alt

Για το μυθιστόρημα της Yasmine El Rashidi Χρονικό ενός τελευταίου καλοκαιριού (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Κριτική).

Του Νίκου Ξένιου

Η σιωπή και η συνενοχή στις έντονες, σημαντικές στιγμές της ζωής, καθώς και μια ιμπρεσιονιστική καταγραφή του κατακερματισμού μιας οικογένειας μέσα από τις πολιτικές διαφωνίες, διατρέχουν ως μοτίβα το μυθιστόρημα της Γιασμίν Αλ Ρασίντι Χρονικό ενός τελευταίου καλοκαιριού, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική σε ιδιαίτερα ευαίσθητη και φροντισμένη μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου. Το μυθιστόρημα καταγράφει τα υπόγεια ρεύματα ανησυχίας που αλλοίωσαν τη φυσιογνωμία της Αιγύπτου μέσα από απανωτές πολιτικές ανακατατάξεις των τριών τελευταίων δεκαετιών, ωθώντας μια αιγύπτια διανοούμενη της Αμερικής να αναζητήσει την «ενήλικη» ταυτότητά της ψηλαφώντας τα μέρη που κατέγραψε η μνήμη της.

Τρία καλοκαίρια ανώνυμης αφηγήτριας

Βαθειά θλίψη για την αλλοίωση του πολιτιστικού πορτραίτου της χώρας της, βαθύ συναίσθημα απώλειας για την απουσία του πατέρα, αίσθημα ανικανοποίητου με τις πολιτικές υποσχέσεις που δόθηκαν και δεν τηρήθηκαν.

Το καλοκαίρι του 1984, ένα εξάχρονο κορίτσι από το Κάιρο περιμένει μπροστά στην κλειστή πόρτα του υπνοδωματίου της μητέρας του. Η συναισθηματικά αποστασιοποιημένη, ιδιόρρυθμη μητέρα συνεννοείται διαρκώς στο τηλέφωνο σε τρεις γλώσσες: στα αγγλικά, στα γαλλικά και στα αραβικά. Ατελείωτη πλήξη, βωβές τηλεοπτικές σκηνές από το αμερικανικό σήριαλ «Ντάλας», αγιογραφικά πορτραίτα του απελθόντος Ανουάρ Ελ Σαντάτ και το κενό της ανεξήγητης αναχώρησης του Πατέρα, επιδρούν σωματικά στην ψυχοσύνθεση του κοριτσιού και ρυθμίζουν την αντίληψή του του χρόνου. Βαθειά θλίψη για την αλλοίωση του πολιτιστικού πορτραίτου της χώρας της, βαθύ συναίσθημα απώλειας για την απουσία του πατέρα, αίσθημα ανικανοποίητου με τις πολιτικές υποσχέσεις που δόθηκαν και δεν τηρήθηκαν.

Η εικοσάχρονη κοπέλα του δεύτερου μέρους (1998) δείχνει μεγαλύτερη κατανόηση για την «απαθή» προσωπικότητα της μητέρας της. Παράλληλα, με μια «κατευνασμένη» φεμινιστική διάθεση, ολοκληρώνει την προσωπογραφία των δύο ανδρών που διαμόρφωσαν την πολιτική της ταυτότητα: του Θείου που μένει στο εκκεντρικό σπίτι του Φαγιούμ και αρνείται να αντικρίσει τα κλειστά δωμάτια της πεθαμένης γιαγιάς, από τη μία, και του Ντίντο, του αιματώδους, διδακτικού, κομμουνιστή εξαδέλφου, από την άλλη. Η Αλ Ρασίντι διερωτάται για τη «Μουσουλμανική Αδελφότητα», για τις κυβερνητικές αλλαγές, για τον Νάσερ και για την Πρώτη Επανάσταση, του 1919. Για την κοινή σημαία με τη Συρία και για την αποτίναξη του ζυγού των Εγγλέζων και για τη λαϊκή διαμαρτυρία του 2011, που ήταν  «μια λαϊκή εξέγερση (...), όχι μια πραγματική Επανάσταση, όχι μια αλλαγή συστήματος».

Με απόλυτα αφαιρετική γραφή μιλά για τη «χαμένη» γενιά που διαμόρφωσε την πολιτιστική ζωή της Αιγύπτου μετά τον Νάσερ.

Στο τρίτο μέρος (2014), στον προθάλαμο της βιολογικής και πολιτικής της ωρίμανσης, η νέα γυναίκα βιώνει την ανεξήγητη επιστροφή του πατέρα και τη φυλάκιση του ιδεαλιστή χολερικού εξαδέλφου. Γραμμένα και ξαναγραμμένα, τα ψήγματα μνήμης της συγγραφέως την οδηγούν στη συνειδητοποίηση της σιωπής που είχε τηρήσει επί δύο δεκαετίες, και που, θραύοντάς την, μπορεί να μιλήσει ειλικρινά για το πώς διαμορφώθηκε ως προσωπικότητα παράλληλα με την ιστορία της χώρας καταγωγής της. Με απόλυτα αφαιρετική γραφή μιλά για τη «χαμένη» γενιά που διαμόρφωσε την πολιτιστική ζωή της Αιγύπτου μετά τον Νάσερ και μεταστρέφεται σε συγγραφέα: αυτό που αρχικά προετοιμαζόταν για σενάριο ταινίας, σταδιακά μετατρέπεται σε βιβλίο. 

alt

Καταγράφοντας λεπτομερώς τις αλλαγές

Η συγγραφέας, που σήμερα διδάσκει στο Πρίνστον και επιμελείται της περιοδικής έκδοσης Bidoun για τις τέχνες και τα γράμματα της Μέσης Ανατολής, έχει ένα πλούσιο αρθρογραφικό έργο στο New York Review of Books, που αναμφίβολα συνέβαλε στην καλειδοσκοπική καταγραφή των αμιγώς «αιγυπτιακών» στιγμών του πρώτου της αυτού βιβλίου. 

Η Ρασίντι μιλά για την πολιτική μετριοπάθεια, για το κατά πόσον η λογοτεχνία μπορεί να σχηματοποιήσει την ιστορία και για έναν πιθανό «νέο αιγυπτιακό μοντερνισμό» στην αφήγηση. Μελετά για την «ήττα της λογοτεχνίας» έπειτα από τα πολιτικά γεγονότα του 1967, για τη «νέα γλώσσα» που γεννήθηκε τότε. Για την απογύμνωση των ιδεωδών, για την απογύμνωση του λεκτικού οργάνου των συγγραφέων, για τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό του Ναγκίμπ Μαχφούζ και για τις πειραματικές απόπειρες γραφής νεώτερων συγγραφέων που ακολούθησαν. Έχουν, άραγε, γραφεί τα πάντα για την Αίγυπτο; Τι θα επιβιώσει από το παλιό Κάιρο; Τα μουσεία; Το άγαλμα του φαραώ Ακενατόν που δεν απαντά στις επιστολές της; Οι βίαιες εξεγέρσεις; Η συγγραφέας, που σήμερα διδάσκει στο Πρίνστον και επιμελείται της περιοδικής έκδοσης Bidoun για τις τέχνες και τα γράμματα της Μέσης Ανατολής, έχει ένα πλούσιο αρθρογραφικό έργο στο New York Review of Books, που αναμφίβολα συνέβαλε στην καλειδοσκοπική καταγραφή των αμιγώς «αιγυπτιακών» στιγμών του πρώτου της αυτού βιβλίου.  

Κυρίαρχο είναι το κενό από τη συνεχή απουσία δύο νεκρών: της γιαγιάς και μιας αδελφής με αναπηρία που στοιχειώνουν το σπίτι. Το ύφος της αφήγησης στο πρώτο μέρος είναι πηγαίο, ανεπιτήδευτο, παιδικό, συνθέτει όμως με κινηματογραφικές séquances ένα ψηφιδωτό εικόνων της καθημερινότητας που μεταπλάθονται σε παγιωμένους τύπους συμπεριφοράς: τον καφέ με το αλάτι και τη ζάχαρη, τη ζέστη και τον ανεμιστήρα, τη θλιμμένη εικόνα μιας μητέρας που κρατά το μυστικό της επτασφράγιστο, τα κλειστά, παροπλισμένα δωμάτια, τη θέα των δέντρων στον κήπο, τους ήχους από τα πραξικοπήματα, το αραβικό μένος στην έξαρσή του. Αλλά και τη γεύση του μάνγκο και της γκαουάφα, της καυτερής «σάτα» στα τηγανιτά αυγά, την αφρώδη γεύση της Seven Up και της στιμμένης λεμονάδας, τον πυρωμένο ήλιο και τα εμπορικά καταστήματα, την άναρχη κυκλοφορία στους δρόμους και τα κρησφύγετα των επαναστατών.

Ένα μυθιστόρημα που χαρακτηρίζεται από την ευαίσθητη, ιδιότυπη ματιά της γυναίκας που με τον χρόνο μαθαίνει να συγχωρεί, να κατανοεί, να εμβαθύνει, να οραματίζεται. 

Το Κάιρο είναι η πόλη που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα, ένα Κάιρο πολυάνθρωπο, πολύβουο, μεταμορφωσιγενές, που φέρει όλα τα γνωρίσματα των παλαιότερων εποχών και τα διακριτικά μορφών πολιτισμού που έχουν περάσει ανεξίτηλα στη φυσιογνωμία των ανθρώπων και της καθημερινής ζωής. Οι τρεις διαφορετικές  αφηγήτριες του μυθιστορήματος, δηλαδή το ίδιο ανώνυμο κορίτσι σε τρεις χρονικές φάσεις που απέχουν δεκαπέντε χρόνια η μια από την άλλη, παρατηρούν διαρκώς τις μεταβολές του σκηνικού σε μια μορφή συνειδησιακής ροής. Ένα μυθιστόρημα που μιλά για το εφθαρμένο αξιακό σύστημα, για τη νοσταλγία για παλαιότερες πολιτικές καταστάσεις, για τη σύνθεση από δυο εξίσου ισχυρές κουλτούρες μιας συγγραφέως που ανασυνθέτει το «παζλ» των νοηματοδοτήσεων που διαμορφώνουν την πολιτική ιδεολογία της ηρωίδας της. Όμως, πάνω απ’ όλα, είναι ένα μυθιστόρημα που χαρακτηρίζεται από την ευαίσθητη, ιδιότυπη ματιά της γυναίκας που με τον χρόνο μαθαίνει να συγχωρεί, να κατανοεί, να εμβαθύνει, να οραματίζεται. 

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Δεν θέλω να ’χω σενάριο στην ταινία. Αλλά έχω ξεκάθαρη αίσθηση του τι θα ήθελα να δίνει τον τόνο, την ατμόσφαιρα της ταινίας. Θα ήθελα να έχει αρκετά ξεκάθαρους χαρακτήρες και δομή ταινίας μυθοπλασίας, αλλά ν’ αφήνει το περιθώριο για πιο αυθόρμητα πλάνα, τύπου cinéma vérité.

Γράφω: Καθημερινότητα. Αναρωτιέμαι πώς  θα ’ταν αν έβαζα ανθρώπους από τη ζωή μου να παίξουν σκηνές και ταυτόχρονα να τους παρακολουθώ με την κάμερα στην καθημερινότητά τους. Θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω σενάριο για κάποια επεισόδια; Ή να ’χω κάποιον να τ’ αφηγείται, στο πλαίσιο μιας οικογενειακής συζήτησης; Δείχνοντας, έτσι, τις διαφορετικές οπτικές γωνίες που καθρεφτίζουν την πολυπλοκότητα  της εθνικής ψυχής, ανάγλυφη τις μέρες μετά την επιστροφή του Μουμπάρακ από την Αντίς. Ίσως κάτι που θ’ αποτυπώνει το χάσμα των γενεών;»


altΧρονικό ενός τελευταίου καλοκαιριού
Yasmine El Rashidi
Μτφρ. Μαρία Αγγελίδου
Κριτική 2017
Σελ. 184, τιμή εκδότη €14,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

«Μπαουμγκάρτνερ» του Πολ Όστερ (κριτική) – Tο κύκνειο άσμα ενός σπουδαίου δημιουργού

Για το κύκνειο άσμα του Πολ Όστερ [Paul Auster] «Μπαουμγκάρτνερ» (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Πανθομολογούμενα, ακόμα και οι σημαντικότεροι συγγραφείς προσεγγίζοντας το τέλος της ζωής τους σταδιακά χάνουν την αρχικ...

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (κριτική)

Για το μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ [Vladimir Nabokov] «Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ» (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Ήταν η ηχώ μιας πιθανής αλήθειας, μια επίκαιρη υ...

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

«Το μαύρο σύννεφο» του Φρεντ Χόιλ (κριτική) – Όταν ένας κορυφαίος φυσικός γράφει επιστημονική φαντασία

Για το μυθιστόρημα του Φρεντ Χόιλ [Fred Hoyle] «Το μαύρο σύννεφο» (μτφρ. Θοδωρής Πιερράτος, επίμετρο Richard Dawkins, φιλολογική επιμέλεια Τραϊανός Μάνος, εκδ. Ροπή).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στις μέρες μας ο κίνδυνος μιας...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

«Ένας απέραντος κόσμος» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Εντ Γιόνγκ (κριτική) – «Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας»

Για το βιβλίο του Εντ Γιόνγκ [Ed Yong] «Ένας απέραντος κόσμος» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πεδίο), «ένα μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας, στην προσπάθεια να αξιολογήσουμε ορθότερα την παρουσία μας σε τούτο τον πλανήτη». 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος...

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Δημήτρης Καραγιάννης: «Το κακό δεν έχει οντότητα, αναφύεται εκεί που απουσιάζει το φως της ζωής»

Με αφορμή το βιβλίο του, «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδ. Αρμός), ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, μιλά για τη συστημική ψυχοθεραπεία, το κακό, τα ένστικτα και τις ενορμήσεις, και λέει ότι  «η καλοσύνη μπορεί στην αυθεντική έκφρασή της να αποτελεί έκφραση της ψυχικής ομορφιάς».  ...

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

«Γκουντ λακ» του Βασίλη Κατσικονούρη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Γκουντ λακ», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

(Στο μπαρ του Μότζο. Ο ΜΗΤΣ με τον ΑΛΚΗ σ’ ένα τραπέζι. Ο ΜΗΤΣ έχ...

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

«Το παιδί και το κρι κρι» της Βάννας Κατσαρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Βάννας Κατσαρού «Το παιδί και το κρι κρι», σε εικονογράφηση της Μαίης Σταθοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Λίγα λόγια για...

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

«Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους» του Μίνου Ευσταθιάδη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Μίνου Ευσταθιάδη «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΑ ΤΥΜΠΑΝΑ

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

  «Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες συγγραφείς και μεταφραστές γράφουν για το μυθιστόρημα που τους αποκάλυψε τη Χώρα

«Η δική μου Αμερική»: 25 Έλληνες και Ελληνίδες συγγραφείς και μεταφραστές μας αποκαλύπτουν το μυθιστόρημα που τους μύησε στην αχανή χώρα. Οι επιλογές τους κυμαίνονται από εφηβικά αναγνώσματα μέχρι ένα πολύ επίκαιρο (και μη λογοτεχνικό) βιβλί...

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Κατασκοπικά μυθιστορήματα: Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Επιλογή από τα καλύτερα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει τελευταία, συν λίγα παλαιότερα, από τα κορυφαία του είδους. Ταυτόχρονα, μια ευσύνοπτη μα πλήρης παρουσίαση της ιστορίας του είδους, μαζί με έναν αναστοχασμό πάνω στα όρια και τις συντεταγμένες του.

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρί...

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Τι διαβάζουμε τώρα; 25 βιβλία λογοτεχνίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή… μόλις

Ο Οκτώβριος οδεύει προς το τέλος του, οι εκδότες έχουν ήδη βγάλει, ή βγάζουν αυτές τις μέρες, σημαντικά βιβλία που θα διαβαστούν και θα συζητηθούν τους μήνες που έρχονται. Επιλέξαμε ορισμένα από αυτά, ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, κυρίως. Θα ακολουθήσουν, το επόμενο διάστημα, πολλά περισσότερα. 

Γράφ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ