alt

Για το μυθιστόρημα του Sébastien Spitzer «Αυτά τα όνειρα που ποδοπατούνται» (μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου).

Του Διονύση Μαρίνου

Η τελευταία μάχη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αυτή που σηματοδότησε την καθολική ήττα των ναζί ολετήρων, έθεσε τέρμα στην κτηνωδία των στρατοπέδων συγκέντρωσης και κατασίγασε τον τρόμο που έστεκε ωσάν λαιμητόμος επάνω από το κεφάλι της παγκόσμιας κοινότητας, αυτή η καθοριστική μάχη δόθηκε στο Βερολίνο. Από τις 16 Απριλίου 1945 έως τις 2 Μαΐου, ο στρατός του Στάλιν σήμανε τη μεγάλη επίθεση φτάνοντας στα περίχωρα και τον πυρήνα της γερμανικής πόλης-σύμβολο. Το αποτέλεσμα εκείνων των ημερών είναι γνωστό: η σοβιετική αρκούδα κατέφαγε ένα κτήνος που βρισκόταν σε κατάσταση μαρασμού και αποσύνθεσης. 

Ο Χίτλερ μαζί με μια δράκα πιστών κρύφτηκε σε ένα μπούνκερ έχοντας αποφασίσει να μην παραδοθεί ποτέ στον Κόκκινο Στρατό και φυσικά να μην λογοδοτήσει στη διεθνή κοινότητα για τα φρικτά εγκλήματα πολέμου με τα οποία βαρυνόταν.

Ο Χίτλερ μαζί με μια δράκα πιστών κρύφτηκε σε ένα μπούνκερ έχοντας αποφασίσει να μην παραδοθεί ποτέ στον Κόκκινο Στρατό και φυσικά να μην λογοδοτήσει στη διεθνή κοινότητα για τα φρικτά εγκλήματα πολέμου με τα οποία βαρυνόταν. Στις 29 Απριλίου νυμφεύεται την Εύα Μπράουν και την επομένη στρέφει ένα περίστροφο κατά πάνω του και αυτοκτονεί. Ήταν το τέλος ενός παράφρονα που αιματοκύλησε την Ευρώπη. 

Εκείνες οι δραματικές ώρες (για τους «καλούς» και τους «κακούς» της υπόθεσης) έχουν περιγραφεί επί μακρόν. Τόσο από επίσημες ιστορικές καταγραφές, όσο και από μυθιστορηματικές εκδοχές. Για να μην παρασιωπήσουμε και τις γνωστές θεωρίες συνωμοσίας που αναπτύχθηκαν συν τω χρόνω δημιουργώντας έναν υπόγειο μύθο που καταφέρνει ακόμη και στις μέρες μας να αφήνει τα «αυγά» του σε χαλασμένα μυαλά. 

Θα έλεγε κανείς πως ένα ακόμη βιβλίο γύρω από τι ακριβώς συνέβη στα ελάχιστα 24ωρα πριν από την Πτώση του Βερολίνου δεν θα προσέθετε τίποτα περισσότερο στη δημόσια συζήτηση. Εκτός και αν έφερνε στην επιφάνεια κάποια νέα στοιχεία. Από τη στιγμή που κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί ως τώρα η λογοτεχνία μπορεί –ανέτως– να προβεί στις δικές της εξηγήσεις. Άρα: να φωτίσει πρόσωπα και καταστάσεις που είτε επιμελώς έχουν μείνει στην αφάνεια είτε με την αρωγή της μυθοπλασίας να τα κάνει να αποκτήσουν μια υφή πραγματικού δίχως απαραίτητα να προσδοκούν να αποκτήσουν τη βαρύτητα της πραγματικότητας. 

Ο Σεμπαστιάν Σπιτζέρ, με το πρώτο του μυθιστόρημα Αυτά τα όνειρα που ποδοπατούνται καταφέρνει να μπολιάσει τα ιστορικά γεγονότα με μια ισχυρή δόση μύθου και να ρίξει φως στις τελευταίες ημέρες της «πρώτης κυρίας» του Γ' Ράιχ, της Μάγδας Γκέμπελς. 

Με μπλαζέ ύφος και στεγνή αδιαφορία, η Γκέμπελς κάθεται στις πρώτες θέσεις και παρακολουθεί στην πραγματικότητα το σταδιακό ρήμαγμα του κόσμου που είχε ονειρευτεί να ζήσει.

Εξαρχής «παίζει» δύσκολα ο Σπιτζέρ, καθώς αποφασίζει να τοποθετήσει στο κέντρο του μυθιστορήματος έναν αρνητικό ήρωα που μόνο απεχθή συναισθήματα μπορεί να προκαλέσει στον αναγνώστη. Γύρω από τη γυναίκα του ενορχηστρωτή της ναζιστικής προπαγάνδας, του Γιόζεφ Γκέμπελς, αναπτύσσονται όλα τα πρόσωπα του «θιάσου»: θηρευτές και θηράματα, ένοχοι και αθώοι. Από το «δικό» της στόμα εκπορεύεται όλος ο βόρβορος του ναζιστικού καθεστώτος. Αν και παράλληλα με τη ζωή και τον θάνατό της, αλλά σε άμεση σχέση με την ίδια, εκτυλίσσεται και μια σκυταλοδρομία μνήμης στην οποία μετέχουν φυλακισμένοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και στις δύο περιπτώσεις, τα όνειρα των μετεχόντων, όντως, ποδοπατούνται. Η μεγαλαυχία της Γκέμπελς, ένας συνδυασμός οικτρού κυνισμού και ψυχικής εκκένωσης, θα γίνει θρύψαλα. Μα, και τα όνειρα των άμοιρων θυμάτων της Τελικής Λύσης, κι αυτά με τη σειρά τους θα διακοπούν βιαίως· η ζωή τους θα μετατραπεί σε κόλαση και αφανισμό. 

Η πρώτη σκηνή που εισάγει τη Μάγδα στον κόσμο των σκιών είναι άκρως δηλωτική: το Βερολίνο φλέγεται και ο σκληρός πυρήνας των ναζιστών παρακολουθεί ένα κοντσέρτο της Φιλαρμονικής του Βερολίνου. Με μπλαζέ ύφος και στεγνή αδιαφορία, η Γκέμπελς κάθεται στις πρώτες θέσεις και παρακολουθεί στην πραγματικότητα το σταδιακό ρήμαγμα του κόσμου που είχε ονειρευτεί να ζήσει. Δίπλα της ο υπουργός Εξοπλισμών του Γ' Ράιχ, Άλμπερτ Σπέερ, μοιράζει κάψουλες υδροκυανίου έτσι ώστε οι «αρεστοί» του καθεστώτος να προσφέρουν στους εαυτούς τους μια εύκολη αυτοκτονία αν κινδυνεύσουν με αιχμαλωσία. Μια τέτοια κάψουλα θα πάρει και η Γκέμπελς. 

alt
Ο Sébastien Spitzer

Το σίγουρο είναι ότι η Μάγδα Γκέμπελς είναι μια προσωπικότητα με τη δική της ψυχοπαθολογία, η οποία διαμορφώθηκε κατά την παιδική της ηλικία και αναπτύχθηκε όταν πλέον ήταν μεστωμένη γυναίκα και διψούσε για εξουσία και μεγαλεία.

Το σίγουρο είναι ότι η Μάγδα Γκέμπελς είναι μια προσωπικότητα με τη δική της ψυχοπαθολογία, η οποία διαμορφώθηκε κατά την παιδική της ηλικία και αναπτύχθηκε όταν πλέον ήταν μεστωμένη γυναίκα και διψούσε για εξουσία και μεγαλεία. Θέλοντας να ξεφύγει από τη μίζερη ζωή της μητέρας της και να αποδιώξει από πάνω της τη σκιά του θετού πατέρα της, βλέπει στο πρόσωπο του θηριώδους Γκέμπελς το «κλειδί» που θα της ανοίξει τη μεγάλη πόρτα. Θωπεύεται από τη δύναμή του, αποδέχεται τον αρρωστημένο ερωτισμό του και τον παντρεύεται. 

Μπρος στον καταυγασμό και την ηδονή που της προσφέρει η εξουσιολαγνεία της αποστρέφεται τον εφηβικό της έρωτα και τον πατριό της. Τυχαίο; Και οι δύο ήταν Εβραίοι και οι δύο θα έχουν άσχημο τέλος. Η δική τους θυσία, όμως, χτίζει τον δικό της μύθο. 

Ώσπου το μύθευμά της –ποτισμένο με αθώο αίμα– κατακρημνίζεται από το βάθρο του με αποτέλεσμα η «βασίλισσα», όπως και ο «βασιλιάς» Χίτλερ, να φανερώσουν την απόλυτη γύμνια τους. Η τελευταία, δολοφονική πράξη της Γκαίμπελς είναι να φαρμακώσει τα έξι παιδιά της, ένα προς ένα, και στη συνέχεια να αυτοκτονήσει κι αυτή. Γίνεται μια σύγχρονη Μήδεια μόνο που η απάνθρωπη απόφασή της απηχεί ολοκληρωτικά το ταραγμένο μυαλό της. Θυσίασε τους πάντες για να βαυκαλιστεί –ασυνείδητη εν πλήρει συνειδήσει– με το φαιό μεγαλείο που έπλασε ο Χίτλερ. 

Την ίδια στιγμή, τα γράμματα που της έστελνε ο θετός της πατέρας, Ρίχαρντ Φριντλάντερ, γράμματα που ποτέ δεν έφτασαν σ’ αυτήν ή που αν έφτασαν τα αγνόησε και τα εξαφάνισε, μεταφέρονται από χέρι σε χέρι: από κρατούμενο σε κρατούμενο. Ο ένας παραδίδει στον άλλον το πολύτιμο δέμα. Ο μελλοντικός νεκρός δίνει τη σκυτάλη στον προσωρινά ζωντανό.

Ο Σπιτζέρ επέλεξε ένα άκρως λιτό ύφος αφήγησης, δίχως μακρηγορίες ή συναισθηματικές φορτίσεις. Παραμένει σταθερός ως το τέλος στη ρεαλιστική αφήγηση καταγράφοντας άλλοτε ψυχρά κι άλλοτε με σταθμισμένη θερμοκρασία το τέλος του Γ' Ράιχ.

Έως τη στιγμή που τελικός αποδέκτης αυτών των γραμμάτων, τα οποία επέχουν τη θέση ιστορικής μνήμης της μεγαλύτερης θηριωδίας που γνώρισε ο κόσμος, είναι ένα μικρό κορίτσι, η Άβα, που χάρη σε μια αγαθή τύχη καταφέρνει να σωθεί, ενώ τριγύρω της όλοι πεθαίνουν. Ακόμη και η μητέρα της που είναι μαζί της ως την ύστατη στιγμή της. Αυτό το κορίτσι καταλήγει στα χέρια του αμερικανικού στρατού και σώζεται. Μαζί της όμως μένει ενεργή και η θύμηση των γεγονότων, ενώ γίνεται γνωστός και ο σκαιός ρόλος της Γκέμπελς. 

Ο Σπιτζέρ επέλεξε ένα άκρως λιτό ύφος αφήγησης, δίχως μακρηγορίες ή συναισθηματικές φορτίσεις. Παραμένει σταθερός ως το τέλος στη ρεαλιστική αφήγηση καταγράφοντας άλλοτε ψυχρά κι άλλοτε με σταθμισμένη θερμοκρασία το τέλος του Γ' Ράιχ, τη ζωή των λαθρεμπόρων της Ιστορίας μέσα στο πνιγηρό μπούνκερ που είχαν φωλιάσει τις τιποτένιες υπάρξεις τους, αλλά και το αποθετήριο της μνήμης από τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Στο τέλος του βιβλίου μας προσφέρει κι ένα postface. Ήτοι: καταγράφει ακροθιγώς τα πραγματικά γεγονότα και τις καταστάσεις δηλώνοντας ρητώς αυτά που κράτησε αναλλοίωτα και τα άλλα που διαμόρφωσε κατά το δοκούν προς χάριν της μυθοπλασίας. Κάπως έτσι γίνεται ακόμη πιο κατανοητό το πάντρεμα της Ιστορίας με τη λογοτεχνία. Το σίγουρο είναι πως έχουμε να κάνουμε με ένα αξιοσημείωτο συγγραφικό ντεμπούτο. Το βιβλίο συνέλεξε ουκ ολίγα βραβεία προσφέροντας στον δημοσιογράφο Σπιτζέρ ένα τρυφηλό όνειρο που, ευτυχώς γι’ αυτόν, δεν ποδοπατήθηκε αυτοστιγμεί. Η λειτουργική μετάφραση ανήκει στον Γιάννη Καυκιά. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

altΑυτά τα όνειρα που ποδοπατούνται
Sébastien Spitzer
Μτφρ. Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2018
Σελ. 296, τιμή εκδότη €16,95

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, στο φετινό πρόγραμμα της Στέγης

Τίλντα Σουίντον, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Πάτι Σμιθ & Λένα Πλάτωνος, μεταξύ πολλών άλλων, κοσμούν το φετινό, πλουσιότατο και άκρως ερεθιστικό, πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Και τώρα, τι κάνουμε; Δεν περιμένουμε. Ούτε συνεχίζουμε αμέριμνοι. Μιλάμε και φωνάζουμε για τις πληγές, που πρέπει να τις νιώ...

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

«Χορός στα ποτήρια» της Γεωργίας Τάτση (κριτική) – Δύο καλογραμμένες νουβέλες με ιστορικές και πολιτικές ρίζες

Για την επανακυκλοφορία του βιβλίου της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» (εκδ. Βακχικόν, δύο νουβέλες). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Θίασος» (1974-’75) 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Iεροτελεστικός από τη...

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Διαβάζοντας με τον Γιώργο Τζαβάρα

Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν τον δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση. Σήμερα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιώργος Τζαβάρας.

Eπιμέλεια: Book Press

Ποιο βι...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

«Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα» του Βαγγέλη Μαργιωρή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βαγγέλη Μαργιωρή «Το σπίτι με την κόκκινη πόρτα», το οποίο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Ήρωες, μίξερ, μανταλάκια, σερβιέτες…» Μέσα στο ...

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Μεσογειακό νουάρ, δικαστικό θρίλερ, whodunnit κι ένα ασήμαντο περιστατικό: 4 δυνατά ευρωπαϊκά αστυνομικά μυθιστορήματα

Τέσσερα πρόσφατα αστυνομικά μυθιστορήματα ανανεώνουν τις γνωστές υποκατηγορίες της αστυνομικής λογοτεχνίας. «Η σκοτεινή μούσα» του Άρμιν Έρι, «Ο κώδικας του θησαυρού» της Τζάνις Χάλετ, «Θάνατος ενός ταξιδιώτη» του Ντιντιέ Φασέν και «Η στρατηγική του πεκινουά» του Αλέξις Ραβέλο.

Γράφει η Χίλ...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

22 Σεπτεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ. Επιμέλεια: Κώστας Αγορα

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ