othon nikolaidis gothic stories

Για την ανθολογία «Γοτθικές Ιστορίες από Μοντέρνες Συγγραφείς» (μτφρ. Αγγέλα Γαβρίλη, Μαρία Γιακανίκη, Ειρήνη Μαντά, Αργυρώ Μαντόγλου, Μαριάννα Παπουτσοπούλου, Έφη Φρυδά, εκδ. Ars Nocturna).

Της Διώνης Δημητριάδου

Την ενδιαφέρουσα άποψη για τη Γοτθική Λογοτεχνία μεταφέρει η Μαρία Γιακανίκη στην πολύ κατατοπιστική της Εισαγωγή στις Γοτθικές Ιστορίες από μοντέρνες συγγραφείς: «[…] η γοτθική λογοτεχνία θεωρείται από τη σύγχρονη κριτική ως ένα είδος που διαχρονικά εξερευνά τη “σκοτεινή” και αθέατη πλευρά του ανθρώπινου ψυχισμού, αλλά και που ασκεί κριτική στα κοινωνικά στερεότυπα της εκάστοτε εποχής, συχνά αποκτώντας έναν ριζοσπαστικό χαρακτήρα». (Fred Botting, Gothic)

Συχνά η λογοτεχνία του υπερφυσικού συμβάδιζε με κοινωνικές αναστατώσεις (κυρίως στον 18o αιώνα), προβληματίζοντας τους αναγνώστες ως προς τον βαθμό που αυτοί θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την ανατροπή των παλαιών δομών. Έτσι, μέσω της γραφής, το κοινωνικό τραύμα έβρισκε τη λογοτεχνική του, τη μυθοπλαστική μορφή και γινόταν περισσότερο αντιμετωπίσιμο.

Ενδιαφέρουσα πράγματι η άποψη για τη λογοτεχνία του υπερφυσικού που, εκτός από τη συγκινησιακή φόρτιση του αναγνώστη όταν αυτός συναντιέται με τον τρόμο της αφήγησης, έχει να προσφέρει το δικό της βάρος στον κοινωνικό χαρακτήρα της λογοτεχνίας, στην αποτύπωση κάθε φορά της κοινωνικής εκείνης συνιστώσας που διαφοροποιείται από τον συρμό και προτείνει μια εναλλακτική οπτική στις καταστάσεις και στις νοοτροπίες. Συχνά η λογοτεχνία του υπερφυσικού συμβάδιζε με κοινωνικές αναστατώσεις (κυρίως στον 18o αιώνα), προβληματίζοντας τους αναγνώστες ως προς τον βαθμό που αυτοί θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την ανατροπή των παλαιών δομών. Έτσι, μέσω της γραφής, το κοινωνικό τραύμα έβρισκε τη λογοτεχνική του, τη μυθοπλαστική μορφή και γινόταν περισσότερο αντιμετωπίσιμο. Αυτό θα ήταν εφικτό, ακόμη κι αν δεχθούμε την έτσι κι αλλιώς εκτονωτική δράση του τρόμου στην ψυχολογία του ανθρώπου όχι τόσο από την επιφανειακή αντίδραση στις φρικιαστικές σκηνές αλλά από τη συνειδητοποίηση του ένδον ευρισκομένου τέρατος που δυνάμει ελλοχεύει πίσω από τα αγαθά προσωπεία. Στην αυγή του 20ού αιώνα, εποχή συγκρούσεων και μιας διευρυμένης αμφισβήτησης των στερεοτύπων σε όλους τους τομείς της ζωής, ο μοντερνισμός ως γενικότερη θεωρία άγγιξε και τη λογοτεχνία του φανταστικού, προωθώντας τις νέες ιδέες και αμφισβητώντας τα παραδοσιακά σχήματα.

Οι γυναίκες συγγραφείς ήταν αυτές που, πέρα από τη δημιουργία ενός σκηνικού τρόμου, θέλησαν να σχολιάσουν με έναν έμμεσο τρόπο, συνήθη στη λογοτεχνία, τις συνθήκες της ζωής που απαιτούσαν αλλαγή, για παράδειγμα τις προσχηματικές σχέσεις που συντηρούσαν τον θεσμό του γάμου ή την ανισότητα των δύο φύλων στις διαπροσωπικές και στις κοινωνικές σχέσεις. Στον τόμο με τις Γοτθικές Ιστορίες ανθολογούνται διηγήματα από δεκαέξι γυναίκες συγγραφείς του 20ού αιώνα που χρονολογούνται από το μεταίχμιο της βικτοριανής και της μοντέρνας εποχής (η πρώτη ιστορία δημοσιεύθηκε το 1895) και φθάνουν μέχρι τη δεκαετία του ’50. Συγκεκριμένα έχουμε, σε χρονολογική σειρά πρώτης δημοσίευσης, διηγήματα των: Violet Hunt, Virginia Woolf, Edna W. Underwood, Olivia H. Dunbar, Henrietta D. Everett, Ellen Glasgow, Agatha Christie, May Sinclair, Cynthia Asquith, Edith Wharton, Daphne du Maurier, Marjorie Bowen, D.K. Broster, Elizabeth Bowen, Shirley Jackson, Karen Blixen. Η μετάφραση έγινε από επίσης γυναίκες μεταφράστριες: Αγγέλα Γαβρίλη, Μαρία Γιακανίκη, Ειρήνη Μαντά, Αργυρώ Μαντόγλου, Μαριάννα Παπουτσοπούλου, Έφη Φρυδά.

Τα θέματα που απασχολούν τις συγγραφείς ποικίλλουν ως προς τον τρόπο που κινητοποιούν το αίσθημα του τρόμου: νεκρανάσταση, μυστηριακή βίωση διπλής ταυτότητας, θανάτωση/απαθανάτιση μέσω της τέχνης, εμφανίσεις φαντασμάτων, ανεξήγητες παρουσίες, ψυχικά νοσήματα, ανάκληση πνευμάτων, στοιχειωμένοι χώροι, βαμπιρικές παρουσίες, υπερφυσικές ανεξέλεγκτες δυνάμεις, διαισθητικές ικανότητες, παράξενες μεταμορφώσεις, επιστροφή από τον Άλλο Κόσμο, οπτασίες κλπ. Μέσα, ωστόσο, σ’ αυτή τη θεματική και πίσω από την εστίαση στο υπερφυσικό και το τρομακτικό, βλέπουμε και την τοποθέτηση στα προβλήματα (προσωπικά και κοινωνικά), η μνεία των οποίων αποτυπώνει και την αλλαγή της εποχής: συναισθηματική αποξένωση των ανθρώπων, ισοπέδωση της προσωπικότητας της γυναίκας, αντίδραση στα κυρίαρχα πρότυπα καταξίωσης, αξιακή αποσύνθεση της κοινωνίας, εισχώρηση των ψυχαναλυτικών θεωριών στη μυθοπλασία, αμφισβήτηση του παραδοσιακού μοτίβου της ασφαλούς έγγαμης ζωής, στροφή του ενδιαφέροντος στην παιδική ψυχολογία, επίδραση του πολέμου στην ψυχολογία των ανθρώπων, τρομακτική δράση του συλλογικού υποσυνειδήτου, ψυχολογία της μάζας κλπ.

Μέσα, ωστόσο, σ’ αυτή τη θεματική και πίσω από την εστίαση στο υπερφυσικό και το τρομακτικό, βλέπουμε και την τοποθέτηση στα προβλήματα (προσωπικά και κοινωνικά), η μνεία των οποίων αποτυπώνει και την αλλαγή της εποχής.

Είναι, νομίζω, αξιοπρόσεκτο το γεγονός πως όλα τα παραπάνω δεν αναλύονται μέσα στο εύρος μιας μεγάλης αφήγησης, ενός μυθιστορήματος δηλαδή, αλλά χωρούν στη μικρή φόρμα του διηγήματος. Και αν για το θέμα της πρόκλησης του τρόμου από το υπερφυσικό στοιχείο αρκεί (όπως έχει αποδειχθεί από τους μεγάλους μάστορες της γραφής) το ελάχιστο σε έκταση διήγημα, δεν θα λέγαμε ότι το ίδιο εύκολα ισχύει αυτό και για τον σχολιασμό (άμεσο ή έμμεσο) των κοινωνικών προβλημάτων. Εκεί απαιτείται η τέχνη της γραφής από τη μια αλλά και η ευρύτητα του πνεύματος από την άλλη, ώστε να προλάβει μέσα στη μικρή φόρμα να γίνει αντιληπτή η διάθεση του γράφοντος να θίξει τα κακώς κείμενα. Εύστοχη, επομένως, η επιλογή της συγκεκριμένης έκδοσης να ανθολογήσει από τις σύντομες γραφές των συγγραφέων.

Μιλώντας για την έκδοση, θα πρέπει να αναφερθεί η αρτιότητα και η αισθητική του βιβλίου. Με την εμπεριστατωμένη της Εισαγωγή η Μαρία Γιακανίκη (η οποία μεταφράζει και μερικά από τα διηγήματα) μας εισάγει στον κόσμο του υπερφυσικού στη λογοτεχνία, μας δίνει πληροφορίες για τις συγγραφείς και το έργο τους, για την υπόθεση των διηγημάτων που ανθολογούνται, παραθέτοντας ταυτόχρονα και ικανή βιβλιογραφία. Αισθητικά η έκδοση μας χαρίζει ένα ατμοσφαιρικό εξώφυλλο (με εικαστικό του Όθωνα Νικολαΐδη και δημιουργικό του Βίκτωρα Μελίστα) και εισαγωγικά στο κάθε διήγημα από έναν πίνακα ζωγραφικής, που δημιουργεί την κατάλληλη είσοδο στο κείμενο. Η προσεγμένη σελιδοποίηση οφείλεται στην Τέτη Σώλου.

Και ένα τελευταίο σχόλιο το οποίο αφορά τις μεταφράσεις των διηγημάτων. Είναι μία συλλογική έκδοση και σαν τέτοια στεγάζει μέσα της διαφορετικές μεταφραστικές γραφές/απόψεις. Θεωρώ πως αυτό συνιστά πλούτο αναγνωστικό που προσθέτει ακόμη ένα συν στη συγκεκριμένη έκδοση. Στην πρόσληψη της ξένης λογοτεχνίας μετράει πολύ η απόδοση από τον μεταφραστή για την ανάδειξη του έργου. Μια άστοχη απόδοση καταδικάζει το έργο στην αφάνεια, μια προσεγμένη και (κυρίως) εμπνευσμένη αναδεικνύει την αξία του και το εμπλουτίζει. Εδώ, λοιπόν, έμπειρες μεταφράστριες αναμετρώνται με τις πρωτότυπες γραφές και κερδίζουν το στοίχημα: δεκαέξι αξιοδιάβαστες ιστορίες, που θα συγκινήσουν κάθε αναγνώστη-φίλο της λογοτεχνίας του υπερφυσικού.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Ο βιωμένος χρόνος» (εκδ. ΑΩ).

altΓοτθικές Ιστορίες
Από Μοντέρνες Συγγραφείς
Μτφρ. Αγγέλα Γαβρίλη, Μαρία Γιακανίκη, Ειρήνη Μαντά, Αργυρώ Μαντόγλου, Μαριάννα Παπουτσοπούλου, Έφη Φρυδά
Ανθολόγηση, επιμέλεια, εισαγωγή Μαρία Γιακανίκη
Ars Nocturna 2018
Σελ. 364, τιμή εκδότη €16,96

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

«Άπαντα τα ποιήματα» του Πέτερ Χάντκε (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός ποιήματος του Πέτερ Χάντκε [Peter Handke] από τον τόμο «Άπαντα τα ποιήματα» (μτφρ. Ιωάννα Διαμαντοπούλου-Νότντουρφτ), ο οποίος θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ, ΤΙ ...

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

«Οι χαμένες μας καρδιές» της Σελέστ Ινγκ – Μια δυστοπία που θυμίζει σε πολλά την εποχή μας

Για το μυθιστόρημα της Σελέστ Ινγκ [Celeste Ng] «Οι χαμένες μας καρδιές» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο). Kεντρική εικόνα, από διαμαρτυρία ασιατών για διακρίσεις απέναντί τους, ειδικά στην περίοδο του κορωνοϊού. Η ενίσχυση του μίσους ενάντια στους Ασιάτες είναι ένα από τα θέματα του μυθιστορήματος της Σ...

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορα...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Όταν η ελληνική ιστορία γίνεται μυθιστόρημα: 4 συγγραφείς ξανακοιτάζουν μυθοπλαστικά το παρελθόν

Από τη Θεσσαλονίκη των τελών του 19ου αιώνα στην Αθήνα του Όθωνα και στη Σέριφο του 1916. Επιλέγουμε τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα Ελλήνων συγγραφέων που παίρνουν έμπνευση από πραγματικά ιστορικά γεγονότα για να «χτίσουν» τις ιστορίες τους. Κεντρική εικόνα: Μια όψη της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα (© Ευθύμ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ