alt

Για τα μυθιστορήματα του Colm Tóibín, Μπρούκλιν (εκδ. Ίκαρος) και Καραβοφάναρο στο μαύρο νερό (εκδ. Gutenberg). Και τα δύο σε μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου.

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Γίνεται παγκόσμιος εμμένοντας στον μικρόκοσμό του, έναν μικρόκοσμο όπου όλα συμβαίνουν δίχως υπερχειλίσεις συναισθημάτων, αλλά απλά, ήπια, μειλίχια, με μιαν ακλόνητη αξιοπρέπεια. Σουρντίνα και σιγαστήρας στα ουρλιαχτά. Και τα δάκρυα να μένουν στις κόγχες των ματιών, να μην κυλάνε, να μην εκτονώνουν, να μην εκβιάζουν. Διαβάζοντάς τον, σου έρχεται στο νου η μουσική του Ερίκ Σατί μείον την ειρωνεία. Ο Κολμ Τομπίν (Colm Tóibín, Ιρλανδία, 1955) ξέρει να γέρνει το κεφάλι με αγάπη, με συμπόνια, και, κυρίως, με κατανόηση πάνω από των ανθρώπων τα καθημερινά, ζωτικά και κρίσιμα γι᾽ αυτούς, προβλήματα. Ξέρει να εισδύει στην ψυχονοητική τους ιδιοσυστασία, να ταξιδεύει μαζί τους στα μύχια, στα έσω τοπία τους. Και, σαν ένας κατευνασμένος, ήμερος και ήρεμος Τένεσι Γουίλιαμς, ξέρει να μετατρέπει σε πολύτιμα μυθιστορήματα τις μικρές συσπάσεις του νου καιι της ψυχής των γυναικών όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με διλήμματα.

Σαν ένας κατευνασμένος, ήμερος και ήρεμος Τένεσι Γουίλιαμς, ξέρει να μετατρέπει σε πολύτιμα μυθιστορήματα τις μικρές συσπάσεις του νου καιι της ψυχής των γυναικών όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με διλήμματα.

Τόσο στο Καραβοφάναρο στο Μαύρο Νερό (εκδ. Gutenberg) όσο και στο Μπρούκλιν (εκδ. Ίκαρος), ο Τομπίν καταπιάνεται ακριβώς με τα διλήμματα που τίθενται μέσα στην καθημερινή ζωή και με τη στάση των γυναικών απέναντι στα διλήμματα αυτά. Βεβαίως, υπάρχουν και άντρες στα δύο αυτά μυθιστορήματα, αλλά είναι δευτεραγωνιστές. Ναι, είναι ενίοτε καταλύτες για τα όσα πράττουν και σκέφτονται οι γυναίκες, ωστόσο μοιάζουν περισσότερο με σκιές σκιών, ή με αβανταδόρους, υπάρχουν για να κάνουν παιχνίδι οι γυναίκες.

Στο Καραβοφάναρο (1999), ο Ντέκλαν, στα τελευταία σκιρτήματα της ζωής του, χτυπημένος από AIDS, συγκεντρώνει γύρω του τις τρεις γυναίκες που έχουν διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη ζωή του: την Έλεν, την αδελφή του, τη Λίλι, τη μητέρα του, και την Ντόρα, τη γιαγιά του. Τρεις γυναίκες δυναμικές, που διατηρούν διαφορετικές διαδρομές, που μιλάνε με τις σιωπές τους και με τα νεύματά τους, που λόγω της οδύνης του Ντέκλαν θα έρθουν, σχεδόν αναγκαστικά, κοντά. Και, βέβαια, θα υποχρεωθούν να ανοιχτούν στην αλήθεια. Σχεδόν τα πάντα διαδραματίζονται άηχα, με κινήσεις των βλεμμάτων, χωρίς πολλά λόγια. Η κουζίνα της γιαγιάς γίνεται το κέντρο του μυθιστορήματος, ενός «έργου δωματίου», όπως εύστοχα χαρακτηρίζει το Καραβοφάναρο στο Μαύρο Νερό, η έμπειρη μεταφράστρια Αθηνά Δημητριάδου (η οποία, ας σημειωθεί, υπογράφει και τη μετάφραση του Μπρούκλιν, καθώς και των άλλων δύο σημαντικότατων μυθιστορημάτων του Τομπίν που κυκλοφόρησαν πρόσφατα: Η Διαθήκη της Μαρίας και Νόρα Γουέμπστερ, αμφότερα από τις εκδόσεις Ίκαρος). 

Μέσα από την ιδιοφυή ενορχήστρωση των ψιθύρων, των παρηγορητικών μουρμουρητών, των αποσοβημένων συγκρούσεων, ο Τομπίν μιλάει για την καθημερινότητα στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ανάβοντας το κεράκι της αγάπης.

Εκεί, στην πανσιόν της γιαγιάς, η Έλεν, διαρκώς δραπέτις από το παρελθόν, μία φυγάς από την πραγματικότητα που την καθόρισε, θα συμφιλιωθεί με τη μητέρα της, και με τον ίδιο της τον εαυτό. Συζητάει με τον Πολ, έναν από τους δύο φίλους του Ντέκλαν που του παραστέκονται, και οι μνήμες από την παιδική της ηλικία θα αναδυθούν την επιφάνεια. Η συμφιλίωση είναι, άλλωστε, η καλή θυγατέρα της μνημοσύνης.

Ο Τομπίν γράφει με ακρίβεια λεπιδοπτερολόγου. Όπως σχεδόν σε όλα του τα μυθιστορήματα, η πατρική μορφή είναι και στο Καραβοφάναρο απούσα, άλλοτε λόγω θανάτου άλλοτε λόγω απόστασης (τόσο ψυχικής όσο και πραγματικής, χωροχρονικής). Οι γυναίκες έχουν αναλάβει τα ηνία, οι γυναίκες διευθετούν τα πράγματα, οι γυναίκες συνδιαλέγονται μεταξύ τους — σκέφτονται, ομιλούν, πράττουν, συγκρούονται, φιλιώνουν. Οι γυναίκες θυμούνται. «Έμεινα ξύπνια γιατί σκεφτόμουνα όλ᾽ αυτά που συνέβησαν πριν από χρόνια», λέει η Έλεν στη γιαγιά της, την Ντόρα, ενόσω εκείνη στοργικα ετοιμάζει τσάι και βάζει φέτες ψωμί στην τοστιέρα. «Μπορεί να φταίει το δωμάτιο και ο φάρος που μου ξανάρθαν όλα, ίσως και το γεγονός ότι ο Ντέκλαν είναι στο νοσοκομείο. Τέλος πάντων, δεν άφησα τίποτα απ᾽ έξω, έπιασα από τότε που πέθανε ο μπαμπάς κι εμείς ήμασταν εδώ».

Μέσα από την ιδιοφυή ενορχήστρωση των ψιθύρων, των παρηγορητικών μουρμουρητών, των αποσοβημένων συγκρούσεων, ο Τομπίν μιλάει για την καθημερινότητα στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ανάβοντας το κεράκι της αγάπης.

alt

Tο Μπρούκλιν είναι γραμμένο το 2009, μια δεκαετία μετά το Καραβοφάναρο, και τα πάντα διαδραματίζονται το 1952, σχεδόν μισόν αιώνα πριν από το 1999, έτος έκδοσης αλλά και δρώμενων του Καραβοφάνατου. Και εδώ, οι γυναίκες είναι στο προσκήνιο: η Έιλις Λέισι, η Ρόουζ, η αδελφή της, η μητέρα τους, η μοχθηρή μαγαζατόρισσα μις Κέλι, και εν συνεχεία η σπιτονοικυρά και οι συγκάτοικοι της Έιλις στο Μπρούκλιν, ήτοι η κυρία Κίοου και οι νεαρές Πάτι και Νταϊάνα, μις ΜακΆνταμ και μις Κίγκαν. Η Έιλις έχει μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες προκειμένου να ακολουθήσει μια σεμνή και μετρημένη σταδιοδρομία λογίστριας. Θα εργαστεί σε ένα μοντέρνο, για την εποχή, πολυκατάστημα, θα σπουδάσει φιλόπονα, θα αρχίσει να εξοικειώνεται με την κοσμοβριθή γειτονιά της, θα γνωρίσει έναν γοητευτικό νεαρό Ιταλοαμερικανό υδραυλικό, τον Τόνι Τζουζέπε Φιορέλο, θα πηγαίνουν στον κινηματογράφο παρέα, θα δούνε το περιλάλητο μιούζικαλ Τραγουδώντας στη βροχή, αμέσως μόλις άρχισε να προβάλλεται, και θα παντρευτούν. Ο αναπάντεχος θάνατος της Ρόουζ θα υποχρεώσει την Έιλις να επιστρέψει προσωρινά στην Ιρλανδία. Δεν θα μιλήσει σε κανέναν για τον γάμο της. Θα απολαύσει την εκτίμηση των συμπατριωτών της —έχει αλλάξει στις ΗΠΑ, έχει άλλον αέρα, έχει ωριμάσει, έχει αποκτήσει αυτοπεποίθηση.

Στο Μπρούκλιν, η πλοκή είναι υποτυπώδης. Είναι το εφαλτήριο για να προχωρήσει ο Τομπίν σε μιαν ανατομία της ιρλανδικής επαρχιακής κοινωνίας στην μεταπολεμική εποχή.

Ο ευειδής  και εύπορος Τζιμ Φάρελ θα την φλερτάρει, ενώ παλαιότερα δεν της έδινε ιδιαίτερη σημασία. Θα της προτείνουν εργασία, ενώ παλαιότερα όχι. Η Έιλις θ᾽ αρχίσει να παίζει σοβαρά με την ιδέα να διαλύσει τον γάμο της, να μην επιστρέψει σε όσα την περιμένουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, και να εγκατασταθεί μόνιμα στον τόπο της. Βρίσκεται αντιμέτωπη μ᾽ αυτό το δίλημμα. Εντέλει, και ύστερα από μια κακόβουλη παρέμβαση/επέμβαση στα προσωπικά της εκ μέρους της μις Κέλι, η Έιλις θα λάβει την απόφασή της: θα γυρίσει στον Τόνι, στην εργασία της, στο Μπρούκλιν.

Και στο Μπρούκλιν, η πλοκή είναι υποτυπώδης. Είναι το εφαλτήριο για να προχωρήσει ο Τομπίν σε μιαν ανατομία της ιρλανδικής επαρχιακής κοινωνίας στην μεταπολεμική εποχή. Και εδώ, η λεπτομέρεια και η ακρίβεια είναι ο τρόπος του. Πάντα, λεπταίσθητος, πάντα λεπιδοπτερολόγος των ψυχικών διακυμάνσεων, ο Τομπίν εισδύει στη μυχιοθήκη των ηρωίδων του (οι άντρες είναι απόντες ή απλώς διακοσμητικοί) και μας την παρουσιάζει με αργούς  μελωδικούς ρυθμούς, με έναν σλόου χορό της γραφής. Ακόμα και η μία και μοναδική ερωτική/σεξουαλική σκηνή είναι γραμμένη με συγκινημένη κατανόηση και αποστασιοποίηση. Μεγαλύτερη ένταση σημειώνεται στη σκηνή όπου η Έιλις αρχίζει να ανακαλύπτει τον νέο κόσμο, το Μπρούκλιν, την Αμερική: «Θαρρείς και η κάθε στιγμή κουβαλούσε ένα πρωτόγνωρο θέαμα, μια καινούργια αίσθηση, μια πληροφορία […] Συγκρατούσε και την παραμικρή λεπτομέρεια. Ακόμη κι όταν προσπαθούσε να σκεφτεί κάτι άλλο ή ν᾽ αδειάσει το μυαλό της από σκέψεις, τα γεγονότα της ημέρας χυμούσαν ακάθεκτα. Για την κάθε μέρα της, σκεφτόταν, της χρειαζόταν άλλη μια ολόκληρη μέρα για να συλλογιστεί τα όσα είχαν συμβεί και να τα ξεπετάξει, να τα βγάλει από τον νου της για να μην την ξενυχτίσουν ή για να μην τρυπώσουν στα όνειρά της με φευγαλέες εικόνες από προηγούμενες εντυπώσεις και με άλλες εικόνες ανοίκειες, γεμάτες χρώματα και πλήθη κόσμου, όλοι τους βιαστικοί, σαν αλαλιασμένοι».

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το Καραβοφάναρο στο μαύρο νερό: «Φανταζόταν τη θάλασσα, οργισμένη και αμείλικτη, να κινείται αργά κατά την πόλη και να μην αφήνει τίποτα στο διάβα της, να τα διαλύει όλα, οι νεκροί να ξεβράζονται από τους τάφους, σπίτια να καταρρέουν, αυτοκίνητα να παρασύρονται στον ασυγκράτητο ωκεανό, να μη μένει τίποτα όρθιο, μόνον το απέραντο χάος» [σ. 252].

Απόσπασμα από το Μπρούκλιν:  «Ο επόμενος χορός ήταν σλόου και η Έιλις δεν ένιωθε άνετα να χορεύει τόσο κοντά στον Τόνι, αλλά δεν μπορούσε να κάνει κι αλλιώς, γιατί η πίστα είχε κατακλυστεί από ζευγάρια που χόρευαν. Και τότε κατάλαβε ότι κάπως έτσι πρέπει να ένιωθε κι εκείνος, ότι πάσχιζε να μην την πλησιάζει υπερβολικά και αναρωτήθηκε αν το έκανε από διακριτικότητα ή μήπως επειδή δεν την έβρισκε και τόσο ελκυστική» [σ. 196].


 

altΜπρούκλιν
Colm Tóibín
Μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου
Ίκαρος 2016
Σελ. 384, τιμή εκδότη €15,90

alt

 

 

altΚαραβοφάνατο στο μαύρο νερό
Colm Tóibín
Μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου
Gutenberg 2016
Σελ. 336, τιμή εκδότη €14,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ COLM TÓIBÍN 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

«Ροζ γλίτσα» της Φερνάντα Τρίας – Νερά κόκκινα, ψάρια νεκρά, ζωή αφόρητη

Για το μυθιστόρημα της Φερνάντα Τρίας (Fernanda Trías) «Ροζ γλίτσα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Carnívora, σε μετάφραση Ιφιγένειας Ντούμη. 

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

«Ο Μωυσής με τον Ααρών έκαναν όπως ακριβώς του...

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

«Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας» της Χιρόμι Καουακάμι (κριτική) – Μια ιδιαίτερη σχέση ανθίζει

Για το μυθιστόρημα της Χιρόμι Καουακάμι (Hiromi Kawakami) «Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση της Μαρίας Αρώνη και της Kyoko Shibayama. Στην κεντρική εικόνα, η συγγραφέας.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...
«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

«Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα – Ξυπνάς ως έντομο, πεθαίνεις ως άνθρωπος

Για τη νουβέλα του Φραντς Κάφκα (Franz Kafka) «Η μεταμόρφωση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα ξανά στα ελληνικά, σε νέα μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Δώμα. 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

Όταν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

«Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου (κριτική) – Αξίζει να κάνεις παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο;

Για την παράσταση «Πνεύμονες» του Ντάνκαν Μακμίλαν σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, στο θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα μέχρι τις 13 Μαΐου. © για την εικόνα: Joey Leo

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Στο θέατρο Κάτω...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

«Η χλωμή κυρία» του Αλέξανδρου Δουμά (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από την νουβέλα του Αλέξανδρου Δουμά [Alexandre Dumas], «Η χλωμή κυρία» (εισαγωγή – μτφρ. – επίμετρο: Γιώργος Θάνος), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου στη σειρά «microMEGA/Λογοτεχνία», των εκδόσεων Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

«Αυτό έκανες πάντα» του Νίκου Ιατρού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Νίκου Ιατρού «Αυτό έκανες πάντα», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περπατώ κάτω από τον δυνατό ήλιο. Το δέρμα μου αντιστέκεται, τα πνευμόνια...

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Νταβίντε Κόπο [Davide Coppo] «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Στην αρχή του ντοκιμαντ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 καλά ιστορικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βασιλεία στην Ελλάδα, η ιστορία της αμερικανικής πολιτικής αλλά και η πρόσφατη περίοδος της άγριας ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζονται. Δέκα πρόσφατα ιστορικά βιβλία που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε στα σκοτεινά νερά τ...

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο Πάπας Φραγκίσκος (1936 - 2025) μέσα από τα βιβλία που έγραψε και γράφτηκαν για αυτόν

Ο πάπας των φτωχών, ο μεταρρυθμιστής και προοδευτικός πάπας που άσκησε τα παπικά του καθήκοντα επί 12 χρόνια από το 2013, πέθανε σε ηλικία 88 ετών. Στα πέντε βιβλία που παρουσιάζουμε συγκαταλέγεται η μοναδική αυτοβιογραφία του («Ελπίδα» εκδ. Gutenberg) αλλά και συνομιλίες που είχε κάνει και είχαν αποτυπωθεί στο χαρτ...

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές από γυναίκες συγγραφείς – Διηγήματα μεταξύ υπογείωσης και απογείωσης

Πέντε αξιοπρόσεκτες συλλογές διηγημάτων από γυναίκες συγγραφείς, που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2024 και ενδεχομένως πέρασαν κάτω από το ραντάρ μας. 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το διήγημα μένει συνήθως χαμηλόφωνο...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ