρυο, η φίλη της, οι σχέσεις των τριών περίπλοκες. Και, φυσικά, οι Μητέρες. Οι «σοφές» και έμπειρες λόγω ηλικίας γυναίκες που έχουν αναλάβει να παρακολουθούν τη ζωή των υπολοίπων και να νουθετούν τα αποκλίνοντα μέλη της μικρής αφροαμερικανικής τους κοινότητας, θεωρώντας την παρέμβασή τους λειτούργημα, μια διαμεσολάβηση που συνιστά ένα σχεδόν ιερό καθήκον.

Προσευχόμαστε. […] Η προσευχή όμως είναι μια υπόθεση πολύ πιο λεπτή απ’ τη μάχη, ιδίως η διαμεσολαβητική προσευχή. Δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα· παίρνεις πάνω σου το φορτίο κάποιου άλλου, που μπορεί και να μην τον ξέρεις καθόλου. Κλείνεις τα μάτια σου κι ακούς το αίτημά του. Κι έπειτα πρέπει να γλιστρήσεις μέσα στο σώμα αυτού του ανθρώπου. Να γίνεις η Τρέισι Ρόμπινσον, που καίγεται για ένα ουίσκι· ή ο σύζυγος της Σίντι Χάρις, που ελέγχει κρυφά το κινητό της γυναίκας του· ή ο Ερλ Βέρνον, που προσπαθεί να ξεμπερδέψει τα λιγδιασμένα μαλλιά της πρεζούς κόρης του.

Ομόκεντροι κύκλοι, ενσωματωμένοι ο ένας μέσα στο κλειστό περιβάλλον του άλλου, ώστε ο κλοιός να σφίγγει όσο περνάμε στον μικρότερο. Ένα ποσοστό Αφροαμερικανών στην πολιτεία της Καλιφόρνιας, μια τοπική εκκλησία που περιχαρακώνει τα μέλη της και μέσα σ’ αυτήν η ομάδα των γυναικών/Μητέρων. Αν θέλουμε να δούμε την αναλογία μεγεθών με την αρχαία κοινωνία, όπως αποτυπώνεται στην τραγωδία, ο Χορός των Μητέρων έχει τον ρόλο του. Δεν συνιστά ένα σύνολο προσώπων, ένα άθροισμα ατόμων, αλλά ένα πολυφωνικό πρόσωπο, που δρα σαν μία οντότητα, ένα ομοιογενές σύνολο με ταύτιση απόψεων γύρω από μια ηθική που κατευθύνεται κυρίως από τις θρησκευτικές αξίες. Όσο περισσότερο ο κύκλος κλείνει γύρω από τους ήρωες, τόσο αυτοί καλούνται να πάρουν καθοριστικές αποφάσεις για τη ζωή τους. Όμως μόνο η μία από τους τρεις έχει τη δύναμη να απομακρυνθεί από τις δεσμεύσεις του περίκλειστου τόπου και να σπουδάσει Νομικά στην άλλη άκρη της χώρας. Η οπτική της πλέον αλλάζει.

[…] είχε φτάσει πια να φαντάζεται το Όσιανσαϊντ σαν μια μικροσκοπική παραλία κλεισμένη σε μια γυάλινη μπάλα χιονιού· πού και πού την κατέβαζε απ’ το ράφι της βιβλιοθήκης για να τη χαζέψει, μα δεν θα μπορούσε ποτέ να χωρέσει εκεί μέσα.

Και όταν θα επιστρέψει μετά από χρόνια, πάλι αυτή θα είναι που θα ξεχωρίζει, πάλι αυτή που θα μπει στο στόχαστρο των πικρόχολων σχολίων· οι άλλοι έχουν παραμείνει δέσμιοι του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο μεγάλωσαν χωρίς να επιχειρήσουν ούτε την παραμικρή απόδραση. Έφθασαν ίσως μέχρι τα όρια του κύκλου, όμως δεν τα ξεπέρασαν ποτέ.

Μια άσωτη κόρη θα μπορούσε κανείς να τη λυπηθεί. Εκείνη όμως είχε εγκαταλείψει το σπίτι της κι είχε γυρίσει πιο ευτυχισμένη, μ’ ένα σωρό ιστορίες για τα συναρπαστικά μαθήματα που παρακολουθούσε στο πανεπιστήμιο, για τα εντυπωσιακά προγράμματα πρακτικής άσκησης όπου συμμετείχε, για τον κοσμογυρισμένο φίλο της και τα ταξίδια τους σε διάφορες χώρες.

Η συνέχειά τους είναι προβλέψιμη. Αυτοί είναι που θα πάρουν τα ηνία της μικρής τους κοινωνίας, αυτοί που θα διατηρήσουν τις ηθικές της αξίες αναλλοίωτες για να περιορίσουν το όποιο μέλος της θα επιθυμούσε να δείξει την ιδιαιτερότητά του, τη διαφωνία του με τα δεδομένα της. Οι Μητέρες θα εδραιωθούν ως οντότητα, σαν ένα σταθερό θεμέλιο που ρόλο του έχει να συγκρατεί την κοινότητα από την ηθική κατάρρευση.

alt
Η Brit Bennett

Η φωνή των Μητέρων έρχεται ως μία παρέμβαση σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο (εν είδει κορυφαίου στην τραγωδία που μιλά στο όνομα των υπόλοιπων μελών του Χορού), προκειμένου να σχολιαστούν τα δρώμενα και να αναδυθεί η ηθική της κοινότητας που καταδικάζει τις πράξεις των ηρώων.

Η συγγραφέας επιλέγει την τεχνική της εναλλαγής των προσώπων στην αφήγηση. Ακούμε την ιστορία σε τριτοπρόσωπη αφήγηση από τη φωνή ενός παντογνώστη αφηγητή, με τη μηδενική εστίαση που επιτρέπει να συλλάβουμε τη συνολική εικόνα. Κατά τόπους έρχεται η φωνή των Μητέρων, ως μία παρέμβαση σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο (εν είδει κορυφαίου στην τραγωδία που μιλά στο όνομα των υπόλοιπων μελών του Χορού), προκειμένου να σχολιαστούν τα δρώμενα και να αναδυθεί η ηθική της κοινότητας που καταδικάζει τις πράξεις των ηρώων. Έτσι, δίνεται η ευκαιρία τον αναγνώστη να εκτιμήσει το περιβάλλον μέσα στο οποίο οι πράξεις των ηρώων αποκτούν την απαραίτητη δικαιολογία.

Αξίζει να τονισθεί εδώ η περίπτωση της Μπένετ, η οποία κατορθώνει να δώσει με τόση ευκρίνεια την περιπέτεια που συνιστά η ζωή για κάποιον που ανήκει στην αφροαμερικανική μερίδα του πληθυσμού. Έχει προηγηθεί λίγα χρόνια πριν (αξιοσημείωτο και αυτό) ένα δοκίμιό της που πολύ συζητήθηκε γύρω από τη βία κατά των μαύρων (DonKnow What to Do With Good White People). Ταυτόχρονα, σε τόσο νεαρή ηλικία (είκοσι επτά ετών όταν το γράφει) επιχειρεί μια ανατομία της περίκλειστης κοινωνίας, με την ηθική και τις αρχές της τόσο περίτεχνα σχολιασμένες. Γνωρίζουμε, φυσικά, πως η απόδοση στη λογοτεχνία των χαρακτήρων και αρχικά η επιλογή και ο εύστοχος χειρισμός της θεματικής ενός μυθιστορήματος έχουν τις απαιτήσεις τους, με πρώτη και κύρια το άχθος της ζωής που πρέπει να βαραίνει στους ώμους του συγγραφέα, προκειμένου να αποδώσει με πιστότητα την ιστορία. Νά, όμως, που υπάρχουν εξαιρέσεις που μας ξαφνιάζουν. Και για να μη δοθεί η εντύπωση πως Οι Μητέρες είναι το αριστούργημα που περιμέναμε από την αμερικανική λογοτεχνία. Όχι, δεν είναι. Ωστόσο, το όλον –από τη θεματική, το στήσιμο της ιστορίας, την εξέλιξη της πλοκής, το χτίσιμο των χαρακτήρων με αληθοφάνεια, ώς την προσεκτική εμβάθυνση στις παραμέτρους ενός δύσκολου στην ουσία θέματος– αποδεικνύει πως πρόκειται για ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα βιβλία της σύγχρονης εκδοτικής παραγωγής και φυσικά αναδεικνύει τη νεαρή συγγραφέα ως μια από τις πλέον ελπιδοφόρες περιπτώσεις στη λογοτεχνία.

Στα πολύ θετικά του βιβλίου η μετάφραση από την Άννα Μαραγκάκη, σε μια γλώσσα ζωντανή και σύγχρονη, όπως και ο σχεδιασμός του εξωφύλλου από τη Μαρία Τσουμαχίδου, η οποία χρησιμοποίησε τo έξοχo έργο του Αφροαμερικανού ζωγράφου Jacob Lawrence (γνωστού για την αποτύπωση στους πίνακές του της αφροαμερικανικής ζωής) The female workers, The migration series, 1940-41. Το έργο με την αφαιρετική τεχνική του αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο τη δύσκολη ζωή, την ταπείνωση, την προσπάθεια της κατάκτησης των στοιχειωδών της ζωής μέσα σε μια κοινωνία που είτε αδιαφορεί είτε αντιδρά, επιτίθεται και απομονώνει.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

 Στην κεντρική εικόνα πίνακας της © Jinny Isserow.


altΟι μητέρες
Brit Bennett
Μτφρ. Άννα Μαραγκάκη
Πόλις 2019
Σελ. 360, τιμή εκδότη €16,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

«Χιροσίμα» του Τζον Χέρσι – 80 χρόνια από όταν έσβησε ο κόσμος διαβάζουμε το βιβλίο που αποκάλυψε τη φρίκη

Για το βιβλίο του Τζον Χέρσι (John Hersey) «Χιροσίμα» (μτφρ. Νίκος Αγγελόπουλος, εκδ. Σάλτο). Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται στις 6 Αυγούστου από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας. Κεντρική εικόνα: Η Χιροσίμα, αμέσως μετά (πηγή: Britannica).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

«Η θεία του Σίτον» του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (κριτική) – Φόβοι για μάγισσες και το φάντασμα της αποικιοκρατίας

Για το εκτενές διήγημα του Ουόλτερ ντε λα Μέαρ (Walter de la Mare) «Η θεία του Σίτον» (μτφρ. Ευαγγελία Κουλιζάκη, εκδ. Στερέωμα). Κεντρική εικόνα: Από την ταινία «The witch in the window» (2018).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

«Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» του Θεόδωρου Παπακώστα – Μιλώντας για την ιστορία και τη μυθολογία με μια φίλη στο ποτό σας

Για το δοκίμιο εκλαϊκευμένης ιστορίας του Θεόδωρου Παπακώστα «Ένας Αιγύπτιος, ένας Βαβυλώνιος και ένας Βίκινγκ μπαίνουν σε ένα μπαρ» (εκδ. Key Books).

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

Στο δοκίμιο του ...

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

«Μπουμπουλίνας 18» & «Εγώ, μια δούλα» στο Φεστιβάλ Αθηνών: Για τον φανερό και για τον κρυφό φασισμό

Για τις παραστάσεις «Μπουμπουλίνας 18» της Κίττυς Αρσένη, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και «Εγώ, μια δούλα» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Μπουμπουλίνας 18».

...
Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Τι διαβάζουμε τώρα; Πέντε κλασικά «τούβλα» για ένα μακρύ αναγνωστικό καλοκαίρι

Ουγκό, Σταντάλ, Αν Μπροντέ, Αραγκόν και Αγκάθα Κρίστι: Πέντε κλασικά «τούβλα», πολυσέλιδα και βαριά, που στηρίζουν το μακρύ ελληνικό καλοκαίρι μας.

Γράφει η Φανή Χατζή

Πέντε χορταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, βαρι...

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 15 βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που επανεκδόθηκαν πρόσφατα

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Δεκαπέντε βιβλία ελληνικής πεζογραφίας, πρόσφατα και παλιότερα, που εκδόθηκαν το προηγούμενο διάστημα, φέρνουν ξανά στις πρ...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ