alt

Για το μυθιστόρημα του Υμπέρ Χαντάντ Παλαιστίνη (μτφρ. Αλέξης Εμμανουήλ, εκδ. Utopia).

Του Νίκου Ξένιου

Ο Υμπέρ Χαντάντ γεννήθηκε το 1947 στην Τυνησία και ανατράφηκε με την ιουδαιο-βερβερίνικη κουλτούρα. Στο μυθιστόρημά του Παλαιστίνη διαχειρίζεται το ζήτημα της εβραιοπαλαιστινιακής διαμάχης χωρίς μανιχαϊσμούς, φιλοτεχνώντας ένα ποιητικό μυθιστόρημα που αποτυπώνει την ψυχή και το αίσθημα και των δύο λαών, που κατά βάθος μοιάζουν τόσο πολύ. Το μυθιστόρημα έχει βραβευθεί με το Prix Renaudot Poche 2009 και με το Prix des cinq continents de la Francophonie 2008. Ο Χαντάντ πρωτοεμφανίστηκε στα γαλλικά γράμματα το 1967. Τα βιβλία του Ο ζωγράφος της βεντάλιας, Το επιθυμητό σώμα και Τα πρώτα χιόνια στο Ποντισερί γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία στο γαλλόφωνο κοινό. Είναι ιδρυτής και εκδότης του περιοδικού «Apulée» [1].

Στην «άλλη διάσταση»

Το ταξίδι του Τσαμ/Νεσίμ στην «άλλη πλευρά» είναι μια υπαρξιακή μεταμόρφωση, που συντελείται «εκτός χρόνου», ένα συμβολικό ταξίδι που αποδίδει με ποιητικό ιδιόλεκτο την κατάσταση της ανυπαρξίας, της απουσίας ταυτότητας και της περιπλάνησης ενός ανθρώπου.

Ο συγγραφέας παίρνει έναν Ισραηλινό, τον υποβάλλει στην ίδια μεταχείριση στην οποία υποβάλλουν οι Ισραηλινοί τους Παλαιστίνιους και το αποτέλεσμα είναι να παραγάγει ένα τρομοκράτη. Το μοτίβο το έχω ξανασυναντήσει στο βιβλίο του Τζον Χάουαρντ Γκρίφιν Μαύρος σαν κι εμένα (Black Like Me, 1961), όπου ο τεξανός συγγραφέας περιγράφει την εμπειρία του στη Λουιζιάνα, στο Μισσισσίπη, στην Αλαμπάμα και στην Τζόρτζια, όταν άλλαξε το χρώμα του δέρματός του και κατέγραψε τις εμπειρίες του ως μαύρου στην «άλλη πλευρά». Στο βιβλίο του Χαντάντ συμβαίνει κάτι διαφορετικό: το ταξίδι του Τσαμ/Νεσίμ στην «άλλη πλευρά» είναι μια υπαρξιακή μεταμόρφωση, που συντελείται «εκτός χρόνου», ένα συμβολικό ταξίδι που αποδίδει με ποιητικό ιδιόλεκτο την κατάσταση της ανυπαρξίας, της απουσίας ταυτότητας και της περιπλάνησης ενός ανθρώπου που, στα βερβερίνικα, θα έφερε επάξια τον χαρακτηρισμό amazigh=ελεύθερος άνθρωπος.

Κάπου στη Δυτική Όχθη [2], μια ισραηλινή περίπολος δέχεται την επίθεση ενός Παλαιστίνιου κομάντο. Ένας Ισραηλινός στρατιώτης σκοτώνεται και ένας άλλος απάγεται και χάνει τα υπάρχοντά του. Πληγωμένος και σε κατάσταση σοκ, ο όμηρος Τσαμ χάνει επαφή με την πραγματικότητα. Όταν ο Παλαιστίνιος θα τον πετάξει δεμένο μέσα σε έναν ανοικτό τάφο, ο Τσαμ θα κάνει την υπέρβαση: θα χάσει τη μνήμη του, και μαζί και την ταυτότητά του, βλέποντας μέσα στον καθρέφτη τον εαυτό του και περνώντας μέσα από τον καθρέφτη αυτόν στη σκοτεινή κι ανεξερεύνητη γι’ αυτόν περιοχή της Χεβρώνας, θα φορέσει αραβικά ενδύματα και θα ταυτισθεί με τη νέα του ιδιότητα: «Το κεφάλι του γυρνούσε μέσα στο θάμπωμα του ζενίθ. Έβγαλε από το σακίδιό του την πλυμένη και σιδερωμένη από τη Φαλαστίν μαντίλα του και τη φόρεσε για να προστατευτεί από τον ήλιο» [3].

Η ασάφεια της χαμένης ταυτότητας και η παραβολή

Στα πλαίσια της μυθιστορηματικής πραγματικότητας, τα πάντα είναι υποκείμενα σε ανατροπή: αυτή είναι η αρετή της γραφής του Χαντάντ.

Το μυθιστόρημα του Χαντάντ είναι ωδή στη συμφιλίωση και στην ειρήνη: δύο παλαιστίνιες γυναίκες θα περιθάλψουν τον ήρωα, που για ένα διάστημα μεταβατικό θα ζήσει στη Χεβρώνα [4], ανάμεσα στην Πράσινη Γραμμή και στη «ζώνη ασφαλείας» και θα είναι ο Νεσίμ, γιος της τυφλής χήρας Ασμαχάν και αδελφός της ανορεξικής κόρης της, της Φαλαστίν. Η Φαλαστίν δεν θα παραδοθεί ούτε στην αγάπη ούτε στο μίσος. Τα σπλάχνα της είναι ξηρά: «aux entrailles asséchées», σαν μια σύγχρονη Αντιγόνη θα συνεχίσει να αναπνέει σε μια περιοχή ανάμεσα στη ζωή και στο όνειρο. Η Φαλαστίν είναι υπερήφανη, απείθαρχη και ταυτόχρονα εύθραυστη, ένα θύμα της ανθρώπινης κακουργίας [5]. Η Φαλαστίν (με άλλα λόγια: η Παλαιστίνη) βλέπει στο πρόσωπο του Τσαμ τον χαμένο της αδελφό. Ο Τσαμ την ερωτεύεται. Η σχέση των δύο είναι η σχέση δύο παρόντων/απόντων που κατά σύμπτωσιν συναντώνται σε συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο [6], συνθέτοντας μιαν υπερ-πολιτική, οικουμενική παραβολή.

Όταν ο Τσαμ/Νεσίμ θα χάσει τη Φαλαστίν, θα χάσει και την υπαρξιακή του ελευθερία. Θα ξαναβρεί το κλεμμένο του πορτοφόλι, την προσωρινά απολεσθείσα του ταυτότητα, τις ρίζες του και το μίσος που αυτές συνεγείρουν: θα ξαναγίνει ο Τσαμ στο τέλος του μυθιστορήματος, στο σημείο όπου θα πληροφορηθεί την αυτοκτονία του αδελφού του. Έτσι, θα βαδίσει προς την Ιερουσαλήμ για να γίνει καμικάζι. Στην πραγματικότητα ο Τσαμ/Νεσίμ βαδίζει με επιβραδυνόμενη ταχύτητα προς τον θάνατό του. Στo πλαίσιo της μυθιστορηματικής πραγματικότητας, τα πάντα είναι υποκείμενα σε ανατροπή: αυτή είναι η αρετή της γραφής του Χαντάντ. Επιπλέον, το θέμα των «ταυτοτήτων» που θίγει το βιβλίο αυτό είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο. Στη σφαίρα της διανόησης, η διαδικασία δόμησης των ταυτοτήτων αποτελεί μείζον ζήτημα για τα γαλλικά γράμματα.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
** Φωτογραφία από την ταινία animation Βαλς με τον Μπασίρ (Waltz with Bashir) του Ari Folman.

[1] Ο Απουλήιος, που στα βερβερίνικα ονομαζόταν Afulay, έζησε στη βόρεια Αλγερία στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα και υπήρξε συγγραφέας, ρήτορας και νεοπλατωνικός φιλόσοφος. Έγραψε, στα λατινικά, το πιο γνωστό του έργο, τις Μεταμορφώσεις ή Ο χρυσός γάιδαρος. Για τον Χαντάντ η περίπτωση του Απουλήιου είναι ανάλογη με τη δική του: διπλή πολιτιστική ταυτότητα, αφοσίωση στη λογοτεχνία. Ο Ibn Khaldoun (1332-1406), στο βιβλίο του Ιστορία των Βερβέρων, αποδίδει την καταγωγή των Βερβερίνων στον Χαμ (Τσαμ), τον καταραμένο γιο του Νώε που αντίκρυσε γυμνό τον πατέρα του. Ο Χαμ θα μπορούσε να εκληφθεί ως το πρότυπο για τη σύνθεση της περσόνας του Τσαμ στο βιβλίο του Χαντάντ, ως προσώπου που είναι φορέας δύο πολιτισμικών ταυτοτήτων. Ενδιαφέρουσα είναι η μελέτη ταυτοτήτων της Leïla Najar (στο Πανεπιστήμιο Paris X): «L'image de l'Antiquité en Tunisie du milieu du 19ème siècle jusqu'à 1956» (Η εικόνα της Αρχαιότητας στην Τυνησία, από τα μέσα του 19ου αιώνα ως το 1956). 
[2] Η περιοχή της Υπεριορδανίας συνήθως αναφέρεται είτε ως «Δυτική όχθη» του Ιορδάνη είτε ως «Ιουδαία-Σαμάρεια». Βλέπε, σχετικά, Neil Caplan, The Israel-Palestine Conflict: Contested Histories, 2011.
[3] Υμπέρ Χαντάντ, Παλαιστίνη, μετάφραση Αλέξη Εμμανουήλ, Αθήνα, Utopia, 2007, σ. 112.
[4] Χεβρώνα λέγεται η περιοχή στα αραβικά: الخليل , ενώ Αλ-Χαλίλ λέγεται στα εβραϊκά: חֶבְרוֹן
[5] Hubert Haddad, Palestine, ed. Le Livre de Poche, Paris, p.21.
[6] Η Φαλαστίν περιγράφεται ποιητικά από τον Χαντάντ ως η ίδια η Παλαιστίνη ή μια αλληγορία της Παλαιστίνης: είναι «η γη, η πνοή του ανέμου μέσα στις αμυγδαλιές, η μεγάλη νύχτα η σπαρμένη με αστέρια και όνειρα» («la terre, le souffle du vent dans les amandiers, […] la grande nuit forgée d’étoiles et de songes»).

Αποσπάσματα από το βιβλίο 

Παιδιά έκλαιγαν και ούρλιαζαν στο βάθος της κατοικίας, καθώς ένας γελαστός υπαξιωματικός περνούσε χειροπέδες σ’ έναν άντρα πεσμένο στο πάτωμα, με πρόσωπο ασπρισμένο από τους πεσμένους σοβάδες. Η Φαλαστίν, αποσβολωμένη, παρακολουθούσε τη σκηνή, που λες και είχε αναδυθεί από τα ερείπια του ύπνου της. Μέσα από τη σκόνη που αιωρούνταν στον αέρα διέκρινε για μια στιγμή την ταπετσαρία στους τοίχους με τα κίτρινα μοτίβα από φοινικιές και κοχύλια, τα παλιακά έπιπλα, την καλλιγραφημένη σουράτα σε ένα κάδρο και τα χαλάκια από σκοινί, τα μπαούλα το ένα πάνω στο άλλο, τα πλυμένα ρoύχα απλωμένα στις καρέκλες. «Σταματήστε!» είπε ορθώνοντας το κορμί της. «Αυτός ο άνθρωπος δεν έχει κάνει τίποτα κακό...»

«Δεν είναι και τόσο μακριά...» είπε η Φαλαστίν και κουβαριάστηκε στην αγκαλιά του.
«Για ποιο λες;»
«Τίποτα, ο πόλεμος... δεν είναι ποτέ μακριά» (...)
 

altΠαλαιστίνη
Hubert Haddad
Μτφρ. Αλέξανδρος Εμμανουήλ
Utopia 2017
Σελ. 192, τιμή εκδότη €15,00

alt

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

«Το βιβλίο της μορφής και του κενού» της Ρουθ Οζέκι (κριτική) – Αναζητώντας διέξοδο από το χάος

Για το μυθιστόρημα της Ρουθ Οζέκι [Ruth Ozeki] «Το βιβλίο της μορφής και του κενού» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Κλειδάριθμος). Κεντρική εικόνα: Στιγμιότυπο από την ταινία «Τhe Book of Henry». 

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

«Νεφελοκοκκυγία» του Άντονυ Ντορ (κριτική) – Μια εντυπωσιακή περιπλάνηση σε χώρο και χρόνο

Για το βιβλίο του Άντονυ Ντορ [Anthony Doerr] «Νεφελοκοκκυγία» (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα (2021).

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

...
«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

«Το χρυσό σημειωματάριο» της Ντόρις Λέσινγκ – Αλήθειες βαθιές κι επώδυνες, ενεργές και σήμερα

Για το εμβληματικό μυθιστόρημα της νομπελίστριας Ντόρις Λέσινγκ [Doris Lessing] «Το χρυσό σημειωματάριο» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Διόπτρα). 

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Είναι δύσκολο να μιλήσεις για την Ντόρις Λέσινγκ χω...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

The Athens Prize for Literature 2022: Οι λίστες με τους υποψήφιους, σε ελληνικό και ξένο μυθιστόρημα

Στην Αίθουσα Τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου στην Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Πλατεία Κοτζιά), θα απονεμηθούν εφέτος, για δέκατη έβδομη χρονιά, τα βραβεία μυθιστορήματος «The Athens Prize for Literature» του περιοδικού (δε)κατα για το 2022. Η ανακοίνωση των νικητών και ταυτόχρονα η απονομή θα γίνουν την Πέμπτ...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Χριστουγεννιάτικη γιορτή από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: Σαββατοκύριακο στην Πλάκα, με Αργύρη Μπακιρτζή, κεράσματα και μεγάλες προσφορές

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διοργανώνουν χριστουγεννιάτικη γιορτή βιβλίου το Σάββατο 9 & την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου από τις 11:00 μέχρι και τις 19:00 στην οδό Θουκυδίδου 4, στην Πλάκα και υπόσχονται δύο μέρες γεμάτες με μουσική, κεράσματα, προτάσεις για δώρα και μεγάλες προσφορές.

Επιμέλεια: ...

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Εορταστικό τετραήμερο των εκδόσεων Ψυχογιός στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Από σήμερα (7/12) έως και την Κυριακή (10/12) οι εκδόσεις Ψυχογιός ετοιμάζουν μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για μικρούς και μεγάλους στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με bazaar βιβλίων, εκδηλώσεις και δράσεις για τα παιδιά. «Τίτλοι λογοτεχνίας για μικρούς και μεγάλους, bazaar βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς & συναρπα...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

«Τρότζαν» του Θανάση Χειμωνά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Θανάση Χειμωνά «Τρότζαν, που κυκλοφορεί στις 8 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Άνοιξα τα μάτια μου. Το μυαλό μου, αδειανό. Γύρω μου, φως. Έντονο. Εκτυφλωτικό. Συνειδητοπο...

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

«Αχ, Ευρώπη! Κείμενα για το μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» του Γιούργκεν Χάμπερμας (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από βιβλίο του Γιούργκεν Χάμπερμας [Jürgen Habermas] «Αχ Ευρώπη! – Κείμενα για το Μέλλον της Ευρώπης και την δημόσια σφαίρα» (μτφρ. – προλεγόμενα – σχόλια: Δημήτρης Υφαντής, το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 15 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Printa / Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγορασ...

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Πολύ αργά πια» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 7 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Την Παρασκευή, 29 Ιουλίου, το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Τα δέκα καλύτερα βιβλία του 2023 σύμφωνα με τους New York Times

Η συντακτική ομάδα των New York Times ξεχώρισε τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2023, επιλέγοντας πέντε έργα μυθοπλασίας και πέντε δοκίμια. Στην κεντρική εικόνα, η Ζέιντι Σμιθ [Zadie Smith], συγγραφέας του «The fraud», το οποίο αναφέρεται στη λίστα ως ένα από τα πέντε σημαντικότερα μυθιστορήματα του έτους που ...

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

«Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή» – Αυτοβιογραφίες και βιογραφίες, 15+1 επιλογές από τις πρόσφατες εκδόσεις

Τι κοινό μπορεί να έχει η Μαρινέλλα με τον Έλον Μάσκ; Η Μαρία Κάλλας με τον Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρίγκιπας Χάρι με τον Διονύση Σιμόπουλο; Οι βιογραφίες όλων αυτών, και μερικές ακόμη, κυκλοφόρησαν τους προηγούμενους μήνες και σας τις παρουσιάζουμε.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστό...

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Κλερ Κίγκαν – Η Ιρλανδή που ανέδειξε τις χάρες της μικρής φόρμας

Η Ιρλανδή συγγραφέας έχει αγαπηθεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και όχι άδικα. Τι είναι αυτό που την κάνει ιδιαίτερη και γιατί η πρόσφατη νουβέλα της «Πολύ αργά πια» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) την καταξιώνει. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ