alt

Για το αφήγημα-μαρτυρία της Samar Yazbek Οι πύλες του τίποτα (μτφρ. Αγγελική Σιγούρου, εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Η Σύρια φιλόλογος, δημοσιογράφος και σεναριογράφος Σάμαρ Γιάζμπεκ εγκατέλειψε την Συρία του Άσαντ αρχές του 2012, παρόλο που ανήκε στη μειονότητα των αλαουιτών, όπως και ο Σύριος δικτάτορας. Έφυγε σε μια περίοδο που είχαν ξεκινήσει οι πρώτες διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος, αλλά ακόμη ούτε το καθεστώς είχε δείξει τα αποτρόπαια δόντια του ούτε οι ισλαμιστές είχαν κυριαρχήσει στα εδάφη της Βορειοδυτικής Συρίας. Επέστρεψε «λαθραία» στην «πύλη του τίποτα» τον Αύγουστο του 2012, όταν πλέον οι άοπλοι διαδηλωτές είχαν αναγκαστεί να πάρουν τα όπλα για να αντιμετωπίσουν την άγρια μυστική αστυνομία του καθεστώτος και όταν πλέον οι πρώτοι ισλαμιστές σαν ύαινες είχαν μυριστεί αίμα και θάνατο. Από εκείνη την στιγμή ώς τον Αύγουστο του 2013 πέρασε άλλες δυο φορές, τον Φεβρουάριο του 2013 και τον Ιούλιο του 2013, τα σύνορα της πατρίδας της για να περιγράψει μια ειρηνική επανάσταση που πατάχθηκε από την Ασφάλεια του καθεστώτος και εκφυλίστηκε στα χέρια των τζιχαντιστών.

Εφοδιασμένη με πλαστή ταυτότητα, διακινδυνεύοντας την ζωή της αλλά και τη ζωή των ανθρώπων που τη συνόδευαν, περνά από τα σύνορα της Τουρκίας στην Βορειοανατολική Συρία.

Εφοδιασμένη με πλαστή ταυτότητα, διακινδυνεύοντας τη ζωή της αλλά και τη ζωή των ανθρώπων που τη συνόδευαν, περνά από τα σύνορα της Τουρκίας στην Βορειοανατολική Συρία και παρακολουθεί μια κατάσταση στην οποία η Κόλαση όπως απεικονίζεται στο δεξιό φύλλο του τρίπτυχου Κήπου των Επίγειων Απολαύσεων του Ιερώνυμου Μπος μοιάζει με ειδυλλιακό τοπίο σε σχέση με την Πύλη του Τίποτα την οποία μας ανοίγει η συγγραφέας.

Λέγεται ότι μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις. Ίσως να είναι και έτσι. Το διαπιστώνουμε στις τηλεοράσεις μας καθισμένοι στον καναπέ μας, όταν βλέπουμε μικρά παιδιά να πνίγονται από τα αέρια του καθεστώτος. Και όμως, πιστεύω ότι στο βιβλίο της Γιάζμπεκ, έστω και ως εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, κάθε μια λέξη είναι χίλιες εικόνες. Γιατί οι λέξεις αυτού του βιβλίου, σε αντίθεση με τον κόσμο των εικόνων, καθόλου δεν σου επιτρέπουν να κάθεσαι στον καναπέ. Σε μετατρέπει σε κατηγορούμενο απέναντι στο δικαστήριο του ανθρωπισμού. Στη Συρία των Πυλών του Τίποτα δεν συγκρούεται μόνο η δημοκρατία με το καθεστώς του τρόμου του Άσαντ και των τζιχαντιστών του ISIS. Συγκρούεται ο άνθρωπος με τον κακό εαυτό του, με αυτό που ο Καντ ονομάζει ριζικό κακό στον άνθρωπο.

Για τον Καντ το κακό στον άνθρωπο δεν είναι απότοκο παραπλάνησης, ούτε βρίσκεται στη φύση του ή στη διαφθορά του ίδιου του Λόγου, ούτε έχει καμία σχέση με το προπατορικό αμάρτημα. Το θεμέλιο του κακού βρίσκεται στους κανόνες της θέλησης, όπως αυτοί πηγάζουν από την ίδια την ελευθερία. Αν όμως το κακό δεν βρίσκεται στη φύση του ανθρώπου αλλά στην ελευθερία του, τότε εκεί, στην ελευθερία, μπορούμε να αναζητήσουμε και το καλό. Αυτό κάνει και η Γιάζμπεκ: αναζητεί το καλό που εκφράζουν οι μαχητές για την ελευθερία μέσα στο καθεστώς του τρόμου του Άσαντ και των τζιχαντιστών. Αναζητεί την ελευθερία μέσα στην ανελευθερία. Τη ζωή μέσα στο θάνατο. Την ελπίδα μέσα στην απελπισία. Το καλό μέσα από την ήττα του από το κακό. Πώς μετά κανείς διαβάζοντας όλα αυτά που περιγράφει η συγγραφέας, μπορεί να μείνει ακίνητος στον καναπέ του; Όντως κάθε μια λέξη αυτού του βιβλίου είναι χίλιες εικόνες.

alt
Η Samar Yazbek

Στο οδοιπορικό της η Γιάζμπεκ αποκαλύπτει ότι παντού χωράει η δημοκρατία, παντού χωράει το αίτημα για μια αστική δημοκρατία. Αυτό είναι το μήνυμα της. Και μόνο γι’ αυτό θα άξιζε κανείς να διαβάσει αυτό το βιβλίο.

Σε αντίθεση με όλους όσοι υποστηρίζουν ότι οι αραβικοί λαοί δεν είναι κατάλληλοι για τη δημοκρατία, το πρώτο και τελευταίο πράγμα που ακούει η συγγραφέας από τους μαχητές του Ελεύθερου Συριακού Στρατού είναι η φράση: «Εμείς θέλουμε ένα αστικό κράτος». Από την ημέρα που άκουσε αυτή τη φράση, κατά τη δική της μαρτυρία, η συγγραφέας αποφάσισε να γράψει αυτή την κάθοδο στην κόλαση.

Μια κόλαση που ξεκίνησε από τον «παράδεισο» των πρώτων ειρηνικών διαδηλωτών που οι σφαίρες του καθεστώτος τους ανάγκασαν να γίνουν σκληροί μαχητές, αλλά χωρίς διεθνή υποστήριξη, χωρίς τα σαουδαραβικά χρήματα των τζιχαντιστών και τον ρώσικο εξοπλισμό του σφαγέα Άσαντ. Όχι, η Γιάζμπεκ δεν εξιδανικεύει. Δεν αντιμετωπίζεις τον θάνατο με τον Καντ. Τον θάνατο τον αντιμετωπίζεις με θάνατο. Αυτό κάνουν και αυτοί οι ακτιβιστές. Όχι τυχαία ένας εξ αυτών, ο Χοσάμ, απόφοιτος αραβικής φιλολογίας, υποστήριζε ότι δεν αποδεχόταν τη βία και την αγριότητά τους, αλλά έβλεπε πλέον πως οι μαχητές είχαν γίνει κλέφτες και δεν συμφωνούσε με τη συμπεριφορά τους. Όχι δεν είναι όλοι οι ακτιβιστές «απελευθερωμένοι», απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις που βλέπουν τις γυναίκες ως ισότιμες να στέκονται δίπλα τους. Ακόμη και σ’ αυτούς οι γυναίκες έχουν περιθωριακό ρόλο και πρέπει να καλύπτουν το πρόσωπό τους. Όχι, αυτοί οι ακτιβιστές δεν είναι άθεοι σαν τον Βαρόνο Χόλμπαχ, ούτε καν πανθεϊστές σαν τον Βολταίρο. Είναι μουσουλμάνοι, οι περισσότεροι, αλλά αυτό δεν τους κάνει ανεπίδεκτους στη δημοκρατία όπως κάποιοι διανοούμενοι εδώ και στην Εσπερία –μεταξύ αυτών και ο Αλγερινός συγγραφέας Μπουαλέμ Σανσάλ που πρόσφατα επισκέφτηκε τη χώρα μας– , επιδιώκουν να μας πείσουν. Στο οδοιπορικό της η Γιάζμπεκ αποκαλύπτει ότι παντού χωράει η δημοκρατία, παντού χωράει το αίτημα για μια αστική δημοκρατία. Αυτό είναι το μήνυμα της. Και μόνο γι’ αυτό θα άξιζε κανείς να διαβάσει αυτό το βιβλίο. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

Γράφει η Γιάζμπεκ: «Τα τάγματα του Ελεύθερου Συριακού Στρατού είναι ένα αντίγραφο της ζωής μας, της ποικιλομορφίας και της τεράστιας ανομοιογένειας της, με μόνη διαφορά πως ένας θάνατος με την ελαφράδα του φτερού περνά καμαρωτά ανάμεσά τους, και πως, στην πραγματικότητα, θα έπρεπε να λέγονται «τάγματα της ένοπλης λαϊκής αντίστασης» (σελ. 19). Μέσα από την πάταξη αυτής της λαϊκής αντίστασης ξεπήδησαν οι τζιχαντιστές, με τις «περίεργες» σχέσεις τους με την Κρατική Ασφάλεια. Έτσι, πλέον, ενώ στην αρχή υπάρχουν ήρωες, η συνέχεια του έργου έχει μόνο θάνατο.

Οι υπεραπλουστεύσεις δεν μπορούν να αναλύσουν καμία πραγματικότητα, ιδιαίτερα μια τόσο σύνθετη πραγματικότητα, όπως αυτή του αραβικού κόσμου και του Ισλάμ. Ένα βιβλίο για τη ζωή λοιπόν και όχι για τον θάνατο.

Η συγγραφέας συναντιέται ακόμη και με αυτούς τους εκπροσώπους του θανάτου του ISIS και από αυτές τις συναντήσεις αποπνέει ένας άνεμος ανελευθερίας, μίσους και καταπίεσης ίδιος και χειρότερος από τα αέρια που ρίχνει το καθεστώς Άσαντ στους ίδιους τους πολίτες του.

Γράφηκε ότι από το βιβλίο της Γιάζμπεκ ο μόνος που βγαίνει νικητής είναι ο θάνατος. Λάθος. Είναι η ζωή. Γιατί, τι άλλο από ζωή είναι αυτό που κάνουν σε καθημερινή βάση οι Σύριες γυναίκες; Τη δύσκολη ζωή των οποίων περιγράφει η συγγραφέας. Τι άλλο από ζωή είναι αυτό που της λέει ο Άχμαντ; «Είμαι μαχητής αλλά και άνθρωπος, έμαθα στο σχολείο να μισώ τον φόνο. Θέλω να παντρευτώ και να κάνω παιδιά, γι’ αυτό πολεμώ, για να μπορέσω να ζήσω» (σελ. 155). Αλλά και ο άλλος μαχητής, ο Μάνχαλ, απαντά στους δυτικούς Μπουαλέμ Σανσάλ ότι για τις ωμότητες δεν φταίει έτσι γενικά η θρησκεία του Ισλάμ, αλλά η συνολική δομή της συριακής κοινωνίας, όπως οι οικογενειακοί και φυλετικοί δεσμοί. Η ίδια η Γιάζμπεκ αναζητεί αυτές τις αιτίες και στην απουσία μιας κοινής αντιμετώπισης των δημόσιων ζητημάτων, μιας εθνικής συνείδησης. «Γι’ αυτό ξεσπούν τοπικές διαμάχες και αντιπαλότητες μεταξύ των άμαχων και των οργανώσεων» (σελ. 105). Οι υπεραπλουστεύσεις δεν μπορούν να αναλύσουν καμία πραγματικότητα, ιδιαίτερα μια τόσο σύνθετη πραγματικότητα, όπως αυτή του αραβικού κόσμου και του Ισλάμ. Ένα βιβλίο για τη ζωή λοιπόν και όχι για τον θάνατο. Έστω και αν αυτός βρίσκεται πίσω από κάθε λέξη του βιβλίου. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και διδάκτωρ κοινωνιολογίας.

altΟι πύλες του τίποτα
Samar Yazbek
Μτφρ. Αγγελική Σιγούρου
Εκδ. Καστανιώτη 2016
Σελ. 304, τιμή εκδότη €14,85

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η τελειότητα» του Βιντσέντζο Λατρόνικο (κριτική) – Η πολλαπλή διάσπαση εντός της ψηφιακής κουλτούρας

«Η τελειότητα» του Βιντσέντζο Λατρόνικο (κριτική) – Η πολλαπλή διάσπαση εντός της ψηφιακής κουλτούρας

Για το μυθιστόρημα του Βιντσέντζο Λατρόνικο (Vincenzo Latronico) «Η τελειότητα» (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Loggia).

Γράφει ο Αντώνης Γουλιανός 

...

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (κριτική) – Το ταξίδι ενός γιουνγκιανού ήρωα προς την αυτογνωσία

«Νάρκισσος και Χρυσόστομος» του Χέρμαν Έσσε (κριτική) – Το ταξίδι ενός γιουνγκιανού ήρωα προς την αυτογνωσία

Για το μυθιστόρημα του Χέρμαν Έσσε (Hermann Hesse) «Νάρκισσος και Χρυσόστομος» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγγελος Αγγελίδης, εκδ. Διόπτρα). Κεντρική εικόνα: Από την ομότιτλη κινηματογραφική διασκευή του μυθιστορήματος από τον σκηνοθέτη Stefan Ruzowitzky (2020).

Γράφει η Ιωάν...

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

«Τρεις ιστορίες» του Γκυστάβ Φλωμπέρ – Στην καρδιά της μυθοπλασίας

Για το τελευταίο βιβλίο του Γκυστάβ Φλωμπέρ [Gustave Flaubert] «Τρεις ιστορίες» (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, επίμετρο Σωτήρης Παρασχάς, εκδ. Αντίποδες).

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

«Συγκρίνοντας την εικόνα με το κείμενο, ο αναγνώστης θα σκεφτόταν: “Δεν καταλαβαίνω τίποτα, πώς έ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Βλέπω τα μυθιστορήματα ως το πεδίο όπου η ανθρώπινη κατάσταση μετατρέπεται σε μυστήριο που πρέπει να λυθεί»

«Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, γι’ αυτό και έχω πάντα στο νου μου να διεγείρω το ενδιαφέρον του» μας είπε ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Juan Gabriel Vásquez), που συμμετέχει στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Με αφορμή το βιβλίο του «Η μετάφραση του κόσμου» (μτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος), μιλά για την πολιτική μυθοπλα...

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Η γλώσσα, η σημειολογία και το σκοτεινό αίνιγμα του Τρίτου Ράιχ – Τότε και σήμερα

Ο ιχνηλάτης βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης επιστρέφει με τον «Σάκο Εκστρατείας» του μιλώντας για βιβλία σαν να αφηγείται ιστορίες. Σήμερα, για το μυθιστόρημα του Μάξιμ Μπίλλερ (Maxim Biller) «Ο λάθος χαιρετισμός» (μτφρ. Πελαγία Τσινάρη, εκδ. Πατάκη), καθώς και για τη μελέτη του Βίκτορ ...

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Τελευταία μέρα για το Φεστιβάλ ΛΕΑ 2025: Τι θα δούμε σήμερα, Κυριακή 22 Ιουνίου

Το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2025 ολοκληρώνεται σήμερα με μια θεατρική παράσταση για την ισπανική γλώσσα. Κεντρική εικόνα: Ο Πέδρο Σαλίνας (Pedro Salinas), σημαντικός Ισπανός ποιητής και ένας από τους συγγραφείς του έργου «Doña Gramática» («Η κυρά-Γραμματική») του 1942.

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

«Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» της Ανί Ερνό (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Ανί Ερνό [Annie Ernaux], «Κοίτα τα φώτα, αγάπη μου» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 24 Ιουνίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο 

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σουπερμάρκετ και ο...

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργο της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ