oz judas 700

Για το μυθιστόρημα του Άμος Οζ Ιούδας (εκδ. Καστανιώτη)

ΤουΓιώργου Ν. Περαντωνάκη

Ο Ιούδας είναι ανέκαθεν ένα λογοτεχνικά θελκτικό πρόσωπο στην Ιστορία του Χριστιανισμού, επειδή ξέφυγε από τον κανόνα των δώδεκα αποστόλων και έτσι προκάλεσε τη μήνιν αλλά και την ερμηνευτική ματιά των μετέπειτα γενεών. Πιο συγκεκριμένα, ο «Ιούδας» του Ισραηλινού συγγραφέα Άμος Οζ, που περιλαμβάνει τόσο τη χριστιανική αντιμετώπιση του βιβλικού προσώπου όσο και την εβραϊκή ματιά, τίθεται από άλλη μεριά στο κέντρο όπου διασταυρώνονται παραδειγματικοί και συνταγματικοί άξονες, οι οποίοι τέμνονται εκεί και συνθέτουν ένα πολυκάναλο ιστορικών, πολιτικών και θρησκευτικών ερμηνειών.

Ο Ιούδας ανήκει στην πολιτική λογοτεχνία, που αφορά τόσο στην ίδρυση του ισραηλινού κράτους το 1948 όσο και στις συνέπειες στη ζωή των Εβραίων και των Αράβων της περιοχής.

Από τη μία, το μυθιστόρημα είναι το τελευταίο έργο του κορυφαίου πεζογράφου, ο οποίος γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1939 και γράφει από το 1965 διηγήματα και μυθιστορήματα, που έχουν γνωρίσει παγκόσμια αναγνώριση. Αποτέλεσε και αποτελεί σημαντικό δημόσιο πρόσωπο του Ισραήλ, με αγώνες υπέρ της ειρήνης με τους Παλαιστίνιους, με ανάμιξη στην πολιτική –μεταξύ του εργατικού κόμματος του Σιμόν Πέρες και του αριστερού Meretz–, με ενεργή τοποθέτηση στα μείζονα θέματα της χώρας. Ο Ιούδας ανήκει κι αυτός, όπως και πολλά άλλα έργα του, στην πολιτική λογοτεχνία, που αφορά τόσο στην ίδρυση του ισραηλινού κράτους το 1948 όσο και στις συνέπειες στη ζωή των Εβραίων και των Αράβων της περιοχής.

Από την άλλη, το πρόσωπο του Ιούδα, παρμένο από την Αγία Γραφή και τη χριστιανική παράδοση, επανεγγράφεται σ’ αυτό το πολιτικό πλαίσιο, καθώς συνδέει το θρησκευτικό πλαίσιο, από το οποίο αποσπάται, με το πολιτικό, στο οποίο προσαρτάται. Ο ήρωας του Άμος Οζ, ο Σμούελ Ας, έχει αναλάβει το 1959 διατριβή με θέμα τις εβραϊκές μαρτυρίες για τον Ιησού, θέμα που από μόνο του φέρνει τον Ιούδα στο μεταίχμιο των δύο θρησκειών και παραδόσεων. Η εγκατάλειψη της διατριβής και η παραμονή στο σπίτι του ανάπηρου ηλικιωμένου Γκέρσομ Βαλντ και της σαρανταπεντάρας χήρας νύφης του Ατάλια, την οποία ερωτεύεται, δεν σημαίνει και τον παραγκωνισμό του θέματος, το οποίο πλέον αποκτά πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις.

alt
Ο Amos Oz

Το βιβλίο του Άμος Οζ μιλά για εβραίους και για Ισραηλινούς, για Ιούδα και για πατριώτες, για χριστιανούς και μουσουλμάνους, για ανθρώπους θύματα του έρωτα και της πολιτικής.

Κάπως έτσι το βιβλίο του Άμος Οζ μιλά για εβραίους και για Ισραηλινούς, για Ιούδα και για πατριώτες, για χριστιανούς και μουσουλμάνους, για ανθρώπους θύματα του έρωτα και της πολιτικής. Ο Σαλτιέλ, ο πατέρας της Ατάλια, αντιτάχθηκε στη δημιουργία ισραηλινού κράτους και θεωρήθηκε προδότης, ενώ ο Μίχα, ο άντρας της και γιος του Γκέρσομ, σκοτώθηκε το 1948, στον αγώνα για τη δημιουργία του σύγχρονου ισραηλινού κράτους, και φυσικά θεωρήθηκε ήρωας πολέμου. Ο Άμος Οζ όμως υπονομεύει αυτήν την αντίληψη, καθώς μέσα στο μυθιστόρημα ακούγονται φωνές που θεωρούν κάθε θάνατο ματαιότητα και την έννοια του κράτους ανίκανη να δικαιώσει τις θυσίες που έγιναν. Αυτό ξεκινά από την προσωπική του πεποίθηση που πιστεύει περισσότερο στην ειρηνική συμβίωση Εβραίων και Αράβων, παρά στην κρατική περιχαράκωση των δύο λαών με συνεχή έχθρα και αντιπαλότητα.

Κάθε εβραίος δεν ταυτίζεται με τον προδοτικό Ιούδα και επομένως δεν είναι χριστοκτόνος, ο ρατσισμός είναι μια στερεότυπη και άδικη στάση.

Η σύγκλιση του θρησκευτικού με το πολιτικό στοιχείο οδηγεί στην παρομοίωση του Σαλτιέλ Αμπραβανέλ με τον Ιούδα, όχι όμως με τη καταδικαστική χριστιανική ενοχοποίηση. Όπως ο Ιούδας δεν είναι προδότης, αφού πίστεψε –σύμφωνα με την εκδοχή του βιβλίου– στη θεότητα του Ιησού και θέλησε να αναδείξει τον μεσσιανικό του ρόλο, έτσι και ο Αμπραβανέλ δεν ήταν φιλοάραβας, επειδή συνομιλούσε μαζί τους και πίστεψε ότι οι δύο κοινότητες/θρησκείες/κουλτούρες μπορούν να ζήσουν αρμονικά χωρίς κρατικές περιχαρακώσεις. Όμως, απ’ ό,τι η Ιστορία έδειξε, ο πατέρας της Ατάλια δεν ανήκε στην εποχή του, ήρθε ή πολύ νωρίς ή πολύ αργά, αφού η άποψή του δεν υιοθετήθηκε και μάλιστα θεωρήθηκε προδοτική.

Καταληκτικά, ο Άμος Οζ σ’ αυτό το βιβλίο εκπέμπει δύο βασικά μηνύματα που συνάδουν με την προσωπική ιδεολογία του. Επειδή κάθε εβραίος δεν ταυτίζεται με τον προδοτικό Ιούδα και επομένως δεν είναι χριστοκτόνος, ο ρατσισμός είναι μια στερεότυπη και άδικη στάση. Από την άλλη, η πλειοψηφούσα ομάδα ονόμαζε προδότη όποιον δεν συμφωνεί μαζί της, όπως τον Σαλτιέλ Αμπραβανέλ που πρέσβευε μια διεθνιστική ιδεολογία, χωρίς κράτη, σύνορα και κλουβιά.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου. 
Τελευταίο του βιβλίο, η μελέτη «Βιβλιογραφία για τον Νίκο Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).


alt

Ιούδας
Άμος Οζ
Καστανιώτης 2016
Σελ. 368, τιμή εκδότη €19,08

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

«Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» της Τζορντάνα Λεβίν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Τζορντάνα Λεβίν [Jordanna Levin] «Manifest – Υλοποίησε τη ζωή των ονείρων σου» (μτφρ. Νοέλα Ελιασά), που θα κυκλοφορήσει στις 25 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μίνωας. 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

«Ηλίας Πετρόπουλος: Σκληρός από τρυφερότητα» του Τζον Τέιλορ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση του προλόγου του μεταφραστή Γιώργου Ι. Αλλαμανή, στο βιβλίο του Τζον Τέιλορ [John Taylor] «Σκληρός από τρυφερότητα – Ο Έλληνας ποιητής και λαογράφος του άστεως Ηλίας Πετρόπουλος», το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Δίχτυ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...
«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

ΦΑΚΕΛΟΙ