alt

Για το μυθιστόρημα του Sébastien Spitzer «Αυτά τα όνειρα που ποδοπατούνται» (μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου).

Του Διονύση Μαρίνου

Η τελευταία μάχη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αυτή που σηματοδότησε την καθολική ήττα των ναζί ολετήρων, έθεσε τέρμα στην κτηνωδία των στρατοπέδων συγκέντρωσης και κατασίγασε τον τρόμο που έστεκε ωσάν λαιμητόμος επάνω από το κεφάλι της παγκόσμιας κοινότητας, αυτή η καθοριστική μάχη δόθηκε στο Βερολίνο. Από τις 16 Απριλίου 1945 έως τις 2 Μαΐου, ο στρατός του Στάλιν σήμανε τη μεγάλη επίθεση φτάνοντας στα περίχωρα και τον πυρήνα της γερμανικής πόλης-σύμβολο. Το αποτέλεσμα εκείνων των ημερών είναι γνωστό: η σοβιετική αρκούδα κατέφαγε ένα κτήνος που βρισκόταν σε κατάσταση μαρασμού και αποσύνθεσης. 

Ο Χίτλερ μαζί με μια δράκα πιστών κρύφτηκε σε ένα μπούνκερ έχοντας αποφασίσει να μην παραδοθεί ποτέ στον Κόκκινο Στρατό και φυσικά να μην λογοδοτήσει στη διεθνή κοινότητα για τα φρικτά εγκλήματα πολέμου με τα οποία βαρυνόταν.

Ο Χίτλερ μαζί με μια δράκα πιστών κρύφτηκε σε ένα μπούνκερ έχοντας αποφασίσει να μην παραδοθεί ποτέ στον Κόκκινο Στρατό και φυσικά να μην λογοδοτήσει στη διεθνή κοινότητα για τα φρικτά εγκλήματα πολέμου με τα οποία βαρυνόταν. Στις 29 Απριλίου νυμφεύεται την Εύα Μπράουν και την επομένη στρέφει ένα περίστροφο κατά πάνω του και αυτοκτονεί. Ήταν το τέλος ενός παράφρονα που αιματοκύλησε την Ευρώπη. 

Εκείνες οι δραματικές ώρες (για τους «καλούς» και τους «κακούς» της υπόθεσης) έχουν περιγραφεί επί μακρόν. Τόσο από επίσημες ιστορικές καταγραφές, όσο και από μυθιστορηματικές εκδοχές. Για να μην παρασιωπήσουμε και τις γνωστές θεωρίες συνωμοσίας που αναπτύχθηκαν συν τω χρόνω δημιουργώντας έναν υπόγειο μύθο που καταφέρνει ακόμη και στις μέρες μας να αφήνει τα «αυγά» του σε χαλασμένα μυαλά. 

Θα έλεγε κανείς πως ένα ακόμη βιβλίο γύρω από τι ακριβώς συνέβη στα ελάχιστα 24ωρα πριν από την Πτώση του Βερολίνου δεν θα προσέθετε τίποτα περισσότερο στη δημόσια συζήτηση. Εκτός και αν έφερνε στην επιφάνεια κάποια νέα στοιχεία. Από τη στιγμή που κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί ως τώρα η λογοτεχνία μπορεί –ανέτως– να προβεί στις δικές της εξηγήσεις. Άρα: να φωτίσει πρόσωπα και καταστάσεις που είτε επιμελώς έχουν μείνει στην αφάνεια είτε με την αρωγή της μυθοπλασίας να τα κάνει να αποκτήσουν μια υφή πραγματικού δίχως απαραίτητα να προσδοκούν να αποκτήσουν τη βαρύτητα της πραγματικότητας. 

Ο Σεμπαστιάν Σπιτζέρ, με το πρώτο του μυθιστόρημα Αυτά τα όνειρα που ποδοπατούνται καταφέρνει να μπολιάσει τα ιστορικά γεγονότα με μια ισχυρή δόση μύθου και να ρίξει φως στις τελευταίες ημέρες της «πρώτης κυρίας» του Γ' Ράιχ, της Μάγδας Γκέμπελς. 

Με μπλαζέ ύφος και στεγνή αδιαφορία, η Γκέμπελς κάθεται στις πρώτες θέσεις και παρακολουθεί στην πραγματικότητα το σταδιακό ρήμαγμα του κόσμου που είχε ονειρευτεί να ζήσει.

Εξαρχής «παίζει» δύσκολα ο Σπιτζέρ, καθώς αποφασίζει να τοποθετήσει στο κέντρο του μυθιστορήματος έναν αρνητικό ήρωα που μόνο απεχθή συναισθήματα μπορεί να προκαλέσει στον αναγνώστη. Γύρω από τη γυναίκα του ενορχηστρωτή της ναζιστικής προπαγάνδας, του Γιόζεφ Γκέμπελς, αναπτύσσονται όλα τα πρόσωπα του «θιάσου»: θηρευτές και θηράματα, ένοχοι και αθώοι. Από το «δικό» της στόμα εκπορεύεται όλος ο βόρβορος του ναζιστικού καθεστώτος. Αν και παράλληλα με τη ζωή και τον θάνατό της, αλλά σε άμεση σχέση με την ίδια, εκτυλίσσεται και μια σκυταλοδρομία μνήμης στην οποία μετέχουν φυλακισμένοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και στις δύο περιπτώσεις, τα όνειρα των μετεχόντων, όντως, ποδοπατούνται. Η μεγαλαυχία της Γκέμπελς, ένας συνδυασμός οικτρού κυνισμού και ψυχικής εκκένωσης, θα γίνει θρύψαλα. Μα, και τα όνειρα των άμοιρων θυμάτων της Τελικής Λύσης, κι αυτά με τη σειρά τους θα διακοπούν βιαίως· η ζωή τους θα μετατραπεί σε κόλαση και αφανισμό. 

Η πρώτη σκηνή που εισάγει τη Μάγδα στον κόσμο των σκιών είναι άκρως δηλωτική: το Βερολίνο φλέγεται και ο σκληρός πυρήνας των ναζιστών παρακολουθεί ένα κοντσέρτο της Φιλαρμονικής του Βερολίνου. Με μπλαζέ ύφος και στεγνή αδιαφορία, η Γκέμπελς κάθεται στις πρώτες θέσεις και παρακολουθεί στην πραγματικότητα το σταδιακό ρήμαγμα του κόσμου που είχε ονειρευτεί να ζήσει. Δίπλα της ο υπουργός Εξοπλισμών του Γ' Ράιχ, Άλμπερτ Σπέερ, μοιράζει κάψουλες υδροκυανίου έτσι ώστε οι «αρεστοί» του καθεστώτος να προσφέρουν στους εαυτούς τους μια εύκολη αυτοκτονία αν κινδυνεύσουν με αιχμαλωσία. Μια τέτοια κάψουλα θα πάρει και η Γκέμπελς. 

alt
Ο Sébastien Spitzer

Το σίγουρο είναι ότι η Μάγδα Γκέμπελς είναι μια προσωπικότητα με τη δική της ψυχοπαθολογία, η οποία διαμορφώθηκε κατά την παιδική της ηλικία και αναπτύχθηκε όταν πλέον ήταν μεστωμένη γυναίκα και διψούσε για εξουσία και μεγαλεία.

Το σίγουρο είναι ότι η Μάγδα Γκέμπελς είναι μια προσωπικότητα με τη δική της ψυχοπαθολογία, η οποία διαμορφώθηκε κατά την παιδική της ηλικία και αναπτύχθηκε όταν πλέον ήταν μεστωμένη γυναίκα και διψούσε για εξουσία και μεγαλεία. Θέλοντας να ξεφύγει από τη μίζερη ζωή της μητέρας της και να αποδιώξει από πάνω της τη σκιά του θετού πατέρα της, βλέπει στο πρόσωπο του θηριώδους Γκέμπελς το «κλειδί» που θα της ανοίξει τη μεγάλη πόρτα. Θωπεύεται από τη δύναμή του, αποδέχεται τον αρρωστημένο ερωτισμό του και τον παντρεύεται. 

Μπρος στον καταυγασμό και την ηδονή που της προσφέρει η εξουσιολαγνεία της αποστρέφεται τον εφηβικό της έρωτα και τον πατριό της. Τυχαίο; Και οι δύο ήταν Εβραίοι και οι δύο θα έχουν άσχημο τέλος. Η δική τους θυσία, όμως, χτίζει τον δικό της μύθο. 

Ώσπου το μύθευμά της –ποτισμένο με αθώο αίμα– κατακρημνίζεται από το βάθρο του με αποτέλεσμα η «βασίλισσα», όπως και ο «βασιλιάς» Χίτλερ, να φανερώσουν την απόλυτη γύμνια τους. Η τελευταία, δολοφονική πράξη της Γκαίμπελς είναι να φαρμακώσει τα έξι παιδιά της, ένα προς ένα, και στη συνέχεια να αυτοκτονήσει κι αυτή. Γίνεται μια σύγχρονη Μήδεια μόνο που η απάνθρωπη απόφασή της απηχεί ολοκληρωτικά το ταραγμένο μυαλό της. Θυσίασε τους πάντες για να βαυκαλιστεί –ασυνείδητη εν πλήρει συνειδήσει– με το φαιό μεγαλείο που έπλασε ο Χίτλερ. 

Την ίδια στιγμή, τα γράμματα που της έστελνε ο θετός της πατέρας, Ρίχαρντ Φριντλάντερ, γράμματα που ποτέ δεν έφτασαν σ’ αυτήν ή που αν έφτασαν τα αγνόησε και τα εξαφάνισε, μεταφέρονται από χέρι σε χέρι: από κρατούμενο σε κρατούμενο. Ο ένας παραδίδει στον άλλον το πολύτιμο δέμα. Ο μελλοντικός νεκρός δίνει τη σκυτάλη στον προσωρινά ζωντανό.

Ο Σπιτζέρ επέλεξε ένα άκρως λιτό ύφος αφήγησης, δίχως μακρηγορίες ή συναισθηματικές φορτίσεις. Παραμένει σταθερός ως το τέλος στη ρεαλιστική αφήγηση καταγράφοντας άλλοτε ψυχρά κι άλλοτε με σταθμισμένη θερμοκρασία το τέλος του Γ' Ράιχ.

Έως τη στιγμή που τελικός αποδέκτης αυτών των γραμμάτων, τα οποία επέχουν τη θέση ιστορικής μνήμης της μεγαλύτερης θηριωδίας που γνώρισε ο κόσμος, είναι ένα μικρό κορίτσι, η Άβα, που χάρη σε μια αγαθή τύχη καταφέρνει να σωθεί, ενώ τριγύρω της όλοι πεθαίνουν. Ακόμη και η μητέρα της που είναι μαζί της ως την ύστατη στιγμή της. Αυτό το κορίτσι καταλήγει στα χέρια του αμερικανικού στρατού και σώζεται. Μαζί της όμως μένει ενεργή και η θύμηση των γεγονότων, ενώ γίνεται γνωστός και ο σκαιός ρόλος της Γκέμπελς. 

Ο Σπιτζέρ επέλεξε ένα άκρως λιτό ύφος αφήγησης, δίχως μακρηγορίες ή συναισθηματικές φορτίσεις. Παραμένει σταθερός ως το τέλος στη ρεαλιστική αφήγηση καταγράφοντας άλλοτε ψυχρά κι άλλοτε με σταθμισμένη θερμοκρασία το τέλος του Γ' Ράιχ, τη ζωή των λαθρεμπόρων της Ιστορίας μέσα στο πνιγηρό μπούνκερ που είχαν φωλιάσει τις τιποτένιες υπάρξεις τους, αλλά και το αποθετήριο της μνήμης από τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Στο τέλος του βιβλίου μας προσφέρει κι ένα postface. Ήτοι: καταγράφει ακροθιγώς τα πραγματικά γεγονότα και τις καταστάσεις δηλώνοντας ρητώς αυτά που κράτησε αναλλοίωτα και τα άλλα που διαμόρφωσε κατά το δοκούν προς χάριν της μυθοπλασίας. Κάπως έτσι γίνεται ακόμη πιο κατανοητό το πάντρεμα της Ιστορίας με τη λογοτεχνία. Το σίγουρο είναι πως έχουμε να κάνουμε με ένα αξιοσημείωτο συγγραφικό ντεμπούτο. Το βιβλίο συνέλεξε ουκ ολίγα βραβεία προσφέροντας στον δημοσιογράφο Σπιτζέρ ένα τρυφηλό όνειρο που, ευτυχώς γι’ αυτόν, δεν ποδοπατήθηκε αυτοστιγμεί. Η λειτουργική μετάφραση ανήκει στον Γιάννη Καυκιά. 

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

altΑυτά τα όνειρα που ποδοπατούνται
Sébastien Spitzer
Μτφρ. Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2018
Σελ. 296, τιμή εκδότη €16,95

alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας

Για το μυθιστόρημα της Νόρα Ίκστενα [Nora Ikstena] «Μητρικό γάλα» (μτφρ. Μαριάννα Αβούρη, εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την ταινία «Soviet Milk» (2023). 

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Ζωή μ...

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Ήλια Μπούρα: «Ό,τι ειπώνεται έχει ήδη ειπωθεί και θα ξαναειπωθεί με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις»

Η Ήλια Μπούρα μας συστήθηκε πρόσφατα με την ποιητική της συλλογή «Εύκρατη ζώνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Ένας νέος ποιητής δεν φέρνει τίποτα καινούργιο εκτός από τη βιωματική χρήση των λέξεων που υπάρχουν στη γλώσσα μας τόσες χιλιάδες χρόνια», σημειώνει, μεταξύ άλλων.

...
«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

«Mαρία Skłodowska Κιουρί» του Θέμη Μουμουλίδη, στο Σύγχρονο Θέατρο (κριτική)

Η παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H παράσταση «Mαρία Skłodowska Κιουρί» που ανεβάζει στο Σύγχρονο Θέατ...

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ξεπέρασε τον Θερβάντες

Σύμφωνα με έρευνα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez} είναι ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας ισπανόφωνης λογοτεχνίας των τελευταίων είκοσι ετών, εκθρονίζοντας από την πρώτη θέση τον Θερβάντες [Miguel de Cervantes], δημιουργό του «Δον Κιχώτη».

Επιμέλεια: Boo...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ