alt

Για το μυθιστόρημα της Donatella Di Pietrantonio «Αρμινούτα» (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Ίκαρος).

Του Διονύση Μαρίνου

Ακόμη κι αν δεχθούμε, που οφείλουμε να το κάνουμε, πως ο προσδιορισμός «γυναικεία λογοτεχνία» είναι αν μη τι άλλο μειωτικός, πολιτικά μη ορθός και, σαφώς, λογοτεχνικά ατελής, δεν γίνεται να μην παραδεχθούμε πως κάποια βιβλία είναι περισσότερο γυναίκεια από κάποια άλλα. Με την έννοια ότι διερευνούν/εξερευνούν τη γυναίκεια φύση με τρόπο απαράμιλλα ευθύ αναζητώντας εκείνα τα κίνητρα που την καθορίζουν. Το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια τα περισσότερα από αυτά τα μυθιστορήματα είναι γραμμένα από γυναίκες σημαίνει πολλά. 

Γυναικείο χέρι γράφει για γυναίκες πρωταγωνίστριες (όλων των ηλικιών) αφήνοντας στην άκρη του οπτικού πεδίου την ανδρική παρουσία. Ακόμη κι αν δεν την διαγράψει εντελώς, σίγουρα δεν την θέτει στο κέντρο της προβληματικής.

Είτε προφανώς δεν υπάρχει στις μέρες μας κάποιος Τρούμαν Καπότε να μιλήσει για τις γυναίκες όπως στο Πρόγευμα στο Τίφφανυς  (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Πατάκη) είτε λείπει κάποιος άλλος λεπταίσθητος Κολμ Τοϊμπίν να μεταφέρει στο χαρτί την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση γυναικών που αναζητούν την ταυτότητά τους σε έναν κόσμο που τις δεσμεύει και τις περιζώνει. Η λογοτεχνία, όπως και η ζωή, δεν αγαπάει τα «κενά». Πάντα υπάρχει κάποιος που θα βρεθεί να μιλήσει για τα ανθρώπινα από την πλευρά των γυναικών. Αν μη τι άλλο, τούτο το χρειάζονται και οι άρρενες αναγνώστες – ως εκ τούτου η καλή λογοτεχνία απορροφά το ενδιαφέρον των πάντων (ανεξάρτητα από το φύλο τους). 

Να, όμως, που η έλευση της Έλενα Φερράντε και της Ρέιτσελ Κασκ έθεσαν επί τάπητος το ζήτημα σε άλλες βάσεις. Γυναικείο χέρι γράφει για γυναίκες πρωταγωνίστριες (όλων των ηλικιών) αφήνοντας στην άκρη του οπτικού πεδίου την ανδρική παρουσία. Ακόμη κι αν δεν την διαγράψει εντελώς, σίγουρα δεν την θέτει στο κέντρο της προβληματικής. Εκεί παραμένει μόνο η γυναικεία φιγούρα, τα πάθη, οι εσωτερικές της περιδινήσεις και τα ουσιαστικά ζητούμενά της. 

Το μυθιστόρημα της Ντονατέλα Ντι Πιετραντόνιο Αρμινούτα (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Ίκαρος) εντάσσεται στη χορεία αυτών των βιβλίων που αναφέραμε προηγουμένως. Η κεντρική ηρωίδα είναι ένα μικρό κορίτσι που ξαφνικά χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια της. Είναι ένα κορίτσι που το γυρίζουν πίσω (εξ ου και το προσωνύμιο Αρμινούτα που της «κόλλησαν»). Η μικρή μεγάλωσε σε μια οικογένεια που δεν ήταν δική της κι όταν αναγκάστηκε να επιστρέψει στους φυσικούς της γονείς, ο υπαρξιακός πυρήνας που την συνείχε διαλύθηκε αυτοστιγμεί. 

Στην ουσία αυτό που υπέστη ήταν ένα ψυχολογικό και πολιτισμικό σοκ. Από την ηρεμία μιας οικογένειας που της παρείχε όλες τις ανέσεις βρέθηκε, αίφνης, σε μια πολυπληθή οικογένεια –την πραγματική της– όπου κυριαρχούσε η απάθεια, η αδιαφορία και ο σκληρός νόμος του ισχυρού. Από την βολή της πόλης μεταπήδησε στην αγριότητα του χωριού. Και, τελικά, χάνοντας το οικείο περιβάλλον των φίλων και της ασφάλειας, βίωσε την ανοικείωση και την ανασφάλεια στον υπέρτατο βαθμό. Πάνω από όλα, όμως, το αίσθημα της προδοσίας την φυλάκισε σε ένα παρελθόν που δεν θα μπορούσε να το αποκτήσει ξανά και σε ένα παρόν που δεν γινόταν να το αποδεχθεί και να γίνει οργανικό μέλος της. 

alt
Η Donatella Di Pietrantonio

Τι καταφέρνει η Πιετραντόνιο; Να μας μεταφέρει πολλά στοιχεία της ηρωίδα της με άμεσο και ευθύ τρόπο. Δεν υπερβάλλει στο συναίσθημα, δεν χρησιμοποιεί πληθωριστικά σχήματα να μας κάνει στανικά να την αγαπήσουμε.

Βρισκόμενη σε διαρκή κατάσταση σύγχυσης και εντελώς έξω από τα νερά της, η ηρωίδα της Ντι Πιετραντόνιο μεγαλώνει μέσα σε εσωτερικά τραντάγματα που την μετατοπίζουν συνεχώς. Είναι το καλομαθημένο κορίτσι μέσα σε μια «αγέλη» χωριατόπαιδων που δεν έχουν ζέση για τα γράμματα και η τραχύτητά τους της φαντάζει ξένη και απόκοσμη. Ζει το φούντωμα του έρωτα (με τον μεγάλο της αδελφό που της είναι επίσης ξένος), της γυναίκειας φιλίας (με την μικρή της αδελφή, επίσης ξένη), των ονείρων για το μέλλον, τη στιγμή που τελεί υπό καθεστώς πλήρους αμφιβολίας. Γιατί την άφησε η πρώτη της μητέρα; Αρρώστησε ή πέθανε; Οι αρχικοί της φόβοι εξατμίζονται, όταν το «φάντασμα» της πρώτης μητέρας επεμβαίνει στη ζωή της με τη δεύτερη, τη φυσική, και προσπαθεί με δώρα και νουθεσίες να διορθώσει ένα μεγάλο λάθος που κόστισε στη ζωή του κοριτσιού. 

Δεν είναι, δα, και κανένα φοβερό spoiler αν πούμε πως η θετή μητέρα της έμεινε έγκυος με άλλον άντρα, οπότε αναγκάστηκε να επιστρέψει την υιοθετημένη κόρη στην κούρνια που τη γέννησε. Για την Αρμινούτα, η γνώση των πραγματικών γεγονότων θα είναι η απαρχή της συνειδητοποίησης και της αποδοχής. Η ζωή της ποτέ δεν θα είναι όπως πρώτα, αλλά με κάποιο τρόπο, αυτή η νέα διευθέτηση δεν είναι δυνατό να αλλάξει. Ως εκ τούτου, οφείλει να τη δεχθεί και να προχωρήσει. 

Προφανώς έχουμε να κάνουμε με μυθιστόρημα σταδιακής ωρίμασης του ήρωα και περάσματος από την αφέλεια της παιδικότητας στην πρώιμη ωριμότητα της εφηβείας. Τι καταφέρνει η Πιετραντόνιο; Να μας μεταφέρει πολλά στοιχεία της ηρωίδα της με άμεσο και ευθύ τρόπο. Δεν υπερβάλλει στο συναίσθημα, δεν χρησιμοποιεί πληθωριστικά σχήματα να μας κάνει στανικά να την αγαπήσουμε. Επίσης, η διαχείριση του περιβάλλοντος στο οποίο κινείται το μυθιστόρημα είναι δομημένο με στέρεο και γλαφυρό τρόπο. Ο κλειστός κόσμος της ιταλικής επαρχίας, τα σφραγισμένα στόματα, η ενοχή και η μπρουταλιτέ που κυριαρχούν εντός των τειχών, γίνονται απαραίτητο υλικό στο μυθιστόρημα και πλέκονται άρρηκτα με τη δομή του.

Τι δεν καταφέρνει η Πιετραντόνιο; Να ξεφύγει από το προφανές. Η Αρμινούτα δεν έχει το εύρος και το βάθος της Νόρα Γουέμπστερ ή των ηρωίδων της Χάνα Κεντ. Το βάθεμα στα ψυχολογικά κίνητρα, εδώ, είναι περιορισμένο και μη επαρκές.

Τι δεν καταφέρνει η Πιετραντόνιο; Να ξεφύγει από το προφανές. Η Αρμινούτα δεν έχει το εύρος και το βάθος της Νόρα Γουέμπστερ (μιας και μιλούσαμε για τον Τοϊμπίν) ή των ηρωίδων της Χάνα Κεντ. Το βάθεμα στα ψυχολογικά κίνητρα, εδώ, είναι περιορισμένο και μη επαρκές. Η ανάδευση των συναισθημάτων δεν καταφέρνει να ξεφύγει πολύ από την επιφάνεια των πραγμάτων. Τα γεγονότα είναι –ή γίνονται εν προόδω– δεδομένα κι εκεί που αναμένεις να δεις τον βυθό της ηρωίδας να εμφανίζεται στα μάτια σου, αυτός ολοένα θαμπώνει και χάνεται. Ναι, την κατανοήσεις την Αρμινούτα, ακούς τη μουσική της ψυχής της, σε κάποια σημεία οι νότες αποκτούν ένα κάποιο βάθος, αλλά την επόμενη στιγμή, στο μουσικό μέτρο που ακολουθεί, εκεί που περιμένεις την κορύφωση, τα πνευστά σιωπούν. 

Το βιβλίο έγινε best seller και, όντως, κατέκτησε το κοινό και τους κριτικούς της Ιταλίας. Τίποτα το μη αναμενόμενο. Είναι άλλωστε ένα βιβλίο που διαβάζεται άνετα. Ίσως αυτό είναι, τελικά, το θέμα: διαβάζεται «άνετα». Οι αναγκαίες αμυχές του δεν δίνουν «πλούσια» τραύματα. Η μετάφραση ανήκει στην πολύπειρη Δήμητρα Δότση, η οποία έχει φέρει στα μέρη μας –χάρη στη μεταφραστική της προσπάθεια– και την τετραλογία της Έλενα Φερράντε. Άρα, γνωρίζει πολύ καλά τους κώδικες και τις αναφορές στη χώρα και την εποχή που πάνω κάτω κινούνται και οι δύο συγγραφείς.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων «Όπως και αν έρθει αυτό το βράδυ» (εκδ. Μελάνι).


altΑρμινούτα
Donatella Di Pietrantonio
Μτφρ. Δήμητρα Δότση
Ίκαρος 2018
Σελ. 216, τιμή εκδότη €13,30

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

«Οι ξαδέλφες» της Αουρόρα Βεντουρίνι (κριτική) – Ιστορία μιας μοναδικής κι αλλόκοτης οικογένειας

Για το βιβλίο της Αουρόρα Βεντουρίνι (Aurora Ventourini) «Οι ξαδέλφες» (μτφρ. Μαρία Αθανασιάδου, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Carnivora). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία του Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι «Santa Sangre» (1989).

...
«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

«Stella Maris» του Κόρμακ ΜακΚάρθι (κριτική) – Όλη η Αμερική του 20ού αιώνα σε ένα ψυχιατρείο

Για το μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι (Cormac McCarthy) «Stella Maris» (μτφρ. Γιώργος Κυριαζής, εκδ. Gutenberg). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «God's Crooked Lines» του Oriol Paulo.

Γράφει ο Γιάννης Χατζηκρυστάλλης

...
100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

100 χρόνια με την «κυρία Νταλογουέι»: Γιατί τη διαβάζουμε σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ [Virginia Woolf] «Η κυρία Νταλογουέι» που κυκλοφόρησε σαν σήμερα, ακριβώς πριν από 100 χρόνια, στις 14 Μαΐου 1925. Με αυτή την αφορμή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο συλλεκτική έκδοση σε μετάφραση Κωνσταντίνας Τριανταφυλλόπουλου και εξώφυλλο της Μάριας Μπαχά....

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

«You» – Στο μυαλό ενός βιβλιόφιλου σύγχρονου κατά συρροή δολοφόνου

Για την τηλεοπτική σειρά «You», που είναι διαθέσιμη σε μεγάλο συνδρομητικό κανάλι, καθώς και για τα μυθιστορήματα της Κάρολαϊν Κέπνες (Caroline Kepnes) που την ενέπνευσαν. 

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

O χαρακ...

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

«Ο ρόλος των ΜΚΟ στο κοινωνικό κράτος»: Εκδήλωση για το δοκίμιο του Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού»

Παρουσίαση του δοκιμίου του επίκουρου καθηγητή Νίκου Κουραχάνη «Η βιομηχανία του ανθρωπισμού: ΜΚΟ και κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα» (εκδόσεις Τόπος) την Τρίτη, 20 Μαΐου, στις 7:30 μ.μ. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Επιμέλεια: Book Press

...
Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Βραβείο Κλεψύδρα 2025: Ανακοινώθηκε η μακρά λίστα – Τα βιβλία και οι συγγραφείς τους

Ανακοινώθηκε η μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλία που κυκλοφόρησαν το έτος 2024. Στην κεντρική εικόνα, από πρόσφατη βράβευση.

Επιμέλεια: Book Press

Στη μακρά Λίστα του Λογοτεχνικού Βραβείου Κλεψύδρα 2025 που αφορά βιβλ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

«Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις» της Λένας Κορομηλά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Λένας Κορομηλά «Βρίσκεις πάντα αυτό που δεν ψάχνεις», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στο τρένο; είπες.

...
«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

«Η σιωπή του κελιού» του Μεχμέτ Ατές (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Μεχμέτ Ατές «Η σιωπή του κελιού», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Επίμετρο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πάντα έλεγαν: «Συνήθως έρχονται γύρω στις έξι, έξι κα...

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

«Δεν θα τελειώσει έτσι» των Νίκι Φρεντς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα των Νίκι Φρεντς [Nicci French] «Δεν θα τελειώσει έτσι» (μτφρ. Κίκα Κραμβουσάνου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαΐου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η Κίρα άκουγε αν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μικρός οδηγός στο ελληνικό διήγημα 1974-2024: 50 αντιπροσωπευτικά διηγήματα όλων των κατηγοριών

Μια ανασκόπηση της ελληνικής διηγηματογραφίας των τελευταίων πενήντα ετών σε 50 αντιπροσωπευτικά κείμενα. Σε πόσες κατηγορίες μπορούν να ταξινομηθούν τα διηγήματα (της μνήμης, πολιτικά, ερωτικά, αστυνομικά κ.ά.) και ποιοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της κάθε μιας; Στην κεντρική εικόνα, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (1...

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Τι διαβάζουμε τώρα; Δέκα πρόσφατα βιβλία γόνιμου στοχασμού

Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η δίκη του Γαλιλαίου, η αποδοχή του θανάτου, αλλά και οι προκαταλήψεις μας για τους τσιγγάνους. Δέκα βιβλία που θα μας γεννήσουν πολλά ερωτήματα και θα μας δώσουν απαντήσεις.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 φεμινιστικά βιβλία ξένης πεζογραφίας

Δέκα πρόσφατα βιβλία πεζογραφίας από όλον τον κόσμο, γραμμένα από γυναίκες, με πρωταγωνίστριες θηλυκότητες, που απευθύνονται σε όλους. Ιστορίες για τις ηχηρές ή σιωπηρές επαναστάσεις των γυναικών εντός και εκτός των έμφυλων ρόλων τους, τις εκφάνσεις της αυτενέργειας και χειραφέτησής τους. Μυθιστορήματα και διηγήματα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ