alt

Για το μυθιστόρημα του Honoré De Balzac «H Μοντέστ Μινιόν» (μτφρ. Έφη Κορομηλά, εκδ. Gutenberg).

Της Διώνης Δημητριάδου

Το χειμαρρώδες κείμενο του Μπαλζάκ διαβάζεται με την απόλαυση που προσφέρουν τα κλασικά έργα – κυρίως αυτά που καθόρισαν την εποχή τους και τη γραφή των νεότερων. Για να μιλήσεις, ωστόσο, για ένα τέτοιο έργο (με την πολυσημία του, την ποιητικότητά του, τις ιδεολογικές του παραμέτρους αλλά και την απολαυστική του «φλυαρία») θαρρώ πως πρέπει να επιλέξεις έναν πιο ορθολογιστικό και δομημένο τρόπο παρουσίασης. 

Η αφορμή

Περιγράφοντας με έναν ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο την ηρωίδα του, η σκέψη του συγγραφέα πηγαίνει στην ερωμένη του, όσο για τη σκέψη του αναγνώστη, αυτή ταξιδεύει στις προσωπικές του πηγές έμπνευσης. Ο γόνιμος λογοτεχνικός διάλογος ανάμεσα στον συγγραφέα και το κοινό του.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το μυθιστόρημα «προλογίζεται», εν είδει αφιέρωσης, με το κείμενο «Για μια Πολωνή», που γράφτηκε για την κόμισσα Χάνσκα, γνωστή και ως «Η Ξένη», γυναίκα με την οποία ο Μπαλζάκ είχε μακροχρόνια σχέση και με την οποία παντρεύτηκε λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του. Κόρη μιας σκλαβωμένης γης, που σε κάνει άγγελο η αγάπη, δαίμονα τα καπρίτσια, παιδί η πίστη, γέρο η πείρα, άντρα το μυαλό. Γυναίκα η καρδιά, γίγαντα η ελπίδα, μάνα η οδύνη και ποιήτρια τα όνειρά σου· σ’ εσένα, που είσαι επίσης η Ομορφιά, αυτό το έργο […]

Στην πραγματικότητα ήταν ένα δικό της κείμενο (εν πολλοίς αυτοβιογραφικό) που ώθησε τον Μπαλζάκ να γράψει τη Μοντέστ Μινιόν. Γνωστή συνθήκη αυτή στη συγγραφή. Οι αφορμές, πάντα προσωπικές, δίνουν την ώθηση σε έργα που τις υπερβαίνουν· έτσι οι μυθοπλασίες βρίσκουν τον δρόμο τους για το αναγνωστικό κοινό, που μέσα τους συναντά τις δικές του αφορμές με βάση τα δικά του δεδομένα ζωής. Περιγράφοντας με έναν ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο την ηρωίδα του, η σκέψη του συγγραφέα πηγαίνει στην ερωμένη του, όσο για τη σκέψη του αναγνώστη, αυτή ταξιδεύει στις προσωπικές του πηγές έμπνευσης. Ο γόνιμος λογοτεχνικός διάλογος ανάμεσα στον συγγραφέα και το κοινό του.

Η ένταξη στο ευρύτερο έργο – Ο στόχος

Η Μοντέστ Μινιόν αποτελεί κομμάτι της «Ανθρώπινης Κωμωδίας» («La Comédie humaine»), του εμβληματικού έργου του Μπαλζάκ, μέσα στο οποίο ο συγγραφέας (ένας από τους σημαντικότερους της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας) θέλησε να δείξει τα ήθη της κοινωνίας του 19ου αιώνα και να προσδιορίσει τις κοινωνικές συνθήκες που τα διαμόρφωσαν. Με καυστικότητα και χιούμορ (όπου χρειάζεται) φτιάχνει τα πορτραίτα των ανθρώπων, που ακολουθούν την εποχή τους, συμβιβάζονται ή επαναστατούν, εμπαίζουν το περιβάλλον τους ή υποτάσσονται καρτερικά σ’ αυτό. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως με το έργο αυτό ο Μπαλζάκ καταγράφει την ιστορία της κοινωνίας του ασκώντας ταυτόχρονα κριτική στις παραμέτρους που τη διαμορφώνουν, στα δεινά και στις πηγές τους. Το ενδιαφέρον έγκειται στο γεγονός πως, αν και η αναφορά του φυσικά γίνεται στη γαλλική κοινωνία από τη Γαλλική Επανάσταση ως τις μέρες του, οι κρίσεις του τείνουν να έχουν μια ενδιαφέρουσα διαχρονική σημασία. Ο λογοτεχνικός ρεαλισμός, αν μπορούμε να προσδιορίσουμε (άρα και να περιορίσουμε) τον τρόπο γραφής σε ένα μόνον είδος, επιτρέπει στους χαρακτήρες του να γίνουν περίοπτοι και  διαφανείς, εύκολα αναγνωρίσιμοι και προσεγγίσιμοι και από τον σημερινό αποδέκτη της γραφής του. Όπως γράφει ο ίδιος, οι ήρωές του είναι Υποχρεωμένοι να μιλούν ακατάπαυστα, όλοι αντικαθιστούν την ιδέα με τα λόγια, το συναίσθημα με τη φράση, και έτσι η ψυχή τους γίνεται λάρυγγας, φθείρονται και εξαχρειώνονται. Και στον Πρόλογό του από τις «Σκηνές Ιδιωτικής Ζωής» (κομμάτι, επίσης, από την «Ανθρώπινη Κωμωδία») κάνει μια εύστοχη παρομοίωση για τα πρόσωπα του έργου του: Οι διαφορές ανάμεσα σε έναν στρατιώτη, έναν εργάτη, έναν υπάλληλο, έναν δικηγόρο, έναν φυγόπονο, έναν σοφό, έναν πολιτικό, έναν έμπορο, έναν ναυτικό, έναν ποιητή, έναν φτωχό, έναν ιερέα, μολονότι συλλαμβάνονται πιο δύσκολα, είναι εξίσου σημαντικές μ’ εκείνες που διακρίνουν τον λύκο, το λιοντάρι, τον γάιδαρο, το κοράκι, τον καρχαρία, τη φώκια, το πρόβατο κ.τ.λ. Υπήρχαν λοιπόν και θα υπάρχουν εσαεί κοινωνικά είδη όπως υπάρχουν τα ζωολογικά είδη.

Η πλοκή – Το παιχνίδι της παραπλάνησης

Οχυρωμένα τα πρόσωπα πίσω από τη μεταμφίεση της μάσκας, δρουν απελευθερωμένα, μιλούν απροκάλυπτα, συνεχίζουν το παιχνίδι που εμπνεύστηκε ο συγγραφέας. Έτσι στήνεται η κωμωδία που περιγελά και εμπαίζει τα αστικά ήθη αποκαλύπτοντας τις σαθρές ρίζες του κοινωνικού συστήματος.

Ο χώρος της αφήγησης είναι η Χάβρη και ο χρόνος στη μεταναπολεόντεια εποχή. Ο πατέρας της Μοντέστ, ο έμπορος Σαρλ Μινιόν, αναγκάζεται να αφήσει την πατρίδα του ψάχνοντας μια καλύτερη τύχη, λόγω της οικονομικής κρίσης που έχει ξεσπάσει και θέτει την καλή ως τότε ζωή της οικογένειάς του (σύζυγο και δύο κόρες) σε κίνδυνο ανατροπής. Η Μοντέστ έχοντας να αντιμετωπίσει τη δύσκολη οικογενειακή κατάσταση (τον θάνατο της αδελφής της και την τυφλότητα της μητέρας της) καταφεύγει στον κόσμο των βιβλίων και ελκύεται από το έργο ενός ποιητή, του Καναλίς, χωρίς να τον έχει γνωρίσει προσωπικά. Θα επικοινωνήσει μαζί του με επιστολή με μια ελπίδα να τον γνωρίσει καλύτερα και ίσως αργότερα και δια ζώσης. Από το σημείο αυτό θα αρχίσει το παιχνίδι της παραπλάνησης, που αποτελεί και το λάιτ μοτίφ του μυθιστορήματος. Ο Καναλίς θα αναθέσει στον Ερνέστ Λα Μπριέρ, τον γραμματέα του, να απαντήσει σαν να ήταν ο ίδιος. Έτσι θα αρχίσει η γραπτή επικοινωνία με την Μοντέστ, η οποία αγνοώντας φυσικά την αληθινή ταυτότητα του επιστολογράφου, θα θεωρήσει πολύ ελκυστική την προσωπικότητα του θεωρούμενου ποιητή. Και η ίδια, όμως, δεν θα αποκαλύψει την αλήθεια για την οικονομική κατάσταση της οικογένειάς της παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως πλούσια κληρονόμο προσθέτοντας έτσι το δικό της μερίδιο στην κατασκευή της πλάνης. Το τρίτο μέρος της παραπλάνησης θα το επωμιστεί ο πατέρας, που επιστρέφει οικονομικά πάλι δυνατός. Εδώ κυριαρχεί το θεατρικό σκηνικό της κωμωδίας, έτσι όπως θα κληθούν από αυτόν οι φερέλπιδες μνηστήρες της Μοντέστ (έχουν αυξηθεί εν τω μεταξύ) προκειμένου  να επιδοθούν σε ένα παιχνίδι με μάσκες. Τα αρχαία μοτίβα σε άψογο χειρισμό από τον Μπαλζάκ. Οχυρωμένα τα πρόσωπα πίσω από τη μεταμφίεση της μάσκας, δρουν απελευθερωμένα, μιλούν απροκάλυπτα, συνεχίζουν το παιχνίδι που εμπνεύστηκε ο συγγραφέας. Έτσι στήνεται η κωμωδία που περιγελά και εμπαίζει τα αστικά ήθη αποκαλύπτοντας τις σαθρές ρίζες του κοινωνικού συστήματος.

alt
O Honoré De Balzac

Ο ρόλος του αφηγητή

Η ιστορία έρχεται σ’ εμάς μέσα από τη φωνή του τριτοπρόσωπου αφηγητή/συγγραφέα, ο οποίος απομυθοποιεί σκόπιμα το «μαγικό ψεύδος» της λογοτεχνίας χειριζόμενος το υλικό του (πρόσωπα και καταστάσεις) από τη θέση ενός μαέστρου/σκηνοθέτη, που από την αρχή αποκαλύπτει τον ρόλο του παρεμβαίνοντας, σχολιάζοντας, ρίχνοντας φως στα σημεία που επιθυμεί να προσέξουμε.

Η ιστορία έρχεται σ’ εμάς μέσα από τη φωνή του τριτοπρόσωπου αφηγητή/συγγραφέα, ο οποίος απομυθοποιεί σκόπιμα το «μαγικό ψεύδος» της λογοτεχνίας χειριζόμενος το υλικό του (πρόσωπα και καταστάσεις) από τη θέση ενός μαέστρου/σκηνοθέτη, που από την αρχή αποκαλύπτει τον ρόλο του παρεμβαίνοντας, σχολιάζοντας, ρίχνοντας φως στα σημεία που επιθυμεί να προσέξουμε· στην ουσία κατευθύνει την ανάγνωση χωρίς να αποκρύπτει ούτε την ταυτότητά του ως δημιουργού ούτε και τον σκοπό της γραφής του. Τα περισσότερα δράματα οφείλονται στις ιδέες που διαμορφώνουμε για τα πράγματα. Τα γεγονότα που μας φαίνονται τραγικά δεν είναι τίποτ’ άλλο από θέματα που η ψυχή μας μετατρέπει σε τραγωδίες ή σε κωμωδίες, ανάλογα με τον χαρακτήρα μας. Άλλωστε ο τίτλος του ευρύτερου έργου, στο οποίο εντάσσεται η Μοντέστ Μινιόν, «Ανθρώπινη Κωμωδία» (ο συνειρμός με τη δαντική «Θεία Κωμωδία» αυτονόητος) δείχνει πως εν γνώσει του κατέθετε στο κοινό ένα σπουδαίο έργο. Η «Ανθρώπινη Κωμωδία» αποτελεί πράγματι ένα κλασικό έργο, στο οποίο με ενδιαφέρον στρεφόμαστε και σήμερα. 

Η έκδοση

Η σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg (που εμπνεύστηκε και οργάνωσε ο εκλιπών Δημήτρης Αρμάος) ήδη μας έχει δώσει εξαιρετικά βιβλία και ως επιλογή έργων αλλά και ως αισθητική παρουσίαση. Όλα τα τεχνικά σημεία της έκδοσης αλλά και αυτά του περιεχομένου αποδεικνύουν τον σεβασμό προς τον αναγνώστη. Το εξώφυλλο (Σύλβια Αντωνιάδη, Μοντέστ Μινιόν, 2018) εύστοχα σχολιάζει το περιεχόμενο, η μετάφραση της Έφης Κορομηλά αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο το κλασικό πρωτότυπο, το κατατοπιστικό Παράρτημα συμπληρώνει την ξεχωριστή έκδοση. 

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Ο βιωμένος χρόνος» (εκδ. ΑΩ).

altΗ Μοντέστ Μινιόν
Honoré De Balzac
Μτφρ. Έφη Κορομηλά
Gutenberg 2018
Σελ. 528, τιμή εκδότη €19,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ HONORÉ DE BALZACÉ DE BALZAC

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

03 Σεπτεμβρίου 2023 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

23 σημαντικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως

Πρόγραμα σημαντικών εκδηλώσεων στην Κεντρική Σκηνή «Μελίνα Μερκούρη» στη διάρκεια όλων των ημερών του 51ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Επιμέλεια: Book Press

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ