oz judas 700

Για το μυθιστόρημα του Άμος Οζ Ιούδας (εκδ. Καστανιώτη)

ΤουΓιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο Ιούδας είναι ανέκαθεν ένα λογοτεχνικά θελκτικό πρόσωπο στην Ιστορία του Χριστιανισμού, επειδή ξέφυγε από τον κανόνα των δώδεκα αποστόλων και έτσι προκάλεσε τη μήνιν αλλά και την ερμηνευτική ματιά των μετέπειτα γενεών. Πιο συγκεκριμένα, ο «Ιούδας» του Ισραηλινού συγγραφέα Άμος Οζ, που περιλαμβάνει τόσο τη χριστιανική αντιμετώπιση του βιβλικού προσώπου όσο και την εβραϊκή ματιά, τίθεται από άλλη μεριά στο κέντρο όπου διασταυρώνονται παραδειγματικοί και συνταγματικοί άξονες, οι οποίοι τέμνονται εκεί και συνθέτουν ένα πολυκάναλο ιστορικών, πολιτικών και θρησκευτικών ερμηνειών.

Ο Ιούδας ανήκει στην πολιτική λογοτεχνία, που αφορά τόσο στην ίδρυση του ισραηλινού κράτους το 1948 όσο και στις συνέπειες στη ζωή των Εβραίων και των Αράβων της περιοχής.

Από τη μία, το μυθιστόρημα είναι το τελευταίο έργο του κορυφαίου πεζογράφου, ο οποίος γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1939 και γράφει από το 1965 διηγήματα και μυθιστορήματα, που έχουν γνωρίσει παγκόσμια αναγνώριση. Αποτέλεσε και αποτελεί σημαντικό δημόσιο πρόσωπο του Ισραήλ, με αγώνες υπέρ της ειρήνης με τους Παλαιστίνιους, με ανάμιξη στην πολιτική –μεταξύ του εργατικού κόμματος του Σιμόν Πέρες και του αριστερού Meretz–, με ενεργή τοποθέτηση στα μείζονα θέματα της χώρας. Ο Ιούδας ανήκει κι αυτός, όπως και πολλά άλλα έργα του, στην πολιτική λογοτεχνία, που αφορά τόσο στην ίδρυση του ισραηλινού κράτους το 1948 όσο και στις συνέπειες στη ζωή των Εβραίων και των Αράβων της περιοχής.

Από την άλλη, το πρόσωπο του Ιούδα, παρμένο από την Αγία Γραφή και τη χριστιανική παράδοση, επανεγγράφεται σ’ αυτό το πολιτικό πλαίσιο, καθώς συνδέει το θρησκευτικό πλαίσιο, από το οποίο αποσπάται, με το πολιτικό, στο οποίο προσαρτάται. Ο ήρωας του Άμος Οζ, ο Σμούελ Ας, έχει αναλάβει το 1959 διατριβή με θέμα τις εβραϊκές μαρτυρίες για τον Ιησού, θέμα που από μόνο του φέρνει τον Ιούδα στο μεταίχμιο των δύο θρησκειών και παραδόσεων. Η εγκατάλειψη της διατριβής και η παραμονή στο σπίτι του ανάπηρου ηλικιωμένου Γκέρσομ Βαλντ και της σαρανταπεντάρας χήρας νύφης του Ατάλια, την οποία ερωτεύεται, δεν σημαίνει και τον παραγκωνισμό του θέματος, το οποίο πλέον αποκτά πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις.

alt
Ο Amos Oz

Το βιβλίο του Άμος Οζ μιλά για εβραίους και για Ισραηλινούς, για Ιούδα και για πατριώτες, για χριστιανούς και μουσουλμάνους, για ανθρώπους θύματα του έρωτα και της πολιτικής.

Κάπως έτσι το βιβλίο του Άμος Οζ μιλά για εβραίους και για Ισραηλινούς, για Ιούδα και για πατριώτες, για χριστιανούς και μουσουλμάνους, για ανθρώπους θύματα του έρωτα και της πολιτικής. Ο Σαλτιέλ, ο πατέρας της Ατάλια, αντιτάχθηκε στη δημιουργία ισραηλινού κράτους και θεωρήθηκε προδότης, ενώ ο Μίχα, ο άντρας της και γιος του Γκέρσομ, σκοτώθηκε το 1948, στον αγώνα για τη δημιουργία του σύγχρονου ισραηλινού κράτους, και φυσικά θεωρήθηκε ήρωας πολέμου. Ο Άμος Οζ όμως υπονομεύει αυτήν την αντίληψη, καθώς μέσα στο μυθιστόρημα ακούγονται φωνές που θεωρούν κάθε θάνατο ματαιότητα και την έννοια του κράτους ανίκανη να δικαιώσει τις θυσίες που έγιναν. Αυτό ξεκινά από την προσωπική του πεποίθηση που πιστεύει περισσότερο στην ειρηνική συμβίωση Εβραίων και Αράβων, παρά στην κρατική περιχαράκωση των δύο λαών με συνεχή έχθρα και αντιπαλότητα.

Κάθε εβραίος δεν ταυτίζεται με τον προδοτικό Ιούδα και επομένως δεν είναι χριστοκτόνος, ο ρατσισμός είναι μια στερεότυπη και άδικη στάση.

Η σύγκλιση του θρησκευτικού με το πολιτικό στοιχείο οδηγεί στην παρομοίωση του Σαλτιέλ Αμπραβανέλ με τον Ιούδα, όχι όμως με τη καταδικαστική χριστιανική ενοχοποίηση. Όπως ο Ιούδας δεν είναι προδότης, αφού πίστεψε –σύμφωνα με την εκδοχή του βιβλίου– στη θεότητα του Ιησού και θέλησε να αναδείξει τον μεσσιανικό του ρόλο, έτσι και ο Αμπραβανέλ δεν ήταν φιλοάραβας, επειδή συνομιλούσε μαζί τους και πίστεψε ότι οι δύο κοινότητες/θρησκείες/κουλτούρες μπορούν να ζήσουν αρμονικά χωρίς κρατικές περιχαρακώσεις. Όμως, απ’ ό,τι η Ιστορία έδειξε, ο πατέρας της Ατάλια δεν ανήκε στην εποχή του, ήρθε ή πολύ νωρίς ή πολύ αργά, αφού η άποψή του δεν υιοθετήθηκε και μάλιστα θεωρήθηκε προδοτική.

Καταληκτικά, ο Άμος Οζ σ’ αυτό το βιβλίο εκπέμπει δύο βασικά μηνύματα που συνάδουν με την προσωπική ιδεολογία του. Επειδή κάθε εβραίος δεν ταυτίζεται με τον προδοτικό Ιούδα και επομένως δεν είναι χριστοκτόνος, ο ρατσισμός είναι μια στερεότυπη και άδικη στάση. Από την άλλη, η πλειοψηφούσα ομάδα ονόμαζε προδότη όποιον δεν συμφωνεί μαζί της, όπως τον Σαλτιέλ Αμπραβανέλ που πρέσβευε μια διεθνιστική ιδεολογία, χωρίς κράτη, σύνορα και κλουβιά.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου. 
Τελευταίο του βιβλίο, η μελέτη «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).


alt

Ιούδας
Άμος Οζ
Καστανιώτης 2016
Σελ. 368, τιμή εκδότη €19,08

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

«Ξανθές ρίζες» της Μπέρναρντιν Εβαρίστο (κριτική) – Μια συναρπαστική αντιστροφή της αποικιοκρατικής Ιστορίας

Για το βιβλίο της Μπέρναρντιν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] «Ξανθές ρίζες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: η συγγραφέας Μπέρναρντιν Εβαρίστο.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Οι Ξανθές ρίζες της β...

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

«Πάγος» της Άννα Καβάν (κριτική) – Ανώνυμοι ήρωες σε ανώνυμους τόπους

Για το μυθιστόρημα της Άννα Καβάν [Anna Kavan] «Πάγος» (μτφρ. Λευτέρης Καλοσπύρος, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Anna Kavan από τον Walker Evans © Metropolitan Museum of Art.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ (κριτική) – Στα χνάρια ενός κόσμου που χάνεται

Για την τριλογία «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ [Hermann Broch] (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Έρμα). Στην κεντρική εικόνα, ο συγγραφέας Χέρμαν Μπροχ.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Εάν δεχτούμε ότι είμαστε περιφερόμενες σκιές ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία – Με αφορμή το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Rodric Braithwaite

Οι εκδόσεις Ψυχογιός διοργανώνουν συζήτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αφορμή το βιβλίο του Rodric Braithwaite «Μια Σύντομη Ιστορία της Ρωσίας», απόψε, Πέμπτη 23 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο LIBER.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ