alt

Για το μυθιστόρημα του Alejandro Zambra Η ιδιωτική ζωή των δέντρων (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος).

Του Νίκου Ξένιου

Ο Σάμπρα είναι ο ανερχόμενος αστέρας της λογοτεχνίας της Χιλής. Πριν από το Μπονζάι είχε δημοσιεύσει δύο ποιητικές συλλογές, είχε διδάξει λογοτεχνία σε ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο του Σαντιάγο και είχε εργαστεί σε διάφορες εφημερίδες ως κριτικός λογοτεχνίας. Ο ίδιος δήλωσε κάποτε ότι το «κρυφό» θέμα της χιλιανής λογοτεχνίας είναι η άβυσσος που χωρίζει τον προφορικό από τον γραπτό λόγο. Τον κενό αυτόν χώρο γεμίζει η λογοτεχνία του. Τον συγγραφέα βασανίζει ο παλιός στόχος κάθε ρεαλιστή: πώς θα ολοκληρώσει εκείνο το (ούτως ή άλλως ημιτελές) μυθιστόρημα που θα περιλαμβάνει την αλήθεια μιας ολόκληρης ζωής, αποφεύγοντας το τεχνήεν μέλημα και τον αισθητισμό της συγκεκριμένης φόρμας και εισάγοντας μια νέα εκδοχή ρεαλισμού. Η Ιδιωτική ζωή των δέντρων, το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας, ένα μικρό κλασικό έργο της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος, σε μιαν ακόμη ρέουσα και αισθησιακή μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη.

«Θερμοκήπιο»: φανταστικά ενδεχόμενα για μιαν αφήγηση

Τον συγγραφέα βασανίζει ο παλιός στόχος κάθε ρεαλιστή: πώς θα ολοκληρώσει εκείνο το (ούτως ή άλλως ημιτελές) μυθιστόρημα που θα περιλαμβάνει την αλήθεια μιας ολόκληρης ζωής, αποφεύγοντας το τεχνήεν μέλημα και τον αισθητισμό της συγκεκριμένης φόρμας και εισάγοντας μια νέα εκδοχή ρεαλισμού.

Στην Ιδιωτική ζωή των δέντρων ο Σάμπρα επιστρέφει στην αλληλοπεριχώρηση της τέχνης με τη ζωή. Ο τριαντάχρονος Χουλιάν είναι καθηγητής αμερικανικής λογοτεχνίας και συγγραφέας ενός βιβλίου που προσιδιάζει στο πρώτο βιβλίο του Σάμπρα, το Μπονζάι. Ένα βράδυ εκφράζει στη θετή του κόρη Ντανιέλα την ανησυχία του ότι η σύζυγός του Βερόνικα δεν θα επιστρέψει ποτέ από το μάθημα ζωγραφικής της. Βάζει, λοιπόν, τη μικρή να κοιμηθεί στο μπλε δωμάτιό της, νανουρίζοντάς την με την «Ιδιωτική ζωή των δέντρων», αρθρωτό παραμύθι εν εξελίξει που αυτοσχεδιάζει πάνω από το κρεβάτι της: «Κεντρικοί ήρωές των παραμυθιών είναι μια λεύκα κι ένα μπαομπάμπ που, τις νύχτες, όταν δεν τα βλέπει κανείς, κουβεντιάζουν για φωτοσυνθέσεις, για σκίουρους ή για τα αναρίθμητα πλεονεκτήματα του να είσαι δέντρο και όχι άνθρωπος ή ζώο ή, όπως λένε τα ίδια, ηλίθιος τσιμεντένιος όγκος». Η αφήγηση αυτή εντείνει, αντί να απαλύνει, την αγωνία του Χουλιάν: «Οχυρωμένα στη μοναξιά του πάρκου, τα δέντρα σχολιάζουν την κακοτυχία μιας βελανιδιάς που δυο άνθρωποι χάραξαν στον κορμό της τα ονόματά τους σε ένδειξη αιώνιας φιλίας». Με αφορμή τις απορίες του κοριτσιού, ο Χουλιάν αναπολεί τη σχέση του με τη μητέρα της.

Όταν η Ντανιέλα θα αποκοιμηθεί, ο Χουλιάν επινοεί μια φαντασιωσική συνθήκη, στα πλαίσια της οποίας τα πράγματα γίνονται «οιονεί» πράγματα: εκείνος είναι κάτι «σαν» πατέρας της Ντανιέλας, κάτι «σαν» σύζυγος της Βερόνικας. Τότε αρχίζει να αφηγείται στον εαυτό του με πυρετώδη τρόπο την εκδοχή να έχει πιάσει λάστιχο τη Βερόνικα. Στο κοριτσάκι που ξυπνά κλαίγοντας παραθέτει την επινοημένη, αλλά καθησυχαστική εκδοχή ότι «η μαμά έπρεπε να συνοδέψει μια φίλη της στο νοσοκομείο». Ακολουθεί το επεισόδιο με τη λεύκα και το μπαομπάμπ που σχολιάζουν τους παλαβούς που συχνάζουν στο πάρκο. Η καθυστέρηση της Βερόνικα δίνει την αφορμή για ένα ακόμη πισωγύρισμα της αφήγησης. Όταν ο Χουλιάν θυμάται το 1984 και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες, αρχίζει να σκέφτεται πως μόνο για εκείνη την περίοδο αξίζει να γράφει κανείς. Αυτό που τον βασανίζει είναι το παλιό ρεαλιστικό όνειρο της συγγραφής ενός ημιτελούς μυθιστορήματος, ενός κειμένου που θα καθήλωνε τις ουσιαστικές στιγμές της ζωής δραπετεύοντας από τον τεχνητό χαρακτήρα της καλλιτεχνικής μορφής και αποφεύγοντας τον αισθητισμό του συγγραφέα. Ένα τυχαίο αλλά απαραίτητο βιβλίο που δεν θα περιείχε τίποτε παραπάνω από σκόρπιες μνήμες. Έτσι, ανοίγει πλατιά τις αισθήσεις του στο άγγιγμα της μνήμης, σε μιαν αναζήτηση αυτογνωσίας: μεταμφιέζει τη ζωή του «σαν» να έχει περάσει σημαντικό χρόνο σ’ αυτόν τον παράλληλο, τεχνητό κόσμο όπου διακυβεύεται η σταθερότητα της πραγματικότητάς του. 

alt
Ο Alejandro Zambra

«Χειμώνας»: η ενσωμάτωση στον κόσμο

«Όμως όχι: η μνήμη δεν είναι καταφύγιο. Μένει ένα ασυνάρτητο ψέλλισμα ονομάτων δρόμων που δεν υπάρχουν πια». 

Στις τέσσερις τα χαράματα ο Χουλιάν αρχίζει πλέον να σκέφτεται εκδοχές που νωρίτερα τις απέρριπτε: φερ’ ειπείν, ότι η γυναίκα έχει πέσει στα χέρια ενός άντρα που την έριξε στο κρεβάτι πείθοντάς την να μην γυρίσει στο σπίτι της. Ο τοίχος, τα πατώματα, οι δρόμοι, όλα τα γύρω αντικείμενα χρωματίζονται με συγκεκριμένα χρώματα, όπως θα συνέβαινε σε μια συμβολική λογοτεχνία. Και τότε αρχίζει να γράφει το δεύτερο μέρος, αυτό που θα συνεχιστεί και μετά από τη στιγμή που ο αναγνώστης θα κλείσει το βιβλίο. Δημιουργεί ένα μέλλον για την Ντανιέλα, ένα μέλλον που δεν περιλαμβάνει τη Βερόνικα. Σ’ εκείνο το μέλλον η τριαντάρα πια θετή του κόρη θα γίνει αναγνώστρια του μυθιστορήματός του. «Κι αυτό δεν είναι προφητεία, μα ούτε εκατό τοις εκατό επιθυμία, αλλά κάτι σαν σχέδιο, σαν σενάριο αγρύπνιας, γραμμένο στο πόδι, υπαγορευμένο από την απελπισία. Θέλει να διαβλέψει ένα μέλλον που ν’ αντιπαρέρχεται το παρόν· τακτοποιεί τα γεγονότα όπως του αρέσει, όπως θέλει, με αγάπη, έτσι ώστε να προφυλάξει απ’ το παρόν το μέλλον».

Το δεύτερο μέρος («Χειμώνας») ξεκινά με το επίγραμμα του Τζων Άσμπερι «Life as book that has been put down» (ο Αχιλλέας Κυριακίδης μεταφράζει: Η ζωή ως βιβλίο που το’χεις παρατήσει στη μέση), εφόσον ο Σάμπρα εισάγει την αυτοτέλεια μιας μικρής αφήγησης στον κύριο κορμό του έργου του. Αυτό το μπονζάι δεν είναι παρά μια ρέπλικα δέντρου σε μικρογραφία. Το περιέχον —μορφή, μηχανισμός, συγγραφική σύμβαση— είναι το σύνολο της πειραματικής λογοτεχνίας που ξεκινά ήδη στη δεκαετία του πενήντα, ενώ το περιεχόμενο είναι ένα ζωντανό δέντρο, με άλλα λόγια η «πραγματική» ένταξη του προσώπου στον κόσμο που τον περιβάλλει. Το αξιοπερίεργο είναι το πώς ο Χουλιάν μετατρέπεται, στους κόλπους της ίδιας του της ιστορίας, σε δευτερεύοντα χαρακτήρα, δηλαδή ο αφηγητής υποτάσσεται στο αφήγημα. Έχουμε εδώ να κάνουμε με το ποσοστό αλήθειας που περιέχουν οι ιστορίες που επινοούμε για τους εαυτούς μας. Θεωρώντας πως η αλήθεια αυτή είναι βαρύνουσα, συμπεραίνουμε πως δεν πρόκειται για κάποιο είδος μετα-λογοτεχνίας, παρά για την αναπαράσταση του περίπλοκου τρόπου με τον οποίον εξυφαίνουμε το αφήγημα της ζωής μας: «Όμως όχι: η μνήμη δεν είναι καταφύγιο. Μένει ένα ασυνάρτητο ψέλλισμα ονομάτων δρόμων που δεν υπάρχουν πια». 

* Στην κεντρική φωτογραφία πίνακας του Jorge Gallego Garcia.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Προσηλώσου στο ρεύμα: η γέφυρα προχωράει, εμείς προχωράμε, το νερό είναι ήρεμο, λιμνάζει. Αυτό της έλεγε ο Χουλιάν, ο πατριός της, στη γέφυρα όπου συνήθιζε να την πηγαίνει όταν ήταν μικρή. Στην αρχή είναι δύσκολα, αλλά μετά συνηθίζεις, είναι σαν αυτές τις περίεργες ζωγραφιές που πρέπει να τις κοιτάζεις πολλή ώρα ώσπου να εμφανιστεί μια φιγούρα, ένας δράκοντας, μια αρκούδα, ένα πρόσωπο. Κοίταξε πάλι, συγκέντρωσε το βλέμμα σου, κάρφωσέ το στο νερό ώσπου να νιώσεις ότι προχωράς, ότι η γέφυρα προχωράει, ώσπου το ποτάμι να πάψει να’ναι ποτάμι. Το νερό κόβει ταχύτητα, και τώρα είσαι εσύ αυτή που προχωράει στο νερό, πάνω σε μια βάρκα».


altΗ ιδιωτική ζωή των δέντρων
Alejandro Zambra
Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης
Ίκαρος 2017
Σελ. 100, τιμή εκδότη €12,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ