alt

Για το μυθιστόρημα του Τζον Γουίλιαμς Ο Στόουνερ (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Αυτοί που ξέρουνε ν' ακούν τη χλόη να βλασταίνει, γνωρίζουν καλά και τι σημαίνει το βουητό του καταρράκτη του χρόνου, τι σημαίνει αδυσώπητο κύλισμα των δευτερολέπτων. Και αυτοί ακριβώς, είτε ρητά είτε υπόρρητα, καταφάσκουν, λένε το περίφημο yes, yes, yes στη ζωή. Άλλοτε το κάνουν με συγκρούσεις μετωπικές και άλλοτε πλαγιοκοπώντας, πάντως εμμένουν στις εμμονές τους και άλλο δεν τους ενδιαφέρει πέρα από το να προσκυνούν τις προσηλώσεις τους. Μπορεί να μένουν στη σκιά, μπορεί να μη φωνασκούν και να μη διαλαλούν καμία πραμάτεια, μπορεί να μοιάζουν ακόμα και υποτονικοί, αλλά αυτοί είναι εντέλει οι αληθινοί κινητήρες της κοινωνίας, οι γνήσιοι αναρχικοί φιλόσοφοι, οι έστω με σιγαστήρα, με σουρντίνα, τελάληδες του Απόλυτου.

Ένας βίος που δεν θα τον ζήλευε κανείς, μια σταδιοδρομία που δεν έχει την παραμικρή λάμψη, ένας αγρόσυρτος περίπατος κάτω από έναν φαιό ουρανό που διαρκεί εξήντα πέντε χρόνια, μια οικογενειακή ζωή κάτω του μετρίου, ένας έρωτας προορισμένος να ναυαγήσει, καμία εκτίναξη πάθους: αυτή είναι η επιφάνεια, αυτό είναι ό,τι βλέπει κανείς – ή, μάλλον, αυτό που ο ήρωας, ο Στόουνερ, θέλει να βλέπουν οι πάντες...

Τέτοιος ήρωας είναι ο Γουίλιαμ Στόουνερ, ο κεντρικός χαρακτήρας του φαινομενικά λιτού μυθιστορήματος του Τζον Γουίλιαμς (John Williams, 29.08.1922-03.03.1994) με τον λίαν λιτό τίτλο Ο Στόουνερ (Stoner). Ένας βίος που δεν θα τον ζήλευε κανείς, μια σταδιοδρομία που δεν έχει την παραμικρή λάμψη, ένας αγρόσυρτος περίπατος κάτω από έναν φαιό ουρανό που διαρκεί εξήντα πέντε χρόνια, μια οικογενειακή ζωή κάτω του μετρίου, ένας έρωτας προορισμένος να ναυαγήσει, καμία εκτίναξη πάθους: αυτή είναι η επιφάνεια, αυτό είναι ό,τι βλέπει κανείς – ή, μάλλον, αυτό που ο ήρωας, ο Στόουνερ, θέλει να βλέπουν οι πάντες ώστε να μπορεί ο ίδιος να μένει πεισματικά προσηλωμένος στην πορεία του. Η οποία πορεία έχει να κάνει φαινομενικά (επιμένω στο: φαινομενικά, όπως βλέπετε – και θα συνεχίσω να επιμένω όσο γραφω και μιλάω γι᾽ αυτό το αριστούργημα της λογοτεχνίας) με τη γεωπονία και την κτηνοτροφία αρχικά, με την κατανόηση του θαύματος της λογοτεχνίας λίγο αργότερα, με τη διδασκαλία εν συνεχεία, με τον άρτιο οικογενειακό βίο κατόπιν, με τον έκνομο παραβατικό έρωτα μετά, και με το αργό σβήσιμο της ζωής στο τέλος.

Ο Γουίλιαμ Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς είναι ένας ήπιος, φαινομενικά, αντάρτης μέσα σε μια κοινωνία που οδηγεί τους αντάρτες στον θορυβώδη όλεθρο. Το ξέρει, το έχει συνειδητοποιήσει, και προσέρχεται στη σκακιέρα των ημερών και των νυχτών, με μια βαθιά γνώση του παιχνιδιού – τόσο βαθιά ώστε να μην την αντιλαμβάνεται σχεδόν κανείς. «Σαχ και ματ κάνει πάντοτε η πραγματικότητα» έλεγε ο ποιητής Νίκος Καρούζος, αφού είχε ήδη πει «Η ζωή είναι ένα καθαρματικό φαινόμενο». Ο Γουίλιαμ Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς γνωρίζει την άτεγκτη αλήθεια αυτών των φθεγμάτων, και παίζει πιο στρατηγικά από σχεδόν κάθε άλλον το παιχνίδι. Και, παρά το φαινομενικά άδοξο πικρό του τέλος, έχει κερδίσει την παρτίδα, κάθε παρτίδα.

williams1
O John Williams «επί το έργον».
 

Πώς γίνεται αυτό; Γίνεται όταν γίνεσαι συστηματικός και μεθοδικός λάτρης της ζωής δίχως να το κάνεις θέμα, δίχως τηλεβόα. Γίνεται όταν την κρίσιμη στιγμή παίρνεις την κρίσιμη απόφαση – «Από εδώ όπου είμαστε, να πάμε εκεί όπου βρίσκεται η Απόφαση» έλεγε σοφά ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν. Γίνεται όταν είσαι αγύριστο κεφάλι, δίχως να το παίρνει είδηση κανείς. Γίνεται όταν αντί για το μανιφέστο και την προκήρυξη, προτιμάς το μειλίχιο μίλημα και τη χαμηλότονη υπαινικτική ποίηση. Γίνεται όταν ακούς το 73ο σονέτο ενός άλλου Γουίλιαμ, του Σαίξπηρ, και αθόρυβα επιλέγεις να εγκαταλείψεις τις αναγκαίες σπουδές στη γεωπονική για να εντρυφήσεις στη λογοτεχνία, όπως ακριβώς κάνει ο Γουίλιαμ Στόουνερ. Γίνεται όταν ακούς με προσοχή τα επιχειρήματα των άλλων, τους αφήνεις να νομίζουν ότι σε έπεισαν, τους δίνεις φαινομενικά δίκιο και εκεί που δεν το περιμένουν κάνεις το δικό σου, δίχως να κοσμείς την απόφασή σου με κάποια φαινομενικά μεγαλειώδη απόφανση. Γίνεται όταν ξέρεις για καιρό να προετοιμάζεσαι έτσι ώστε όταν έρθει η στιγμή να είσαι στο ύψος των περιστάσεων – χωρίς, και πάλι, να το κάνεις θέμα, δίχως να το διαλαλείς.

Ιδού: «Την αγάπη για τη λογοτεχνία, για τη γλώσσα, για το μυστήριο του νου και της καρδιάς, το πώς αποκαλύπτονται στους ασήμαντους, αλλόκοτους και απροσδόκητους συνδυασμούς γραμμάτων και λέξεων, τα τυπωμένα γράμματα, τόσο μαύρα, τόσο ψυχρά – την αγάπη που κρατούσε κρυμμένη σαν να ήταν παράνομη ή επικίνδυνη, άρχισε πια να τη δείχνει, στην αρχή διστακτικά, μετά τολμηρά, στο τέλος υπερήφανα» (σ. 173). Όλη η στρατηγική, και σε όλα τα γεγονότα της ζωής, του Γουίλιαμ Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς, κρυσταλλώνεται σε αυτή την φράση. Τόσο στη λογοτεχνία όσο και στον έρωτά του για τη δεσποινίδα Κάθριν Ντρίσκολ, τόσο στις αντιξοότητες που συναντά στο πανεπιστημιακό περιβάλλον όσο και όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με το φάσμα του θανάτου, ο Στόουνερ διατηρεί, πεισματικά, προσηλωμένα, την ίδια στάση: τα κρατάει όλα εντός του, τα επεξεργάζεται, αναλύει τη θέση (όπως λένε οι σκακιστές), αποφασίζει σιωπηρά, πράττει με ισχυρότατη, αλλά πάντα μειλίχια, με μειδιάματα εκπεφρασμένη, αποφασιστικότητα.

Ο Γουίλιαμ Στόουνερ είναι ένας Τζιμ Μόρισον σε συσκευασία Ντίνου Ηλιόπουλου, είναι ένας Μιχαήλ Μπακούνιν σε συσκευασία Ηλία Ηλιού. Ο Γουίλιαμ Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς είναι ένας νέος τύπος ήρωα.

Ο Στόουνερ είναι φαινομενικά ενδοτικός, κάνει φαινομενικά αυτά που τον καλούν οι άλλοι να κάνει, αλλά στην πραγματική πραγματικότητα κάνει πάντα και μόνον αυτά που ο ίδιος έχει αποφασίσει να κάνει. Είναι φτυστός ο Μπάρτλμπυ, ο γραφέας, για όσους ξέρουν να διακρίνουν τις ομοιότητες πέρα από τις φαινομενικότητες – και είναι ενδιαφέρον ότι στην Αθηνά Δημητριάδου, η οποία υπογράφει τη θαυμάσια και θαυμαστή μετάφραση του Στόουνερ, οφείλουμε επίσης τη μετάφραση του μικρού αριστουργήματος του Χέρμαν Μέλβιλ (βλ. Μπάρτλμπυ, ο γραφέας, εκδ. Άγρα). Αφήνει τη σύζυγό του, την Ίντιθ, να αλωνίσει με οργή, με θρήνο, με στριγγλιές, με μοχθηρές σιωπές, ώσπου «αποκαμωμένη και σχεδόν ευγνώμων» να αποδεχτεί την ήττα της. Αφήνει τους ραδιούργους συναδέλφους του στο πανεπιστήμιο να θεωρούν ότι τον απομόνωσαν, τον παρέκαμψαν, τον αφάνισαν, ώσπου να κατισχύσει αυτός επιμένοντας στη δική του θεώρηση των πραγμάτων. Αφήνει την αρρώστια και τον θάνατο να τον απειλήσουν, να τον κάμψουν, να τον εκμηδενίσουν, αλλά, ο μέγας σιωπηλός αντάρτης της ζωής, ο Γουίλιαμ Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς, θα φύγει ακριβώς με τον δικό του, πείσμονα τρόπο: με το βιβλίο, με το δικό του βιβλίο, με το βιβλίο που αυτός έγραψε, στο χέρι – σαν σκήπτρο, σαν ξίφος, σαν κοντάρι, το βιβλίο του θα είναι ο θρίαμβός του.

Ο Γουίλιαμ Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς είναι ένας Τζιμ Μόρισον σε συσκευασία Ντίνου Ηλιόπουλου, είναι ένας Μιχαήλ Μπακούνιν σε συσκευασία Ηλία Ηλιού. Ο Γουίλιαμ Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς είναι ένας νέος τύπος ήρωα που τώρα, ύστερα από μισόν αιώνα, διακρίνουμε με δυναμική διαύγεια τη βαθύτατη και κρίσιμη σημασία του.

ΥΓ. Για το φαινομενικά απλό ύφος του βιβλίου αξίζει να γραφτεί ένα άλλο κείμενο. Περιορίζομαι εδώ να σημειώσω το εξής φαινομενικά παράδοξο: οι λάτρεις του μυθιστορήματος Στόουνερ συμβαίνει να είναι επίσης λάτρεις της μεταλλικής πρόζας του Ντον ΝτεΛίλο, των εκτυφλωτικών επιτευγμάτων του Τόμας Πίντσον, και της ασύλληπτα πειραματικής θραυσματικότητας του Ντέιβιντ Μάρκσον. Κάτι λέει αυτό. Και έχει μεγάλη σημασία αυτό το κάτι.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Τα μάτια του άκαιγαν από την προσήλωση σε σκοτεινά κείμενα, ο νους του βάραινε καθώς συσσώρευε παρατηρήσεις, τα δάχτυλά του έτσουζαν από την ανεξίτηλη αίσθηση του παλιού δέρματος και του ναστόχαρτου και του χαρτιού~ ένιωθε όμως να ανοίγεται σ᾽ έναν κόσμο τον οποίο διέσχιζε έστω και φευγαλέα, κάτι που του έδινε λίγη χαρά» (σ. 131). 


altΟ Στόουνερ
John Williams
Μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου
Gutenberg 2017
Σελ. 416, τιμή εκδότη €15,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JOHN WILLIAMS

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

«Φως τον Αύγουστο» του Ουίλιαμ Φόκνερ (κριτική) – Όταν οι ανθρώπινες σχέσεις ορίζονται από το σκοτάδι της ψυχής

«Φως τον Αύγουστο» του Ουίλιαμ Φόκνερ (κριτική) – Όταν οι ανθρώπινες σχέσεις ορίζονται από το σκοτάδι της ψυχής

Για το μυθιστόρημα του Ουίλιαμ Φόκνερ (William Faulkner) «Φως τον Αύγουστο» (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδ. Gutenberg).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Για τους μεγάλους συγγραφείς, εκείνους που διαστέλλουν τον χρόνο...

«Αυτό που δεν έχει όνομα» της Πιεδάδ Μπονέτ – Ύμνος στην ευθραυστότητα και αποδοχή της ασθένειας

«Αυτό που δεν έχει όνομα» της Πιεδάδ Μπονέτ – Ύμνος στην ευθραυστότητα και αποδοχή της ασθένειας

Για το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Πιεδάδ Μπονέτ (Piedad Bonnett) «Αυτό που δεν έχει όνομα» (μτφρ. Καλυψώ Αγγελοπούλου, εκδ. Κυψέλη).

Γράφει η Ιωάννα Φωτοπούλου

Θα ξεκινήσω λέγοντας πως το ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

«Λευκό» της Χαν Γκανγκ (κριτική) – Σπουδή στη λευκότητα

Για το μυθοπλαστικό έργο της Χαν Γκανγκ (Han Kang) «Λευκό» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Καστανιώτη). Κεντρική εικόνα: Η συγγραφέας. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Λευκό χάπι, λευκά μαλλιά, φεγγάρι, χιόνι, αλάτι, γλά...

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

«ζ, η, θ, Ο Ξένος» του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο – τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας» μας φέρνουν κοντά στο «ανοίκειον»

Για την παράσταση «ζ, η, θ, Ο Ξένος», που βασίζεται σε τρεις ραψωδίες της «Οδύσσειας», σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, στην Επίδαυρο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Μετά τη «Νέκυια» με το ιαπωνικό θέατρο ΝΟ το 2015, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανέρχεται φέτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

«Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ σε πρόζα και στίχο» του Βρασίδα Καραλή (προδημοσίευση-βίντεο)

Προδημοσιεύση αποσπάσματος από το βιβλίο του Βρασίδα Καραλή «Τα μπλουζ της οδού Γκλιμπ Πόιντ» (μτφρ. Σοφία Τρουλλινού), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Petites Maisons. Μαζί, ένα πολύ προσωπικό βίντεο με τον συγγραφέα στο Σίδνεϊ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

«Η κοιλάδα της αταξίας» του Φρήντριχ Ντύρρενματτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Φρήντριχ Ντύρρενματτ [Friedrich Dürrenmatt] «Η κοιλάδα της αταξίας» (σε νέα μτφρ. του Βασίλη Πατέρα, με επίμετρο της Πελαγίας Τσινάρη), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ροές.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός ...

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

«Με στέβια και αγαύη» του Γιώργου Μπουρονίκου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βραβευμένο θεατρικό του Γιώργου Μπουρονίκου «Με στέβια και αγαύη», το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΖΕΝΙΕ: Συγγνώμη που θα ρωτήσω: Παιδιά δεν έχε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας, απλοί άνθρωποι, λοξές αφηγήσεις: Οκτώ ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και ξεχωρίζουν

Άγνωστες πτυχές της Ιστορίας ξεδιπλώνονται, ο παραλογισμός εισβάλλει, οι «απλοί» άνθρωποι παλεύουν κόντρα στις εξελίξεις, τους Άλλους και τους ίδιους τους εαυτούς τους – αυτά και πολλά ακόμα συναντάμε σε οκτώ μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ...

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν

20 αστυνομικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ελληνικά και μεταφρασμένα, συν το γνωστό μας Κάσκο του Σέργιου Γκάκα, που είναι επανέκδοση. Για ένα καλοκαίρι γεμάτο μυστήριο και ανατριχίλες, αλλά και με κοινωνικό προβληματισμό. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου

...
Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Έξι βιβλία κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις συν τρεις προτάσεις κουίρ πεζογραφίας και ποίησης από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ