satantango 700

Για το μυθιστόρημα του László Krasznahorkai «Το τανγκό του Σατανά» (μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου, εκδ. Πόλις).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Τα βιβλία εκείνα που ακροβατούν επιτυχώς στο τεντωμένο σχοινί που ενώνει τη λογοτεχνία με τη φιλοσοφία, τη μυθιστοριογραφία με την εικαστική θεώρηση του κόσμου, είναι βιβλία που δεν μοιάζουν να γερνάνε, που ανανεώνουν διαρκώς τη σχέση τους με ένα απαιτητικό κοινό, που μένουν ανοξείδωτα στο πέρασμα του χρόνου.

Η καταγραφή του ζόφου και του ολέθρου είναι δίοδος προς την αυτογνωσία και τη βαθιά γνώση της κοινωνικής διαδικασίας, και έτσι γίνεται η εν λόγω καταγραφή εφαλτήριο ελπίδας. Κανένα βαθύ βιβλίο δεν οδηγεί στην απελπισία.

Συγγραφείς όπως ο Τζέιμς Γκράχαμ Μπάλλαρντ, ο Τόμας Μπέρνχαρντ, ο Ουίλιαμ Σ. Μπάροουζ, ο Ρίτσαρντ Φορντ, και, βέβαια, ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ξέρουν να συνθέτουν έργα όπου τα είδη συνομιλούν, όπου οι λέξεις σημαίνουν τρία και τέσσερα πράγματα μαζί, όπου οι φράσεις γράφονται σε μια παρτιτούρα και γίνονται μελωδίες, άλλοτε ελπίδας και άλλοτε ζόφου και ολέθρου. Αλλά, ασφαλώς, η καταγραφή του ζόφου και του ολέθρου είναι δίοδος προς την αυτογνωσία και τη βαθιά γνώση της κοινωνικής διαδικασίας, και έτσι γίνεται η εν λόγω καταγραφή εφαλτήριο ελπίδας. Κανένα βαθύ βιβλίο δεν οδηγεί στην απελπισία. Απεναντίας. Ο Σάκος Εκστρατείας του Επίμονου Αναγνώστη είναι εφοδιασμένος σήμερα με ένα βιβλίο-πολυεργαλείο, με ένα βιβλίο που θυμίζει ελβετικό σουγιά. Πρόκειται για το περιλάλητο ντεμπούτο του Λάσλο Κρασναχορκάι, για το θρυλικό Τανγκό του Σατανά (1985), θαρραλέα και θαυμάσια μεταφρασμένο από την Ιωάννα Αβραμίδου που κυκλοφόρησε την 1η Νοεμβρίου από τις εκλεκτές εκδόσεις Πόλις.

Ήδη από τα περιεχόμενα, ο Λάσλο εκθέτει το σχέδιό του: έχουν τίτλο, τα περιεχόμενα, τον εξής: Η διαδοχή των χορευτικών βημάτων. Δύο μέρη, αποτελούμενα από έξι κεφάλαια το καθένα. Απόλυτη συμμετρία. Μάλιστα, τα κεφάλαια του δεύτερου μέρους ακολουθούν αντίστροφη αρίθμηση, πάμε από το VI στο V, στο IV, στο III, στο ΙΙ, στο Ι, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ο κύκλος κλείνει», και οι τελευταίες του σελίδες επαναλαμβάνουν αυτολεξεί τις πρώτες σελίδες του πρώτου κεφαλαίου του πρώτου μέρους. Κάτι ξέρει από Νίτσε ο Λάσλο! Το στόρι είναι εντυπωσιακά απλό: ένας ρημαγμένος αγροτικός οικισμός, οι ημιπαράφρονες, ύστερα από απανωτές πιέσεις και εξευτελισμούς, κάτοικοί του, ένα δίδυμο αλλόκοτων κατεργάρηδων (ο ψευδοπροφήτης Ιερεμίας και ο κολαούζος, τζουτζές Πέτρινα), ένα απονενοημένο εγχείρημα φυγής και επανεγκατάστασης, στα τέλη ενός Οκτωβρίου, μέσα σε προμηνύματα καταιγίδων, υπό τους ήχους, μυστηριώδεις και αλλόκοτους, μιας καμπάνας.

Satantango

Ο Κρασναχορκάι προχωρεί σε μιαν οδυνηρή ανατομία της μικροκοινωνίας του οικισμού, ήδη από το πρώτο κεφάλαιο (με τίτλο «Τα νέα για την άφιξή τους») καταγράφει τη διάλυση, τις τεταμένες σχέσεις, το σκότος, τη δυσοίωνη ατμόσφαιρα. Γυναίκες που ανενδοίαστα μοιχεύουν, άντρες που συνωμοτούν άγαρμπα και άτσαλα σαν ελεεινοί ατζαμήδες, ένας χωλός παρίας, ένας γιατρός που πίνει πάλινκα, το τσίπουρο της Ουγγαρίας, από την νταμιτζάνα που έχει διαρκώς δίπλα του, που καπνίζει το ένα τσιγάρο μετά το άλλο, και που σημειώνει μανιωδώς με το μολύβι του όλα όσα συμβαίνουν στον οικισμό, δύο πιτσιρίκες τσούλες, ένας τσόγλανος δωδεκάχρονος που ερωτοτροπεί με την παρανομία, ένας θηριώδης αγρότης που τσαμπουκαλεύεται με το παραμικρό, μια διασαλευμένη πιτσιρίκα που θα αυτοκτονήσει με ποντικοφάρμακο, ένας κάπελας που ποτίζει τον συρφετό με κρασί, και το δίδυμο Ιερεμίας/Πέτρινα, ζωές σακατεμένες μες στην κοινωνική απορρύθμιση και παρακμή, ζωές τόσο ασήμαντες «σε σύγκριση με τους λυσσαλέους αγώνες των μεγάλων πεπρωμένων, όσο κι ο καπνός του τσιγάρου σ’ ένα φλεγόμενο τρένο», όπως γράφει, στη σελίδα 133, ο Κρασναχορκάι.

Μέσα στον γενικευμένο χαμό, μέσα στα ξεγυρισμένα μεθύσια, μέσα στην αδυσώπητη σήψη ανθρώπων, κτισμάτων, θεσμών, κοινωνικών δομών, ο μπεκρής και νικοτινομανής γιατρός επιχειρεί να βρει ένα νόημα, να γαντζωθεί από μια νύξη τάξης, επιστρατεύοντας την άγρυπνη παρατήρηση/επιτήρηση όλων όσα συμβαίνουν και την ψυχαναγκαστική καταγραφή τους με χαρτί και μολύβι.

Και πάντα, κάθε τόσο, ο περίεργος, μυστηριώδης, ακατανόητος ήχος μιας καμπάνας, η «χαμένη μελωδία της ελπίδας», κάτι σαν ενθάρρυνση μέσα στην τελματωμένη ψυχογεωγραφία του στραπατσαρισμένου οικισμού, κάτω από το απειλητικό μολυβένιο χρώμα του ουρανού. Το μυστήριο της καμπάνας θα διαυγαστεἰ στις τελευταίες σελίδες του μυθιστορήματος, οι ήχοι προέρχονται από ένα μικρό μισογκρεμισμένο ερειπωμένο λησμονημένο ξωκλήσι κι από έναν βλαμμένο αποσυνάγωγο γέροντα. Είναι η μουσική για τη χορογραφία του ολέθρου που στήνει ο συγγραφέας. Μέσα στον γενικευμένο χαμό, μέσα στα ξεγυρισμένα μεθύσια, μέσα στην αδυσώπητη σήψη ανθρώπων, κτισμάτων, θεσμών, κοινωνικών δομών, ο μπεκρής και νικοτινομανής γιατρός επιχειρεί να βρει ένα νόημα, να γαντζωθεί από μια νύξη τάξης, επιστρατεύοντας την άγρυπνη παρατήρηση/επιτήρηση όλων όσα συμβαίνουν και την ψυχαναγκαστική καταγραφή τους με χαρτί και μολύβι. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο είδος «φακελώματος». Διατηρεί, άλλωστε, τετράδια/φακέλους για κάθε κάτοικο του οικισμού με το όνομά του. Φάκελος ΦΟΥΤΑΚΙ, φάκελος ΚΥΡΙΑ ΧΑΛΙΚΣ, φάκελος ΣΜΙΤ, φάκελος ΚΡΑΝΕΡ, και πάει λέγοντας. Το μυθιστόρημα αρχίζει, χωρίς να το αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, ακριβώς με την καταγραφή ενός συμβάντος (μιας μοιχείας) στο τετράδιο του γιατρού και τελειώνει, όπως σημειώσαμε, με την αυτολεξεί επανάληψη της εν λόγω καταγραφής στις τελευταίες σελίδες του τελευταίου κεφαλαίου.

Ο γιατρός, περσόνα (κατά μία έννοια) του ίδιου του Λάσλο Κρασναχορκάι, περσόνα του ποιητή, του δημιουργού, σε καιρούς αναγκεμένους και ζοφερούς, θεωρεί ενίοτε ότι, όντας παρατηρητής και καταγραφέας των πάντων, μπορεί να επηρεάσει το πεπρωμένο, να επέμβει στον βίο των άλλων, να ορίσει τη μοίρα. Ο γιατρός, γράφοντας πυρετωδώς για τα όσα βλέπει, σαν ένα είδος επαναληπτικής πολαρόιντ, φτάνει, κάποια στιγμή, σε μιαν έκλαμψη, σε ένα σατόρι, μιαν επίγνωση. «Συνειδητοποίησε», μας λέει ο Λάσλο Κρασναχορκάι, «πως όλα εκείνα τα χρόνια του εξουθενωτικού και επίμονου μόχθου, επιτέλους, είχαν αποφέρει καρπούς: είχε αποκτήσει τη μοναδική ικανότητα ν’ αντιστέκεται διά της γραφής, όχι μόνο στην αδιάλειπτη πορεία του κόσμου προς μια κατεύθυνση, αλλά, και ως έναν βαθμό, να είναι σε θέση να παρεμβαίνει στον μηχανισμό που είναι πίσω από τον φαινομενικά χαοτικό στροβιλισμό των συμβάντων». Δεν θα μπορούσε να προσδιοριστεί καλύτερα ο ρόλος του συγγραφέα, η σημασία αυτού του «ν’ αντιστέκεται διά της γραφής». Ακόμα κι αν πρόκειται για τη «μελαγχολία της αντίστασης», για να θυμηθούμε τον τίτλο ενός άλλου συγκλονιστικού μυθιστορήματος του Ούγγρου δημιουργού, εντούτοις η διά της γραφής αντίσταση στον παραλογισμό δεν παύει να είναι μια ευοίωνη επαγγελία.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πάρκο» (εκδ. Εστία).

→ Οι φωτογραφίες είναι πλάνα από την ταινία Sátántangó (1994), σε σκηνοθεσία Béla Tarr. 


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Μια περιττή κίνηση ίσως να έκρυβε την απαρχή κάποιας αδυναμίας~ ένα σπιρτόκουτο ή ένα ποτήρι κονιάκ στη λάθος θέση, ένα σύμοτωμα των καταστροφικών συνεπειών της εξασθενημένης μνήμης, χώρια που κάτι τέτοιο θα απαιτούσε και περαιτέρω αλλαγές συμπεριφοράς, με αποτέλεσμα, αργά ή γρήγορα, να επανεξετάσει τη θέση των τσιγάρων του, του σημειωματάριου, του μαχαιριού και του μολυβιού, και σύντομα να αναγκαστεί ν᾽ αλλάξει το «συνολικό σύστημα βέλτιστων κινήσεων», με αποτέλεσμα να επικρατήσει το απόλυτο χάος και να τιναχτούν τα πάντα στον αέρα».


 

altΤο τανγκό του Σατανά
László Krasznahorkai
Μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου
Πόλις 2018
Σελ. 430, τιμή εκδότη €18,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΛΑΣΛΟ ΚΡΑΣΝΑΧΟΡΚΑΪ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ