alt

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα «Η μεταμόρφωση» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Πατάκης).

Του Κυριάκου Χαλκόπουλου

Η Μεταμόρφωση ξεκινάει με την ανεπίδεκτη αμφιβολίας επισήμανση ότι ο Gregor Samsa έχει μετατραπεί σε ένα ανθρώπινου μεγέθους σκαθάρι. Δεν αποδίδεται σε κάτι αυτή η μεταβολή, αν και ο ίδιος ο Samsa, όσο ακόμα έχει διάθεση να σκεφτεί αυτό το ζήτημα, την αντιμετωπίζει ως απότοκο της κουραστικής και αδιέξοδης ζωής του ως πλασιέ, μια ζωή την οποία άλλωστε οφείλει στα χρέη της οικογένειάς του, που είχε αναλάβει για λογαριασμό τους να αποπληρώσει. Στο τέλος αφανίζεται εκείνος αντί για το χρέος, και την ίδια στιγμή μοιάζουν καλύτερες οι προοπτικές και της οικογένειάς του, ως να οφείλονταν όλα τα προβλήματά της στον Gregor.

Όσο αναντίρρητη είναι η κρίση πως όλα αυτά δεν αποτελούν ένα όνειρο, άλλο τόσο επόμενο φαντάζει πως η εξήγηση του καινοφανούς συμβάντος είναι αλληγορική. Ο Samsa νιώθει πως είναι ένα πλάσμα συναφές με τα έντομα, και έτσι συμβολικά μεταμορφώνεται όντως σε κάτι τέτοιο. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι στα πλαίσια του διηγήματος η μεταμόρφωση είναι συμβολική: αντίθετα έχουμε πάρα πολλούς και σαφείς λόγους για να εκτιμήσουμε πως στο διήγημα η μεταμόρφωση είναι εντελώς πραγματική.

Όσο αναντίρρητη είναι η κρίση πως όλα αυτά δεν αποτελούν ένα όνειρο (άλλωστε η αντίστοιχη σημείωση εμφανίζεται στις πρώτες προτάσεις του κειμένου, ενώ ολόκληρη η ιστορία διαρκεί ακριβώς έναν χρόνο), άλλο τόσο επόμενο φαντάζει πως η εξήγηση του καινοφανούς συμβάντος είναι αλληγορική. Ο Samsa (που το επίθετό του μοιάζει με πολλούς τρόπους σε αυτό του Kafka), νιώθει πως είναι ένα πλάσμα συναφές με τα έντομα, και έτσι συμβολικά μεταμορφώνεται όντως σε κάτι τέτοιο. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι στα πλαίσια του διηγήματος η μεταμόρφωση είναι συμβολική: αντίθετα έχουμε πάρα πολλούς και σαφείς λόγους για να εκτιμήσουμε πως στο διήγημα η μεταμόρφωση είναι εντελώς πραγματική.

Ωστόσο, όπως κάθε συμβολισμός, έτσι και αυτός του πρώην ανθρώπου και νυν εντόμου περιέχει τη δική του δυναμική. Κάπου προς το τέλος του πρώτου μέρους της διήγησης βλέπουμε τον Samsa να επιχειρεί να μεταβάλει την πορεία της κίνησης του σώματός του, ώστε να επιστρέψει στο δωμάτιό του. Μόνο που δεν μπορεί να το καταφέρει αυτό εύκολα· τα πόδια του είναι εξαιρετικά πολυάριθμα, σε αυτό διαφέρει από ένα σκαθάρι, και έτσι του χρειάζεται ένας περίπλοκος συντονισμός ώστε να επιτύχει και την πιο απλή κίνηση, όπως θα όφειλε να είναι αυτή η μεταβολή στην κίνηση. Τούτο μοιάζει να αποτελεί μια αλληγορία για την περίπλοκη σκέψη, η οποία γίνεται να παρουσιάσει ακόμα και στόχους που, δίχως αυτήν, έμοιαζαν εύκολοι, τώρα σε κάτι που απαιτεί εξαιρετικά μεθοδική εργασία για να επιτευχθεί...

Ο Samsa, που έχουμε κάθε λόγο να εκτιμούμε πως αποτελεί το πιο ευγενικό και εκλεπτυσμένο μέλος της οικογένειάς του, αλλά και του περίγυρού του που παρουσιάζεται στη διήγηση, τελικά δεν θα αποφύγει να έρθει σε ρήξη με όλους αυτούς τους ανθρώπους, και να γίνει αντιληπτός ως κάτι απόκληρο και περίεργο, μια χαμένη υπόθεση.

Όπως είχε πάρει το βάρος της οικογένειας όσο ακόμα ζούσε με ανθρώπινη μορφή, έτσι και στο τέλος του παίρνει το βάρος που τώρα αποδίδεται ολότελα σε εκείνον, και μετά από τον θάνατό του ξεκινάει φανερά ένας νέος κύκλος για τους άλλοτε οικείους του. Εξάλλου, σταδιακά, χάνει κάθε επαφή με τον κόσμο των ανθρώπων. Αρχικά περιορίζεται στο δωμάτιό του, έπειτα τα έπιπλα από εκείνο λαμβάνονται, ίσως για να πωληθούν, με την αμετάκλητη κρίση ότι δεν θα του χρειαστούν ποτέ πια. Στην τελευταία προσπάθειά του να επανέλθει, έστω και ως έντομο, στον κόσμο των ανθρώπων, συναντά τη βίαιη απώθηση από τους ξένους που έχουν εντωμεταξύ βρεθεί στο σπίτι ως νοικάρηδες. Ακόμα αξίζει να σημειωθεί η προδοσία από την αδελφή του, που πολύ αργά τη συνειδητοποιεί, και που όμως έμενε να σφραγίσει την τρομερή του μοίρα.

Όλο το διήγημα θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως η αλληγορία της καταστροφής ενός ευαίσθητου όντος από μια παλιά πληγή. Η νέα πληγή στη ράχη του, από το μήλο που πέταξε εναντίον του ο πατέρας του (καθαυτή ενδεχομένως μια βιβλική αναφορά) μοιάζει με κάποιον ετεροχρονισμό της παλιότερης πληγής, που υπήρχε και όταν ακόμα ο Gregor ήταν άνθρωπος. Το άλλοτε τέλειο (στην πραγματικότητα ήδη μυωπικό μεταφορικά) οπτικό του πεδίο περιορίζεται τόσο πολύ που καταντά να μην μπορεί να δει σημαντικά παραπέρα από το παράθυρό του. Γίνεται κάποιος που οφείλει να κρύβεται όποτε του ετοιμάζουν το φαγητό. Γίνεται το αντικείμενο των σιγανών συζητήσεων έξω από τον χώρο του εγκλεισμού του.

Το αρχικό σύμπτωμα δεν υφίσταται πλέον, ή, αν μπορεί να εκτιμηθεί η ίδια η μεταμόρφωση ως σύμπτωμα, πάντως πλέον αυτό συμβαίνει με την πλήρη απώθηση κάθε έγνοιας που θα οδηγούσε κάποτε στην ενόραση για το βαθύτερο αίτιο της τωρινής κατάστασης, παρόλο που, φυσικά, μόνο εκείνη θα γινόταν κάποτε να παρουσιάσει τη δυνατότητα η παρούσα φρίκη να ανασκευαστεί...

Όμως είναι ίσως όλα αυτά απλώς η επόμενη κρίση μιας παλιάς δυστυχίας, μιας δυστυχίας για την οποία δεν διαβάζουμε, δεν την αγγίζει καν ο Gregor, όπως δεν αγγίζει εκείνο το σημείο στο σώμα του με τις άσπρες βούλες που του φέρνει ρίγος η πρώτη επαφή με αυτό. Υπό μία έννοια μοιάζει εδώ η ιστορία του με εκείνη του Κακού Τελωνίου στις Χίλιες και μια νύκτες, το οποίο παρουσιάζεται εξ αρχής φυλακισμένο, και στο τέλος ξαναφυλακίζεται, ίσως υπό ακόμα αθλιότερες συνθήκες, όμως ποτέ δεν μαθαίνουμε γιατί ήταν σε αυτόν τον εγκλεισμό στην αρχή της ιστορίας: ακόμα πιο αποφασιστικά λησμονιέται η αρχική πληγή του Gregor, όχι μόνο από τους άλλους, αλλά και από τον ίδιο.

Έτσι μπορεί να ειπωθεί ότι η ιστορία αρχίζει με τη συνέπεια αυτής της πληγής, η οποία επισφραγίζει και τη μοίρα του. Το αρχικό σύμπτωμα δεν υφίσταται πλέον, ή, αν μπορεί να εκτιμηθεί η ίδια η μεταμόρφωση ως σύμπτωμα, πάντως πλέον αυτό συμβαίνει με την πλήρη απώθηση κάθε έγνοιας που θα οδηγούσε κάποτε στην ενόραση για το βαθύτερο αίτιο της τωρινής κατάστασης, παρόλο που, φυσικά, μόνο εκείνη θα γινόταν κάποτε να παρουσιάσει τη δυνατότητα η παρούσα φρίκη να ανασκευαστεί...

Υπό αυτή την έννοια είναι στην απόλυτη αρχή της ιστορίας που εξασφαλίζεται η τελική της έκβαση, ο θάνατος του Samsa, όπως χρόνια αργότερα ο ίδιος ο Kafka πέθανε, από τη φυματίωση που και εκείνος όμως θεωρούσε απαρέγκλιτα ως μια «συμβολική πληγή».

* Ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΟΠΟΥΛΟΣ είναι μεταφραστής και συγγραφέας.

altΗ μεταμόρφωση
Φραντς Κάφκα
Μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Πατάκης 2012
Σελ. 144, τιμή εκδότη €8,20

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

«Έντιμοι άνθρωποι» του Λεονάρδο Παδούρα (κριτική) – O Mάριο Κόντε σε μια Κούβα που αλλάζει

Για το μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα [Leonardo Padura] «Έντιμοι άνθρωποι» (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη). Kεντρική εικόνα: © Wikimedia Commons. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη 

Ανεξάρτητα αν είχε επισκ...

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

«Συνάντηση» της Νατάσα Μπράουν (κριτική) – «Αφομοιώσου, αφομοιώσου… διαλύσου μέσα στο χωνευτήρι»

Για το μυθιστόρημα της Νατάσα Μπράουν [Natasha Brown] «Συνάντηση» (μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας, εκδ. Gutenberg). Kεντρική εικόνα: Η Teyonah Parris από τη σειρά «Mad Men». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη 

«Δεν υπάρχει επιτ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τάκης Καμπύλης: «Κυριαρχεί η δημοσιογραφία της ντουντούκας, που δεν ασκεί έλεγχο αλλά ασκεί/υπηρετεί εξουσία»

Τάκης Καμπύλης: «Κυριαρχεί η δημοσιογραφία της ντουντούκας, που δεν ασκεί έλεγχο αλλά ασκεί/υπηρετεί εξουσία»

Συνέντευξη με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Τάκη Καμπύλη με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα «Το κόμμα του καλού θεού» (εκδ. Καστανιώτη). 

Συνέντευξη στον Διονύση Μαρίνο 

Η τέχνη μιμείται τη ζωή; Κι όμως, κάποιες φο...

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Παρουσίαση του «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ» και βράβευση του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή από τη γαλλική κυβέρνηση

Εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Φρανσουά Ραμπελαί [François Rabelais] «Γαργαντούας – Πανταγκρυέλ – Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον» (μτφρ. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει». 

Επιμέλεια: Book ...

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Τιμώντας την Βισουάβα Σιμπόρσκα με ένα αφιέρωμα και μια έκθεση

Με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννηση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας Πολωνής ποιήτριας Βισουάβα Σιμπόρσκα [Wislawa Szymborska 1923-2012], η Πρεσβεία της Πολωνίας σε συνεργασία με την Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ διοργανώνουν στις 7 Δεκεμβρίου αφιέρωμα στη ζωή και σ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

«Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» του Δημοσθένη Δαββέτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Δημοσθένη Δαββέτα «Το τέλος της Αισθητικής; Τεχνομηδενισμός και Σύγχρονη Τέχνη» (Επίμετρο: Μάνος Στεφανίδης) το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

«Χωριό Ποτέμκιν» του Γιώργου Παναγή (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Γιώργου Παναγή «Χωριό Ποτέμκιν», που κυκλοφορεί στις 28 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Τόπος. [Η έκφραση «Χωριό Ποτέµκιν» (ρωσικά: по­тёмкинские деревни) περιγράφει ένα κατασκεύασµα που έχει στόχο να αποκρύψει την αλήθεια ή να εξωραΐσει µια κατάσταση].

Επιμέλεια:...

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

«Ο Γιουγκοσλάβος» της Άνα Βούτσκοβιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vučković] «Ο Γιουγκοσλάβος» (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος), το οποίο κυκλοφορεί αρχές Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Η ΜΠΑΝΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ